دیوان رودکی سمرقندی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ی‌آ' به 'ی‌آ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
ديوان | ديوان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ | [[رودکی، جعفر بن محمد]] (سراينده) | ||
[[نفیسی، سعید]] (مصحح) | [[نفیسی، سعید]] (مصحح) | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =29065 | ||
| کتابخوان همراه نور =29065 | |||
| کد پدیدآور =18786 | | کد پدیدآور =18786 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''دیوان رودکی سمرقندی'''، مشتمل بر اشعار پراکنده [[ | {{کاربردهای دیگر|دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)}} | ||
'''دیوان رودکی سمرقندی'''، مشتمل بر اشعار پراکنده [[رودکی، جعفر بن محمد|ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی]] است که بر اساس نسخه [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] منتشر شده است. در ابتدای دیوان، تحقیق گسترده‌ای ذیل عنوان «شرح احوال رودکی» ارائه شده است. [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] به پدر شعر فارسی مشهور است؛ لذا اشعار او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه‌ای تحقیقی (در شرح احوال [[ | کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه‌ای تحقیقی (در شرح احوال [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] و توضیح منابع و مآخذ اشعار [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] و...) و ابیات پراکنده [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
از معاصران، نخستین پژوهنده‌ای که درباره [[ | از معاصران، نخستین پژوهنده‌ای که درباره [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]]، پدر شعر فارسی، تلاش مهمی از خود نشان داد و برخی لحظات زندگی این شاعر بزرگ و زبان‌آور را از زیر غبار روزگار بیرون کشید، [[قزوینی، محمد|علامه محمد قزوینی]] بود. پس از او استاد [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] در اواخر نخستین دهه قرن شمسی حاضر، کتاب دیوان اشعار پراکنده رودکی را با پاره‌ای توضیحات منتشر ساخت. استاد [[نفیسی، سعید|نفیسی]] بر اساس اطلاعات قزوینی و توضیحات تذکره‌نویسان مطالعه و تحقیق دامنه‌داری را آغاز کرد و دیوانی را از رودکی با شرح زندگانی شاعر منتشر ساخت که کتاب حاضر از روی آن و نیز دیوان رودکی که توسط [[براگينسکي، يوسيف سامويلوويچ|ی. براگینسکی]] (اداره انتشارات دانش، مسکو 1964م) منتشر شده، تدوین و تنظیم شده است.<ref>ر.ک: یادداشت ناشر، ص7</ref>. | ||
در میان نسخه‌های خطی دیوان شعرای ایران کتاب کوچکی حاوی نزدیک هزار بیت هست که به نام «دیوان رودکی» معروف است. خاورشناس انگلیسی دنیس راس، در مقاله‌ای درباره شعر [[ | در میان نسخه‌های خطی دیوان شعرای ایران کتاب کوچکی حاوی نزدیک هزار بیت هست که به نام «دیوان رودکی» معروف است. خاورشناس انگلیسی دنیس راس، در مقاله‌ای درباره شعر [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] نوشته و درباره این کتاب بحث کرده است و آن را «دیوان مجعول رودکی» خوانده است. این کتاب را گویا در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم جعل کرده‌اند؛ زیرا در میان مآخذی که در گرد آوردن اشعار رودکی موجود است، قدیمترین کتاب که در آن اشعار قطران تبریزی را به نام رودکی آورده‌اند، «فرهنگ جهانگیری» است که در سال 1005 تألیف شده است. پیش از قرن یازدهم، ثبت اشعار قطران تبریزی به نام [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] متداول نبوده است و چون هفت کتاب از این کتاب‌ها را در هندوستان تألیف کرده‌اند و همه این نسبت را به خطا روا داشته‌اند، ظن غالب آن است که این خطا نخست از مؤلفین هندی سر زده است و احتمالاً نسخه دیوان مجعول رودکی را در هند جعل کرده‌اند. در این دیوان چندین قصیده و قطعه از اشعار قطران ثبت است که یا همه ابیات آن‌ها یا برخی از آن‌ها را به نام [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] ثبت کرده‌اند. این نسخه مجعول را در ایران و ممالک شرق و کتابخانه‌های شرقی ممالک بیگانه بسیار چاپ کرده و به ثبت رسانده‌اند و در سال 1315ق، در تهران نیز آن را چاپ کرده‌اند، منتها پاره‌ای از اشعار [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] را که در «[[تاریخ بیهقی]]» و «[[چهار مقاله]]» و دیگر تذکره‌ها وجود دارد، بر آن افزوده‌اند. نسخه چاپ تهران حاوی 1170 بیت است، ولی نسخه خطی به تفاوت از 951 بیت تا 1121 بیت از قطران به نام [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] است.<ref>ر.ک: شرح احوال رودکی، ص53</ref>. | ||
دیوانی که هم‌اکنون در اختیار شما خوانندگان عزیز است، همه اشعار پراکنده [[رودکي، جعفر بن محمد|رودکی]] را در خود دارد؛ گیرم این دیوان بسیار ناچیزتر از آن است که روزگاری، قرن‌ها پیش، وجود داشته است. در حقیقت این دیوان، مرهون | دیوانی که هم‌اکنون در اختیار شما خوانندگان عزیز است، همه اشعار پراکنده [[رودکي، جعفر بن محمد|رودکی]] را در خود دارد؛ گیرم این دیوان بسیار ناچیزتر از آن است که روزگاری، قرن‌ها پیش، وجود داشته است. در حقیقت این دیوان، مرهون تلاش‌ها و ممارستهای تحسین‌انگیز شادروان استاد [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] است.<ref>ر.ک: یادداشت ناشر، ص9</ref>. | ||
امّا شماره سروده‌های موجود رودکی و مجموع آنچه در تذکره‌ها و کتاب‌های ادبی و تاریخی نظیر [[چهار مقاله]]، لباب الألباب، [[تاریخ سیستان]] و همچنین تذکره‌های متأخّر و مجموعه‌ها و فرهنگهای شعری باقی مانده است، از یکهزاروپانصد بیت تجاوز نمی‌کند و اگرچه با | امّا شماره سروده‌های موجود رودکی و مجموع آنچه در تذکره‌ها و کتاب‌های ادبی و تاریخی نظیر [[چهار مقاله]]، لباب الألباب، [[تاریخ سیستان]] و همچنین تذکره‌های متأخّر و مجموعه‌ها و فرهنگهای شعری باقی مانده است، از یکهزاروپانصد بیت تجاوز نمی‌کند و اگرچه با پژوهش‌های محققان، اندک‌اندک به شمار اشعار بازیافته رودکی افزوده می‌شود، ولی هنوز از نخستین دیوان شعر فارسی، یعنی دیوان رودکی، بخش قابل توجهی به دست نیامده است و از نخستین تلاش‌ها و کاوش‌های زنده‌یادان عبدالغنی میرزایف و براگینسکی که در سال 1958م، منتشر شد و چیزی کمتر از هزار بیت را در شمار می‌آورد تا پژوهش‌های شادروان استاد [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] که در سال 1336ش، منتشر شد و پژوهش‌های بعدی، تنها در حدود 500 بیت به سرودهای بازیافته [[رودکي، جعفر بن محمد|رودکی]] اضافه شده است که در مورد صحت بعضی از آن‌ها نیز تردیدهایی باقی است.<ref>ر.ک: امامی، نصرالله، ص107-106</ref>. | ||
اشعاری که در این دیوان خواهد آمد از کتاب‌ها و سفینه‌های مختلف اخذ شده است. نخست قصاید و قطعات و پس از آن رباعیات خواهد آمد و از آن پس ابیات پراکنده را خواهید خواند. هرجا که ابیات پراکنده در وزن و روی و قافیه و ردیف یکسان بوده است، در پی یکدیگر ثبت شده‌اند و رعایت ترتیب حروف هجا در قوافی اشعار ذکر شده است. متن هر شعر در مقابله نسخه‌ها، آنچه درستتر بوده اختیار شده است و در جایی که تردیدی در میان نسخه‌های مختلف وجود داشته قدیمترین نسخه مآخذ قرار گرفته است. در ذیل هر قطعه یا بیت، مأخذ آن با ارقام مشخص شده و هر رقمی اشاره به مأخذی است که 93 مأخذ در انتهای شرح احوال [[ | اشعاری که در این دیوان خواهد آمد از کتاب‌ها و سفینه‌های مختلف اخذ شده است. نخست قصاید و قطعات و پس از آن رباعیات خواهد آمد و از آن پس ابیات پراکنده را خواهید خواند. هرجا که ابیات پراکنده در وزن و روی و قافیه و ردیف یکسان بوده است، در پی یکدیگر ثبت شده‌اند و رعایت ترتیب حروف هجا در قوافی اشعار ذکر شده است. متن هر شعر در مقابله نسخه‌ها، آنچه درستتر بوده اختیار شده است و در جایی که تردیدی در میان نسخه‌های مختلف وجود داشته قدیمترین نسخه مآخذ قرار گرفته است. در ذیل هر قطعه یا بیت، مأخذ آن با ارقام مشخص شده و هر رقمی اشاره به مأخذی است که 93 مأخذ در انتهای شرح احوال [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] ذکر شده است. هرجا که بیتی را به دیگری هم، به‌جز رودکی، نسبت داده‌اند در ذیل همان صفحه با ذکر مأخذ معلوم شده است.<ref>ر.ک: شرح احوال رودکی، ص59</ref>. | ||
شاعران | شاعران قصیده‌سرا کوشش خود را در مناقب فصیح و بلند پادشاهان به‌کار می‌برده‌اند. نام رودکی در این عرصه در صدر قرار دارد و شاعران همواره او را به استادی نام برده‌اند و خود را از حیث سرودن مدیحه شاگرد و پیرو او دانسته‌اند. باآنکه عنصری در مدیحه یکی از بزرگترین قهرمانان این میدان بوده است، هرگز به پای [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] نرسیده است. دقیقی با آن همه توانایی در شعر می‌گوید: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''کرا رودکی گفته باشد مدیح''|2=''امام فنون و سخنور بود''}} | {{ب|''کرا رودکی گفته باشد مدیح''|2=''امام فنون و سخنور بود''}} | ||
{{ب|''دقیقی مدیح آورد سوی او''|2=''چو فرما | {{ب|''دقیقی مدیح آورد سوی او''|2=''چو فرما به‌سوی هجیورد بود''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص31</ref>. | ||
رودکی خود تسلط خویش را در | رودکی خود تسلط خویش را در مدیحه‌سرایی می‌دانسته و جایی که از گفتن مدح امیر ابوجعفر به‌سزا خود را ناتوان می‌شمارد بر جریر و طایی و حسان و سحبان شعرای مشهور عرب که در مدایح معروف بوده‌اند، خود را فزونی می‌نهد: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''جز | {{ب|''جز به‌سزاوار میر گفت ندانم''|2=''ورچه جریرم به شعر و طایی و حسان''}} | ||
{{ب|''سخت شکوهم که عجز من بنماید''|2=''ورچه حریفم ابا فصاحت سحبان''}} | {{ب|''سخت شکوهم که عجز من بنماید''|2=''ورچه حریفم ابا فصاحت سحبان''}} | ||
{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>. | {{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>. | ||
اکثر ابیات و اشعار به‌جامانده از [[ | اکثر ابیات و اشعار به‌جامانده از [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] در حوزه ادبیات توصیفی است. چنان به توصیف بهار پرداخته است که از واژه‌واژه ابیاتش می‌توان نغمه پرندگان، غرش ابرها، ریزش باران و حرکت جویباران را شنید: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''آمد بهار خرم با رنگ و بوی طیب''|2='' با صد هزار نزهت و آرایش عجیب''}} | {{ب|''آمد بهار خرم با رنگ و بوی طیب''|2='' با صد هزار نزهت و آرایش عجیب''}} | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۵: | ||
{{ب|''آن ابر بین که گرید چو مرد سوگوار''|2=''و آن رعد بین که نالد چون عاشق کئیب''}} | {{ب|''آن ابر بین که گرید چو مرد سوگوار''|2=''و آن رعد بین که نالد چون عاشق کئیب''}} | ||
{{ب|''خورشید ز ابر تیره دهد روی گاه‌گاه ''|2=''چونان حصاری‌ای که گذر دارد از رقیب''}} | {{ب|''خورشید ز ابر تیره دهد روی گاه‌گاه ''|2=''چونان حصاری‌ای که گذر دارد از رقیب''}} | ||
{{ب|''باران | {{ب|''باران مشک‌‌بوی ببارد نوبه‌نو''|2=''وز برف برکشید یکی حله قصیب''}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
[[ | [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] بهار را به سپاهی تشبیه کرده است که رویدادهای طبیعی، هرکدام در این سپاه شغلی برعهده دارند؛ ابرهای تیره بهمنزله سپاهیان و باد صبا، نقیب و فرمانده لشکر است و برق آسمان به‌عنوان نفاط یا کسی است که ظرف‌های مشتعل از نفت را به کشتی یا سپاه دشمن می‌اندازد. در توصیف [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]]، باد صبا همچون فرمانده لشکر سپاهیان را که ابرها هستند، حرکت می‌دهد. برق آسمان نیز به آتش‌افکنی و شعله‌ور ساختن سپاه دشمن مشغول می‌شود و رعد نیز نوای جنگی می‌نوازد<ref>ر.ک: رضاییان، زهرا، ص63</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و معانی کلمات مهجور و متروک در شعر [[ | فهرست مطالب در ابتدای کتاب و معانی کلمات مهجور و متروک در شعر [[رودکی، جعفر بن محمد|رودکی]] در انتهای اثر ذکر شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۹: | خط ۸۱: | ||
#[[:noormags:1251795|رضاییان، زهرا، «بهار رستاخیزی پس از مرگ»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نامه جامعه، فروردین 1390، شماره 79، صفحه 62 تا 66]]. | #[[:noormags:1251795|رضاییان، زهرا، «بهار رستاخیزی پس از مرگ»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نامه جامعه، فروردین 1390، شماره 79، صفحه 62 تا 66]]. | ||
{{شعر و شاعری}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۹۰: | خط ۹۴: | ||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۹
| دیوان رودکی سمرقندی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رودکی، جعفر بن محمد (سراينده)
نفیسی، سعید (مصحح) براگينسکي، يوسيف سامويلوويچ (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | ديوان رودکي سمرقندي ديوان |
| ناشر | مؤسسه انتشارات نگاه |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1373ش , |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 4ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 4460 1373 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دیوان رودکی سمرقندی، مشتمل بر اشعار پراکنده ابوعبدالله جعفر بن محمد رودکی است که بر اساس نسخه سعید نفیسی منتشر شده است. در ابتدای دیوان، تحقیق گسترده‌ای ذیل عنوان «شرح احوال رودکی» ارائه شده است. رودکی به پدر شعر فارسی مشهور است؛ لذا اشعار او از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه ناشر، مقدمه‌ای تحقیقی (در شرح احوال رودکی و توضیح منابع و مآخذ اشعار رودکی و...) و ابیات پراکنده رودکی است.
گزارش محتوا
از معاصران، نخستین پژوهنده‌ای که درباره رودکی، پدر شعر فارسی، تلاش مهمی از خود نشان داد و برخی لحظات زندگی این شاعر بزرگ و زبان‌آور را از زیر غبار روزگار بیرون کشید، علامه محمد قزوینی بود. پس از او استاد سعید نفیسی در اواخر نخستین دهه قرن شمسی حاضر، کتاب دیوان اشعار پراکنده رودکی را با پاره‌ای توضیحات منتشر ساخت. استاد نفیسی بر اساس اطلاعات قزوینی و توضیحات تذکره‌نویسان مطالعه و تحقیق دامنه‌داری را آغاز کرد و دیوانی را از رودکی با شرح زندگانی شاعر منتشر ساخت که کتاب حاضر از روی آن و نیز دیوان رودکی که توسط ی. براگینسکی (اداره انتشارات دانش، مسکو 1964م) منتشر شده، تدوین و تنظیم شده است.[۱].
در میان نسخه‌های خطی دیوان شعرای ایران کتاب کوچکی حاوی نزدیک هزار بیت هست که به نام «دیوان رودکی» معروف است. خاورشناس انگلیسی دنیس راس، در مقاله‌ای درباره شعر رودکی نوشته و درباره این کتاب بحث کرده است و آن را «دیوان مجعول رودکی» خوانده است. این کتاب را گویا در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم جعل کرده‌اند؛ زیرا در میان مآخذی که در گرد آوردن اشعار رودکی موجود است، قدیمترین کتاب که در آن اشعار قطران تبریزی را به نام رودکی آورده‌اند، «فرهنگ جهانگیری» است که در سال 1005 تألیف شده است. پیش از قرن یازدهم، ثبت اشعار قطران تبریزی به نام رودکی متداول نبوده است و چون هفت کتاب از این کتاب‌ها را در هندوستان تألیف کرده‌اند و همه این نسبت را به خطا روا داشته‌اند، ظن غالب آن است که این خطا نخست از مؤلفین هندی سر زده است و احتمالاً نسخه دیوان مجعول رودکی را در هند جعل کرده‌اند. در این دیوان چندین قصیده و قطعه از اشعار قطران ثبت است که یا همه ابیات آن‌ها یا برخی از آن‌ها را به نام رودکی ثبت کرده‌اند. این نسخه مجعول را در ایران و ممالک شرق و کتابخانه‌های شرقی ممالک بیگانه بسیار چاپ کرده و به ثبت رسانده‌اند و در سال 1315ق، در تهران نیز آن را چاپ کرده‌اند، منتها پاره‌ای از اشعار رودکی را که در «تاریخ بیهقی» و «چهار مقاله» و دیگر تذکره‌ها وجود دارد، بر آن افزوده‌اند. نسخه چاپ تهران حاوی 1170 بیت است، ولی نسخه خطی به تفاوت از 951 بیت تا 1121 بیت از قطران به نام رودکی است.[۲].
دیوانی که هم‌اکنون در اختیار شما خوانندگان عزیز است، همه اشعار پراکنده رودکی را در خود دارد؛ گیرم این دیوان بسیار ناچیزتر از آن است که روزگاری، قرن‌ها پیش، وجود داشته است. در حقیقت این دیوان، مرهون تلاش‌ها و ممارستهای تحسین‌انگیز شادروان استاد سعید نفیسی است.[۳].
امّا شماره سروده‌های موجود رودکی و مجموع آنچه در تذکره‌ها و کتاب‌های ادبی و تاریخی نظیر چهار مقاله، لباب الألباب، تاریخ سیستان و همچنین تذکره‌های متأخّر و مجموعه‌ها و فرهنگهای شعری باقی مانده است، از یکهزاروپانصد بیت تجاوز نمی‌کند و اگرچه با پژوهش‌های محققان، اندک‌اندک به شمار اشعار بازیافته رودکی افزوده می‌شود، ولی هنوز از نخستین دیوان شعر فارسی، یعنی دیوان رودکی، بخش قابل توجهی به دست نیامده است و از نخستین تلاش‌ها و کاوش‌های زنده‌یادان عبدالغنی میرزایف و براگینسکی که در سال 1958م، منتشر شد و چیزی کمتر از هزار بیت را در شمار می‌آورد تا پژوهش‌های شادروان استاد سعید نفیسی که در سال 1336ش، منتشر شد و پژوهش‌های بعدی، تنها در حدود 500 بیت به سرودهای بازیافته رودکی اضافه شده است که در مورد صحت بعضی از آن‌ها نیز تردیدهایی باقی است.[۴].
اشعاری که در این دیوان خواهد آمد از کتاب‌ها و سفینه‌های مختلف اخذ شده است. نخست قصاید و قطعات و پس از آن رباعیات خواهد آمد و از آن پس ابیات پراکنده را خواهید خواند. هرجا که ابیات پراکنده در وزن و روی و قافیه و ردیف یکسان بوده است، در پی یکدیگر ثبت شده‌اند و رعایت ترتیب حروف هجا در قوافی اشعار ذکر شده است. متن هر شعر در مقابله نسخه‌ها، آنچه درستتر بوده اختیار شده است و در جایی که تردیدی در میان نسخه‌های مختلف وجود داشته قدیمترین نسخه مآخذ قرار گرفته است. در ذیل هر قطعه یا بیت، مأخذ آن با ارقام مشخص شده و هر رقمی اشاره به مأخذی است که 93 مأخذ در انتهای شرح احوال رودکی ذکر شده است. هرجا که بیتی را به دیگری هم، به‌جز رودکی، نسبت داده‌اند در ذیل همان صفحه با ذکر مأخذ معلوم شده است.[۵].
شاعران قصیده‌سرا کوشش خود را در مناقب فصیح و بلند پادشاهان به‌کار می‌برده‌اند. نام رودکی در این عرصه در صدر قرار دارد و شاعران همواره او را به استادی نام برده‌اند و خود را از حیث سرودن مدیحه شاگرد و پیرو او دانسته‌اند. باآنکه عنصری در مدیحه یکی از بزرگترین قهرمانان این میدان بوده است، هرگز به پای رودکی نرسیده است. دقیقی با آن همه توانایی در شعر می‌گوید:
| کرا رودکی گفته باشد مدیح | امام فنون و سخنور بود | |
| دقیقی مدیح آورد سوی او | چو فرما به‌سوی هجیورد بود |
[۶].
رودکی خود تسلط خویش را در مدیحه‌سرایی می‌دانسته و جایی که از گفتن مدح امیر ابوجعفر به‌سزا خود را ناتوان می‌شمارد بر جریر و طایی و حسان و سحبان شعرای مشهور عرب که در مدایح معروف بوده‌اند، خود را فزونی می‌نهد:
| جز به‌سزاوار میر گفت ندانم | ورچه جریرم به شعر و طایی و حسان | |
| سخت شکوهم که عجز من بنماید | ورچه حریفم ابا فصاحت سحبان |
[۷].
اکثر ابیات و اشعار به‌جامانده از رودکی در حوزه ادبیات توصیفی است. چنان به توصیف بهار پرداخته است که از واژه‌واژه ابیاتش می‌توان نغمه پرندگان، غرش ابرها، ریزش باران و حرکت جویباران را شنید:
| آمد بهار خرم با رنگ و بوی طیب | با صد هزار نزهت و آرایش عجیب | |
| چرخ بزرگوار یکی لشکری بکرد | لشکرش ابر تیره و باد صبا نقیب | |
| آن ابر بین که گرید چو مرد سوگوار | و آن رعد بین که نالد چون عاشق کئیب | |
| خورشید ز ابر تیره دهد روی گاه‌گاه | چونان حصاری‌ای که گذر دارد از رقیب | |
| باران مشک‌‌بوی ببارد نوبه‌نو | وز برف برکشید یکی حله قصیب |
رودکی بهار را به سپاهی تشبیه کرده است که رویدادهای طبیعی، هرکدام در این سپاه شغلی برعهده دارند؛ ابرهای تیره بهمنزله سپاهیان و باد صبا، نقیب و فرمانده لشکر است و برق آسمان به‌عنوان نفاط یا کسی است که ظرف‌های مشتعل از نفت را به کشتی یا سپاه دشمن می‌اندازد. در توصیف رودکی، باد صبا همچون فرمانده لشکر سپاهیان را که ابرها هستند، حرکت می‌دهد. برق آسمان نیز به آتش‌افکنی و شعله‌ور ساختن سپاه دشمن مشغول می‌شود و رعد نیز نوای جنگی می‌نوازد[۸].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و معانی کلمات مهجور و متروک در شعر رودکی در انتهای اثر ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- امامی، نصرالله، «نگاهی دوباره به آثار رودکی سمرقندی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه شهید چمران اهواز)، بهار و تابستان 1385، شماره 4، صفحه 101 تا 110.
- رضاییان، زهرا، «بهار رستاخیزی پس از مرگ»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نامه جامعه، فروردین 1390، شماره 79، صفحه 62 تا 66.