رسالة الآثار العلوية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'به' به 'به') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'الآثار (ابهام زدایی)' به 'الآثار (ابهام‌زدایی)') |
||
| (۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =01777 | ||
| کتابخوان همراه نور =01777 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|الآثار (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''رسالة الآثار العُلوية''' اثر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] (متوفای 595ق)، شرح متوسط بر «متئورولوگیکا» یا | '''رسالة الآثار العُلوية''' اثر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] (متوفای 595ق)، شرح متوسط بر «متئورولوگیکا» یا «پدیده‌های جوی» [[ارسطو]] و برداشتها و فهم وی از آن اثر می‌باشد. | ||
کتاب با تحقیق و تصحیح رفیق عجم و جیرار جهامی، عرضه شده است. | کتاب با تحقیق و تصحیح رفیق عجم و جیرار جهامی، عرضه شده است. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۹: | ||
در مقدمه، ابتدا به بررسی مصادر رساله پرداخته شده و سپس، به مضمون آن، اشاره گردیده است.<ref>مقدمه، ص5- 24</ref>. | در مقدمه، ابتدا به بررسی مصادر رساله پرداخته شده و سپس، به مضمون آن، اشاره گردیده است.<ref>مقدمه، ص5- 24</ref>. | ||
آثار عُلوی، یا کائنات الجو، عنوانی كه فلاسفه اسلامی در مورد مباحث مربوط به | آثار عُلوی، یا کائنات الجو، عنوانی كه فلاسفه اسلامی در مورد مباحث مربوط به پدیده‌های جوی به كار برده‌اند. در نظر این دانشمندان، آثار علوی یكی از 8 بخش اصلی دانش‌های طبیعی است كه «باز نماینده و خبر دهنده بُوَد از حادثه‌هایی كه در هوا پیدا شود چون رعدوبرق و باران و برف و شگفتی‌هایی كه بر زمین بُوَدْ چون بیرون آمدن چشمه‌ها و روان گشتن كاریزها و رودها از كوه‌ها و آن چیزها كه در زمین تولد كند مانند جوهرهایی كه آن را فلزات گویند و انواع كبریت (گوگرد) و زیبق (جیوه) و زاج و مانند این». زمینه اصلی این مباحث، كتاب «متئورولوگیای» ارسطوست كه توسط یحیی بن بطریق از مترجمان دوره مأمون عباسی، از سریانی به عربی ترجمه شده است. این كتاب از لحاظ ریشه‌یابی عقاید مربوط به زمین‌شناسی و هواشناسی و چگونگی تكوین نظریه‌های مربوط به طبیعیات، در میان مسلمانان اهمیت بسزایی دارد و از سده 3ق/9م توجه اهلفن را به خود برانگیخته و اینان در توضیح و یا تكمیل آن، كتاب‌ها نوشته‌اند که از جمله آن‌ها، [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] می‌باشد<ref>موحد، صمد، ج1، ص110</ref>. | ||
این رساله، از گروه | این رساله، از گروه رساله‌های [[ارسطو]] در علم طبیعت است. «رساله فیزیک» نخستین مباحثی است که [[ارسطو]] در کتابش ذکر کرده است. در این بخش، از اصول کلی تغییر، نامتناهی، مکان، خلأ و زمان سخن گفته شده است. پس‌از آن، رساله «در آسمان» است که موضوع آن، نشان دادن تمایز اساسی میان جهان فوق قمر و جهان تحت قمر است. در ادامه آن، رساله «در کون و فساد» می‌آید که ادامه بررسی اجسام تحت قمر و خصوصیات اساسی آن‌ها، یعنی کون و فساد است و موضوع آن، عمدتاًًً بررسی عناصر چهارگانه، ماهیت آن‌ها و تبدل آن‌ها به یکدیگر است و بالاخره، رساله حاضر که رساله «آثار علوی» است که موضوع آن، به‌طورکلی، ارائه نظریه بدیع وجود دو بخار خشک و تر است که [[ارسطو]] به یاری آن، پدیده‌هایی را که در جو و خشکی و دریا روی می‌دهد، مانند شهاب ثاقب، ستارگان دنباله‌دار، راه شیری، باران، مه، برف، تگرگ، باد، زمینلرزه، رعدوبرق، صاعقه و رنگین‌کمان، هاله، رودها و دریاها و سنگها و فلزات را تبیین می‌کند. وی بر آن است که گویی جریانی دائمی از مرکز زمین به‌سوی بالاترین نقاط جو حرکت می‌کند و دوباره به آن باز می‌گردد<ref>ر.ک: سعادت، اسماعیل، صفحه نه- یازده</ref>. | ||
لکن [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] این کتاب را خلاصه کرده و با | لکن [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] این کتاب را خلاصه کرده و با مقاله‌ای درباره طبیعت ستاره‌ها آغاز نموده است. در ادامه عناصر، جایگاه آتش و هوا، شهاب‌ها و ستارگان دنباله‌دار، منشأ حقیقی ستارگان دنباله‌دار، شکیل راه شیری، تشکیل ابر و مه، شبنم، باران، پدید آمدن تگرگ، عقاید نادرست درباره تشکیل بادها و جابه‌جایی آب‌ها و قاره‌ها سخن گفته است.<ref>متن کتاب، ص27- 33</ref>. | ||
ایشان در مقاله دوم، از دریا و منشأ و مکان و نقش دریاها، شوری دریا، منشأ بادها، بادهای شمال و جنوب، جهت بادها درجات حرارت، | ایشان در مقاله دوم، از دریا و منشأ و مکان و نقش دریاها، شوری دریا، منشأ بادها، بادهای شمال و جنوب، جهت بادها درجات حرارت، زلزله‌ها و نظریات قدیم درباره آن‌ها و رعدوبرق، بحث کرده است.<ref>همان، ص43- 63</ref>. | ||
مقاله سوم، به ستارگان، بادهای طوفانی، هاله و | مقاله سوم، به ستارگان، بادهای طوفانی، هاله و رنگین‌کمان، تأثیر بخار تر در انعکاس شعاعهای بصری، رنگهای رنگین‌کمان، نمایش ترسیمی رنگین‌کمان و عصاهای نورانی و شمسهای کاذب، اختصاص یافته<ref>همان، ص70- 75</ref> و در مقاله چهارم، از قوای فاعله در اجسام متشابه و تأثیر گرم و سرد و خشک و تر، انجماد و غلظت، بررسی یکایک کیفیت اجسام، اجسام متشاکل، دمای اجسام، ترکیب و نقش و غایت متشاکلها و نامتشاکلها، سخن به میان آمده است.<ref>همان، ص87- 106</ref>. | ||
آثار علوی، در میان آثار [[ارسطو]] جایی ممتاز دارد، هم از جهت صورت و هم از جهت محتوا. این تنها | آثار علوی، در میان آثار [[ارسطو]] جایی ممتاز دارد، هم از جهت صورت و هم از جهت محتوا. این تنها رساله‌ای است که درعین‌حال، به قلمروهای متفاوت علوم، مانند نجوم، جغرافیا، فیزیک، هندسه، نورشناسی، زمین‌شناسی، زلزله‌شناسی، آتشفشان‌شناسی، شیمی و حتی هواشناسی، به معنای امروزی کلمه، یعنی پیش‌بینی هوا، می‌پردازد. همین تنوع موضوعات، آثار علوی را سندی استثنایی کرده است.<ref>سعادت، اسماعیل، ص7- 8</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهارس کتاب که عبارتند از فهرست اصطلاحات، اعلام و محتویات، در انتهای کتاب جای گرفته است. | فهارس کتاب که عبارتند از فهرست اصطلاحات، اعلام و محتویات، در انتهای کتاب جای گرفته است. | ||
پاورقی‌ها بسیار اندک بوده و در آن‌ها، به توضیح برخی از کلمات و عبارت متن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: پاورقی، ص91</ref>. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۵: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
[[رده:عصر صاحب نظران فلسفه اسلامی]] | [[رده:عصر صاحب نظران فلسفه اسلامی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۵
رسالة الآثار العُلوية اثر ابن رشد (متوفای 595ق)، شرح متوسط بر «متئورولوگیکا» یا «پدیده‌های جوی» ارسطو و برداشتها و فهم وی از آن اثر می‌باشد.
| رسالة الآثار العلوية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن رشد، محمد بن احمد (نویسنده) |
| ناشر | دار الفکر اللبناني |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ابن رشد، محمد بن احمد، 520 - 595ق. - واژگان فلسفه قديم |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 642 1373 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب با تحقیق و تصحیح رفیق عجم و جیرار جهامی، عرضه شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محققین آغاز و مطالب در چهار مقاله، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا به بررسی مصادر رساله پرداخته شده و سپس، به مضمون آن، اشاره گردیده است.[۱].
آثار عُلوی، یا کائنات الجو، عنوانی كه فلاسفه اسلامی در مورد مباحث مربوط به پدیده‌های جوی به كار برده‌اند. در نظر این دانشمندان، آثار علوی یكی از 8 بخش اصلی دانش‌های طبیعی است كه «باز نماینده و خبر دهنده بُوَد از حادثه‌هایی كه در هوا پیدا شود چون رعدوبرق و باران و برف و شگفتی‌هایی كه بر زمین بُوَدْ چون بیرون آمدن چشمه‌ها و روان گشتن كاریزها و رودها از كوه‌ها و آن چیزها كه در زمین تولد كند مانند جوهرهایی كه آن را فلزات گویند و انواع كبریت (گوگرد) و زیبق (جیوه) و زاج و مانند این». زمینه اصلی این مباحث، كتاب «متئورولوگیای» ارسطوست كه توسط یحیی بن بطریق از مترجمان دوره مأمون عباسی، از سریانی به عربی ترجمه شده است. این كتاب از لحاظ ریشه‌یابی عقاید مربوط به زمین‌شناسی و هواشناسی و چگونگی تكوین نظریه‌های مربوط به طبیعیات، در میان مسلمانان اهمیت بسزایی دارد و از سده 3ق/9م توجه اهلفن را به خود برانگیخته و اینان در توضیح و یا تكمیل آن، كتاب‌ها نوشته‌اند که از جمله آن‌ها، ابن رشد می‌باشد[۲].
این رساله، از گروه رساله‌های ارسطو در علم طبیعت است. «رساله فیزیک» نخستین مباحثی است که ارسطو در کتابش ذکر کرده است. در این بخش، از اصول کلی تغییر، نامتناهی، مکان، خلأ و زمان سخن گفته شده است. پس‌از آن، رساله «در آسمان» است که موضوع آن، نشان دادن تمایز اساسی میان جهان فوق قمر و جهان تحت قمر است. در ادامه آن، رساله «در کون و فساد» می‌آید که ادامه بررسی اجسام تحت قمر و خصوصیات اساسی آن‌ها، یعنی کون و فساد است و موضوع آن، عمدتاًًً بررسی عناصر چهارگانه، ماهیت آن‌ها و تبدل آن‌ها به یکدیگر است و بالاخره، رساله حاضر که رساله «آثار علوی» است که موضوع آن، به‌طورکلی، ارائه نظریه بدیع وجود دو بخار خشک و تر است که ارسطو به یاری آن، پدیده‌هایی را که در جو و خشکی و دریا روی می‌دهد، مانند شهاب ثاقب، ستارگان دنباله‌دار، راه شیری، باران، مه، برف، تگرگ، باد، زمینلرزه، رعدوبرق، صاعقه و رنگین‌کمان، هاله، رودها و دریاها و سنگها و فلزات را تبیین می‌کند. وی بر آن است که گویی جریانی دائمی از مرکز زمین به‌سوی بالاترین نقاط جو حرکت می‌کند و دوباره به آن باز می‌گردد[۳].
لکن ابن رشد این کتاب را خلاصه کرده و با مقاله‌ای درباره طبیعت ستاره‌ها آغاز نموده است. در ادامه عناصر، جایگاه آتش و هوا، شهاب‌ها و ستارگان دنباله‌دار، منشأ حقیقی ستارگان دنباله‌دار، شکیل راه شیری، تشکیل ابر و مه، شبنم، باران، پدید آمدن تگرگ، عقاید نادرست درباره تشکیل بادها و جابه‌جایی آب‌ها و قاره‌ها سخن گفته است.[۴].
ایشان در مقاله دوم، از دریا و منشأ و مکان و نقش دریاها، شوری دریا، منشأ بادها، بادهای شمال و جنوب، جهت بادها درجات حرارت، زلزله‌ها و نظریات قدیم درباره آن‌ها و رعدوبرق، بحث کرده است.[۵].
مقاله سوم، به ستارگان، بادهای طوفانی، هاله و رنگین‌کمان، تأثیر بخار تر در انعکاس شعاعهای بصری، رنگهای رنگین‌کمان، نمایش ترسیمی رنگین‌کمان و عصاهای نورانی و شمسهای کاذب، اختصاص یافته[۶] و در مقاله چهارم، از قوای فاعله در اجسام متشابه و تأثیر گرم و سرد و خشک و تر، انجماد و غلظت، بررسی یکایک کیفیت اجسام، اجسام متشاکل، دمای اجسام، ترکیب و نقش و غایت متشاکلها و نامتشاکلها، سخن به میان آمده است.[۷].
آثار علوی، در میان آثار ارسطو جایی ممتاز دارد، هم از جهت صورت و هم از جهت محتوا. این تنها رساله‌ای است که درعین‌حال، به قلمروهای متفاوت علوم، مانند نجوم، جغرافیا، فیزیک، هندسه، نورشناسی، زمین‌شناسی، زلزله‌شناسی، آتشفشان‌شناسی، شیمی و حتی هواشناسی، به معنای امروزی کلمه، یعنی پیش‌بینی هوا، می‌پردازد. همین تنوع موضوعات، آثار علوی را سندی استثنایی کرده است.[۸].
وضعیت کتاب
فهارس کتاب که عبارتند از فهرست اصطلاحات، اعلام و محتویات، در انتهای کتاب جای گرفته است.
پاورقی‌ها بسیار اندک بوده و در آن‌ها، به توضیح برخی از کلمات و عبارت متن، پرداخته شده است.[۹].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- موحد، صمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج اول، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.
- سعادت، اسماعیل، «آثار علوی»، ترجمه الآثار العلوية نوشته ارسطو، تهران، انتشارات هومس، چاپ اول، 1388.