همای شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'رده:آپلود شهریور' به '') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابوالعلاء معری' به 'ابوالعلاء معری') |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |ملا بدیع خان | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |1212ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |شیراز | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" | | | data-type="authorDeathDate" |1290ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" | | | data-type="authorTeachers" |[[صاحب جواهر، محمدحسن|محمدحسن صاحب جواهر]] | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" | | | data-type="authorWritings" |[[دیوان همای شیرازی «شکرستان»]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۶: | ||
</div> | </div> | ||
'''همای شیرازی''' (1212-1290ق)، از شعرای دوره قاجاریه و از شاگردان شیخ [[صاحب جواهر، محمدحسن|محمدحسن صاحب جواهر]] بود. | |||
'''همای شیرازی''' (1212-1290ق)، از شعرای دوره قاجاریه و از شاگردان شیخ محمدحسن صاحب جواهر بود. | |||
==نام اصلی== | ==نام اصلی== | ||
نام اصلی وی، «محمدرضا قلی‌‌‌‌خان» و بیشتر اشتهارش به همان تخلص بوده و اینکه در کتاب «فارس‌‌نامه» و | نام اصلی وی، «محمدرضا قلی‌‌‌‌خان» و بیشتر اشتهارش به همان تخلص بوده و اینکه در کتاب «فارس‌‌نامه» و «[[مجمع الفصحاء]]»، نام او را محمدعلی نوشته‌‌اند، خطاست و در متن کتاب «تذكرة طرائق الحقائق» متابعت از آنها شده است<ref>ر.ک: همائی، میرزا جلال‌‌الدین، ص218</ref>. | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
| خط ۵۰: | خط ۴۸: | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
هما مثل سایر خانواده‌‌اش در بدو امر، در زی سرکردگان و صاحب‌‌منصبان نظامی بوده و در سن 14 سالگی پس از فراغت از تکمیل خط و قرائت فارسی، به اشتیاق تحصیل علم، از شیراز به عتبات عالیات سفر کرده و قریب هیجده سال در نجف اشرف رحل اقامت فکنده و خدمت شیخ محمدحسن صاحب | هما مثل سایر خانواده‌‌اش در بدو امر، در زی سرکردگان و صاحب‌‌منصبان نظامی بوده و در سن 14 سالگی پس از فراغت از تکمیل خط و قرائت فارسی، به اشتیاق تحصیل علم، از شیراز به عتبات عالیات سفر کرده و قریب هیجده سال در نجف اشرف رحل اقامت فکنده و خدمت شیخ [[صاحب جواهر، محمدحسن|محمدحسن صاحب جواهر]]، تلمذ نموده تا حدی که در علوم شرعیه صاحب درجه اجتهاد و حائز ملکه استنباط احکام گشته و نزد اساتید دیگر نیز یک دوره فلسفه به طریق اشراقیین تحصیل کرده و مشرب عرفان را بر سائر مسالک ترجیح داده و بالاخره در این قسمت دارای یک نوع مذاق عرفانی شده است. در مدت تحصیل بی‌‌اندازه تحمل مشقت و صعوبت کرده؛ زیرا با وجود فقر و تهی‌‌دستی خیلی آبرومند و بلندطبع بوده و طبعا تملق و چاپلوسی را خوب نمی‌‌دانسته است<ref>ر.ک: همان، ص218-219</ref>. | ||
==سیاحت و مسافرت‌‌ها== | ==سیاحت و مسافرت‌‌ها== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۴: | ||
==مذاق ادبی== | ==مذاق ادبی== | ||
در ایام اشتغال به تحصیل، گاهی بر سبیل تفنن، قریحه شاعرانه‌‌اش، او را مجبور به سرودن ترانه‌‌های منظومی به عربی یا فارسی می‌‌کرده و اغلب اوقات نیز به تدریس کتب ادبی عربی از قبیل مطول و مقامات حریری و مقامات بدیع‌‌الزمان همدانی و معلقات سبعه و بعضی دواوین شعرای عرب مانند دیوان متنبی و ابوالعلاء معری و امثال آنها می‌‌پرداخته است و در هنگام اقامت در اصفهان نیز با وجود اینکه کاملا از این عوالم بیزار و منصرف شده بود، گاهی به اصرار بعضی ارباب ذوق، حوزه تدریسی برای او منعقد می‌‌شد، ولی چیزی نمی‌‌گذشت که به عزلت یا مسافرت، اساس را بر هم زده و می‌‌گفته است: | در ایام اشتغال به تحصیل، گاهی بر سبیل تفنن، قریحه شاعرانه‌‌اش، او را مجبور به سرودن ترانه‌‌های منظومی به عربی یا فارسی می‌‌کرده و اغلب اوقات نیز به تدریس کتب ادبی عربی از قبیل مطول و مقامات حریری و مقامات بدیع‌‌الزمان همدانی و معلقات سبعه و بعضی دواوین شعرای عرب مانند دیوان متنبی و [[ابوالعلاء معری]] و امثال آنها می‌‌پرداخته است و در هنگام اقامت در اصفهان نیز با وجود اینکه کاملا از این عوالم بیزار و منصرف شده بود، گاهی به اصرار بعضی ارباب ذوق، حوزه تدریسی برای او منعقد می‌‌شد، ولی چیزی نمی‌‌گذشت که به عزلت یا مسافرت، اساس را بر هم زده و می‌‌گفته است: | ||
خوشا هنگام رسوایی زهی ایام شیدایی'' | |||
{{شعر}} | |||
از آن غافل که سلطانی است اندر بی‌‌سروپایی'' | {{ب|'' دلم بگرفت از تحصیل علم و بحث دانایی''|2='' خوشا هنگام رسوایی زهی ایام شیدایی''}} | ||
{{ب|'' مرا از بی‌‌سروپایی گدایان عیب‌‌جو هر دم''|2='' از آن غافل که سلطانی است اندر بی‌‌سروپایی''}} | |||
بسوزان دفتر دانش بشوی اوراق دانایی | {{ب|'' هما در کوی نادانی به‌‌رغم پند دانایان''|2='' بسوزان دفتر دانش بشوی اوراق دانایی''<ref>ر.ک: همان، ص220</ref>}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
==مسلک و اخلاق== | ==مسلک و اخلاق== | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۴: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
اغلب مسطورات و تألیفات علمی و ادبی او، به‌‌واسطه عدم اهتمام و بی‌‌اعتنایی او در سفر و حضر، از بین رفته است و تنها چیز باقی‌‌مانده علاوه بر دیوان شعر، تعلیقات متفرقه‌‌ای است بر | اغلب مسطورات و تألیفات علمی و ادبی او، به‌‌واسطه عدم اهتمام و بی‌‌اعتنایی او در سفر و حضر، از بین رفته است و تنها چیز باقی‌‌مانده علاوه بر دیوان شعر، تعلیقات متفرقه‌‌ای است بر نهج‌البلاغه و مقامات حریری و قسمتی از حواشی بر شرح تجرید قوشجی و چند جزء از شرح بر شمسیه منطق و شرح بر قصاید مشکله عربی<ref>ر.ک: همان، ص220</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
همایی، میرز اجلال‌‌الدین، «همای شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: ارمغان، تیر 1308، دوره دهم، شماره 4 (17 صفحه، از 217 تا 233) | [[:noormags:456618|همایی، میرز اجلال‌‌الدین، «همای شیرازی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: ارمغان، تیر 1308، دوره دهم، شماره 4 (17 صفحه، از 217 تا 233)]] | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[دیوان همای شیرازی «شکرستان»]] | [[دیوان همای شیرازی «شکرستان»]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:آذر(1400)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۷
| نام | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | ملا بدیع خان |
| متولد | 1212ق |
| محل تولد | شیراز |
| رحلت | 1290ق |
| اساتید | محمدحسن صاحب جواهر |
| برخی آثار | دیوان همای شیرازی «شکرستان» |
| کد مؤلف | AUTHORCODE50477AUTHORCODE |
همای شیرازی (1212-1290ق)، از شعرای دوره قاجاریه و از شاگردان شیخ محمدحسن صاحب جواهر بود.
نام اصلی
نام اصلی وی، «محمدرضا قلی‌‌‌‌خان» و بیشتر اشتهارش به همان تخلص بوده و اینکه در کتاب «فارس‌‌نامه» و «مجمع الفصحاء»، نام او را محمدعلی نوشته‌‌اند، خطاست و در متن کتاب «تذكرة طرائق الحقائق» متابعت از آنها شده است[۱].
ولادت
وی در شیراز، در سال 1212ق، به دنیا آمد[۲].
نژاد و نسب
وی در شیراز به دنیا آمد. پدرش ملا بدیع خان، پسر ملا شاهنشاه، از ایلیات فارس بوده است[۳].
تحصیلات
هما مثل سایر خانواده‌‌اش در بدو امر، در زی سرکردگان و صاحب‌‌منصبان نظامی بوده و در سن 14 سالگی پس از فراغت از تکمیل خط و قرائت فارسی، به اشتیاق تحصیل علم، از شیراز به عتبات عالیات سفر کرده و قریب هیجده سال در نجف اشرف رحل اقامت فکنده و خدمت شیخ محمدحسن صاحب جواهر، تلمذ نموده تا حدی که در علوم شرعیه صاحب درجه اجتهاد و حائز ملکه استنباط احکام گشته و نزد اساتید دیگر نیز یک دوره فلسفه به طریق اشراقیین تحصیل کرده و مشرب عرفان را بر سائر مسالک ترجیح داده و بالاخره در این قسمت دارای یک نوع مذاق عرفانی شده است. در مدت تحصیل بی‌‌اندازه تحمل مشقت و صعوبت کرده؛ زیرا با وجود فقر و تهی‌‌دستی خیلی آبرومند و بلندطبع بوده و طبعا تملق و چاپلوسی را خوب نمی‌‌دانسته است[۴].
سیاحت و مسافرت‌‌ها
وی بعد از فراغت از تحصیل، رهسپار هندوستان گشته و از آنجا معاودت به شیراز نموده و پس از دو سال توقف در شیراز، به زیارت مکه معظمه مشرف شده و دوباره مراجعت به شیراز نموده و از شیراز به اصفهان رفته و در اصفهان با سید محمدباقر شفتی و معتمدالدوله منوچهر خان حکمران اصفهان، آشنایی کامل پیدا کرده و از آنجا به تهران رفته و نزد محمد شاه قاجار تقرب و منزلتی بسزا یافته و از آنجا به عزم خراسان مسافرت طولانی نموده، چندی بر سبیل سیاحت در افغانستان و ترکستان به سر برده و سپس به کرمان و اصفهان معاودت نموده و در اصفهان ساکن شده است. وی در جلوس ناصرالدین شاه قاجار به تهران احضار شده و چندی ملازم و ندیم شاه بوده است[۵].
مذاق ادبی
در ایام اشتغال به تحصیل، گاهی بر سبیل تفنن، قریحه شاعرانه‌‌اش، او را مجبور به سرودن ترانه‌‌های منظومی به عربی یا فارسی می‌‌کرده و اغلب اوقات نیز به تدریس کتب ادبی عربی از قبیل مطول و مقامات حریری و مقامات بدیع‌‌الزمان همدانی و معلقات سبعه و بعضی دواوین شعرای عرب مانند دیوان متنبی و ابوالعلاء معری و امثال آنها می‌‌پرداخته است و در هنگام اقامت در اصفهان نیز با وجود اینکه کاملا از این عوالم بیزار و منصرف شده بود، گاهی به اصرار بعضی ارباب ذوق، حوزه تدریسی برای او منعقد می‌‌شد، ولی چیزی نمی‌‌گذشت که به عزلت یا مسافرت، اساس را بر هم زده و می‌‌گفته است:
| دلم بگرفت از تحصیل علم و بحث دانایی | خوشا هنگام رسوایی زهی ایام شیدایی | |
| مرا از بی‌‌سروپایی گدایان عیب‌‌جو هر دم | از آن غافل که سلطانی است اندر بی‌‌سروپایی | |
| هما در کوی نادانی به‌‌رغم پند دانایان | بسوزان دفتر دانش بشوی اوراق دانایی[۶] |
مسلک و اخلاق
وی بعد از چندی مسافرت، در مراجعت به شیراز، خدمت میرزا ابوالقاسم سکوت، مشرف به طریقه فقر شده و از زی روحانیت خارج گشته و در کوه درویشی داخل و در این رشته منسلک گشته و بعد از فراغت از زحمت مدرسه، چندی در خدمت خانقاه به سر برده و ریاضت‌‌های شاقه کشیده و سال‌‌ها نیز در دبستان طریقت درس طلب و سیر و سلوک خوانده و به وادی حیرت و آشفتگی رسیده و بالاخره بارقه عشقش از خود، بی‌‌خود کرده و پس از سال‌‌ها آوارگی، به سر منزل آرامش و طمأنینه خاطر رسیده است[۷].
اخلاق هما، اخلاق درویشی و وارستگی و لاقیدی در امور دنیویه بود و کمتر آمال و آرزوهایی در دنیا داشته و در طرز معیشت، خیلی به سادگی و بساطت عادت داشته و فوق‌‌العاده با قناعت و مناعت طبع زندگانی کرده و با وجود اینکه در آن ایام، مکرر برایش اسباب فراهم شده، به‌‌هیچ‌‌وجه در جمع مال و تأمین ثروت کوشش نکرده است؛ چنان‌‌که در یک روز محمد شاه چندین مرتبه او را امر به خواستن چیزی و قبول کردن ضیاع و عقاری می‌‌نماید و در هر مرتبه او امتناع می‌‌کند و این پاسخ را به شاه می‌‌دهد که «خواستن درویش کفر است»[۸].
وی در معاشرت احباب صمیمی و بی‌‌آلایش بوده و با فقیر و غنی، علی‌‌السویه ملاقات می‌‌کرده و در زندگانی، مال‌‌اندیش نبوده و در فقیرنوازی و عطوفت به زیردستان، سعی می‌‌کرده و بعضی معمرین نقل کردند که در قحطی 1288 اصفهان، هما را دیدیم که با ضعف پیری و ناتوانی، جوانی یهودی را که از گرسنگی در وسط کوچه افتاده بود، به دوش کشیده و به منزل خودش می‌‌برد که برای او قوت و غذایی تهیه کند[۹].
وفات
وی در اصفهان، در سال 1290ق، وفات یافت و مدفنش در امام‌‌زاده احمد بن علی بن محمد الباقر(ع) در اصفهان است[۱۰].
آثار
اغلب مسطورات و تألیفات علمی و ادبی او، به‌‌واسطه عدم اهتمام و بی‌‌اعتنایی او در سفر و حضر، از بین رفته است و تنها چیز باقی‌‌مانده علاوه بر دیوان شعر، تعلیقات متفرقه‌‌ای است بر نهج‌البلاغه و مقامات حریری و قسمتی از حواشی بر شرح تجرید قوشجی و چند جزء از شرح بر شمسیه منطق و شرح بر قصاید مشکله عربی[۱۱].