دوانی، محمد بن اسعد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ه‌و' به 'ه‌و') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دوانی (ابهام زدایی)' به 'دوانی (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر| دوانی (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''جلال‌الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى''' | '''جلال‌الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى'''(830-908ق/1426-1502م)، معروف به محقق دوانی، از دانشمندان محقق در کلام و فلسفه اسلامى است که در قرن نهم در حوزه فلسفى شهر شیراز درخشید. او بر بسیاری از آثار فلسفی و کلامی حاشیه زد و آنها را شرح کرد. آثار علمى وى (به‌ویژه حواشى و تعلیقات او بر کتاب شرح تجرید علامه قوشجى) در حوزه‌هاى علمى دوران خودش مورد بحث و تحقیق قرار گرفت<ref>ر.ک: دوانی، محمد بن اسعد، ص15</ref>. | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر | او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر می‌رسید، او را صدیقى می‌گفتند؛ در واقع دوانی از احفاد محمد بن ابى‌بکر است. وی در آغاز سنی‌مذهب بود و در اصول عقاید، طریقت اشعرى داشت، ولى در پایان به مذهب شیعه امامیه گرایید. کتاب «نور الهداية» که منسوب به اوست، مؤید این معناست<ref>ر.ک: همان، ص17-18</ref>. | ||
در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد<ref>ر.ک: همان، ص18-19</ref>. | در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد<ref>ر.ک: همان، ص18-19</ref>. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۸: | ||
==مناصب سیاسی و اجتماعی== | ==مناصب سیاسی و اجتماعی== | ||
نویسنده تاریخ حبيب السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا | نویسنده تاریخ حبيب السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا جهان‌شاه مشغولى کرده بود و بعد از استعفا از آن مهم، در مدرسه بیگم که آن را دارالایتام گویند، به لوازم درس و افاده قیام نمود و در زمان دولت سلاطین آققوینلو منصب قضایاى ممالک فارس من حیث الاستقلال تعلق به آن مرجع اهل فضل و کمال داشت و هرگاه از درس فارغ میشد، همت عالى‌نهمت بر فیصل قضایاى شرعیه مىگماشت»<ref>ر.ک: همان، ص16</ref>. | ||
==اساتید== | ==اساتید== | ||
{{ستون-شروع|2}} | |||
# پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛ | # پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛ | ||
# سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛ | # سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛ | ||
# عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛ | # عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛ | ||
# محمد کازرونی؛ | # محمد کازرونی؛ | ||
# | # رکن‌الدین روزبهان عمری شیرازی؛ | ||
# محی‌الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری؛ | # محی‌الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری؛ | ||
# همام‌الدین کربالی، صاحب شرح طوالع<ref>ر.ک: همان، ص19-21</ref>. | # همام‌الدین کربالی، صاحب شرح طوالع<ref>ر.ک: همان، ص19-21</ref>. | ||
{{پایان}} | |||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
{{ستون-شروع|2}} | |||
# حسین بن خواجه شرف‌الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛ | # حسین بن خواجه شرف‌الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛ | ||
# حسین بن | # حسین بن معین‌الدین میبدی، متخلص به منطقی؛ | ||
# محمد بن فخر بن علی لاری؛ | # محمد بن فخر بن علی لاری؛ | ||
# محمد بن مبارک | # [[قزوینی، محمد بن مبارک|محمد بن مبارک قزوینی]]، معروف به [[قزوینی، محمد بن مبارک|حکیم شاه محمد]]؛ | ||
# محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛ | # محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛ | ||
# محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛ | # محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛ | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۵: | ||
# محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛ | # محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛ | ||
# اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی<ref>ر.ک: همان، ص21-24</ref>. | # اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی<ref>ر.ک: همان، ص21-24</ref>. | ||
{{پایان}} | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
{{ستون-شروع|3}} | |||
# إثبات الواجب؛ | # إثبات الواجب؛ | ||
# إثبات الواجب جدید؛ | # إثبات الواجب جدید؛ | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۹: | ||
# حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛ | # حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛ | ||
# حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛ | # حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛ | ||
#:(این سه حاشیه را طبقات جلالیه | #:(این سه حاشیه را طبقات جلالیه می‌نامند). | ||
# حاشیه بر شرح شمسیه | # حاشیه بر شرح شمسیه قطب‌الدین رازی؛ | ||
# حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛ | # حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛ | ||
# حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛ | # حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛ | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۶۳: | ||
# الزوراء؛ | # الزوراء؛ | ||
# شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛ | # شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛ | ||
# شرح اربعین حدیث | # شرح اربعین حدیث محیی‌الدین یحیى بن شرف نووى؛ | ||
# شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛ | # شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛ | ||
# شرح خطبه طوالع؛ | # شرح خطبه طوالع؛ | ||
| خط ۱۷۳: | خط ۱۸۰: | ||
# شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛ | # شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛ | ||
# العشر الجلالية؛ | # العشر الجلالية؛ | ||
# | # عشرت‌نامه (فارسى)؛ | ||
# عين الحكمة؛ | # عين الحكمة؛ | ||
# مقالهاى خالى از لغات عربى؛ | # مقالهاى خالى از لغات عربى؛ | ||
# نور الهداية<ref>ر.ک: همان، ص24-30</ref>. | # نور الهداية<ref>ر.ک: همان، ص24-30</ref>. | ||
{{پایان}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد | دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1411ق. | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۹: | ||
[[إیمان فرعون]] | [[إیمان فرعون]] | ||
[[التعليقات علی شرح | [[التعليقات علی شرح الدواني العقائد العضدية]] | ||
[[الرسائل المختارة]] | [[الرسائل المختارة]] | ||
| خط ۲۱۸: | خط ۲۲۶: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۳۴
| نام | محمد بن اسعد دوانی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | دوانی، محمد بن اسعد
ج‍لال‌ال‍دي‍ن دوان‍ي دوان‍ي، ج‍لال‌ال‍دي‍ن محمد بن س‍ع‍د دوان‍ي، ملا جلال علامه دوان‍ي ف‍ان‍ي محقق دوان‍ي، محمد بن اسعد ملا جلال دوان‍ي |
| نام پدر | سعدالدین اسعد صدیقی دوانی |
| متولد | 830ق |
| محل تولد | روستاى دوان از توابع کازرون شیراز |
| رحلت | / 908ق |
| اساتید | سعدالدین اسعد صدیقی دوانی
سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی عبدالله بن میمون کرمانی محمد کازرونی |
| برخی آثار | الرسائل المختاره؛ تفسير سوره الاخلاص؛ رساله خلق الاعمال؛ رساله الزوراء
ايمان فرعون سبع رسائل |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00746AUTHORCODE |
برای دیگر کاربردها، دوانی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
جلال‌الدین محمد بن سعدالدین اسعد صدیقى دوانى(830-908ق/1426-1502م)، معروف به محقق دوانی، از دانشمندان محقق در کلام و فلسفه اسلامى است که در قرن نهم در حوزه فلسفى شهر شیراز درخشید. او بر بسیاری از آثار فلسفی و کلامی حاشیه زد و آنها را شرح کرد. آثار علمى وى (به‌ویژه حواشى و تعلیقات او بر کتاب شرح تجرید علامه قوشجى) در حوزه‌هاى علمى دوران خودش مورد بحث و تحقیق قرار گرفت[۱].
زندگی‌نامه
او در سال 830 در روستاى دوان از توابع کازرون شیراز به دنیا آمد و شهرتش به دوانى به همین علت است. وی به سرپرستى پدرش مولانا سعدالدین اسعد در دوان رشد کرد. در آنجا مقدمات علوم معقول و منقول را نزد پدر فراگرفت و براى تحصیل مراتب عالیه به شیراز رفت. چون نسبتش به ابوبکر می‌رسید، او را صدیقى می‌گفتند؛ در واقع دوانی از احفاد محمد بن ابى‌بکر است. وی در آغاز سنی‌مذهب بود و در اصول عقاید، طریقت اشعرى داشت، ولى در پایان به مذهب شیعه امامیه گرایید. کتاب «نور الهداية» که منسوب به اوست، مؤید این معناست[۲].
در تاریخ دقیق وفات او اختلاف است، ولی اکثر معتقدند وی بیش از هفتاد سال عمر کرد[۳].
دوانی، دو پسر به نام‌های امیر سعدالدین اسعد و مولانا عبدالهادی داشت که اولی از دانشمندان شیراز بود و دومی در زمان حیات پدر، از دنیا رفت[۴].
مناصب سیاسی و اجتماعی
نویسنده تاریخ حبيب السير درباره او چنین نوشته است: «آن جناب در ایام شباب چندگاه به صدارت امیرزاده یوسف بن میرزا جهان‌شاه مشغولى کرده بود و بعد از استعفا از آن مهم، در مدرسه بیگم که آن را دارالایتام گویند، به لوازم درس و افاده قیام نمود و در زمان دولت سلاطین آققوینلو منصب قضایاى ممالک فارس من حیث الاستقلال تعلق به آن مرجع اهل فضل و کمال داشت و هرگاه از درس فارغ میشد، همت عالى‌نهمت بر فیصل قضایاى شرعیه مىگماشت»[۵].
اساتید
- پدرش، سعدالدین اسعد صدیقی دوانی؛
- سید عبدالرحمن حسینی سنی ایجی (متوفای 864)؛
- عبدالله بن میمون کرمانی، معروف به گیلی؛
- محمد کازرونی؛
- رکن‌الدین روزبهان عمری شیرازی؛
- محی‌الدین محمد کوشکناری (کوشکباری) انصاری؛
- همام‌الدین کربالی، صاحب شرح طوالع[۶].
شاگردان
- حسین بن خواجه شرف‌الدین عبدالحق اردبیلی، معروف به الهی؛
- حسین بن معین‌الدین میبدی، متخلص به منطقی؛
- محمد بن فخر بن علی لاری؛
- محمد بن مبارک قزوینی، معروف به حکیم شاه محمد؛
- محمد لاری، متخلص به محیی، صاحب مثنوی فتوح الحرمين؛
- محمد بن احمد خفری، مشهور به فاضل خفری؛
- محمد بن صلاح بن جلال بن محمد لاری؛
- خواجه محمود شیرازی؛
- محمد استرآبادی؛
- محمود بن محمدعبدالله بن محمود بن عبدالله محمود شیرازی طبیب، متوفی 932ق؛
- اسماعیل تبریزی، مشهور به شنب غازانی[۷].
آثار
- إثبات الواجب؛
- إثبات الواجب جدید؛
- اخلاق جلالى یا لوامع الإشراق في مكارم الأخلاق؛
- الأربعون السلطانية في الأحكام الربانية؛
- أفعال اللّه تعالى؛
- أفعال العباد یا خلق الأفعال یا خلق الأعمال یا الجبر و الاختيار؛
- أنموذج العلوم؛
- ألأنوار الشافية؛
- بستان القلوب؛
- تحفه روحانى؛
- تحفة المنجمين؛
- التصوف و العرفان؛
- تفسير سورة الإخلاص؛
- تفسير سورة الكافرون؛
- تفسير المعوذتين؛
- تفسير آية «كلوا و اشربوا و لا تسرفوا»؛
- تفسر آية «و للّه الأسماء الحسنى»؛
- تفسير آية «يا أيها الذين آمنوا خذوا زينتكم عند كلّ مسجد»؛
- حاشیهاى بر تهذيب المنطق تفتازانى، به نام «العجالة»؛
- حاشیه بر کتاب حكمة العين نجم‌الدین دبیران (متوفى 675)؛
- حاشیه بر رساله «الزوراء»؛
- حاشیهاى بر عبارتى از مقدمه رساله «الزوراء»، معروف به حاشیه صغیر؛
- حاشیه بر اوائل کتاب «محاکمات» ملا قطب رازى؛
- حاشیه بر شرح آداب البحث کمال‌الدین مسعود شیروانى؛
- حاشیه بر شرح اشارات؛
- حاشیه بر اوائل شرح چغمینى در علم هیئت؛
- حاشیه بر حواشى میر سید شریف بر شرح شمسیه (تا تقسیم علم به بدیهى و نظرى)؛
- حاشیه بر شرح تجرید علامه قوشجى (تا اثناى مباحث اجسام)؛
- حاشیه جدید بر شرح تجرید قوشجى (تا اثناى مبحث ماهیت)؛
- حاشیه أجدّ بر شرح تجرید قوشجى (تا مبحث وجود ذهنى)؛
- (این سه حاشیه را طبقات جلالیه می‌نامند).
- حاشیه بر شرح شمسیه قطب‌الدین رازی؛
- حاشیه بر اوائل شرح عضدى بر مختصر اصول ابن حاجب؛
- حاشیه بر شرح مطالع (تنوير المطالع و تبصير المطالع)؛
- حقيقة الإنسان و الروح الجوّال في العوالم؛
- حلّ المغالطه؛
- خلق الأفعال؛
- دیوان اشعار؛
- رسالهاى در اثبات تکلّم حق جلّ و علا؛
- رساله امتناع الحكم على المعنى الحرفي؛
- رسالهاى در ایمان فرعون قبل از غرق؛
- رسالهاى در بیان ماهیت و هویت؛
- رسالهاى در بیان «أنا نقطة تحت الباء»؛
- رساله في تحقيق معنى الإنسان؛
- رسالهاى در تحقیق جبر و اختیار (غیر از رساله «الجبر و الاختيار» عربى که ذکر آن گذشت)؛
- رسالهاى در تربیت اولاد؛
- رسالهاى در تعریف علم کلام؛
- رسالهاى در تقسیم علم؛
- رسالهاى در توجیه تشبیه؛
- رساله «تهلیلیه»، به فارسى در بیان و شرح کلمه «لا إله إلا اللّه»؛
- رسالهاى در حلّ مغلطه مشهور به «جذر اصمّ»؛
- رساله خلخالية في مقدار الخلخال التي تزين بها المرأة رجلها؛
- رسالهاى در خواص حروف؛
- رسالهاى در دیوان مظالم؛
- رسالهاى در شرح خطبه «طوالع» بیضاوى؛
- رسالهاى در صیحه و صدا؛
- رسالهاى در عدالت؛
- رساله عرضنامه؛
- رساله عشریه؛
- رسالهاى در علم النفس؛
- رساله قلمیه؛
- رسالهاى در «الكلمة التوحيد»؛
- الزوراء؛
- شرح اثبات جواهر مفارق خواجه نصیرالدین طوسى؛
- شرح اربعین حدیث محیی‌الدین یحیى بن شرف نووى؛
- شرح تحریر اقلیدس خواجه نصیرالدین؛
- شرح خطبه طوالع؛
- شرح رساله نصیریه در تحقیق معنى نفس الامر؛
- شرح سى فصل خواجه نصیرالدین؛
- شرح عقائد عضدى؛
- شرح قصیده ابوعلى بغدادى در علم هیئت؛
- شواكل الحور في شرح هياكل النور؛
- شرح غزل حافظ: «در همه دیر مغان نیست، چو من شیدایى»؛
- شرح غزل حافظ: «دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند»؛
- شرح غزل: «گر مسلمانى در این است که حافظ دارد»؛
- شرح بیت حافظ: «پیر ما گفت خطا بر قلم صنع نرفت»؛
- شرح بیتى از شبسترى: «به اصل خویش بنگر نیک بنگر که مادر را پدر شد باز مادر»؛
- شرح بیت دیگرى از شبسترى: «تفکر رفتن از باطل سوى حق به‌جز اندر بدیدن کل مطلق»؛
- شرح رباعیات خود براى قیصر روم؛
- شرح بر منهاج الوصول بیضاوى؛
- العشر الجلالية؛
- عشرت‌نامه (فارسى)؛
- عين الحكمة؛
- مقالهاى خالى از لغات عربى؛
- نور الهداية[۸].
پانویس
منابع مقاله
دوانی، محمد بن اسعد، «ثلاث رسائل»، تحقیق احمد تویسرکانی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1411ق.