الإمام و الأخلاق و السياسة: تفاوت میان نسخه‌ها

‏الإمام و الأخلاق و السياسة
‏الإمام و الأخلاق و السياسة
پدیدآوران	اسلامی، حسن (نويسنده) خورشا، صادق (مترجم) امامي زنبيلي، کامل (مصحح) سرحدي، مهدي (مصحح)
عنوان‌های دیگر	امام، اخلاق، سياست. عربي ‏الإمام الأخلاق و السياسة امام، اخلاق، سياست
ناشر	مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س)
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 2008م , 1429ق,
شابک	‎964-335-624-8
موضوع	خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنيان‌گذار جمهوری اسلامی ايران، 1279 - 1368
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‏DSR‎‏ ‎‏1576‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏الف‎‏8043
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۱:۰۶

الإمام و الأخلاق و السياسة، تعریبی است از کتاب «امام، اخلاق، سیاست» اثر سید حسن اسلامی، که توسط مهدی خورشا صورت گرفته است.

موضوع کتاب درباره رابطه اخلاق با سیاست از منظر امام خمینی‎ است. نویسنده با بهره‌گیری از کتاب‌های اخلاقی و عرفانی امام خمینی، به مبانی و اصول‎ اخلاقی‎ از دیدگاه ایشان پرداخته و با توجه به کمال‎خواهی انسان از یک‎سو و داشتن غرایز مختلف از سوی دیگر، معتقد است که از منظر حضرت امام، انسان آمیزه‌ای از فطرت‎ الهی و غرایز خاکی است که می‌تواند بر اثر خودسازی و مبارزه با غرایز نفسانی به قله‌های کمال برسد. وی، همچنین به رابطه سیاست با اخلاق می‌پردازد و با توجه به تعریف امام خمینی از اخلاق، معتقد است که سیاست نیز امتداد همان مبانی و اصول اخلاقی است و صداقت، انتقادپذیری و ساده‌زیستی از ارکان مهم آن بشمار می‌آید^[۱].

ساختار

کتاب از مقدمه و سه باب و یک خاتمه تشکیل شده است. نویسنده در «پیشگفتار» (که مترجم عربی از آن با عنوان «المقدمة» یاد کرده است) می‌گوید: بحث‎های این نوشته در سه بخش (باب)‎ فراهم‎ آمده‎ است: بخش نخست، نگاهی است به اصول اخلاق نظری اسلامی امام خمینی(ره) و آموزه‌های اساسی ایشان در باب اخلاق. بخش دوم، تأملی است‎ در‎ باب‎ رابطه اخلاق و سیاست و در بخش سوم، از سیاست اخلاقی‎ و عناصر‎ اخلاقی در سیاست سخن می‌رود^[۲].

گزارش محتوا

محور کتاب‎، اخلاق‎ و نسبت آن با سیاست از دیدگاه‎ امام خمینی(ره) است. مؤلف‎ با‎ این باور که اخلاق، جایگاه‎ خاص‎ در نظام فکری امام خمینی دارد، بحث خود را آغاز کرده و نشان داده‎ که‎ امام به سیاست به‌مثابه‎ امتداد‎ اخلاق‎ می‌نگریسته و آن را‎ از‎ منظری اخلاقی می‌دیده و معتقد‎ بوده‎ که سیاست با همه پیچیدگی‌هایی که دارد می‌تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه اخلاق ازنظر‎ ایشان، منحصر به آموزه و توصیه‌های فردی‎ و فرعی‎ نیست، بلکه‎ زیرساز‎ زندگی‎ فردی و اجتماعی و اساس سعادت‎ دو جهان است. اخلاق نه یک مسئله حاشیه‌ای که اساس حرکت و رشد جامعه است و همه‎ مظاهر‎ اجتماعی را می‌پوشاند؛ لذا نمی‌توان سیاست‎ را‎ از‎ آن‎ برکنار‎ دانست^[۳].

از نظر امام خمینی(ره) به استناد حدیثی از رسول خدا(ص)، همه دانش‌ها در سه مقوله کلی جای می‌گیرند؛ چراکه انسان دارای سه ساحت وجودی و سه نشئه است: یکی، نشئه ظاهری و حسی و دیگری، نشئه مثالی و سوم نشئه عقلی. علم معاشرت و احکام فقه و معاملات، ناظر به ساحت نخست است و علوم عقلی، ناظر به ساحت سوم؛ اما آنچه متناظر به ساحت دوم و مکمل آن است، اخلاق نامیده می‌شود. انسان اگر بخواهد از منطق و قانون غرایز فراتر برود، نیازمند اخلاق به معنای وسیع آن است. اخلاق در این نگرش به تعدادی دستورات اخلاقی صرف، منحصر نمی‌شود، بلکه در حقیقت دانشی است که عمیق‎ترین زوایای وجودی انسان را می‌کاود و می‌شکافد و بر دمل‎های چرکین او نیشتر می‌زند و او را درمان می‌کند. این اخلاق، در حقیقت گونه‌ای انسان‌شناسی نظری - عملی است. آگاهی به اصولی پایدار و به‌کار بستن آن‌هاست. از اینجاست که می‌توان این دانش را شریف‎ترین دانش‌ها و غایت بعثت پیامبران دانست. سخن رسول خدا نیز ناظر به این‌گونه اخلاق بود که آن را هدف بعثت خود معرفی نمود. بدین معنا، انسان می‌تواند از بسیاری از دانش‌ها بی‌نیاز باشد، اما نمی‌تواند خود را از اخلاق بی‌نیاز شمارد^[۴].

در دیدگاه اخلاقی امام، کوشش در جهت ارائه تعریف مشخص و قاطعی از انسان، شدنی نیست و تنها پس از تحقیق همه امکانات و استعدادهای آدمی می‌توان از او تعریف کاملی به دست داد. از این اصل مسلم فلسفی، امام سه نتیجه اخلاقی به دست می‌آورد: امکان تربیت در همه حال؛ همزیستی بیم و امید؛ تعلیق قضاوت.

از نظرگاه امام، تردید در امکان تربیت، ناشی از وسوسه‌های شیطان و نفس اماره است و این دو هستند که راهزن طریق کمال آدمی می‌شوند و با آوردن بهانه‌هایی همچون «دیگر از ما گذشته است» او را از اصلاح نفس بازمی‌دارند: «گمان مکن که رذایل نفسانی و اخلاقی روحی ممکن الزوال نیست. اینها خیال خامی است که نفس اماره و شیطان القا می‌کند. می‌خواهد تو را از سلوک راه آخرت و اصلاح نفس بازدارد. انسان تا در این دار تغیر و نشئه تبدل است، ممکن است در تمام اوصاف و اخلاق تغییر پیدا کند»^[۵].

نویسنده با ذکر کلام امام درباره پرهیز از قضاوت درباره خود و دیگران، سه دیدگاه را درباره ذات انسان مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا دیدگاه توماس هابز (1588-1679م) را مورد توجه قرار می‌دهد^[۶]، سپس نظریه ژان ژآک روسو (1712-1778م) را در این‌باره نقل می‌کند. روسو نظریه‌ای در مقابل نظریه هابز دارد و معتقد است که انسان در وضع طبیعی، نجیب، سربه‌راه و آزاده و صلح‎طلب است. این جامعه است که او را فاسد می‌کند^[۷]. نویسنده، می‌گوید: این دو دیدگاه، مدافعان و مخالفانی دارند و بارها آزموده شده و کاستی‌های خود را نشان داده‌اند. بی‌گمان هریک از این دو نظریه، پاره‌ای از حقیقت را در خود دارند. آنچه مسلم است انسان دارای فطرت است. حل این مشکل را می‌توان در فطرت یافت. امام به‌تفصیل نقش فطرت و جایگاه آن را در سرشت آدمی و برخی از جلوه‌های آن را در شرح حدیث یازدهم، از جهل حدیث خویش بیان می‌کند. مهم‎ترین اصل فطری آدمی، سرشت توحیدگرای اوست و دومی، اعتقاد به معاد و سومی، قبول اصل نبوت است. یکی دیگر از احکام فطری انسان فطرت عشق به کمال است که اگر در تمام دوره‌های زندگانی بشر قدم زنی و هریک از افراد، هریک از طوایف و ملل را استنطاق کنی، این عشق و محبت را در خمیره او می‌یابی و قلب او را متوجه کمال می‌بینی... همین فطرت کمال‎جویی و کمال‎طلبی است که کاروان تمدن و دانش را پیش می‌برد و از انسان‌های اولیه که از حیوانات درنده بیمناک بودند، امیران و حاکمان سیارات می‌سازد... اگر این اصل نبود، هیچ قرارداد اجتماعی - چه در عالم فرض و چه در عالم واقع – صورت نمی‌بست و هرگز آدم‎ها حاضر نبودند، از منافع خود بگذرند و یکدیگر را تحمل کنند. پس هم هابز درست می‌گوید که انسان گرگ انسان است و هم روسو برحق است که فطرت آدمی، پاک و صلح‎جوست. هریک جنبه‌ای از وجود او را دیده‌اند^[۸].

از نظر امام، انسان در وضع طبیعی، موجودی است خون‌ریز و خودمحور و دارای حب ذات شدید و به تعبیر امام پیرو منطق و «شریعت حیوانات»؛ لیکن فطرت توحیدی و کمال‎طلبش، درصورتی‌که زمینه بروز و رشد پیدا کند، او را بر آن می‌دارد تا بر خود و منطق حیوانی‌اش چیره شود و راه کمالات بپیماید...^[۹].

نویسنده، معتقد است که انسان عرصه نبرد خیر و شر است. او دارای سرشتی دوگانه است. موجودی است آسمانی و زمینی. این موجود، ریشه در زمین دارد و دستان خو را به‌سوی آسمان برکشیده است. نگاهی به این جهان گذرا دارد و چشمی به آن جهان پایدار دوخته است. این موجود، برزخ میان حیوان و فرشته است^[۱۰].

به عقیده نویسنده، از این اصل و واقعیت، آموزه‌های فراوان و ارجمندی به دست می‌آید که مهم‎ترین آن‌ها، حق انتخاب و گزینش، ضرورت خودشناسی و جهاد با نفس (جهاد اکبر) است^[۱۱].

ایشان در ادامه مباحث این باب، مباحثی چون غرایز، دنیا و آخرت، فلسفه رنج و علم را مورد بحث و بررسی قرار داده است.

باب دوم کتاب درباره اخلاق و سیاست است که حاوی دو فصل رابطه اخلاق و سیاست و امام و سیاست اخلاقی است. در طول تاریخ، داستان سیاست، داستانی تراژیک است و سرشار از پدرکشی‌ها، برادرکشی‌ها و فرزندکشی‌ها. اگر سیاست چنین باشد، با اخلاق چه نسبتی خواهد داشت و آیا می‌توان میان این دو پلی برقرار ساخت؟ نویسنده برای پاسخ به این سؤال، چهار آموزه «جدایی اخلاق از سیاست»، «تبعیت اخلاق از سیاست»، «دوگانگی اخلاق و سیاست» و «یگانگی اخلاق و سیاست» را مورد بررسی و نقد قرار داده است^[۱۲] و نظر مختار خویش را آموزه یگانگی اخلاق و سیاست می‌داند و معتقد است که اخلاق و سیاست هر دو در پی تأمین سعادت انسانند^[۱۳].

سپس با توجه به روایات و وقایع تاریخی صدر اسلام، نمونه‌هایی از اخلاق ائمه، سیاستمداران و حاکمان را به معرض نمایش گذاشته است.

در فصل دوم این باب، به امام و سیاست اخلاقی ایشان اشاره شده است. نویسنده می‌گوید: امام بر این باور است که سیاست می‌تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه سیاست، چیزی نیست جز امتداد اخلاق در عرصه‌های گسترده‌تر جامعه و تحقق آرمان‌ها و اهداف دینی. بدین ترتیب، ایشان معتقد به آموزه یگانگی اخلاق و سیاست است و برای اثبات آن نکاتی را مطرح می‌کند که طی محورهای جامعیت اسلام، معنای سیاست و جایگاه قدرت، سیاست، لازمه تحقق اسلام و یگانگی اخلاق و سیاست در اسلام بیان می‌شود^[۱۴].

در باب پایانی کتاب به سه رکن اخلاق سیاست، یعنی صداقت، انتقادپذیری و ساده‌زیستی اشاره می‌شود. از نظر امام، نه‌تنها ساده‌زیستی، استقلال مسئولان سیاسی را تأمین می‌کند، بلکه آینده سیاسی آنان را نیز تضمین می‌نماید و اگر روزی مسئولین از حالت ساده‌زیستی خارج شوند، مطرود مردم واقع خواهند شد^[۱۵].

نویسنده در خاتمه می‌گوید: از نظر امام، نه‌تنها مصالح اخروی اقتضا می‌کند که سیاستمدار، پایبند اخلاق باشد، بلکه حتی عقل عملی و عقل سیاسی نیز این پایبندی به اخلاق را از او می‌خواهد. لذا ایشان در توصیه به قانون‌گذاران جامعه اسلامی می‌فرماید: «شما معلم اخلاق جامعه باشید و همه جامعه هم پشتیبان شما باشد... و اگر خدای‌نخواسته انحرافات پیدا شود و اغراض شخصیه پیش بیاید... این اولاً انحطاط اخلاقی زیاد است و انحطاط در پیشگاه خداست و ثانیاً خوف این است که نتوانید این بار را به منزل برسانید»^[۱۶].

وضعیت کتاب

پاورقی‌ها، حاوی ذکر مستندات مطالب کتاب است.

با توجه به اینکه این اثر، تعریب کتابی فارسی است، مترجم سعی نموده ترجمه‌ای روان و شیوا ارائه دهد و از خویش چیزی بر آن نیفزاید. ایشان اشعار فارسی را که نویسنده به‌کرات از آنها استفاده برده، به عربی برگردانده و به اصل آنها در پاورقی اشاره کرده است^[۱۷].

فهرست محتویات و مصادر در انتهای کتاب آمده است.

پانویس

↑ ر.ک: بی‌نام، 1387، ص48
↑ ر.ک: یوسف کنعانی، مژگان، ص133
↑ ر.ک: همان؛ بی‌نام، 1381، ص117
↑ ر.ک: اسلامی، سید حسن، ص3-4؛ متن کتاب، ص7-8
↑ ر.ک: همان، ص11-14؛ همان، ص12-17
↑ ر.ک: همان، ص28-32؛ همان، ص30-34
↑ ر.ک: همان، ص32-36؛ همان، 34-37
↑ ر.ک: همان، ص40-41؛ همان، ص40-41
↑ ر.ک: همان، ص42-43؛ همان، ص‎42-43
↑ ر.ک: همان، ص45؛ همان، ص44
↑ ر.ک: همان، ص51؛ همان، ص50
↑ ر.ک: همان، ص172؛ همان، ص162
↑ ر.ک: همان، ص207؛ همان، ص193
↑ ر.ک: همان، ص219-220؛ همان، ص204-205
↑ ر.ک: همان، ص280؛ همان، ص258
↑ ر.ک: همان، ص284-285؛ همان، ص261-262
↑ ر.ک: ص45، 47، 195، 160، 161

منابع مقاله

وابسته‌ها

[1] ر.ک: بی‌نام، 1387، ص48

[2] ر.ک: یوسف کنعانی، مژگان، ص133

[3] ر.ک: همان؛ بی‌نام، 1381، ص117

[4] ر.ک: اسلامی، سید حسن، ص3-4؛ متن کتاب، ص7-8

[5] ر.ک: همان، ص11-14؛ همان، ص12-17

[6] ر.ک: همان، ص28-32؛ همان، ص30-34

[7] ر.ک: همان، ص32-36؛ همان، 34-37

[8] ر.ک: همان، ص40-41؛ همان، ص40-41

[9] ر.ک: همان، ص42-43؛ همان، ص‎42-43

[10] ر.ک: همان، ص45؛ همان، ص44

[11] ر.ک: همان، ص51؛ همان، ص50

[12] ر.ک: همان، ص172؛ همان، ص162

[13] ر.ک: همان، ص207؛ همان، ص193

[14] ر.ک: همان، ص219-220؛ همان، ص204-205

[15] ر.ک: همان، ص280؛ همان، ص258

[16] ر.ک: همان، ص284-285؛ همان، ص261-262

[17] ر.ک: ص45، 47، 195، 160، 161

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 | زبان =عربی
 | کد کنگره =‏‏DSR‎‏ ‎‏1576‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏ ‎‏الف‎‏8043
-| موضوع =خميني، روح الله، رهبر انقلاب و بنيان گذار جمهوري اسلامي ايران، 1279 - 1368
+| موضوع =خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنيان‌گذار جمهوری اسلامی ايران، 1279 - 1368
 | ناشر =مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س)
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 | شابک =964-335-624-8
 | تعداد جلد =1
-| کتابخانۀ دیجیتال نور =
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =19952
+| کتابخوان همراه نور =19952
 | کد پدیدآور =01372
 | پس از =
@@ خط ۳۶: / خط ۳۷: @@
 '''الإمام و الأخلاق و السياسة'''، تعریبی است از کتاب «امام، اخلاق، سیاست» اثر [[اسلامی، حسن|سید حسن اسلامی]]، که توسط [[خورشا، صادق|مهدی خورشا]] صورت گرفته است.
-موضوع کتاب درباره رابطه اخلاق با سیاست از منظر [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]]‎ است. نویسنده با بهره‎گیری از کتاب‎های اخلاقی و عرفانی [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]]، به مبانی و اصول‎ اخلاقی‎ از دیدگاه ایشان پرداخته و با توجه به کمال‎خواهی انسان از یک‎سو و داشتن غرایز مختلف از سوی دیگر، معتقد است که از منظر حضرت امام، انسان آمیزه‎ای از فطرت‎ الهی و غرایز خاکی است که می‎تواند بر اثر خودسازی و مبارزه با غرایز نفسانی به قله‎های کمال برسد. وی، همچنین به رابطه سیاست با اخلاق می‎پردازد و با توجه به تعریف [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]] از اخلاق، معتقد است که سیاست نیز امتداد همان مبانی و اصول اخلاقی است و صداقت، انتقادپذیری و ساده‎زیستی از ارکان مهم آن بشمار می‎آید<ref>ر.ک: بی‎نام، 1387، ص48</ref>.
+موضوع کتاب درباره رابطه اخلاق با سیاست از منظر [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]]‎ است. نویسنده با بهره‌گیری از کتاب‌های اخلاقی و عرفانی [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]]، به مبانی و اصول‎ اخلاقی‎ از دیدگاه ایشان پرداخته و با توجه به کمال‎خواهی انسان از یک‎سو و داشتن غرایز مختلف از سوی دیگر، معتقد است که از منظر حضرت امام، انسان آمیزه‌ای از فطرت‎ الهی و غرایز خاکی است که می‌تواند بر اثر خودسازی و مبارزه با غرایز نفسانی به قله‌های کمال برسد. وی، همچنین به رابطه سیاست با اخلاق می‌پردازد و با توجه به تعریف [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی]] از اخلاق، معتقد است که سیاست نیز امتداد همان مبانی و اصول اخلاقی است و صداقت، انتقادپذیری و ساده‌زیستی از ارکان مهم آن بشمار می‌آید<ref>ر.ک: بی‌نام، 1387، ص48</ref>.
 ==ساختار==
-کتاب از مقدمه و سه باب و یک خاتمه تشکیل شده است. نویسنده در «پیشگفتار» (که مترجم عربی از آن با عنوان «المقدمة» یاد کرده است) می‎گوید: بحث‎های این نوشته در سه بخش (باب)‎ فراهم‎ آمده‎ است: بخش نخست، نگاهی است به اصول اخلاق نظری اسلامی [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] و آموزه‎های اساسی ایشان در باب اخلاق. بخش دوم، تأملی است‎ در‎ باب‎ رابطه اخلاق و سیاست و در بخش سوم، از سیاست اخلاقی‎ و عناصر‎ اخلاقی در سیاست سخن می‎رود<ref>ر.ک: یوسف کنعانی، مژگان، ص133</ref>.
+کتاب از مقدمه و سه باب و یک خاتمه تشکیل شده است. نویسنده در «پیشگفتار» (که مترجم عربی از آن با عنوان «المقدمة» یاد کرده است) می‌گوید: بحث‎های این نوشته در سه بخش (باب)‎ فراهم‎ آمده‎ است: بخش نخست، نگاهی است به اصول اخلاق نظری اسلامی [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] و آموزه‌های اساسی ایشان در باب اخلاق. بخش دوم، تأملی است‎ در‎ باب‎ رابطه اخلاق و سیاست و در بخش سوم، از سیاست اخلاقی‎ و عناصر‎ اخلاقی در سیاست سخن می‌رود<ref>ر.ک: یوسف کنعانی، مژگان، ص133</ref>.
 ==گزارش محتوا==
-محور کتاب‎، اخلاق‎ و نسبت آن با سیاست از دیدگاه‎ [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] است. مؤلف‎ با‎ این باور که اخلاق، جایگاه‎ خاص‎ در نظام فکری امام خمینی دارد، بحث خود را آغاز کرده و نشان داده‎ که‎ امام به سیاست به‎مثابه‎ امتداد‎ اخلاق‎ می‎نگریسته و آن را‎ از‎ منظری اخلاقی می‎دیده و معتقد‎ بوده‎ که سیاست با همه پیچیدگی‎هایی که دارد می‎تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه اخلاق ازنظر‎ ایشان، منحصر به آموزه و توصیه‎های فردی‎ و فرعی‎ نیست، بلکه‎ زیرساز‎ زندگی‎ فردی و اجتماعی و اساس سعادت‎ دو جهان است. اخلاق نه یک مسئله حاشیه‎ای که اساس حرکت و رشد جامعه است و همه‎ مظاهر‎ اجتماعی را می‎پوشاند؛ لذا نمی‎توان سیاست‎ را‎ از‎ آن‎ برکنار‎ دانست<ref>ر.ک: همان؛ بی‎نام، 1381، ص117</ref>.
+محور کتاب‎، اخلاق‎ و نسبت آن با سیاست از دیدگاه‎ [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] است. مؤلف‎ با‎ این باور که اخلاق، جایگاه‎ خاص‎ در نظام فکری امام خمینی دارد، بحث خود را آغاز کرده و نشان داده‎ که‎ امام به سیاست به‌مثابه‎ امتداد‎ اخلاق‎ می‌نگریسته و آن را‎ از‎ منظری اخلاقی می‌دیده و معتقد‎ بوده‎ که سیاست با همه پیچیدگی‌هایی که دارد می‌تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه اخلاق ازنظر‎ ایشان، منحصر به آموزه و توصیه‌های فردی‎ و فرعی‎ نیست، بلکه‎ زیرساز‎ زندگی‎ فردی و اجتماعی و اساس سعادت‎ دو جهان است. اخلاق نه یک مسئله حاشیه‌ای که اساس حرکت و رشد جامعه است و همه‎ مظاهر‎ اجتماعی را می‌پوشاند؛ لذا نمی‌توان سیاست‎ را‎ از‎ آن‎ برکنار‎ دانست<ref>ر.ک: همان؛ بی‌نام، 1381، ص117</ref>.
-از نظر [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] به استناد حدیثی از رسول خدا(ص)، همه دانش‎ها در سه مقوله کلی جای می‎گیرند؛ چراکه انسان دارای سه ساحت وجودی و سه نشئه است: یکی، نشئه ظاهری و حسی و دیگری، نشئه مثالی و سوم نشئه عقلی. علم معاشرت و احکام فقه و معاملات، ناظر به ساحت نخست است و علوم عقلی، ناظر به ساحت سوم؛ اما آنچه متناظر به ساحت دوم و مکمل آن است، اخلاق نامیده می‎شود. انسان اگر بخواهد از منطق و قانون غرایز فراتر برود، نیازمند اخلاق به معنای وسیع آن است. اخلاق در این نگرش به تعدادی دستورات اخلاقی صرف، منحصر نمی‎شود، بلکه در حقیقت دانشی است که عمیق‎ترین زوایای وجودی انسان را می‎کاود و می‎شکافد و بر دمل‎های چرکین او نیشتر می‎زند و او را درمان می‎کند. این اخلاق، در حقیقت گونه‎ای انسان‎شناسی نظری - عملی است. آگاهی به اصولی پایدار و به‎کار بستن آن‎هاست. از اینجاست که می‎توان این دانش را شریف‎ترین دانش‎ها و غایت بعثت پیامبران دانست. سخن رسول خدا نیز ناظر به این‎گونه اخلاق بود که آن را هدف بعثت خود معرفی نمود. بدین معنا، انسان می‎تواند از بسیاری از دانش‎ها بی‎نیاز باشد، اما نمی‎تواند خود را از اخلاق بی‎نیاز شمارد<ref>ر.ک: اسلامی، سید حسن، ص3-4؛ متن کتاب، ص7-8</ref>.
+از نظر [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] به استناد حدیثی از رسول خدا(ص)، همه دانش‌ها در سه مقوله کلی جای می‌گیرند؛ چراکه انسان دارای سه ساحت وجودی و سه نشئه است: یکی، نشئه ظاهری و حسی و دیگری، نشئه مثالی و سوم نشئه عقلی. علم معاشرت و احکام فقه و معاملات، ناظر به ساحت نخست است و علوم عقلی، ناظر به ساحت سوم؛ اما آنچه متناظر به ساحت دوم و مکمل آن است، اخلاق نامیده می‌شود. انسان اگر بخواهد از منطق و قانون غرایز فراتر برود، نیازمند اخلاق به معنای وسیع آن است. اخلاق در این نگرش به تعدادی دستورات اخلاقی صرف، منحصر نمی‌شود، بلکه در حقیقت دانشی است که عمیق‎ترین زوایای وجودی انسان را می‌کاود و می‌شکافد و بر دمل‎های چرکین او نیشتر می‌زند و او را درمان می‌کند. این اخلاق، در حقیقت گونه‌ای انسان‌شناسی نظری - عملی است. آگاهی به اصولی پایدار و به‌کار بستن آن‌هاست. از اینجاست که می‌توان این دانش را شریف‎ترین دانش‌ها و غایت بعثت پیامبران دانست. سخن رسول خدا نیز ناظر به این‌گونه اخلاق بود که آن را هدف بعثت خود معرفی نمود. بدین معنا، انسان می‌تواند از بسیاری از دانش‌ها بی‌نیاز باشد، اما نمی‌تواند خود را از اخلاق بی‌نیاز شمارد<ref>ر.ک: اسلامی، سید حسن، ص3-4؛ متن کتاب، ص7-8</ref>.
-در دیدگاه اخلاقی امام، کوشش در جهت ارائه تعریف مشخص و قاطعی از انسان، شدنی نیست و تنها پس از تحقیق همه امکانات و استعدادهای آدمی می‎توان از او تعریف کاملی به دست داد. از این اصل مسلم فلسفی، امام سه نتیجه اخلاقی به دست می‎آورد: امکان تربیت در همه حال؛ همزیستی بیم و امید؛ تعلیق قضاوت.
+در دیدگاه اخلاقی امام، کوشش در جهت ارائه تعریف مشخص و قاطعی از انسان، شدنی نیست و تنها پس از تحقیق همه امکانات و استعدادهای آدمی می‌توان از او تعریف کاملی به دست داد. از این اصل مسلم فلسفی، امام سه نتیجه اخلاقی به دست می‌آورد: امکان تربیت در همه حال؛ همزیستی بیم و امید؛ تعلیق قضاوت.
-از نظرگاه امام، تردید در امکان تربیت، ناشی از وسوسه‎های شیطان و نفس اماره است و این دو هستند که راهزن طریق کمال آدمی می‎شوند و با آوردن بهانه‎هایی همچون «دیگر از ما گذشته است» او را از اصلاح نفس بازمی‎دارند: «گمان مکن که رذایل نفسانی و اخلاقی روحی ممکن الزوال نیست. اینها خیال خامی است که نفس اماره و شیطان القا می‎کند. می‎خواهد تو را از سلوک راه آخرت و اصلاح نفس بازدارد. انسان تا در این دار تغیر و نشئه تبدل است، ممکن است در تمام اوصاف و اخلاق تغییر پیدا کند»<ref>ر.ک: همان، ص11-14؛ همان، ص12-17</ref>.
+از نظرگاه امام، تردید در امکان تربیت، ناشی از وسوسه‌های شیطان و نفس اماره است و این دو هستند که راهزن طریق کمال آدمی می‌شوند و با آوردن بهانه‌هایی همچون «دیگر از ما گذشته است» او را از اصلاح نفس بازمی‌دارند: «گمان مکن که رذایل نفسانی و اخلاقی روحی ممکن الزوال نیست. اینها خیال خامی است که نفس اماره و شیطان القا می‌کند. می‌خواهد تو را از سلوک راه آخرت و اصلاح نفس بازدارد. انسان تا در این دار تغیر و نشئه تبدل است، ممکن است در تمام اوصاف و اخلاق تغییر پیدا کند»<ref>ر.ک: همان، ص11-14؛ همان، ص12-17</ref>.
-نویسنده با ذکر کلام امام درباره پرهیز از قضاوت درباره خود و دیگران، سه دیدگاه را درباره ذات انسان مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا دیدگاه توماس هابز (1588-1679م) را مورد توجه قرار می‎دهد<ref>ر.ک: همان، ص28-32؛ همان، ص30-34</ref>، سپس نظریه ژان ژآک روسو (1712-1778م) را در این‎باره نقل می‎کند. روسو نظریه‎ای در مقابل نظریه هابز دارد و معتقد است که انسان در وضع طبیعی، نجیب، سربه‎راه و آزاده و صلح‎طلب است. این جامعه است که او را فاسد می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص32-36؛ همان، 34-37</ref>. نویسنده، می‎گوید: این دو دیدگاه، مدافعان و مخالفانی دارند و بارها آزموده شده و کاستی‎های خود را نشان داده‎اند. بی‎گمان هریک از این دو نظریه، پاره‎ای از حقیقت را در خود دارند. آنچه مسلم است انسان دارای فطرت است. حل این مشکل را می‎توان در فطرت یافت. امام به‎تفصیل نقش فطرت و جایگاه آن را در سرشت آدمی و برخی از جلوه‎های آن را در شرح حدیث یازدهم، از جهل حدیث خویش بیان می‎کند. مهم‎ترین اصل فطری آدمی، سرشت توحیدگرای اوست و دومی، اعتقاد به معاد و سومی، قبول اصل نبوت است. یکی دیگر از احکام فطری انسان فطرت عشق به کمال است که اگر در تمام دوره‎های زندگانی بشر قدم زنی و هریک از افراد، هریک از طوایف و ملل را استنطاق کنی، این عشق و محبت را در خمیره او می‎یابی و قلب او را متوجه کمال می‎بینی... همین فطرت کمال‎جویی و کمال‎طلبی است که کاروان تمدن و دانش را پیش می‎برد و از انسان‎های اولیه که از حیوانات درنده بیمناک بودند، امیران و حاکمان سیارات می‎سازد... اگر این اصل نبود، هیچ قرارداد اجتماعی - چه در عالم فرض و چه در عالم واقع – صورت نمی‎بست و هرگز آدم‎ها حاضر نبودند، از منافع خود بگذرند و یکدیگر را تحمل کنند. پس هم هابز درست می‎گوید که انسان گرگ انسان است و هم روسو برحق است که فطرت آدمی، پاک و صلح‎جوست. هریک جنبه‎ای از وجود او را دیده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص40-41؛ همان، ص40-41</ref>.
+نویسنده با ذکر کلام امام درباره پرهیز از قضاوت درباره خود و دیگران، سه دیدگاه را درباره ذات انسان مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا دیدگاه توماس هابز (1588-1679م) را مورد توجه قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص28-32؛ همان، ص30-34</ref>، سپس نظریه ژان ژآک روسو (1712-1778م) را در این‌باره نقل می‌کند. روسو نظریه‌ای در مقابل نظریه هابز دارد و معتقد است که انسان در وضع طبیعی، نجیب، سربه‌راه و آزاده و صلح‎طلب است. این جامعه است که او را فاسد می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص32-36؛ همان، 34-37</ref>. نویسنده، می‌گوید: این دو دیدگاه، مدافعان و مخالفانی دارند و بارها آزموده شده و کاستی‌های خود را نشان داده‌اند. بی‌گمان هریک از این دو نظریه، پاره‌ای از حقیقت را در خود دارند. آنچه مسلم است انسان دارای فطرت است. حل این مشکل را می‌توان در فطرت یافت. امام به‌تفصیل نقش فطرت و جایگاه آن را در سرشت آدمی و برخی از جلوه‌های آن را در شرح حدیث یازدهم، از جهل حدیث خویش بیان می‌کند. مهم‎ترین اصل فطری آدمی، سرشت توحیدگرای اوست و دومی، اعتقاد به معاد و سومی، قبول اصل نبوت است. یکی دیگر از احکام فطری انسان فطرت عشق به کمال است که اگر در تمام دوره‌های زندگانی بشر قدم زنی و هریک از افراد، هریک از طوایف و ملل را استنطاق کنی، این عشق و محبت را در خمیره او می‌یابی و قلب او را متوجه کمال می‌بینی... همین فطرت کمال‎جویی و کمال‎طلبی است که کاروان تمدن و دانش را پیش می‌برد و از انسان‌های اولیه که از حیوانات درنده بیمناک بودند، امیران و حاکمان سیارات می‌سازد... اگر این اصل نبود، هیچ قرارداد اجتماعی - چه در عالم فرض و چه در عالم واقع – صورت نمی‌بست و هرگز آدم‎ها حاضر نبودند، از منافع خود بگذرند و یکدیگر را تحمل کنند. پس هم هابز درست می‌گوید که انسان گرگ انسان است و هم روسو برحق است که فطرت آدمی، پاک و صلح‎جوست. هریک جنبه‌ای از وجود او را دیده‌اند<ref>ر.ک: همان، ص40-41؛ همان، ص40-41</ref>.
-از نظر امام، انسان در وضع طبیعی، موجودی است خون‎ریز و خودمحور و دارای حب ذات شدید و به تعبیر امام پیرو منطق و «شریعت حیوانات»؛ لیکن فطرت توحیدی و کمال‎طلبش، درصورتی‎که زمینه بروز و رشد پیدا کند، او را بر آن می‎دارد تا بر خود و منطق حیوانی‎اش چیره شود و راه کمالات بپیماید...<ref>ر.ک: همان، ص42-43؛ همان، ص‎42-43</ref>.
+از نظر امام، انسان در وضع طبیعی، موجودی است خون‌ریز و خودمحور و دارای حب ذات شدید و به تعبیر امام پیرو منطق و «شریعت حیوانات»؛ لیکن فطرت توحیدی و کمال‎طلبش، درصورتی‌که زمینه بروز و رشد پیدا کند، او را بر آن می‌دارد تا بر خود و منطق حیوانی‌اش چیره شود و راه کمالات بپیماید...<ref>ر.ک: همان، ص42-43؛ همان، ص‎42-43</ref>.
-نویسنده، معتقد است که انسان عرصه نبرد خیر و شر است. او دارای سرشتی دوگانه است. موجودی است آسمانی و زمینی. این موجود، ریشه در زمین دارد و دستان خو را به‎سوی آسمان برکشیده است. نگاهی به این جهان گذرا دارد و چشمی به آن جهان پایدار دوخته است. این موجود، برزخ میان حیوان و فرشته است<ref>ر.ک: همان، ص45؛ همان، ص44</ref>.
+نویسنده، معتقد است که انسان عرصه نبرد خیر و شر است. او دارای سرشتی دوگانه است. موجودی است آسمانی و زمینی. این موجود، ریشه در زمین دارد و دستان خو را به‌سوی آسمان برکشیده است. نگاهی به این جهان گذرا دارد و چشمی به آن جهان پایدار دوخته است. این موجود، برزخ میان حیوان و فرشته است<ref>ر.ک: همان، ص45؛ همان، ص44</ref>.
-به عقیده نویسنده، از این اصل و واقعیت، آموزه‎های فراوان و ارجمندی به دست می‎آید که مهم‎ترین آن‎ها، حق انتخاب و گزینش، ضرورت خودشناسی و جهاد با نفس (جهاد اکبر) است<ref>ر.ک: همان، ص51؛ همان، ص50</ref>.
+به عقیده نویسنده، از این اصل و واقعیت، آموزه‌های فراوان و ارجمندی به دست می‌آید که مهم‎ترین آن‌ها، حق انتخاب و گزینش، ضرورت خودشناسی و جهاد با نفس (جهاد اکبر) است<ref>ر.ک: همان، ص51؛ همان، ص50</ref>.
 ایشان در ادامه مباحث این باب، مباحثی چون غرایز، دنیا و آخرت، فلسفه رنج و علم را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
 باب دوم کتاب درباره اخلاق و سیاست است که حاوی دو فصل رابطه اخلاق و سیاست و امام و سیاست اخلاقی است.
-در طول تاریخ، داستان سیاست، داستانی تراژیک است و سرشار از پدرکشی‎ها، برادرکشی‎ها و فرزندکشی‎ها. اگر سیاست چنین باشد، با اخلاق چه نسبتی خواهد داشت و آیا می‎توان میان این دو پلی برقرار ساخت؟
+در طول تاریخ، داستان سیاست، داستانی تراژیک است و سرشار از پدرکشی‌ها، برادرکشی‌ها و فرزندکشی‌ها. اگر سیاست چنین باشد، با اخلاق چه نسبتی خواهد داشت و آیا می‌توان میان این دو پلی برقرار ساخت؟
-نویسنده برای پاسخ به این سؤال، چهار آموزه «جدایی اخلاق از سیاست»، «تبعیت اخلاق از سیاست»، «دوگانگی اخلاق و سیاست» و «یگانگی اخلاق و سیاست» را مورد بررسی و نقد قرار داده است<ref>ر.ک: همان، ص172؛ همان، ص162</ref> و نظر مختار خویش را آموزه یگانگی اخلاق و سیاست می‎داند و معتقد است که اخلاق و سیاست هر دو در پی تأمین سعادت انسانند<ref>ر.ک: همان، ص207؛ همان، ص193</ref>.
+نویسنده برای پاسخ به این سؤال، چهار آموزه «جدایی اخلاق از سیاست»، «تبعیت اخلاق از سیاست»، «دوگانگی اخلاق و سیاست» و «یگانگی اخلاق و سیاست» را مورد بررسی و نقد قرار داده است<ref>ر.ک: همان، ص172؛ همان، ص162</ref> و نظر مختار خویش را آموزه یگانگی اخلاق و سیاست می‌داند و معتقد است که اخلاق و سیاست هر دو در پی تأمین سعادت انسانند<ref>ر.ک: همان، ص207؛ همان، ص193</ref>.
-سپس با توجه به روایات و وقایع تاریخی صدر اسلام، نمونه‎هایی از اخلاق ائمه، سیاستمداران و حاکمان را به معرض نمایش گذاشته است.
+سپس با توجه به روایات و وقایع تاریخی صدر اسلام، نمونه‌هایی از اخلاق ائمه، سیاستمداران و حاکمان را به معرض نمایش گذاشته است.
-در فصل دوم این باب، به امام و سیاست اخلاقی ایشان اشاره شده است. نویسنده می‎گوید: امام بر این باور است که سیاست می‎تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه سیاست، چیزی نیست جز امتداد اخلاق در عرصه‎های گسترده‎تر جامعه و تحقق آرمان‎ها و اهداف دینی. بدین ترتیب، ایشان معتقد به آموزه یگانگی اخلاق و سیاست است و برای اثبات آن نکاتی را مطرح می‎کند که طی محورهای جامعیت اسلام، معنای سیاست و جایگاه قدرت، سیاست، لازمه تحقق اسلام و یگانگی اخلاق و سیاست در اسلام بیان می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص219-220؛ همان، ص204-205</ref>.
+در فصل دوم این باب، به امام و سیاست اخلاقی ایشان اشاره شده است. نویسنده می‌گوید: امام بر این باور است که سیاست می‌تواند و باید اخلاقی باشد؛ چراکه سیاست، چیزی نیست جز امتداد اخلاق در عرصه‌های گسترده‌تر جامعه و تحقق آرمان‌ها و اهداف دینی. بدین ترتیب، ایشان معتقد به آموزه یگانگی اخلاق و سیاست است و برای اثبات آن نکاتی را مطرح می‌کند که طی محورهای جامعیت اسلام، معنای سیاست و جایگاه قدرت، سیاست، لازمه تحقق اسلام و یگانگی اخلاق و سیاست در اسلام بیان می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص219-220؛ همان، ص204-205</ref>.
-در باب پایانی کتاب به سه رکن اخلاق سیاست، یعنی صداقت، انتقادپذیری و ساده‎زیستی اشاره می‎شود. از نظر امام، نه‎تنها ساده‎زیستی، استقلال مسئولان سیاسی را تأمین می‎کند، بلکه آینده سیاسی آنان را نیز تضمین می‎نماید و اگر روزی مسئولین از حالت ساده‎زیستی خارج شوند، مطرود مردم واقع خواهند شد<ref>ر.ک: همان، ص280؛ همان، ص258</ref>.
+در باب پایانی کتاب به سه رکن اخلاق سیاست، یعنی صداقت، انتقادپذیری و ساده‌زیستی اشاره می‌شود. از نظر امام، نه‌تنها ساده‌زیستی، استقلال مسئولان سیاسی را تأمین می‌کند، بلکه آینده سیاسی آنان را نیز تضمین می‌نماید و اگر روزی مسئولین از حالت ساده‌زیستی خارج شوند، مطرود مردم واقع خواهند شد<ref>ر.ک: همان، ص280؛ همان، ص258</ref>.
-نویسنده در خاتمه می‎گوید: از نظر امام، نه‎تنها مصالح اخروی اقتضا می‎کند که سیاستمدار، پایبند اخلاق باشد، بلکه حتی عقل عملی و عقل سیاسی نیز این پایبندی به اخلاق را از او می‎خواهد. لذا ایشان در توصیه به قانون‎گذاران جامعه اسلامی می‎فرماید: «شما معلم اخلاق جامعه باشید و همه جامعه هم پشتیبان شما باشد... و اگر خدای‎نخواسته انحرافات پیدا شود و اغراض شخصیه پیش بیاید... این اولاً انحطاط اخلاقی زیاد است و انحطاط در پیشگاه خداست و ثانیاً خوف این است که نتوانید این بار را به منزل برسانید»<ref>ر.ک: همان، ص284-285؛ همان، ص261-262</ref>.
+نویسنده در خاتمه می‌گوید: از نظر امام، نه‌تنها مصالح اخروی اقتضا می‌کند که سیاستمدار، پایبند اخلاق باشد، بلکه حتی عقل عملی و عقل سیاسی نیز این پایبندی به اخلاق را از او می‌خواهد. لذا ایشان در توصیه به قانون‌گذاران جامعه اسلامی می‌فرماید: «شما معلم اخلاق جامعه باشید و همه جامعه هم پشتیبان شما باشد... و اگر خدای‌نخواسته انحرافات پیدا شود و اغراض شخصیه پیش بیاید... این اولاً انحطاط اخلاقی زیاد است و انحطاط در پیشگاه خداست و ثانیاً خوف این است که نتوانید این بار را به منزل برسانید»<ref>ر.ک: همان، ص284-285؛ همان، ص261-262</ref>.
 ==وضعیت کتاب==
-پاورقی‎ها، حاوی ذکر مستندات مطالب کتاب است.
+پاورقی‌ها، حاوی ذکر مستندات مطالب کتاب است.
-با توجه به اینکه این اثر، تعریب کتابی فارسی است، مترجم سعی نموده ترجمه‎ای روان و شیوا ارائه دهد و از خویش چیزی بر آن نیفزاید. ایشان اشعار فارسی را که نویسنده به‎کرات از آنها استفاده برده، به عربی برگردانده و به اصل آنها در پاورقی اشاره کرده است<ref>ر.ک: ص45، 47، 195، 160، 161</ref>.
+با توجه به اینکه این اثر، تعریب کتابی فارسی است، مترجم سعی نموده ترجمه‌ای روان و شیوا ارائه دهد و از خویش چیزی بر آن نیفزاید. ایشان اشعار فارسی را که نویسنده به‌کرات از آنها استفاده برده، به عربی برگردانده و به اصل آنها در پاورقی اشاره کرده است<ref>ر.ک: ص45، 47، 195، 160، 161</ref>.
 فهرست محتویات و مصادر در انتهای کتاب آمده است.
@@ خط ۸۵: / خط ۸۶: @@
 # مقدمه و متن کتاب.
 # [http://archlibserver.imam-khomeini.ir/faces/search/fulltext/fulltextFullView.jspx?_afPfm=1an20e2jda اسلامی، سید حسن، «امام، اخلاق، سیاست»، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی]
-#[[:noormags:1249568|بی‎نام، «معرفی کتاب»، نامه جامعه، شهریور 1387، شماره 48]].
+#[[:noormags:1249568|بی‌نام، «معرفی کتاب»، نامه جامعه، شهریور 1387، شماره 48]].
-#[[:noormags:316669|یوسف کنعانی، مژگان، «کتاب‎های تازه (فارسی)»، رسانه، تابستان 1381، شماره 50]].
+#[[:noormags:316669|یوسف کنعانی، مژگان، «کتاب‌های تازه (فارسی)»، رسه‌گانه، تابستان 1381، شماره 50]].
-#[[:noormags:775928|بی‎نام، «معرفی کتاب»، گلستانه، مرداد و شهریور 1381، شماره 42]].
+#[[:noormags:775928|بی‌نام، «معرفی کتاب»، گلستانه، مرداد و شهریور 1381، شماره 42]].
-== وابسته‌ها ==
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
@@ خط ۹۶: / خط ۹۸: @@
 [[رده:تاریخ ایران]]
-[[رده:25 آبان الی 24 آذر(97)]]
-[[رده:سال97-25آذر الی24دی]]