فقه الإمام علي علیه‌السلام، الإرث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'فقه جعفري' به 'فقه جعفری') |
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>') |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =31615 | ||
| کتابخوان همراه نور =31615 | |||
| کد پدیدآور = 11417 | | کد پدیدآور = 11417 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''فقه الإمام علي(ع)'''، اثر [[غفوری، خالد|خالد غفوری]]، اولین قسمت از سلسله کتاب‌های «سلسلة فقه أهل‌البيت(ع)» می‌باشد که در آن، فقه و تراث اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه فقه [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] پیرامون موضوع ارث، به‌صورت فقه مقارن، به بحث و بررسی گذاشته شده است. | |||
==ساختار== | |||
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است. | |||
== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه ناشر، به بیان اهمیت کتاب پرداخته شده<ref>ر.ک: مقدمه اول، ص5 -8</ref> و در مقدمه نویسنده، ابتدا به اهداف تحقیق در اثر حاضر اشاره گردیده<ref>ر.ک: مقدمه دوم، ص15</ref> و سپس روش پژوهش کتاب، توضیح داده شده<ref>ر.ک: همان</ref> و در پایان، به مباحث کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص24</ref>. | |||
[[ | |||
این کتاب، حرکت مؤثری در عرصه فقه محسوب می‌شود و نگاه متفاوت و جدیدی را در مباحث فقهی به‌صورت مقارن ابداع کرده و نظرات مشترک شیعه و اهل تسنن را به تصویر کشیده شده است. فقه [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] موقعیت ممتازی در میان فقه‌های دیگر دارد و این کتاب با ترتیب و تقسیم‌بندی منطقی و اصولی تلاش کرده با تحلیل‌های علمی و فقهی و تکیه بر نصوص مختلف، امتیازات فقه علوی را به تصویر بکشد و به جهان اسلام معرفی کند. در این کتاب، فقه و تراث اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه فقه [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] تشریح و از آن دفاع شده است و همچنین در مواردی که خلط‌هایی وجود داشته، با تحقیق و برررسی دقیق، رفع شده است. جمع بین نصوص متعارض و نصوص مختلف از ویژگی‌های بارز این کتاب است. | |||
[[ | |||
فصل نخست، دربردارنده مباحثی مقدماتی است که در سه محور زیر، عرضه شده است: | |||
[[ | # محور اول، متضمن مباحث عامه بوده و شامل سه بحث در موضوعات زیر می‌باشد: | ||
## تراث فقهی و ویژگی‌های بارز آن<ref>ر.ک: متن کتاب، ص29</ref>. | |||
[[ | ## معرفی تراث علمی [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] و اشاره به ویژگی‌های آن<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>. | ||
## موسوعه فقهی [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]]: در این محور، به دلیل ارتباط کتاب «موسوعة فقه علي بن أبي‌طالب» تألیف محمد رواس قعله‌جی با اثر حاضر، به معرفی آن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص43</ref>. | |||
# محور دوم، مباحث مربوط به علم فرائض را در چهار بحث زیر، در خود جای داده است: | |||
## تعریف و بیان اهمیت علم فرائض: علم فرائض، یعنی علم به چگونگی تقسیم ارث و ماترک میت. موضوع این علم، تقسیم ماترک بوده و غایت آن، رساندن حق به صاحب آن می‌باشد. در پایان این بحث، به این نکته اشاره شده است که شناخت فرائض و کیفیت تقسیم آن، علم مستقلی به معنای مصطلح آن نیست، بلکه فنی از فنون علم فقه می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص59</ref>. | |||
## بررسی تاریخ و تشریع ارث: در این بحث، ابتدا به بررسی موضوع ارث در امت‌های گذشته پرداخته شده و سپس موضوعات زیر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: مشروعیت ارث در اسلام؛ مراحل تشریع ارث در اسلام؛ اساس و پایه‌های تشریع ارث در اسلام و ابعاد مختلف تشریع ارث در اسلام شامل بعد اقتصادی، تطبیقی، اجتماعی، ادای حقوق و...<ref>ر.ک: همان، ص63</ref>. | |||
## صحیفه [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] در فرائض: در اخبار بسیاری که به حد تواتر می‌رسد، به وجود مجموعه و یا مجموعه‌هایی از احادیث نبوی(ص) نزد امیرالمؤمنین(ع) اشاره گردیده که به خط شریف ایشان و به طریق استماع مباشر و بی‌واسطه، نوشته شده است. در این قسمت، به بیان ویژگی‌ها و اسامی این مجموعه‌ها، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص79</ref>. | |||
## فروض و صاحبان آن و انواع توریث: در این قسمت، ابتدا به دو نوع ارث گذاشتن که عبارتند از تعیین کردن سهم هر ورثه و عدم تعیین آن، اشاره شده و سپس به بیان مقادیر فروض و صور اجتماع آن و صاحبان فروض، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص101</ref>. | |||
# محور دوم، در سه بحث، تعاریف زیر را در خود جای داده است: تعریف ارث<ref>ر.ک: همان، ص115</ref>، فرائض<ref>ر.ک: همان، ص119</ref> و ترکه<ref>ر.ک: همان، ص123</ref>. | |||
فصل دوم، به بحث و بررسی ارکان ارث و شروط آن، اختصاص یافته است. این ارکان، عبارتند از: | |||
# موروث (ترکه): که عبارت است از تمامی اموال منقول و غیر منقولی که از میت به‌جای مانده است. در این بخش ابتدا به بیان حقوق متعلق به ترکه و ترتیب آن پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص130</ref> و سپس این موضوع مورد بحث قرار گرفته است که اگر میت به قتل رسیده باشد، آیا دیه او مانند سایر اموالش جزء ماترک او حساب شده و دیون و وصایای وی از آن خارج شده و مابقی بین ورثه تقسیم می‌شود یا خیر<ref>ر.ک: همان، ص134</ref>. در این قسمت، به استثنائات از ارث دیه<ref>ر.ک: همان، ص138</ref> و نیز حکم مالی که از دوران جاهلیت باقی مانده، اشاره گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص140</ref>. | |||
# مورث (میت): تنها شرطی که برای مورث ذکر گردیده، تحقق مرگ اوست که خود دارای سه حالت است: | |||
## حقیقتا: که عبارت است از مفارقت روح از بدن؛ | |||
## تقدیرا: جنینی که بر اثر جنایت وارده بر مادر، مرده است؛ | |||
## حکما: مفقود یا اسیری که قاضی به مرگ وی حکم کرده است<ref>ر.ک: همان، ص141-142</ref>. | |||
# وارث: برای تعلق ارث به وارث، چند شرط ذکر شده است که عبارتند از: حیات<ref>ر.ک: همان، ص143</ref> و تحقق موجبات ارث (خویشاوندی نسبی یا سببی با میت)<ref>ر.ک: همان، ص150</ref>. | |||
در فصل سوم، به تعریف طبقات سه‌گانه نسبی ارث، پرداخته شده است که عبارتند از: | |||
# طبقه اول: اولاد و پدر و مادر<ref>ر.ک: همان، ص267</ref>. | |||
# طبقه دوم: اخوه و اجداد<ref>ر.ک: همان، ص295</ref>. | |||
# طبقه سوم: عموها و دایی‌ها<ref>ر.ک: همان، ص369</ref>. | |||
نویسنده در این فصل، به دلیل جلوگیری از تکرار مباحث، متعرض طبقات سببی ارث که عبارتند از: زوجیت، ولاء عتق، ولاء ضمان جریره و ولاء امامت، نشده است؛ زیرا این مباحث به‌صورت مفصل، در قسمت ارکان ارث در فصل دوم، مطرح شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص25</ref>. | |||
در آخرین فصل، مباحث مربوط به چگونگی تقسیم ارث، در موضوعات زیر، مطرح گردیده است: نسبت بین ترکه و سهام؛ رد؛ تعصیب؛ عول و احکام قسمت<ref>ر.ک: همان، ص377 -445</ref>. | |||
در پایان باید به این نکته اشاره نمود که این کتاب، نظرات مشترک اهل تسنن و تشیع را بر اساس فقه علوی بیان کرده است و مؤلف سعی نموده تقریب و نزدیکی مناسبی میان دیدگاه‌های مشترک به وجود آورد. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. | |||
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>مثلا ر.ک: پاورقی، ص86</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است<ref>مثلا ر.ک: همان، ص104</ref>. | |||
==پانویس == | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه و متن کتاب. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:فقه و اصول]] | |||
[[رده:مباحث خاص فقه]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۶ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۴۶
| فقه الإمام علي علیه‌السلام، الإرث | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | غفوری، خالد (نويسنده) |
| ناشر | المجمع العالمي للتقريب بين المذاهب الإسلامية. المعاونية الثقافية. مرکز التحقيقات و الدراسات العلمية |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 2010م , 1431ق |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 14، ارث (فقه) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 197 /غ7ف7* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فقه الإمام علي(ع)، اثر خالد غفوری، اولین قسمت از سلسله کتاب‌های «سلسلة فقه أهل‌البيت(ع)» می‌باشد که در آن، فقه و تراث اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه فقه امام علی(ع) پیرامون موضوع ارث، به‌صورت فقه مقارن، به بحث و بررسی گذاشته شده است.
ساختار
کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه ناشر، به بیان اهمیت کتاب پرداخته شده[۱] و در مقدمه نویسنده، ابتدا به اهداف تحقیق در اثر حاضر اشاره گردیده[۲] و سپس روش پژوهش کتاب، توضیح داده شده[۳] و در پایان، به مباحث کتاب، اشاره شده است[۴].
این کتاب، حرکت مؤثری در عرصه فقه محسوب می‌شود و نگاه متفاوت و جدیدی را در مباحث فقهی به‌صورت مقارن ابداع کرده و نظرات مشترک شیعه و اهل تسنن را به تصویر کشیده شده است. فقه امام علی(ع) موقعیت ممتازی در میان فقه‌های دیگر دارد و این کتاب با ترتیب و تقسیم‌بندی منطقی و اصولی تلاش کرده با تحلیل‌های علمی و فقهی و تکیه بر نصوص مختلف، امتیازات فقه علوی را به تصویر بکشد و به جهان اسلام معرفی کند. در این کتاب، فقه و تراث اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه فقه امام علی(ع) تشریح و از آن دفاع شده است و همچنین در مواردی که خلط‌هایی وجود داشته، با تحقیق و برررسی دقیق، رفع شده است. جمع بین نصوص متعارض و نصوص مختلف از ویژگی‌های بارز این کتاب است.
فصل نخست، دربردارنده مباحثی مقدماتی است که در سه محور زیر، عرضه شده است:
- محور اول، متضمن مباحث عامه بوده و شامل سه بحث در موضوعات زیر می‌باشد:
- تراث فقهی و ویژگی‌های بارز آن[۵].
- معرفی تراث علمی امام علی(ع) و اشاره به ویژگی‌های آن[۶].
- موسوعه فقهی حضرت علی(ع): در این محور، به دلیل ارتباط کتاب «موسوعة فقه علي بن أبي‌طالب» تألیف محمد رواس قعله‌جی با اثر حاضر، به معرفی آن پرداخته شده است[۷].
- محور دوم، مباحث مربوط به علم فرائض را در چهار بحث زیر، در خود جای داده است:
- تعریف و بیان اهمیت علم فرائض: علم فرائض، یعنی علم به چگونگی تقسیم ارث و ماترک میت. موضوع این علم، تقسیم ماترک بوده و غایت آن، رساندن حق به صاحب آن می‌باشد. در پایان این بحث، به این نکته اشاره شده است که شناخت فرائض و کیفیت تقسیم آن، علم مستقلی به معنای مصطلح آن نیست، بلکه فنی از فنون علم فقه می‌باشد[۸].
- بررسی تاریخ و تشریع ارث: در این بحث، ابتدا به بررسی موضوع ارث در امت‌های گذشته پرداخته شده و سپس موضوعات زیر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: مشروعیت ارث در اسلام؛ مراحل تشریع ارث در اسلام؛ اساس و پایه‌های تشریع ارث در اسلام و ابعاد مختلف تشریع ارث در اسلام شامل بعد اقتصادی، تطبیقی، اجتماعی، ادای حقوق و...[۹].
- صحیفه امام علی(ع) در فرائض: در اخبار بسیاری که به حد تواتر می‌رسد، به وجود مجموعه و یا مجموعه‌هایی از احادیث نبوی(ص) نزد امیرالمؤمنین(ع) اشاره گردیده که به خط شریف ایشان و به طریق استماع مباشر و بی‌واسطه، نوشته شده است. در این قسمت، به بیان ویژگی‌ها و اسامی این مجموعه‌ها، پرداخته شده است[۱۰].
- فروض و صاحبان آن و انواع توریث: در این قسمت، ابتدا به دو نوع ارث گذاشتن که عبارتند از تعیین کردن سهم هر ورثه و عدم تعیین آن، اشاره شده و سپس به بیان مقادیر فروض و صور اجتماع آن و صاحبان فروض، پرداخته شده است[۱۱].
- محور دوم، در سه بحث، تعاریف زیر را در خود جای داده است: تعریف ارث[۱۲]، فرائض[۱۳] و ترکه[۱۴].
فصل دوم، به بحث و بررسی ارکان ارث و شروط آن، اختصاص یافته است. این ارکان، عبارتند از:
- موروث (ترکه): که عبارت است از تمامی اموال منقول و غیر منقولی که از میت به‌جای مانده است. در این بخش ابتدا به بیان حقوق متعلق به ترکه و ترتیب آن پرداخته شده[۱۵] و سپس این موضوع مورد بحث قرار گرفته است که اگر میت به قتل رسیده باشد، آیا دیه او مانند سایر اموالش جزء ماترک او حساب شده و دیون و وصایای وی از آن خارج شده و مابقی بین ورثه تقسیم می‌شود یا خیر[۱۶]. در این قسمت، به استثنائات از ارث دیه[۱۷] و نیز حکم مالی که از دوران جاهلیت باقی مانده، اشاره گردیده است[۱۸].
- مورث (میت): تنها شرطی که برای مورث ذکر گردیده، تحقق مرگ اوست که خود دارای سه حالت است:
- حقیقتا: که عبارت است از مفارقت روح از بدن؛
- تقدیرا: جنینی که بر اثر جنایت وارده بر مادر، مرده است؛
- حکما: مفقود یا اسیری که قاضی به مرگ وی حکم کرده است[۱۹].
- وارث: برای تعلق ارث به وارث، چند شرط ذکر شده است که عبارتند از: حیات[۲۰] و تحقق موجبات ارث (خویشاوندی نسبی یا سببی با میت)[۲۱].
در فصل سوم، به تعریف طبقات سه‌گانه نسبی ارث، پرداخته شده است که عبارتند از:
نویسنده در این فصل، به دلیل جلوگیری از تکرار مباحث، متعرض طبقات سببی ارث که عبارتند از: زوجیت، ولاء عتق، ولاء ضمان جریره و ولاء امامت، نشده است؛ زیرا این مباحث به‌صورت مفصل، در قسمت ارکان ارث در فصل دوم، مطرح شده است[۲۵].
در آخرین فصل، مباحث مربوط به چگونگی تقسیم ارث، در موضوعات زیر، مطرح گردیده است: نسبت بین ترکه و سهام؛ رد؛ تعصیب؛ عول و احکام قسمت[۲۶].
در پایان باید به این نکته اشاره نمود که این کتاب، نظرات مشترک اهل تسنن و تشیع را بر اساس فقه علوی بیان کرده است و مؤلف سعی نموده تقریب و نزدیکی مناسبی میان دیدگاه‌های مشترک به وجود آورد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع[۲۷]، به توضیح برخی از مطالب متن، پرداخته شده است[۲۸].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه اول، ص5 -8
- ↑ ر.ک: مقدمه دوم، ص15
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ ر.ک: همان، ص24
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص29
- ↑ ر.ک: همان، ص37
- ↑ ر.ک: همان، ص43
- ↑ ر.ک: همان، ص59
- ↑ ر.ک: همان، ص63
- ↑ ر.ک: همان، ص79
- ↑ ر.ک: همان، ص101
- ↑ ر.ک: همان، ص115
- ↑ ر.ک: همان، ص119
- ↑ ر.ک: همان، ص123
- ↑ ر.ک: همان، ص130
- ↑ ر.ک: همان، ص134
- ↑ ر.ک: همان، ص138
- ↑ ر.ک: همان، ص140
- ↑ ر.ک: همان، ص141-142
- ↑ ر.ک: همان، ص143
- ↑ ر.ک: همان، ص150
- ↑ ر.ک: همان، ص267
- ↑ ر.ک: همان، ص295
- ↑ ر.ک: همان، ص369
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص25
- ↑ ر.ک: همان، ص377 -445
- ↑ مثلا ر.ک: پاورقی، ص86
- ↑ مثلا ر.ک: همان، ص104
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.