زهر الآداب و ثمر الألباب (حصری قیروانی): تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر = NUR02539J1.jpg | عنوان = | عنوان‌های دیگر = | پدیدآوران =...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر = NUR02539J1.jpg | | تصویر = NUR02539J1.jpg | ||
| عنوان = | | عنوان = زهر الآداب و ثمر الألباب | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = [[حصري، ابراهيم بن علي]] (نويسنده) | ||
[[ | |||
| زبان = | [[زکي مبارک، محمد]] (محقق) | ||
| کد کنگره = | |||
| موضوع = | [[عبدالحمید، محمد محیی‌الدین]] (محقق) | ||
| زبان = عربي | |||
| کد کنگره = /ز9ح6 3918 PJA | |||
| موضوع = ادبيات عربي - قرن 4ق. | |||
شعر عربي - مجموعه‌ها | |||
| ناشر = | | ناشر =دار الجيل | ||
| مکان نشر = لبنان - بيروت | |||
| سال نشر = | | سال نشر = | ||
| کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE02539AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE02539AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ = | | چاپ = 1 | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد = | | تعداد جلد = 4 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02539 | ||
| کتابخوان همراه نور = 2539 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۵: | خط ۳۲: | ||
}} | }} | ||
'''زهر الآداب و ثمر الألباب'''، ابوالاسحاق ابراهیم بن علی حصری قیروانی (متوفی 453ق)، گزیده‌ای از متون ادبی قدیمی است که به زبان عربی و در قرن پنجم هجری نوشته شده است. | '''زهر الآداب و ثمر الألباب'''، [[حصری، ابراهیم بن علی|ابوالاسحاق ابراهیم بن علی حصری قیروانی]] (متوفی 453ق)، گزیده‌ای از متون ادبی قدیمی است که به زبان عربی و در قرن پنجم هجری نوشته شده است. | ||
تحقیق کتاب به قلم محمد زکی مبارک و محمد محیی‌الدین عبدالحمید صورت گرفته است. | تحقیق کتاب به قلم [[زکي مبارک، محمد|محمد زکی مبارک]] و [[عبدالحمید، محمد محیی‌الدین|محمد محیی‌الدین عبدالحمید]] صورت گرفته است. | ||
==انگیزه نگارش== | |||
حصری خود در توضیح سبب نگارش این کتاب گفته است که آن را به درخواست ابوالفضل عباس بن سلیمان - که احتمالا منشی یکی از صاحب‌منصبان بوده - نوشته است. برخی گفته‌اند که حصری «زهر الآداب» را برای رسیدن به سمت دبیری برای ابوالفضل عباس نوشته است<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص53</ref>. | [[حصری، ابراهیم بن علی|حصری]] خود در توضیح سبب نگارش این کتاب گفته است که آن را به درخواست ابوالفضل عباس بن سلیمان - که احتمالا منشی یکی از صاحب‌منصبان بوده - نوشته است. برخی گفته‌اند که [[حصری، ابراهیم بن علی|حصری]] «زهر الآداب» را برای رسیدن به سمت دبیری برای ابوالفضل عباس نوشته است<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص53</ref>. | ||
==اهمیت کتاب== | |||
«زهر الآداب» براى دستیابى به مطالبى از کتاب‌هاى مفقودشده، نظیر «مثالب العرب» ابوعبیده معمر بن مثنى، تنها مأخذ موجود است<ref>ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510</ref>. | «زهر الآداب» براى دستیابى به مطالبى از کتاب‌هاى مفقودشده، نظیر «مثالب العرب» ابوعبیده معمر بن مثنى، تنها مأخذ موجود است<ref>ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از زکی مبارک و نویسنده آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظیم شده است. | کتاب با دو مقدمه از [[زکي مبارک، محمد|زکی مبارک]] و نویسنده آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظیم شده است. | ||
این کتاب به گفته خود حصری، گزیده‌ای از نوادر کوتاه نثر و نظم است که تقریبا بی‌هیچ ترتیب و تبویبی، در کنار هم قرار گرفته است تا با توجه به تنوعی که دارد، موجب انبساط خاطر خواننده شود. بخش عمده‌ای از این متون، برگرفته از آثار بزرگان ادب سده 4ق، به‌ویژه بدیع‌الزمان همدانی، میکالی (متوفی 436ق/ 1044م)، خوارزمی (متوفی 383ق/ 993م)، صاحب بن عباد (متوفی 385ق/ 995م)، قابوس بن وشمگیر (متوفی 403ق/ 1012م) و ابومنصور ثعالبی (متوفی 429ق/ 1038م) است<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص54-53</ref>. | این کتاب به گفته خود حصری، گزیده‌ای از نوادر کوتاه نثر و نظم است که تقریبا بی‌هیچ ترتیب و تبویبی، در کنار هم قرار گرفته است تا با توجه به تنوعی که دارد، موجب انبساط خاطر خواننده شود. بخش عمده‌ای از این متون، برگرفته از آثار بزرگان ادب سده 4ق، به‌ویژه [[بدیع‌الزمان همدانی، احمد بن حسین|بدیع‌الزمان همدانی]]، [[میکالی]] (متوفی 436ق/ 1044م)، [[خوارزمی، محمد بن عباس|خوارزمی]] (متوفی 383ق/ 993م)، [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]] (متوفی 385ق/ 995م)، قابوس بن وشمگیر (متوفی 403ق/ 1012م) و [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبی]] (متوفی 429ق/ 1038م) است<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص54-53</ref>. | ||
==منابع مورد استفاده نویسنده== | |||
از جمله منابع کتاب می‌توان از | از جمله منابع کتاب می‌توان از «[[البيان و التبيين]]» [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]]، «[[سحر البلاغة]]» [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|عبدالملک ثعالبى]] نام برد<ref>ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۸: | خط ۵۵: | ||
در مقدمه مؤلف، شیوه کار نویسنده توضیح داده شده است<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، همان، ص34</ref>. | در مقدمه مؤلف، شیوه کار نویسنده توضیح داده شده است<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، همان، ص34</ref>. | ||
حصری در این کتاب قاعده و مبنای خاصی در تفسیر متون ندارد و به تعیین درست و نادرست آن نیز نپرداخته است. وی از کنار مطالب آشنا و تکراری گذشته و مانند ابن عبدربه تنها به بیان آثار شرقی پرداخته و به‌ندرت به آثار مغربیان توجه کرده است؛ شیوه‌ای که در سنت ادبی اندلس بنیان نهاده شد و رفته‌رفته در سراسر مغرب اسلامی، سایه گستراند<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص54</ref>. | [[حصری، ابراهیم بن علی|حصری]] در این کتاب قاعده و مبنای خاصی در تفسیر متون ندارد و به تعیین درست و نادرست آن نیز نپرداخته است. وی از کنار مطالب آشنا و تکراری گذشته و مانند ابن عبدربه تنها به بیان آثار شرقی پرداخته و به‌ندرت به آثار مغربیان توجه کرده است؛ شیوه‌ای که در سنت ادبی اندلس بنیان نهاده شد و رفته‌رفته در سراسر مغرب اسلامی، سایه گستراند<ref>باقر، علیرضا، ج21، ص54</ref>. | ||
این کتاب مشهورترین اثر حصرى است. وى با استفاده از منابع مهم و معتبر، برترین اشعار و متون ادبى و حکایت‌هاى اخلاقی و طنزآمیز و نیز بسیارى از فنون بدیعى و شیوه‌ها و سبک‌هاى متنوع نثر را در آن گرد آورد<ref>ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510</ref>. | این کتاب مشهورترین اثر [[حصری، ابراهیم بن علی|حصرى]] است. وى با استفاده از منابع مهم و معتبر، برترین اشعار و متون ادبى و حکایت‌هاى اخلاقی و طنزآمیز و نیز بسیارى از فنون بدیعى و شیوه‌ها و سبک‌هاى متنوع نثر را در آن گرد آورد<ref>ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510</ref>. | ||
بااینکه این کتاب گلچینى از مطالب و حکایت‌هاى ادبى است، در آن به نقد ادبى نیز پرداخته شده است؛ از جمله ذکر سرقت‌هاى فراوان شعرى. ازاین‌رو، می‌توان نویسنده آن را از ناقدان بشمار آورد؛ هرچند که نقد و آراى او ذوقى است و به‌ندرت از احکام کلى فراتر می‌رود<ref>ر.ک: همان</ref>. | بااینکه این کتاب گلچینى از مطالب و حکایت‌هاى ادبى است، در آن به نقد ادبى نیز پرداخته شده است؛ از جمله ذکر سرقت‌هاى فراوان شعرى. ازاین‌رو، می‌توان نویسنده آن را از ناقدان بشمار آورد؛ هرچند که نقد و آراى او ذوقى است و به‌ندرت از احکام کلى فراتر می‌رود<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۵۹: | خط ۶۶: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
«زهر الآداب»، ابتدا در 1293 در مصر و سپس چندین بار در حاشیه «العقد الفريد» چاپ شد. در 1304ش/ 1925م، زکى مبارک و در 1332ش/ 1953م، بجاوى، چاپ‌هاى بهترى از آن را منتشر کردند. در 1332 و 1333ش/ 1953 و 1954م، محمد محیی‌الدین عبدالحمید چاپ دیگرى از این کتاب را عرضه کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | «زهر الآداب»، ابتدا در 1293 در مصر و سپس چندین بار در حاشیه «العقد الفريد» چاپ شد. در 1304ش/ 1925م، [[زکي مبارک، محمد|زکى مبارک]] و در 1332ش/ 1953م، بجاوى، چاپ‌هاى بهترى از آن را منتشر کردند. در 1332 و 1333ش/ 1953 و 1954م، [[عبدالحمید، محمد محیی‌الدین|محمد محیی‌الدین عبدالحمید]] چاپ دیگرى از این کتاب را عرضه کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
نویسنده خود این کتاب را در یک جلد، با نام «نور الظرف و نور الطرف»، خلاصه کرد. لینه ابوصالح آن را در 1345ش/1966، در بیروت منتشر کرد<ref>همان</ref>. | نویسنده خود این کتاب را در یک جلد، با نام «نور الظرف و نور الطرف»، خلاصه کرد. [[لینه ابوصالح]] آن را در 1345ش/1966، در بیروت منتشر کرد<ref>همان</ref>. | ||
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است. | فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است. | ||
| خط ۶۸: | خط ۷۵: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۷۶: | خط ۸۳: | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ | [[زهر الآداب و ثمر الألباب]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | ||
[[رده: | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۳۵
| زهر الآداب و ثمر الألباب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حصري، ابراهيم بن علي (نويسنده)
زکي مبارک، محمد (محقق) عبدالحمید، محمد محیی‌الدین (محقق) |
| ناشر | دار الجيل |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ادبيات عربي - قرن 4ق. شعر عربي - مجموعه‌ها |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | /ز9ح6 3918 PJA |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
زهر الآداب و ثمر الألباب، ابوالاسحاق ابراهیم بن علی حصری قیروانی (متوفی 453ق)، گزیده‌ای از متون ادبی قدیمی است که به زبان عربی و در قرن پنجم هجری نوشته شده است.
تحقیق کتاب به قلم محمد زکی مبارک و محمد محیی‌الدین عبدالحمید صورت گرفته است.
انگیزه نگارش
حصری خود در توضیح سبب نگارش این کتاب گفته است که آن را به درخواست ابوالفضل عباس بن سلیمان - که احتمالا منشی یکی از صاحب‌منصبان بوده - نوشته است. برخی گفته‌اند که حصری «زهر الآداب» را برای رسیدن به سمت دبیری برای ابوالفضل عباس نوشته است[۱].
اهمیت کتاب
«زهر الآداب» براى دستیابى به مطالبى از کتاب‌هاى مفقودشده، نظیر «مثالب العرب» ابوعبیده معمر بن مثنى، تنها مأخذ موجود است[۲].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از زکی مبارک و نویسنده آغاز و مطالب در چهار جلد، تنظیم شده است.
این کتاب به گفته خود حصری، گزیده‌ای از نوادر کوتاه نثر و نظم است که تقریبا بی‌هیچ ترتیب و تبویبی، در کنار هم قرار گرفته است تا با توجه به تنوعی که دارد، موجب انبساط خاطر خواننده شود. بخش عمده‌ای از این متون، برگرفته از آثار بزرگان ادب سده 4ق، به‌ویژه بدیع‌الزمان همدانی، میکالی (متوفی 436ق/ 1044م)، خوارزمی (متوفی 383ق/ 993م)، صاحب بن عباد (متوفی 385ق/ 995م)، قابوس بن وشمگیر (متوفی 403ق/ 1012م) و ابومنصور ثعالبی (متوفی 429ق/ 1038م) است[۳].
منابع مورد استفاده نویسنده
از جمله منابع کتاب می‌توان از «البيان و التبيين» جاحظ، «سحر البلاغة» عبدالملک ثعالبى نام برد[۴].
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی‌نامه مختصری از نویسنده، به کتاب و اهمیت آن اشاره شده است[۵].
در مقدمه مؤلف، شیوه کار نویسنده توضیح داده شده است[۶].
حصری در این کتاب قاعده و مبنای خاصی در تفسیر متون ندارد و به تعیین درست و نادرست آن نیز نپرداخته است. وی از کنار مطالب آشنا و تکراری گذشته و مانند ابن عبدربه تنها به بیان آثار شرقی پرداخته و به‌ندرت به آثار مغربیان توجه کرده است؛ شیوه‌ای که در سنت ادبی اندلس بنیان نهاده شد و رفته‌رفته در سراسر مغرب اسلامی، سایه گستراند[۷].
این کتاب مشهورترین اثر حصرى است. وى با استفاده از منابع مهم و معتبر، برترین اشعار و متون ادبى و حکایت‌هاى اخلاقی و طنزآمیز و نیز بسیارى از فنون بدیعى و شیوه‌ها و سبک‌هاى متنوع نثر را در آن گرد آورد[۸].
بااینکه این کتاب گلچینى از مطالب و حکایت‌هاى ادبى است، در آن به نقد ادبى نیز پرداخته شده است؛ از جمله ذکر سرقت‌هاى فراوان شعرى. ازاین‌رو، می‌توان نویسنده آن را از ناقدان بشمار آورد؛ هرچند که نقد و آراى او ذوقى است و به‌ندرت از احکام کلى فراتر می‌رود[۹].
وى با آوردن نمونه‌هاى بسیارى از مقامه در این کتاب، اولین کسى است که مردم مراکش را با این فن آشنا کرد. ذکر اخبار صحابه، تابعین و بسیارى از آداب و رسوم اجتماعى آن دوران و پرهیز از ذکر مطالب مستهجن، از دیگر ویژگی‌هاى این کتاب است[۱۰].
این کتاب را می‌توان دایرةالمعارفى ادبى بشمار آورد که از حیث محتوا با «الكامل» مبرد و «البيان و التبيين» جاحظ درخور مقایسه است[۱۱].
وضعیت کتاب
«زهر الآداب»، ابتدا در 1293 در مصر و سپس چندین بار در حاشیه «العقد الفريد» چاپ شد. در 1304ش/ 1925م، زکى مبارک و در 1332ش/ 1953م، بجاوى، چاپ‌هاى بهترى از آن را منتشر کردند. در 1332 و 1333ش/ 1953 و 1954م، محمد محیی‌الدین عبدالحمید چاپ دیگرى از این کتاب را عرضه کرد[۱۲].
نویسنده خود این کتاب را در یک جلد، با نام «نور الظرف و نور الطرف»، خلاصه کرد. لینه ابوصالح آن را در 1345ش/1966، در بیروت منتشر کرد[۱۳].
فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده است.
پاورقی‌ها توسط محققین نوشته شده و در آن‌ها، به توضیح و تشریح برخی از کلمات و عبارات متن پرداخته شده است[۱۴].
پانویس
- ↑ باقر، علیرضا، ج21، ص53
- ↑ ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510
- ↑ باقر، علیرضا، ج21، ص54-53
- ↑ ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510
- ↑ مقدمه محقق، ج1، ص32-7
- ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، همان، ص34
- ↑ باقر، علیرضا، ج21، ص54
- ↑ ر.ک: حسینی آهق، زحل، ج13، ص510
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: پاورقی، ج1، ص74
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- باقر، علیرضا، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی و همکاران، چاپ دوم، تهران، 1377.
- حسینی آهق، زحل، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، تهران، 1377.