معجم المصطلحات الصوفية: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - 'اصطلاحات (ابهام زدایی)' به 'اصطلاحات (ابهام‌زدایی)')
     
    (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10446J1.jpg|بندانگشتی|معجم المصطلحات الصوفیة (مستخرج من أمهات الكتب الینبوعیة)]]
    | تصویر =NUR10446J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =معجم المصطلحات الصوفیة (مستخرج من أمهات الكتب الینبوعیة)
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|معجم المصطلحات الصوفیة (مستخرج من أمهات الكتب الینبوعیة)
    [[ابوخزام، انور فؤاد]] (نویسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[ابو خزام، انور فؤاد]] (نويسنده)


    [[عبدالمسیح، جورج متری]] (محقق)
    [[عبدالمسیح، جورج متری]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏274‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    استدلال
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏274‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|استدلال


    تصوف - اصطلاحها و تعبیرها
    تصوف - اصطلاح‌ها و تعبیرها
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    مکتبة لبنان ناشرون
    |data-type='publisher'|مکتبة لبنان ناشرون
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 1993 م
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1993 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|10446
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10446AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10446
    | کتابخوان همراه نور =10446
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    == معرفى اجمالى ==
    {{کاربردهای دیگر|اصطلاحات (ابهام‌زدایی)}}
     
    '''معجم المصطلحات الصوفية''' از آثار «انور فؤاد ابى‌خزام»، عبارت از فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات ذكر شده در آثار صوفيان را با دقت مشخص كرده است.
     
    «معجم المصطلحات الصوفية» از آثار «انور فؤاد ابى‌خزام»، عبارت از فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن، نويسنده واژه‌ها و اصطلاحات ذكر شده در آثار صوفيان را با دقت مشخص كرده است.


    اين واژگان و اصطلاحات كه در مجموع، شامل صدها مورد مى‌شود، يا لغاتى عامّ و يا اصطلاحى وابسته به علوم مختلف اسلامى مانند عرفان، اخلاق، منطق، كلام، فقه، فلسفه و... است.
    اين واژگان و اصطلاحات كه در مجموع، شامل صدها مورد مى‌شود، يا لغاتى عامّ و يا اصطلاحى وابسته به علوم مختلف اسلامى مانند عرفان، اخلاق، منطق، كلام، فقه، فلسفه و... است.


    نويسنده همه مطالب ملا عبدالرزاق كاشانى در كتاب اصطلاحات الصوفية و اصطلاحات پانصدگانه او را در اثر حاضر بدون دخل و تصرف آورده و البته مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه به آن افزوده است.
    نویسنده همه مطالب ملا [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‎‌الدین|عبدالرزاق كاشانى]] در كتاب اصطلاحات الصوفية و اصطلاحات پانصدگانه او را در اثر حاضر بدون دخل و تصرف آورده و البته مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه به آن افزوده است.


    == ساختار ==
    == ساختار ==
    اين كتاب از يك تقدير و تشكر، مقدمه، علائم اختصارى، ملحقات (شامل: ملحق شماره يك: منابع معجم؛ ملحق شماره دو: نويسندگان اصطلاحات صوفيه و ملحق شماره سه: سخنى عمومى درباره تصوف اسلامى) و منابع تحقيق و متن معجم تشكيل شده است.
    اين كتاب از يك تقدير و تشكر، مقدمه، علائم اختصارى، ملحقات (شامل: ملحق شماره يك: منابع معجم؛ ملحق شماره دو: نويسندگان اصطلاحات صوفيه و ملحق شماره سه: سخنى عمومى درباره تصوف اسلامى) و منابع تحقيق و متن معجم تشكيل شده است.


    خط ۶۱: خط ۴۵:


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    درباره محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است:
    درباره محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است:
     
    #نویسنده در مقدمه، يادآور شده است: «براى به دست آوردن اصطلاحات صوفيه، تعداد سيزده منبع از منابع اصلى تصوف را انتخاب كرده» و با ذكر اسامى آن آثار، افزوده است: «براى استفاده از مطالب اين منابع، سه ويژگى وضوح، دقت و ايجاز را ملاحظه كرده و بر اساس آن مطالب را برگزيده است...».
    1. نويسنده در مقدمه، يادآور شده است: «براى به دست آوردن اصطلاحات صوفيه، تعداد سيزده منبع از منابع اصلى تصوف را انتخاب كرده» و با ذكر اسامى آن آثار، افزوده است: «براى استفاده از مطالب اين منابع، سه ويژگى وضوح، دقت و ايجاز را ملاحظه كرده و بر اساس آن مطالب را برگزيده است...».
    #:نویسنده اضافه كرده است كه: «معناى لغوى را حذف كرديم و به معناى اصطلاحى اكتفا كرديم؛ زيرا ما در صدد انجام فعاليتى تخصصى هستيم. همچنين تسلسل الفبايى را بدون برگشت به اشتقاق لغوى مراعات كرديم و البته در اين مسير نوآورى نكرده و از ملا [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‎‌الدین|عبدالرزاق كاشانى]] در اصطلاحات الصوفية پيروى كرده‌ايم»<ref>مقدمه كتاب، ص13</ref>
     
    #:نویسنده اختصارات به‌كاررفته در اين كتاب را مشخص كرده است<ref>همان، ص14</ref>همچنين نویسنده در مورد نسخه‌هاى مورد استفاده از منابع اصلى سيزده‌گانه مذكور توضيحاتى بيان كرده است<ref>همان، ص15-19</ref>او گزارش و شرح حال مختصرى براى هركدام از نويسندگان منابع مذكور آورده است<ref>همان، ص20-27</ref>
    نويسنده اضافه كرده است كه: «معناى لغوى را حذف كرديم و به معناى اصطلاحى اكتفا كرديم؛ زيرا ما در صدد انجام فعاليتى تخصصى هستيم. همچنين تسلسل الفبايى را بدون برگشت به اشتقاق لغوى مراعات كرديم و البته در اين مسير نوآورى نكرده و از ملا عبدالرزاق كاشانى در اصطلاحات الصوفية پيروى كرده‌ايم» <ref>مقدمه كتاب، ص13</ref>.
    #نویسنده، بحثى كلى در مورد تصوف مطرح كرده و در آن به بررسى منزلت تصوف در اسلام و انواع مخالفت‌ها و موافقت‌ها با آن پرداخته و تأكيد كرده است كه نگاه طبيب به مريض، غير از نگاه مهاجم به دشمن خودش و همچنين جداى از نگاه مدافعى است كه تعصبش چشمش را كور كرده است و..<ref>همان، ص28-32</ref>
     
    #نویسنده تأكيد كرده است كه همه مطالب ملا [[عبدالرزاق کاشی، عبدالرزاق بن جلال‎‌الدین|عبدالرزاق كاشانى]] در كتاب اصطلاحات الصوفية را در اثر حاضر بدون تعديل يا اختصار آورده كه در حدود 510 اصطلاح است و بنابراین، كتاب مذكور، ستون فقرات اصطلاحات كتاب حاضر را تشكيل مى‌دهد. البته او مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه نيز به آن افزوده است<ref>همان، ص17</ref>
    نويسنده اختصارات به‌كاررفته در اين كتاب را مشخص كرده است <ref>همان، ص14</ref>. همچنين نويسنده در مورد نسخه‌هاى مورد استفاده از منابع اصلى سيزده‌گانه مذكور توضيحاتى بيان كرده است <ref>همان، ص15-19</ref>. او گزارش و شرح حال مختصرى براى هركدام از نويسندگان منابع مذكور آورده است <ref>همان، ص20-27</ref>.
    #نویسنده مباحث كتاب را با واژه‌هاى «الآدم»، «الآلية»، «الآن»، «الآن الدائم»، «الآية» و «الأبد»<ref>متن كتاب، ص37</ref>و... شروع كرده و آنگاه با واژه‌هاى ديگرى همانند «الحاكم» و «الحال»<ref>همان، ص72</ref>و... ادامه داده و با «يوم الجمعة»<ref>همان، ص191</ref>به پايان رسانده است.
     
    #هرچند اين اثر به زبان عربى تنظيم شده است، ولى گاه مطالبى در پاورقى به زبان فارسى هم در آن ديده مى‌شود<ref>به‌طور مثال ر.ک: همان، ص112، پاورقى 2 و 3 و 5 و 9؛ ص114، پاورقى 3؛ ص146، پاورقى 1 و 3؛ ص175، پاورقى 1؛ ص180، پاورقى 1؛ ص183، پاورقى 1؛ ص184، پاورقى 1 و 2؛ ص186، پاورقى 1 و ص190، پاورقى 1 و 2</ref>
    2. نويسنده، بحثى كلى در مورد تصوف مطرح كرده و در آن به بررسى منزلت تصوف در اسلام و انواع مخالفت‌ها و موافقت‌ها با آن پرداخته و تأكيد كرده است كه نگاه طبيب به مريض، غير از نگاه مهاجم به دشمن خودش و همچنين جداى از نگاه مدافعى است كه تعصبش چشمش را كور كرده است و... <ref>همان، ص28-32</ref>.
    #نویسنده به نقل از بعضى از آثار صوفيه در مورد الحاكم چنين نوشته است: «حاكم در نزد اصوليان و فقيهان عبارت از خداى تعالى است»، آنگاه در پاورقى نوشته است: «در نزد صوفيان موحد دروزى نيز مطلب همين‌گونه است»<ref>همان، ص72</ref>
     
    #همچنين نویسنده براى توضيح معناى «ذوالعقل و العين»، چنين نوشته است: او كسى است كه حقّ را در خلق و خلق را در حقّ مى‌بيند و هيچ‌كدام مانع او از ديدن ديگرى نمى‌شود..<ref>همان، ص86</ref>
    3. نويسنده تأكيد كرده است كه همه مطالب ملا عبدالرزاق كاشانى در كتاب اصطلاحات الصوفية را در اثر حاضر بدون تعديل يا اختصار آورده كه در حدود 510 اصطلاح است و بنابراين، كتاب مذكور، ستون فقرات اصطلاحات كتاب حاضر را تشكيل مى‌دهد. البته او مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه نيز به آن افزوده است <ref>همان، ص17</ref>.
    #همچنين نویسنده براى توضيح معناى «واسطة الفيض و واسطة المدد» چنين نوشته است: واسطه فيض و واسطه مدد، عبارت از انسان كاملى است كه واسطه بين حقّ و خلق است به سبب مناسبتى كه با هر دو طرف دارد..<ref>همان، ص181</ref>
     
    #عنوان «معجم المصطلحات الصوفية»، چنين القا مى‌كند كه در اين اثر، فقط اصطلاحات نوشته شده و بلكه كتاب حاضر فرهنگ اصطلاحات خاصّ صوفيان است؛ درحالى‌كه چنين نيست و همه واژه‌هاى بحث‌شده در اين اثر، اصطلاح به معنى دقيق كلمه نيستند، بلكه بسيارى از آنها، كلماتى عامّ هستند و لغتى بيش نيستند كه در نوشته‌هاى دانشمندان و همچنين در آثار صوفيان هم مطرح شده‌اند و هيچ معناى اصطلاحى ويژه‌اى در علوم اسلامى ندارند؛ به‌طور مثال، «الكاهن» كه در اين كتاب آمده<ref>همان، ص146</ref>اصطلاح نيست.
    4. نويسنده مباحث كتاب را با واژه‌هاى «الآدم»، «الآلية»، «الآن»، «الآن الدائم»، «الآية» و «الأبد» <ref>متن كتاب، ص37</ref> و... شروع كرده و آنگاه با واژه‌هاى ديگرى همانند «الحاكم» و «الحال» <ref>همان، ص72</ref> و... ادامه داده و با «يوم الجمعة» <ref>همان، ص191</ref> به پايان رسانده است.
    #شايان ذكر است نویسنده به گردآورى و تدوين و تنظيم مباحث آثار دانشمندان تصوف به‌صورت الفبايى پرداخته و هدف بالاترى براى خودش تعريف نكرده و فعاليت علمى ديگرى بيش از اين انجام نداده و به جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى از مطالب نپرداخته است؛ در نتيجه اثر حاضر را نمى‌توان، كتابى پژوهشى به معناى دقيق كلمه دانست، بلكه شايد بتوان آن را تتبع و مقدمه‌اى سودمند براى نگارش و توليد آثار علمى بشمار آورد.
     
    #به نظر مى‌رسد مطالب ذكرشده در اين اثر، هرچند از نظر شكلى منظم است و به ترتيب الفبايى ذكر شده است و تعداد مطالب ذكرشده قابل توجه است، ولى از نظر محتوايى چنين نيست و بلكه گاه خيلى بلند و گاه خيلى كوتاه و گاه آشفته و ناهماهنگ است و گاهى اطلاعات مطرح‌شده كافى نيست؛ به‌عنوان مثال در مورد روز جمعه فقط اين مطلب آمده است: «روز جمعه، روز ديدار و روز رسيدن به «عين الجمع» است»<ref>همان، ص191</ref>و هيچ توضيح و تكميل ديگرى نيامده است.
    5. هرچند اين اثر به زبان عربى تنظيم شده است، ولى گاه مطالبى در پاورقى به زبان فارسى هم در آن ديده مى‌شود </ref>به‌طور مثال ر.ك: همان، ص112، پاورقى 2 و 3 و 5 و 9؛ ص114، پاورقى 3؛ ص146، پاورقى 1 و 3؛ ص175، پاورقى 1؛ ص180، پاورقى 1؛ ص183، پاورقى 1؛ ص184، پاورقى 1 و 2؛ ص186، پاورقى 1 و ص190، پاورقى 1 و 2</ref>.
     
    6. نويسنده به نقل از بعضى از آثار صوفيه در مورد الحاكم چنين نوشته است: «حاكم در نزد اصوليان و فقيهان عبارت از خداى تعالى است»، آنگاه در پاورقى نوشته است: «در نزد صوفيان موحد دروزى نيز مطلب همين‌گونه است» <ref>همان، ص72</ref>.
     
    7. همچنين نويسنده براى توضيح معناى «ذوالعقل و العين»، چنين نوشته است: او كسى است كه حقّ را در خلق و خلق را در حقّ مى‌بيند و هيچ‌كدام مانع او از ديدن ديگرى نمى‌شود... (همان، ص86).
     
    8. همچنين نويسنده براى توضيح معناى «واسطة الفيض و واسطة المدد» چنين نوشته است: واسطه فيض و واسطه مدد، عبارت از انسان كاملى است كه واسطه بين حقّ و خلق است به سبب مناسبتى كه با هر دو طرف دارد... <ref>همان، ص181</ref>.
     
    9. عنوان «معجم المصطلحات الصوفية»، چنين القا مى‌كند كه در اين اثر، فقط اصطلاحات نوشته شده و بلكه كتاب حاضر فرهنگ اصطلاحات خاصّ صوفيان است؛ درحالى‌كه چنين نيست و همه واژه‌هاى بحث‌شده در اين اثر، اصطلاح به معنى دقيق كلمه نيستند، بلكه بسيارى از آنها، كلماتى عامّ هستند و لغتى بيش نيستند كه در نوشته‌هاى دانشمندان و همچنين در آثار صوفيان هم مطرح شده‌اند و هيچ معناى اصطلاحى ويژه‌اى در علوم اسلامى ندارند؛ به‌طور مثال، «الكاهن» كه در اين كتاب آمده <ref>همان، ص146</ref> اصطلاح نيست.
     
    10. شايان ذكر است نويسنده به گردآورى و تدوين و تنظيم مباحث آثار دانشمندان تصوف به‌صورت الفبايى پرداخته و هدف بالاترى براى خودش تعريف نكرده و فعاليت علمى ديگرى بيش از اين انجام نداده و به جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى از مطالب نپرداخته است؛ در نتيجه اثر حاضر را نمى‌توان، كتابى پژوهشى به معناى دقيق كلمه دانست، بلكه شايد بتوان آن را تتبع و مقدمه‌اى سودمند براى نگارش و توليد آثار علمى بشمار آورد.
     
    11. به نظر مى‌رسد مطالب ذكرشده در اين اثر، هرچند از نظر شكلى منظم است و به ترتيب الفبايى ذكر شده است و تعداد مطالب ذكرشده قابل توجه است، ولى از نظر محتوايى چنين نيست و بلكه گاه خيلى بلند و گاه خيلى كوتاه و گاه آشفته و ناهماهنگ است و گاهى اطلاعات مطرح‌شده كافى نيست؛ به‌عنوان مثال در مورد روز جمعه فقط اين مطلب آمده است: «روز جمعه، روز ديدار و روز رسيدن به «عين الجمع» است» <ref>همان، ص191</ref> و هيچ توضيح و تكميل ديگرى نيامده است.


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==




    نويسنده، افزون بر فهرست اجمالى مطالب، فهرست منابع مناسبى (شامل كتاب‌هاى مرجع تصوف، منابع جديد، مراجع عمومى، نسخه‌هاى خطى و مراجع بيگانه) نيز براى كتاب حاضر تنظيم كرده است <ref>همان، 33-36</ref>.
    نویسنده، افزون بر فهرست اجمالى مطالب، فهرست منابع مناسبى (شامل كتاب‌هاى مرجع تصوف، منابع جديد، مراجع عمومى، نسخه‌هاى خطى و مراجع بيگانه) نيز براى كتاب حاضر تنظيم كرده است<ref>همان، 33-36</ref>


    نويسنده در مقدمه و متن كتاب پاورقى‌هايى آورده، ولى در متن كتاب افزون بر آن، ارجاعات درون‌متنى نيز نوشته است.
    نویسنده در مقدمه و متن كتاب پاورقى‌هايى آورده، ولى در متن كتاب افزون بر آن، ارجاعات درون‌متنى نيز نوشته است.


    نويسنده در پاورقى‌ها گاه متن اصلى عبارات صوفيه به زبان فارسى را آورده <ref>همان، ص147، 148 و 149</ref> و گاه نام و نشان سوره و آيه مورد نظر را نوشته <ref>همان، ص105، پاورقى 1</ref> و گاهى آدرس حديث مورد استفاده را ذكر كرده است <ref>ر.ك: همان، ص108، پاورقى 1 و 2</ref> و...
    نویسنده در پاورقى‌ها گاه متن اصلى عبارات صوفيه به زبان فارسى را آورده<ref>همان، ص147، 148 و 149</ref>و گاه نام و نشان سوره و آيه مورد نظر را نوشته<ref>همان، ص105، پاورقى 1</ref>و گاهى آدرس حديث مورد استفاده را ذكر كرده است<ref>ر.ک: همان، ص108، پاورقى 1 و 2</ref>و...


    ==پانويس ==
    ==پانويس ==
    <references />
    <references/>
    == منابع مقاله ==
    == منابع مقاله ==


    مقدمه و متن كتاب.
    مقدمه و متن كتاب.
    {{فرهنگ اصطلاحات}}
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}




    == پیوندها ==


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۰۴

    معجم المصطلحات الصوفیة (مستخرج من أمهات الكتب الینبوعیة)
    معجم المصطلحات الصوفية
    پدیدآورانابوخزام، انور فؤاد (نویسنده) عبدالمسیح، جورج متری (محقق)
    ناشرمکتبة لبنان ناشرون
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1993 م
    چاپ1
    موضوعاستدلال تصوف - اصطلاح‌ها و تعبیرها
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏274‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، اصطلاحات (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    معجم المصطلحات الصوفية از آثار «انور فؤاد ابى‌خزام»، عبارت از فرهنگ‌نامه‌اى الفبايى و به زبان عربى است كه در آن، نویسنده واژه‌ها و اصطلاحات ذكر شده در آثار صوفيان را با دقت مشخص كرده است.

    اين واژگان و اصطلاحات كه در مجموع، شامل صدها مورد مى‌شود، يا لغاتى عامّ و يا اصطلاحى وابسته به علوم مختلف اسلامى مانند عرفان، اخلاق، منطق، كلام، فقه، فلسفه و... است.

    نویسنده همه مطالب ملا عبدالرزاق كاشانى در كتاب اصطلاحات الصوفية و اصطلاحات پانصدگانه او را در اثر حاضر بدون دخل و تصرف آورده و البته مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه به آن افزوده است.

    ساختار

    اين كتاب از يك تقدير و تشكر، مقدمه، علائم اختصارى، ملحقات (شامل: ملحق شماره يك: منابع معجم؛ ملحق شماره دو: نويسندگان اصطلاحات صوفيه و ملحق شماره سه: سخنى عمومى درباره تصوف اسلامى) و منابع تحقيق و متن معجم تشكيل شده است.

    مؤلف همه اصطلاحات را از الف تا ياء به‌صورت مستند شرح داده و نام پديدآور و شماره جلد و صفحه آثار مورد استفاده از نويسندگان و صوفيان را به‌صورت درون‌متنى مشخص كرده است.

    توضيحات مؤلف، به‌صورت استنادى و به اين معناست كه از متن عبارات صوفيه در آثارشان، قطعات و عباراتى را انتخاب كرده كه كلمه مورد نظر در آن استفاده شده و مى‌تواند معناى واژه يا اصطلاح مورد نظر را روشن سازد.

    زبان و ادبيات كتاب حاضر، دوگانه است؛ به اين ترتيب كه بخش مقدمه، با استفاده از زبان عربى معاصر نوشته شده، ولى در بخش متن اصلى كتاب، مطالب و عبارات بدون دخل و تصرف از مجموعه آثار صوفيه انتخاب و به‌طور مستقيم نقل شده كه به شيوه زبان عربى قديم فراهم آمده است.

    گزارش محتوا

    درباره محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است:

    1. نویسنده در مقدمه، يادآور شده است: «براى به دست آوردن اصطلاحات صوفيه، تعداد سيزده منبع از منابع اصلى تصوف را انتخاب كرده» و با ذكر اسامى آن آثار، افزوده است: «براى استفاده از مطالب اين منابع، سه ويژگى وضوح، دقت و ايجاز را ملاحظه كرده و بر اساس آن مطالب را برگزيده است...».
      نویسنده اضافه كرده است كه: «معناى لغوى را حذف كرديم و به معناى اصطلاحى اكتفا كرديم؛ زيرا ما در صدد انجام فعاليتى تخصصى هستيم. همچنين تسلسل الفبايى را بدون برگشت به اشتقاق لغوى مراعات كرديم و البته در اين مسير نوآورى نكرده و از ملا عبدالرزاق كاشانى در اصطلاحات الصوفية پيروى كرده‌ايم»[۱]
      نویسنده اختصارات به‌كاررفته در اين كتاب را مشخص كرده است[۲]همچنين نویسنده در مورد نسخه‌هاى مورد استفاده از منابع اصلى سيزده‌گانه مذكور توضيحاتى بيان كرده است[۳]او گزارش و شرح حال مختصرى براى هركدام از نويسندگان منابع مذكور آورده است[۴]
    2. نویسنده، بحثى كلى در مورد تصوف مطرح كرده و در آن به بررسى منزلت تصوف در اسلام و انواع مخالفت‌ها و موافقت‌ها با آن پرداخته و تأكيد كرده است كه نگاه طبيب به مريض، غير از نگاه مهاجم به دشمن خودش و همچنين جداى از نگاه مدافعى است كه تعصبش چشمش را كور كرده است و..[۵]
    3. نویسنده تأكيد كرده است كه همه مطالب ملا عبدالرزاق كاشانى در كتاب اصطلاحات الصوفية را در اثر حاضر بدون تعديل يا اختصار آورده كه در حدود 510 اصطلاح است و بنابراین، كتاب مذكور، ستون فقرات اصطلاحات كتاب حاضر را تشكيل مى‌دهد. البته او مطالبى از كتاب‌هاى ديگر صوفيه نيز به آن افزوده است[۶]
    4. نویسنده مباحث كتاب را با واژه‌هاى «الآدم»، «الآلية»، «الآن»، «الآن الدائم»، «الآية» و «الأبد»[۷]و... شروع كرده و آنگاه با واژه‌هاى ديگرى همانند «الحاكم» و «الحال»[۸]و... ادامه داده و با «يوم الجمعة»[۹]به پايان رسانده است.
    5. هرچند اين اثر به زبان عربى تنظيم شده است، ولى گاه مطالبى در پاورقى به زبان فارسى هم در آن ديده مى‌شود[۱۰]
    6. نویسنده به نقل از بعضى از آثار صوفيه در مورد الحاكم چنين نوشته است: «حاكم در نزد اصوليان و فقيهان عبارت از خداى تعالى است»، آنگاه در پاورقى نوشته است: «در نزد صوفيان موحد دروزى نيز مطلب همين‌گونه است»[۱۱]
    7. همچنين نویسنده براى توضيح معناى «ذوالعقل و العين»، چنين نوشته است: او كسى است كه حقّ را در خلق و خلق را در حقّ مى‌بيند و هيچ‌كدام مانع او از ديدن ديگرى نمى‌شود..[۱۲]
    8. همچنين نویسنده براى توضيح معناى «واسطة الفيض و واسطة المدد» چنين نوشته است: واسطه فيض و واسطه مدد، عبارت از انسان كاملى است كه واسطه بين حقّ و خلق است به سبب مناسبتى كه با هر دو طرف دارد..[۱۳]
    9. عنوان «معجم المصطلحات الصوفية»، چنين القا مى‌كند كه در اين اثر، فقط اصطلاحات نوشته شده و بلكه كتاب حاضر فرهنگ اصطلاحات خاصّ صوفيان است؛ درحالى‌كه چنين نيست و همه واژه‌هاى بحث‌شده در اين اثر، اصطلاح به معنى دقيق كلمه نيستند، بلكه بسيارى از آنها، كلماتى عامّ هستند و لغتى بيش نيستند كه در نوشته‌هاى دانشمندان و همچنين در آثار صوفيان هم مطرح شده‌اند و هيچ معناى اصطلاحى ويژه‌اى در علوم اسلامى ندارند؛ به‌طور مثال، «الكاهن» كه در اين كتاب آمده[۱۴]اصطلاح نيست.
    10. شايان ذكر است نویسنده به گردآورى و تدوين و تنظيم مباحث آثار دانشمندان تصوف به‌صورت الفبايى پرداخته و هدف بالاترى براى خودش تعريف نكرده و فعاليت علمى ديگرى بيش از اين انجام نداده و به جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى از مطالب نپرداخته است؛ در نتيجه اثر حاضر را نمى‌توان، كتابى پژوهشى به معناى دقيق كلمه دانست، بلكه شايد بتوان آن را تتبع و مقدمه‌اى سودمند براى نگارش و توليد آثار علمى بشمار آورد.
    11. به نظر مى‌رسد مطالب ذكرشده در اين اثر، هرچند از نظر شكلى منظم است و به ترتيب الفبايى ذكر شده است و تعداد مطالب ذكرشده قابل توجه است، ولى از نظر محتوايى چنين نيست و بلكه گاه خيلى بلند و گاه خيلى كوتاه و گاه آشفته و ناهماهنگ است و گاهى اطلاعات مطرح‌شده كافى نيست؛ به‌عنوان مثال در مورد روز جمعه فقط اين مطلب آمده است: «روز جمعه، روز ديدار و روز رسيدن به «عين الجمع» است»[۱۵]و هيچ توضيح و تكميل ديگرى نيامده است.

    وضعيت كتاب

    نویسنده، افزون بر فهرست اجمالى مطالب، فهرست منابع مناسبى (شامل كتاب‌هاى مرجع تصوف، منابع جديد، مراجع عمومى، نسخه‌هاى خطى و مراجع بيگانه) نيز براى كتاب حاضر تنظيم كرده است[۱۶]

    نویسنده در مقدمه و متن كتاب پاورقى‌هايى آورده، ولى در متن كتاب افزون بر آن، ارجاعات درون‌متنى نيز نوشته است.

    نویسنده در پاورقى‌ها گاه متن اصلى عبارات صوفيه به زبان فارسى را آورده[۱۷]و گاه نام و نشان سوره و آيه مورد نظر را نوشته[۱۸]و گاهى آدرس حديث مورد استفاده را ذكر كرده است[۱۹]و...

    پانويس

    1. ↑ مقدمه كتاب، ص13
    2. ↑ همان، ص14
    3. ↑ همان، ص15-19
    4. ↑ همان، ص20-27
    5. ↑ همان، ص28-32
    6. ↑ همان، ص17
    7. ↑ متن كتاب، ص37
    8. ↑ همان، ص72
    9. ↑ همان، ص191
    10. ↑ به‌طور مثال ر.ک: همان، ص112، پاورقى 2 و 3 و 5 و 9؛ ص114، پاورقى 3؛ ص146، پاورقى 1 و 3؛ ص175، پاورقى 1؛ ص180، پاورقى 1؛ ص183، پاورقى 1؛ ص184، پاورقى 1 و 2؛ ص186، پاورقى 1 و ص190، پاورقى 1 و 2
    11. ↑ همان، ص72
    12. ↑ همان، ص86
    13. ↑ همان، ص181
    14. ↑ همان، ص146
    15. ↑ همان، ص191
    16. ↑ همان، 33-36
    17. ↑ همان، ص147، 148 و 149
    18. ↑ همان، ص105، پاورقى 1
    19. ↑ ر.ک: همان، ص108، پاورقى 1 و 2

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=معجم_المصطلحات_الصوفية&oldid=747773»