جبرتی، عبدالرحمن: تفاوت میان نسخه‌ها
(←آثار) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دائرة المعارف' به 'دائرةالمعارف') |
||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" |[[مرتضی زبیدی، محمد| | | data-type="authorTeachers" |[[مرتضی زبیدی، محمد|سید محمدمرتضى زَبیدى]] | ||
[[عبدالرحمان عريشى]] | [[عبدالرحمان عريشى|عبدالرحمان عریشى]] | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" |[[تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي]] | | data-type="authorWritings" |[[تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي|تاریخ عجائب الآثار فی التراجم و الأخبار المعروف بتاریخ الجبرتی]] | ||
مظهر التقدیس بذهاب دولة الفرنسیس | مظهر التقدیس بذهاب دولة الفرنسیس | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
</div> | </div> | ||
'''عبدالرحمان بن حسن بن ابراهیم | '''عبدالرحمان بن حسن بن ابراهیم زَیْلَعى جبرتى عقیلى حنفى''' (1167-1241ق)، مورخ نامور مصرى قرن دوازدهم و سیزدهم، | ||
== ولادت == | |||
در 1167ق در قاهره به دنیا آمد. | |||
==خاندان== | ==خاندان== | ||
نیاکان جبرتى از مسلمانان حنفى ناحیه ساحلى جَبَرْت بودند. جد هفتم جبرتى، که او نیز عبدالرحمان نام داشت، به قصد زیارت حرمین شریفین از جبرت عازم جده و سپس مکه شد، دو سال نیز در مدینه اقامت گزید و نزد علماى آن سامان کسب علم کرد، آنگاه به مصر رفت و در اوایل سده دهم در کنار جامع الازهر قاهره اقامت گزید. مدتى بعد وى شیخِ (بزرگ یا متولى) رواقِ جَبَرْت در جامع الازهر شد و این مقام (مشیخة الرواق) به مدت سه قرن در خاندانش موروثى گردید و به عبدالرحمان جبرتى ختم شد. | |||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
پدر عبدالرحمان او را به | پدر عبدالرحمان او را به مکتب‌خانه و آنگاه به مدرسه سِنانیه، واقع در شمال غرب جامع الازهر، فرستاد تا در آنجا قرآن و مقدمات علوم دینى را فرا گیرد. وى در یازده سالگى حافظ قرآن شد. جبرتى نزد پدرش تاریخ و علوم ریاضى و هیئت آموخت و پیش دیگر استادانى که با پدرش دوستى داشتند، علوم دینى و ریاضى را فراگرفت. مشهورترین استاد وى در این برهه [[مرتضی زبیدی، محمد|سید محمدمرتضى زَبیدى]]، مؤلف [[تاج العروس من جواهر القاموس|تاج العروس]]، بود که جبرتى در محضرش علم لغت آموخت. در رَواق شُوام نیز اصول مذهبى حنفى را نزد [[عبدالرحمان عريشى|عبدالرحمان عریشى]] فرا گرفت. | ||
عبدالرحمان در محافل علمى و ادبى پدرش حضور | عبدالرحمان در محافل علمى و ادبى پدرش حضور مى‌یافت و از دانشمندان بهره علمى مى‌برد. وى در اول صفر 1188ق، با وفات پدرش، به ریاست رواق جَبَرْت رسید و وارث ثروت عظیم و املاک و اوقاف متعدد او شد. تمام عمرش را در قاهره به کسب علم و تدریس در الازهر و در منزل خود و حاشیه نوشتن بر کتاب‌هاى پدرش و مذاکره با بزرگان در محافل علمى سپرى کرد. وى علاوه بر فقه و علوم دینى، به ریاضیات علاقه‌مند بود و در پزشکى نیز مطالعاتى کرد و در آن رشته، کتابى نگاشت و تا حدودى نیز به تصوف گرایش یافت. | ||
او در اواخر سال 1195ق شروع به نگارش | او در اواخر سال 1195ق شروع به نگارش یادداشت‌هایى کرد که بعدها پایه تاریخش گردید. | ||
با ورود ناپلئون بناپارت و | با ورود ناپلئون بناپارت و سپاهیانش در صفر 1213ق./ 1798م. به قاهره و اشغال مصر، جبرتى قاهره را به سوى مزرعه‌اش در شهرک ابیار در شمال دلتاى مصر، ترک کرد ولى اندکى بعد، در پى دعوت ناپلئون از دانشمندان و علماى مهاجر مصر، به قاهره بازگشت. همچنین به عضویت مجلس اعیان (دیوان عمومى)، متشکل از ده تن از بزرگان مصر، درآمد که ناپلئون قصد داشت به وسیله آن دیوان، امور مصر را اداره کند و بدین‌ترتیب، نزد سرداران سپاه فرانسوى و فرهیختگان همراه سپاه، احترام یافت. | ||
جبرتى درباره حمله فرانسه به مصر، موضع مخالف نداشت | جبرتى درباره حمله فرانسه به مصر، موضع مخالف نداشت بلکه برعکس، با تعدادى از دانشمندان فرانسوى دوست شد و پس از آنکه به دعوت آنها از فرهنگستان علوم فرانسه در قاهره و کتابخانه و ابزارهاى فلکى فرانسویان دیدن کرد، آن ابزارها را به دقت در کتابش وصف و ستایش نمود و شیفتة پیشرفتهاى علمى فرانسویان شد. او این تماسها را به هیچ وجه همکارى با سپاه فرانسه و اشغالگران نمى‌دانست، بلکه آن را شیوه‌اى براى استفاده از علوم و فنون فرانسویان مى‌شمرد و در عین حال از ظلم و بى‌بندوبارى فرانسویان انتقاد مى‌کرد.جبرتى در دستگاه حکومت محمدعلى پاشا (1220- 1264ق.)، متولى وظیفه افتا بر اساس مذهب حنفى و تعیین اوقات نماز و رؤیت هلال ماه رمضان و شوال بود. علاوه بر آن، تا هفت سال مانده به مرگش همچنان در جامع‌الازهر تدریس مى‌کرد. | ||
جبرتى به سبب حادثه قتل فرزندش | جبرتى به سبب حادثه قتل فرزندش خلیل در رمضان 1237ق، و نیز به علت بیمارى و کهولت، جلد چهارم تاریخش را ناتمام گذاشت و در سوک فرزند، بینایى‌اش را از دست داد. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
وى در حدود 1240-1241ق در قاهره وفات | وى در حدود 1240-1241ق در قاهره وفات یافت. | ||
== آثار== | == آثار== | ||
# | # مظهرالتقدیس بذهاب دولة الفرنسیس؛ | ||
# مختصر | # مختصر تذکرة اولى الالباب و الجامع للعَجَبِ العُجاب؛ | ||
# دستور | # دستور تقویم الکواکب السبعة و الجواهر و الاَهِلَّة والتواریخ الثلاثة؛ | ||
# نقد | # نقد کتاب الف لیلة و لیلة. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
[https://rch.ac.ir/article/Details/10290?%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86 دانشنامه جهان اسلام، بنیاد | [https://rch.ac.ir/article/Details/10290?%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%AA%DB%8C-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86 دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ج9، ص 4469] | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۶: | ||
[[تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي]] | [[تاريخ عجائب الآثار في التراجم و الأخبار المعروف بتاريخ الجبرتي]] | ||
[[مظهر | [[مظهر التقديس بذهاب دولة الفرنسيس]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۵
| نام | جبرتی، عبدالرحمن |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | حسن |
| متولد | 1754 م/1167ق |
| محل تولد | قاهره |
| رحلت | 1822م/1240-1241ق |
| اساتید | سید محمدمرتضى زَبیدى |
| برخی آثار | تاریخ عجائب الآثار فی التراجم و الأخبار المعروف بتاریخ الجبرتی
مظهر التقدیس بذهاب دولة الفرنسیس |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03969AUTHORCODE |
عبدالرحمان بن حسن بن ابراهیم زَیْلَعى جبرتى عقیلى حنفى (1167-1241ق)، مورخ نامور مصرى قرن دوازدهم و سیزدهم،
ولادت
در 1167ق در قاهره به دنیا آمد.
خاندان
نیاکان جبرتى از مسلمانان حنفى ناحیه ساحلى جَبَرْت بودند. جد هفتم جبرتى، که او نیز عبدالرحمان نام داشت، به قصد زیارت حرمین شریفین از جبرت عازم جده و سپس مکه شد، دو سال نیز در مدینه اقامت گزید و نزد علماى آن سامان کسب علم کرد، آنگاه به مصر رفت و در اوایل سده دهم در کنار جامع الازهر قاهره اقامت گزید. مدتى بعد وى شیخِ (بزرگ یا متولى) رواقِ جَبَرْت در جامع الازهر شد و این مقام (مشیخة الرواق) به مدت سه قرن در خاندانش موروثى گردید و به عبدالرحمان جبرتى ختم شد.
تحصیلات
پدر عبدالرحمان او را به مکتب‌خانه و آنگاه به مدرسه سِنانیه، واقع در شمال غرب جامع الازهر، فرستاد تا در آنجا قرآن و مقدمات علوم دینى را فرا گیرد. وى در یازده سالگى حافظ قرآن شد. جبرتى نزد پدرش تاریخ و علوم ریاضى و هیئت آموخت و پیش دیگر استادانى که با پدرش دوستى داشتند، علوم دینى و ریاضى را فراگرفت. مشهورترین استاد وى در این برهه سید محمدمرتضى زَبیدى، مؤلف تاج العروس، بود که جبرتى در محضرش علم لغت آموخت. در رَواق شُوام نیز اصول مذهبى حنفى را نزد عبدالرحمان عریشى فرا گرفت.
عبدالرحمان در محافل علمى و ادبى پدرش حضور مى‌یافت و از دانشمندان بهره علمى مى‌برد. وى در اول صفر 1188ق، با وفات پدرش، به ریاست رواق جَبَرْت رسید و وارث ثروت عظیم و املاک و اوقاف متعدد او شد. تمام عمرش را در قاهره به کسب علم و تدریس در الازهر و در منزل خود و حاشیه نوشتن بر کتاب‌هاى پدرش و مذاکره با بزرگان در محافل علمى سپرى کرد. وى علاوه بر فقه و علوم دینى، به ریاضیات علاقه‌مند بود و در پزشکى نیز مطالعاتى کرد و در آن رشته، کتابى نگاشت و تا حدودى نیز به تصوف گرایش یافت.
او در اواخر سال 1195ق شروع به نگارش یادداشت‌هایى کرد که بعدها پایه تاریخش گردید.
با ورود ناپلئون بناپارت و سپاهیانش در صفر 1213ق./ 1798م. به قاهره و اشغال مصر، جبرتى قاهره را به سوى مزرعه‌اش در شهرک ابیار در شمال دلتاى مصر، ترک کرد ولى اندکى بعد، در پى دعوت ناپلئون از دانشمندان و علماى مهاجر مصر، به قاهره بازگشت. همچنین به عضویت مجلس اعیان (دیوان عمومى)، متشکل از ده تن از بزرگان مصر، درآمد که ناپلئون قصد داشت به وسیله آن دیوان، امور مصر را اداره کند و بدین‌ترتیب، نزد سرداران سپاه فرانسوى و فرهیختگان همراه سپاه، احترام یافت.
جبرتى درباره حمله فرانسه به مصر، موضع مخالف نداشت بلکه برعکس، با تعدادى از دانشمندان فرانسوى دوست شد و پس از آنکه به دعوت آنها از فرهنگستان علوم فرانسه در قاهره و کتابخانه و ابزارهاى فلکى فرانسویان دیدن کرد، آن ابزارها را به دقت در کتابش وصف و ستایش نمود و شیفتة پیشرفتهاى علمى فرانسویان شد. او این تماسها را به هیچ وجه همکارى با سپاه فرانسه و اشغالگران نمى‌دانست، بلکه آن را شیوه‌اى براى استفاده از علوم و فنون فرانسویان مى‌شمرد و در عین حال از ظلم و بى‌بندوبارى فرانسویان انتقاد مى‌کرد.جبرتى در دستگاه حکومت محمدعلى پاشا (1220- 1264ق.)، متولى وظیفه افتا بر اساس مذهب حنفى و تعیین اوقات نماز و رؤیت هلال ماه رمضان و شوال بود. علاوه بر آن، تا هفت سال مانده به مرگش همچنان در جامع‌الازهر تدریس مى‌کرد.
جبرتى به سبب حادثه قتل فرزندش خلیل در رمضان 1237ق، و نیز به علت بیمارى و کهولت، جلد چهارم تاریخش را ناتمام گذاشت و در سوک فرزند، بینایى‌اش را از دست داد.
وفات
وى در حدود 1240-1241ق در قاهره وفات یافت.
آثار
- مظهرالتقدیس بذهاب دولة الفرنسیس؛
- مختصر تذکرة اولى الالباب و الجامع للعَجَبِ العُجاب؛
- دستور تقویم الکواکب السبعة و الجواهر و الاَهِلَّة والتواریخ الثلاثة؛
- نقد کتاب الف لیلة و لیلة.
منابع مقاله
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ج9، ص 4469