گزیده کافی

گزیده کافی
پدیدآوران	کلینی، محمد بن یعقوب (نویسنده) بهبودی، محمدباقر (مترجم)
عنوان‌های دیگر	الکافی. الاصول. برگزیده. فارسی
ناشر	شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1363 ش
چاپ	1
موضوع	احادیث شیعه - قرن 4ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	6
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏8‎‏ ‎‏ک‎‏220422‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

گزيده كافى ترجمه كتاب «الصحيح من الكافى»، يا «زبدة الكافى» به قلم محمدباقربهبودى است كه در آن دسته‌اى از روايات كافى را كه صحيح تشخيص داده برگزيده و پس از ترجمه با نام «گزيده كافى» در شش جلد عرضه كرده است.

ساختار

كتاب شامل گزيده‌اى از همه بخش‌هاى كافى (اصول و فروع و روضه) است. مؤلف ابتدا احاديث برگزيده را با سلسله سند آورده و ذيل هر صفحه، به ترجمه آنها مبادرت ورزيده است. عنوان كتاب و ابواب كافى به عربى همان است كه در اصل كتاب آمده ولى در فارسى بر اساس سليقه مترجم، تغيير يافته و وى بر اساس مفاد احاديث، آنها را عنوان‌گذارى كرده است.

مترجم كوشيده تا ترجمه‌اى روان و قابل فهم ارائه كند و ازاين‌رو، خود را چندان در بند واژه‌ها نگه نداشته و گاه از تعابيرى خودساخته كه چندان رايج نيستند سود جسته است و خود اين، گاه باعث نقض غرض شده است.

كتاب با مقدمه‌اى از مؤلف درباره‌ى شيوه‌ى گزينش احاديث و بررسى سند آنها و سير علمى برخورد با سلسله اسناد احاديث، آغاز شده است.

جلد اول كتاب درباره‌ى اصول دين و معارف و آداب است.

در جلد دوم از طهارت و احكام بانوان و اموات و نماز، احاديثى را از كافى آورده، وارد مباحث فقه شده است. اين بخش از احاديث كافى را كه براى اولين بار ترجمه و در دسترس علاقمندان قرار داده كه گاه شرح كوتاه به آن ملحق كرده تا علاقمندان فقه جعفرى و نوآموزان علوم دينى را مفيد افتد؛ همچنين بايد متذكر شد كه طرح و ترجمه اين مسائل، كاملاً جنبه آموزشى و تعليم دارد، و انسان را از تقليد آيات و مراجع بى‌نياز نخواهد كرد.

و در جلد سوم احاديث زكاه و روزه و حج و عمره را مورد شرح و ترجمه قرار داده است. در جلد چهارم ادامه مبحث حج و بحث معيشت است. جلد پنجم درباره ازدواج و آشاميدنى‌ها است. جلد آخر نيز مربوط به زيب و زينت و گلها و مانند آن است.

مرحوم كلينى چنين انديشيد كه با دقت و هوشيارى كامل و به‌كار گرفتن تجربيات فنى و علمى، آنچه را صحيح و معتبر مى‌شناسد در يك مجموعه علمى و فرهنگى گرد آورد و در اختيار عموم بگذارد، و آنچه را صحيح و معتبر نمى‌شناسد و يا تكرار مكررات مى‌بيند به عنوان زوائد از دسترس مردم دور نگهدارد. لذا كمر همت بست و ظرف بيست سال كوشش و تلاش مداوم از لابلاى هزاران نسخه و صدها هزار حديث مسند و نامسند، 16 هزار حديث آن را انتخاب كرد و مجموعه خود را به نام كافى به عالم تشيع تقديم نمود، بدين اميد كه جوابگوى مسائل اعتقادى باشد و بيانگر همه احكام شرعى گردد.

از اين رو بايد گفت: شيخ كلينىتنها پنج درصد احاديث را در كتاب كافى گرد آورده و نود و پنج درصد آن را زائد و مكرر يا جعلى و نامعتبر تشخيص داده است.

از بيانات شيخ كلينى اين طور مستفاد مى‌شود كه ايشان در شناخت حديث معتبر و سالم تنها معيار «رضا و تسليم» را به كار بسته است و از اين رو بود كه كتاب كافى از هر جهت مورد قبول و پذيرش قرار نگرفت، و دانشمندان را از مراجعه به ساير مآخذ و جوامع بى‌نياز نكرد، چنان كه پس از تأليف اين كتاب باز هم فقها با اعمال ضوابط علمى و فنّى به بحث و تحقيق در احاديث كتاب كافى پرداختند.

آقاى بهبودى بعد از سى سال مطالعه مداوم و بعد از تجربيات فراوان در شناخت علل حديث، به انتخاب احاديث معتبر شيعه پرداخت و با پيروى از سيره پيشينيان، يعنى با توجه به شرائط اعتبار، در متن و سند، احاديث معتبر كتب اربعه را به تشخيص خويش مشخص نمود. اما احاديث هر كتابى را جداگانه تنظيم نمود، تا نام كتب اربعه برجا بماند و حق مؤلفان آن ضايع نگردد؛ البته با اين ويژگى كه عناوين كتب اربعه و شماره احاديث، به همان صورت اصلى منعكس شود، تا باز بينى و وارسى آن بر پژوهندگان و ناقدان آسان گردد.

در صحيح كافى، نخست با مراجعه به كتب رجال، راويان ضعيف و بد نام را مشخص نموده و روايات آنها را جدا كرده است، سپس با مقايسه متون روايات صحيح السند با مضامين قرآن و سنت رسول خدا(ص) و امامان مذهب، احاديث تقيه‌آميز و معارض با قرآن را مورد شناسايى قرار داده و كنار گذاشته است.

وى پس از جدا كردن اين‌گونه روايات از روايات صحيح الاسناد نهايتاً 4428 روايت را به عنوان صحاح قطعى كافى عرضه كرده است و به اين ترتيب چنان‌كه گذشت ايشان در استخراج «صحاح» انتخابى خود به سيره متقدمان و متأخران هر دو نظر داشته است.

چنان كه در متن احاديث مشاهده مى‌شود و تاريخ اسلام و تشيع گواهى مى‌دهد، امامان شيعه، همواره با نام و كنايه شهرت داشته‌اند. به منظور حفظ اصالت ترجمه و رعايت تاريخ و هم براى شناخت ساير فرق و مذاهب كه مى‌خواهند از راه ترجمه با حديث اهل‌بيت آشنائى پيدا كنند، در ترجمه احاديث، همان عناوين تاريخى و مشهور صدر اول را براى امامان شيعه حفظ كرده است.

البته انتقادات بسيارى به ايشان گرفته شده است، مبنى بر اين‌كه اين‌گونه احاديث، با اين‌كه ضعيف‌اند، امّا خالى از فايده نيستند و ممكن است طبق تعريف قدما از صحيح، احاديث صحيحى بوده‌اند كه قرائن آنها از بين رفته است و ذكر نكردن آنها، اشتباه محض است.

علامه عسکرى می‌گوید: «بايد توجه داشت كه كار استاد بهبودى گر چه از سيره علمى و فنى دقيقى پيروى مى‌كند اما در عين حال از سوى بعضى از علماى شيعه با مخالفت‌هايى نيز روبه‌رو شده است. از جمله به عقيده يكى از منتقدان، علت اصلى مخالفت با روش و معيار آقاى بهبودى به خاطر تكيه ويژه‌اى است كه استاد نامبرده در شناخت راويان، بر كتاب رجال ابن الغضائرى كرده و چون اين كتاب خود از مصادر جعلى در زمينه رجال است، لذا صحيح الكافى از نظر مبناى تحقيقاتى از قوت لازم برخوردار نبوده و به اين دليل در جوامع علمى با استقبال چندانى رو به رو نشده است، اما به نظر مى‌رسد اين اعتراض خود از جهاتى قابل نقد و بررسى است.»

نخست آن‌كه تكيه آقاى بهبودى در شناخت راويان ضعيف و جاعلان حديث بر كتب اربعه رجاليه- خاصه رجال نجاشى- بوده و اين استاد به ندرت بر نظرات ابن غضائرى استدلال مى‌كند. ديگر آن‌كه آنچه از آراء ابن غضائرى مورد استدلال قرار گرفته، منقولاتى است كه توسط رجاليون متأخر يا معاصر نظير نجاشى، سيد بن طاوس، علامه حلى و حتى آیت‌الله خويى نقل شده و در واقع به اعتبار نقل و استفاده اين بزرگان است كه آراء ابن غضائرى ارزش استناد پيدا كرده است.

اعتراض ديگرى كه به استاد بهبودى شده است مربوط به شيوه حذفى ايشان در مورد روايات ضعيف يا مجعول است. چنان‌كه معروف است ايشان برخلاف سيره علامه مجلسى در مرآة العقول، تنها به انتشار احاديث صحيح مبادرت كرده است. به عقيده بعضى منتقدان در صورتى‌كه استاد بهبودى به عوض حذف روايات ضعيف به علت ضعف آن در حاشيه و پاورقى آن روايات، اشاره مى‌نمود، كار وى اعتبار و جلوه ديگرى پيدا مى‌كرد، اما در اين مورد مؤلف صحيح الكافى معتقد است كه اولًا: شيوه وى در انتخاب بخشى از روايات كافى به عنوان صحيح الكافى قبلاً از سوى صاحب منتقى الجمان مورد عمل قرار گرفته و از اين جهت اين موضوع بدون سابقه نمى‌باشد. ثانياً: با انتخاب بخشى از روايات كافى تحت عنوان «صحاح» يا گزيده كافى صدمه‌اى به موقعيت جامع كلينى وارد نمى‌شود، زيرا كتب اربعه به عنوان كتبى كه در طول قرن‌ها تواتر خود را حفظ نموده و مورد رجوع و اعتماد محققان بوده است، بى‌شك در آينده نيز مرجعيت خود را حفظ خواهد نمود.

اما نبايد از نظر دور داشت كه مطمئناً در اين اثر مصاديق فراوانى از روايات معصومين حذف شده است كه از نظر متقدمان صحيح و طبق معيار متأخران ضعيف قلمداد مى‌شود. احاديثى كه بعضاً فقهاى شيعه نيز در طول تاريخ فقه بر مبناى آن فتوى داده‌اند لذا چنان‌كه يكى از محققان تذكر داده است: «اگر بخواهيم (در مقام استنباط و صدور فتوى) صرفاً احاديث صحاح و حسان را اختيار بكنيم بايد قسمتى از فقهمان را بدون مدرک بدانيم».

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب