زاهدی قمی، ابوالفضل: تفاوت میان نسخهها
(صفحهای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> بندانگشتی|میرزا ابوالفضل زاهدی قمی {| class="wikitable a...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'زاهدی (ابهام زدایی)' به 'زاهدی (ابهامزدایی)') |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR05714.jpg|بندانگشتی|میرزا ابوالفضل زاهدی قمی]] | [[پرونده:NUR05714.jpg|بندانگشتی|میرزا ابوالفضل زاهدی قمی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |میرزا ابوالفضل زاهدی قمی | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" |زاهدي، ابوالفضل | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |آیتالله حاج ملا محمود | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |1270ش / 1309ق / 1892م | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |قم | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |1357ش / 1398ق / 1978م | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |علامه میرزا سید محمد برقعی | ||
میرزا محمد ارباب | |||
آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[رسالة الضرر و ما فیه من الخبر و ماله من الاثر]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE05714AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|زاهدی (ابهامزدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر|قمی (ابهامزدایی)}} | |||
'''میرزا ابوالفضل زاهدی قمی''' (1270-1357ش)، مفسر و واعظ وارسته معاصر و از جمله شاگردان آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی میباشد که سید شاهآبادی و برادران معروف به اخوان مرعشی (آیتالله سید مهدی و سید کاظم مرعشی) از شاگردان او بودند. وی صاحب کتاب | '''میرزا ابوالفضل زاهدی قمی''' (1270-1357ش)، مفسر و واعظ وارسته معاصر و از جمله شاگردان [[آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی]] میباشد که سید شاهآبادی و برادران معروف به اخوان مرعشی (آیتالله [[سید مهدی مرعشی|سید مهدی]] و [[سید کاظم مرعشی]]) از شاگردان او بودند. وی صاحب کتاب «[[رسالة إثبات المعلوم في نفي المفهوم|إثبات المعلوم في نفي المفهوم]]» است. | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
وی در نیمه شعبان سال 1309ق، در شهر قم به دنیا آمد<ref>ر.ک: محمدی اشتهاردی، محمد</ref>. | وی در نیمه شعبان سال 1309ق، در شهر قم به دنیا آمد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: محمدی اشتهاردی، محمد]</ref>. | ||
==والدین== | ==والدین== | ||
پدرش آیتالله حاج ملا محمود، از علما و وعاظ والامقام قم و مادرش از سادات رضوی، نوه مرحوم سید عبدالباقی رضوی از خادمان حرم کریمه اهلبیت(ع) بود و در عصر خود احترام و موقعیت خاصی در میان مردم داشت<ref>ر.ک: همان</ref>. | پدرش آیتالله حاج ملا محمود، از علما و وعاظ والامقام قم و مادرش از سادات رضوی، نوه مرحوم سید عبدالباقی رضوی از خادمان حرم کریمه اهلبیت(ع) بود و در عصر خود احترام و موقعیت خاصی در میان مردم داشت<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==تحصیلات و استادان== | ==تحصیلات و استادان== | ||
او برای تحصیل علم، نخست طبق معمول آن زمان، به مکتبخانه رفت، سپس آماده شد تا به تحصیل دروس حوزوی بپردازد. مقدمات و سطوح را در محضر درس علامه میرزا سید محمد برقعی فراگرفت. دو نفر دیگر از اساتید درس سطح و خارج او عبارتند از آیات عظام میرزا محمد ارباب (متوفی 1341ق) و سید صادق قمی (متوفی 1338ق)<ref>ر.ک: همان</ref>. | او برای تحصیل علم، نخست طبق معمول آن زمان، به مکتبخانه رفت، سپس آماده شد تا به تحصیل دروس حوزوی بپردازد. مقدمات و سطوح را در محضر درس علامه میرزا سید محمد برقعی فراگرفت. دو نفر دیگر از اساتید درس سطح و خارج او عبارتند از آیات عظام میرزا محمد ارباب (متوفی 1341ق) و سید صادق قمی (متوفی 1338ق)<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
وی درس فلسفه و حکمت (منظومه سبزواری و...) را در محضر آیتالله میرزا علیکبر مدرس یزدی خواند. پس از پیمودن سطوح عالیه، حدود ده سال در درس خارج آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی شرکت کرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | وی درس فلسفه و حکمت (منظومه سبزواری و...) را در محضر آیتالله میرزا علیکبر مدرس یزدی خواند. پس از پیمودن سطوح عالیه، حدود ده سال در درس خارج آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی شرکت کرد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
وی در سال 1336 و 1339ق، دو بار به اراک مسافرت کرد. در حوزه علمیه اراک که تحت نظر آیتالله عبدالکریم حائری (متوفی 1335ق) اداره میشد، دو سال به تدریس و ادامه تحصیل پرداخت. وی در این حوزه، از اصحاب آیتالله حائری بشمار میآمد و زمانی که حاج شیخ عبدالکریم به قم هجرت و حوزه علمیه را تأسیس کرد، وی در کنار آیات عظام: گلپایگانی، مرعشی | وی در سال 1336 و 1339ق، دو بار به اراک مسافرت کرد. در حوزه علمیه اراک که تحت نظر [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیتالله عبدالکریم حائری]] (متوفی 1335ق) اداره میشد، دو سال به تدریس و ادامه تحصیل پرداخت. وی در این حوزه، از اصحاب [[حائری یزدی، عبدالکریم|آیتالله حائری]] بشمار میآمد و زمانی که [[حائری یزدی، عبدالکریم|حاج شیخ عبدالکریم]] به قم هجرت و حوزه علمیه را تأسیس کرد، وی در کنار آیات عظام: [[گلپایگانی، سید محمدرضا|گلپایگانی]]، [[مرعشی، سید شهابالدین|مرعشی نجفی]]، [[موسوی خوانساری، سید احمد|سید احمد خوانساری]]، [[موسوی خمینی، سید روحالله|امام خمینی]]، حسن فرید و... در محضر درس ایشان شرکت کرد و از شاگردان برجسته ایشان شد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==احاطه بر علوم مختلف== | ==احاطه بر علوم مختلف== | ||
ایشان در همه فنون و علوم اسلامی، استاد بود و از اساتید مختلفی که استوانههای عظیم علم، در عصر خود بودند، بهره قابل توجهی برد. او علاوه بر فقه و اصول، بر زبان انگلیسی تسلط داشت و زبان عبری را نیز از یک نفر یهودی که بهوسیله ایشان مسلمان شده بود، آموخت. وی گذشته از بحث و رد و ایراد استدلالی در ادیان، به تاریخ و جغرافیای ادیان گوناگون آشنا بود. ازاینرو بعضی از بزرگان، حتی بعضی از مراجع در این زمینه از ایشان استفاده میکردند. به همین دلیل از افراد نادری بود که در حوزه علمیه قم برای بحث علمی با صاحبان ادیان انتخاب میشد؛ زیرا بهخوبی میتوانست به پرسشهای آنها پاسخ دهد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ایشان در همه فنون و علوم اسلامی، استاد بود و از اساتید مختلفی که استوانههای عظیم علم، در عصر خود بودند، بهره قابل توجهی برد. او علاوه بر فقه و اصول، بر زبان انگلیسی تسلط داشت و زبان عبری را نیز از یک نفر یهودی که بهوسیله ایشان مسلمان شده بود، آموخت. وی گذشته از بحث و رد و ایراد استدلالی در ادیان، به تاریخ و جغرافیای ادیان گوناگون آشنا بود. ازاینرو بعضی از بزرگان، حتی بعضی از مراجع در این زمینه از ایشان استفاده میکردند. به همین دلیل از افراد نادری بود که در حوزه علمیه قم برای بحث علمی با صاحبان ادیان انتخاب میشد؛ زیرا بهخوبی میتوانست به پرسشهای آنها پاسخ دهد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
علمای بزرگ و مراجع تقلید برای نظریات ایشان از جمله نظریات فقهیاش احترام خاصی قائل بودند. امام خمینی(ره) ایشان را «شیخالطایفه» میخواند و در بعضی از مباحث، نظر ایشان را محترم میشمرد<ref>ر.ک: همان</ref>. | علمای بزرگ و مراجع تقلید برای نظریات ایشان از جمله نظریات فقهیاش احترام خاصی قائل بودند. [[موسوی خمینی، سید روحالله|امام خمینی(ره)]] ایشان را «شیخالطایفه» میخواند و در بعضی از مباحث، نظر ایشان را محترم میشمرد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
از ویژگیهای ایشان به گفته خودشان، این بود که همه کتابهایی را که در خانه داشت، بهطور کامل مطالعه و نکات جالب را فیشبرداری میکرد. او واقعاً اهل تحقیق و مطالعه بود؛ مثلاً کتاب چند جلدی | از ویژگیهای ایشان به گفته خودشان، این بود که همه کتابهایی را که در خانه داشت، بهطور کامل مطالعه و نکات جالب را فیشبرداری میکرد. او واقعاً اهل تحقیق و مطالعه بود؛ مثلاً کتاب چند جلدی «[[أسد الغابة في معرفة الصحابة|اُسد الغابة]]»، «[[تاریخ بغداد|تاریخ خطیب بغدادی]]» و «[[بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهمالسلام|بحار الأنوار]]» را از اول تا آخر مطالعه و نکات آنها را در یادداشتهای خود ثبت کرد. ازاینرو بر علوم مختلف احاطه داشت و بر مطالب مختلف اسلامی و تاریخی مسلط بود. ایشان در مدتی که در تهران در مسجد جامع و... مشغول درس و بحث و تدریس تفسیر و تاریخ ادیان بود، از هر نظر موقعیت عالی به دست آورد؛ لذا [[بروجردی، حسین|آیتالله بروجردی(ره)]] ایشان را به قم عودت داد. وی در مدرسه فیضیه و مسجد امام، جلسات متعدد درس خارج فقه، اصول و تفسیر داشت و حوزویان را از انوار علوم مختلف، بهرهمند میساخت. در این دوران شاگردان برجستهای تربیت کرد؛ افراد فرزانهای مانند: سید شاهآبادی و برادران معروف به اخوان مرعشی (آیتالله سید مهدی و سید کاظم مرعشی) از شاگردان او بودند<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
وی در شب 12 فروردین 1357ش، دار فانی را وداع گفت<ref>ر.ک: همان</ref>. | وی در شب 12 فروردین 1357ش، دار فانی را وداع گفت<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==تألیفات و آثار== | ==تألیفات و آثار== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۸: | ||
# رسالة الشرط و آثاره (در علم فقه)؛ | # رسالة الشرط و آثاره (در علم فقه)؛ | ||
# رسالة الضرر (در قواعد فقه)؛ | # رسالة الضرر (در قواعد فقه)؛ | ||
# منطق الحسين(ع) ( | # منطق الحسين(ع) (مجموعهای از سخنان اباعبدالله الحسين(ع))؛ | ||
# مقصد الحسين(ع) (بیان اهداف و انگیزههای نهضت عاشورا)؛ | # مقصد الحسين(ع) (بیان اهداف و انگیزههای نهضت عاشورا)؛ | ||
# تسهيل الأمر في بحث الأمر (در علم اصول فقه)؛ | # تسهيل الأمر في بحث الأمر (در علم اصول فقه)؛ | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۵: | ||
# أقسام الدّين (در علم فقه)؛ | # أقسام الدّين (در علم فقه)؛ | ||
# بخشی از حواشی بر جواهر الكلام، کتاب مهم فقهی استدلالی تألیف صاحب جواهر؛ | # بخشی از حواشی بر جواهر الكلام، کتاب مهم فقهی استدلالی تألیف صاحب جواهر؛ | ||
و...<ref>ر.ک: همان</ref>. | و...<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
یکی از کتابهای ایشان «رسالة الضرر» در مورد «قاعده لاضرر» یکی از قواعد فقهی است. ایشان با تحقیقات و تتبع در روایات لاضرر، تعداد آنها را، که معمولاً مراجع تقلید نوزده روایت در دسترس داشتند، به 38 روایت و سپس به 45 روایت رساند. جالب اینکه امام(ره) | یکی از کتابهای ایشان «رسالة الضرر» در مورد «قاعده لاضرر» یکی از قواعد فقهی است. ایشان با تحقیقات و تتبع در روایات لاضرر، تعداد آنها را، که معمولاً مراجع تقلید نوزده روایت در دسترس داشتند، به 38 روایت و سپس به 45 روایت رساند. جالب اینکه امام(ره) مجموعهاین روایات را برای مطالعه و تحقیق از آقازاده ایشان گرفت. این رساله بیانگر وسعت تسلط و احاطه ایشان بر احادیث و متون فقهی بود که با بحث در مورد رجال روایات، هر جا که صاحب جواهر الكلام(ره) به قاعده لاضرر تمسک کرده، آن را نیز ذکر کرده است. کوتاه سخن آنکه تحقیقات ایشان نشان میداد محققی نحریر و فقیهی بااستعداد سرشار و حافظه کمنظیر است. از جمله کارهای علمی او این بود که کتاب «وسائل الشيعة» را، از آغاز تا پایان، مورد بررسی قرار داد و مطالب و متن حذفشده احادیث آن را با ذکر مدارک مشخص کرد. بر اهل اطلاع روشن است که چنین کار فنی نیاز به احاطه بسیار دارد و از هرکسی ساخته نیست. خلاصه ایشان جامع معقول و منقول بود؛ چنانکه این جامعیت از گفتار او در بحث، درس، موعظه، تفسیر، نصیحت و محاورات خصوصیاش بهطور کامل مشاهده میشد<ref>[https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 ر.ک: همان]</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
محمدی اشتهاردی، محمد، «علما و بزرگان/ زاهدی، حاج میرزا ابوالفضل»، پایگاه اطلاعرسانی | [https://hawzah.net/fa/Mostabser/View/4383/%D8%B2%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84 محمدی اشتهاردی، محمد، «علما و بزرگان/ زاهدی، حاج میرزا ابوالفضل»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه]، | ||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رسالة الضرر و ما فیه من الخبر و ماله من الاثر]] | |||
[[رسالة إثبات المعلوم في نفي المفهوم]] | |||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۱۹
میرزا ابوالفضل زاهدی قمی (1270-1357ش)، مفسر و واعظ وارسته معاصر و از جمله شاگردان آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی میباشد که سید شاهآبادی و برادران معروف به اخوان مرعشی (آیتالله سید مهدی و سید کاظم مرعشی) از شاگردان او بودند. وی صاحب کتاب «إثبات المعلوم في نفي المفهوم» است.
| نام | میرزا ابوالفضل زاهدی قمی |
|---|---|
| نامهای دیگر | زاهدي، ابوالفضل |
| نام پدر | آیتالله حاج ملا محمود |
| متولد | 1270ش / 1309ق / 1892م |
| محل تولد | قم |
| رحلت | 1357ش / 1398ق / 1978م |
| اساتید | علامه میرزا سید محمد برقعی
میرزا محمد ارباب آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی |
| برخی آثار | رسالة الضرر و ما فیه من الخبر و ماله من الاثر |
| کد مؤلف | AUTHORCODE05714AUTHORCODE |
ولادت
وی در نیمه شعبان سال 1309ق، در شهر قم به دنیا آمد[۱].
والدین
پدرش آیتالله حاج ملا محمود، از علما و وعاظ والامقام قم و مادرش از سادات رضوی، نوه مرحوم سید عبدالباقی رضوی از خادمان حرم کریمه اهلبیت(ع) بود و در عصر خود احترام و موقعیت خاصی در میان مردم داشت[۲].
تحصیلات و استادان
او برای تحصیل علم، نخست طبق معمول آن زمان، به مکتبخانه رفت، سپس آماده شد تا به تحصیل دروس حوزوی بپردازد. مقدمات و سطوح را در محضر درس علامه میرزا سید محمد برقعی فراگرفت. دو نفر دیگر از اساتید درس سطح و خارج او عبارتند از آیات عظام میرزا محمد ارباب (متوفی 1341ق) و سید صادق قمی (متوفی 1338ق)[۳].
وی درس فلسفه و حکمت (منظومه سبزواری و...) را در محضر آیتالله میرزا علیکبر مدرس یزدی خواند. پس از پیمودن سطوح عالیه، حدود ده سال در درس خارج آیتالله ابوالقاسم کبیر قمی شرکت کرد[۴].
وی در سال 1336 و 1339ق، دو بار به اراک مسافرت کرد. در حوزه علمیه اراک که تحت نظر آیتالله عبدالکریم حائری (متوفی 1335ق) اداره میشد، دو سال به تدریس و ادامه تحصیل پرداخت. وی در این حوزه، از اصحاب آیتالله حائری بشمار میآمد و زمانی که حاج شیخ عبدالکریم به قم هجرت و حوزه علمیه را تأسیس کرد، وی در کنار آیات عظام: گلپایگانی، مرعشی نجفی، سید احمد خوانساری، امام خمینی، حسن فرید و... در محضر درس ایشان شرکت کرد و از شاگردان برجسته ایشان شد[۵].
احاطه بر علوم مختلف
ایشان در همه فنون و علوم اسلامی، استاد بود و از اساتید مختلفی که استوانههای عظیم علم، در عصر خود بودند، بهره قابل توجهی برد. او علاوه بر فقه و اصول، بر زبان انگلیسی تسلط داشت و زبان عبری را نیز از یک نفر یهودی که بهوسیله ایشان مسلمان شده بود، آموخت. وی گذشته از بحث و رد و ایراد استدلالی در ادیان، به تاریخ و جغرافیای ادیان گوناگون آشنا بود. ازاینرو بعضی از بزرگان، حتی بعضی از مراجع در این زمینه از ایشان استفاده میکردند. به همین دلیل از افراد نادری بود که در حوزه علمیه قم برای بحث علمی با صاحبان ادیان انتخاب میشد؛ زیرا بهخوبی میتوانست به پرسشهای آنها پاسخ دهد[۶].
علمای بزرگ و مراجع تقلید برای نظریات ایشان از جمله نظریات فقهیاش احترام خاصی قائل بودند. امام خمینی(ره) ایشان را «شیخالطایفه» میخواند و در بعضی از مباحث، نظر ایشان را محترم میشمرد[۷].
از ویژگیهای ایشان به گفته خودشان، این بود که همه کتابهایی را که در خانه داشت، بهطور کامل مطالعه و نکات جالب را فیشبرداری میکرد. او واقعاً اهل تحقیق و مطالعه بود؛ مثلاً کتاب چند جلدی «اُسد الغابة»، «تاریخ خطیب بغدادی» و «بحار الأنوار» را از اول تا آخر مطالعه و نکات آنها را در یادداشتهای خود ثبت کرد. ازاینرو بر علوم مختلف احاطه داشت و بر مطالب مختلف اسلامی و تاریخی مسلط بود. ایشان در مدتی که در تهران در مسجد جامع و... مشغول درس و بحث و تدریس تفسیر و تاریخ ادیان بود، از هر نظر موقعیت عالی به دست آورد؛ لذا آیتالله بروجردی(ره) ایشان را به قم عودت داد. وی در مدرسه فیضیه و مسجد امام، جلسات متعدد درس خارج فقه، اصول و تفسیر داشت و حوزویان را از انوار علوم مختلف، بهرهمند میساخت. در این دوران شاگردان برجستهای تربیت کرد؛ افراد فرزانهای مانند: سید شاهآبادی و برادران معروف به اخوان مرعشی (آیتالله سید مهدی و سید کاظم مرعشی) از شاگردان او بودند[۸].
وفات
وی در شب 12 فروردین 1357ش، دار فانی را وداع گفت[۹].
تألیفات و آثار
وی تألیفات و آثار خوبی از خود به یادگار گذاشت که از جمله آنها عبارتند از:
- رسالة الشرط و آثاره (در علم فقه)؛
- رسالة الضرر (در قواعد فقه)؛
- منطق الحسين(ع) (مجموعهای از سخنان اباعبدالله الحسين(ع))؛
- مقصد الحسين(ع) (بیان اهداف و انگیزههای نهضت عاشورا)؛
- تسهيل الأمر في بحث الأمر (در علم اصول فقه)؛
- إثبات المعلوم في نفي المفهوم (در علم اصول فقه)؛
- إرغام الكفرة في سورة البقرة (تبیین نظریه قرآن در سوره بقره برای منکوب کردن کافران عنود)؛
- أقسام الدّين (در علم فقه)؛
- بخشی از حواشی بر جواهر الكلام، کتاب مهم فقهی استدلالی تألیف صاحب جواهر؛
و...[۱۰].
یکی از کتابهای ایشان «رسالة الضرر» در مورد «قاعده لاضرر» یکی از قواعد فقهی است. ایشان با تحقیقات و تتبع در روایات لاضرر، تعداد آنها را، که معمولاً مراجع تقلید نوزده روایت در دسترس داشتند، به 38 روایت و سپس به 45 روایت رساند. جالب اینکه امام(ره) مجموعهاین روایات را برای مطالعه و تحقیق از آقازاده ایشان گرفت. این رساله بیانگر وسعت تسلط و احاطه ایشان بر احادیث و متون فقهی بود که با بحث در مورد رجال روایات، هر جا که صاحب جواهر الكلام(ره) به قاعده لاضرر تمسک کرده، آن را نیز ذکر کرده است. کوتاه سخن آنکه تحقیقات ایشان نشان میداد محققی نحریر و فقیهی بااستعداد سرشار و حافظه کمنظیر است. از جمله کارهای علمی او این بود که کتاب «وسائل الشيعة» را، از آغاز تا پایان، مورد بررسی قرار داد و مطالب و متن حذفشده احادیث آن را با ذکر مدارک مشخص کرد. بر اهل اطلاع روشن است که چنین کار فنی نیاز به احاطه بسیار دارد و از هرکسی ساخته نیست. خلاصه ایشان جامع معقول و منقول بود؛ چنانکه این جامعیت از گفتار او در بحث، درس، موعظه، تفسیر، نصیحت و محاورات خصوصیاش بهطور کامل مشاهده میشد[۱۱].
پانویس
منابع مقاله
محمدی اشتهاردی، محمد، «علما و بزرگان/ زاهدی، حاج میرزا ابوالفضل»، پایگاه اطلاعرسانی حوزه،