الدّين النصيحة: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۶: خط ۶:
    [[کاشف الغطاء، عباس]] (نویسنده)
    [[کاشف الغطاء، عباس]] (نویسنده)


    | زبان =عربي
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏249‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏د‎‏9  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏249‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏د‎‏9  
    | موضوع =
    | موضوع =
    نصيحت - جنبه‎های مذهبی - اسلام  
    نصيحت - جنبه‌های مذهبی - اسلام  
    | ناشر =  
    | ناشر =  
    دار العلوم  
    دار العلوم  
    خط ۱۸: خط ۱۸:
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =18770
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =18791
    | کتابخوان همراه نور =18791
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    | پیش از =
    | پیش از =
    }}
    }}
     
    '''الدين النصيحة'''، اثر [[کاشف الغطاء، عباس|شیخ عباس کاشف‌الغطاء]]، بیان اهمیت و جایگاه نصیحت و خیرخواهی در دین اسلام می‌باشد که به زبان عربی نوشته شده است.
    '''الدين النصيحة'''، اثر [[کاشف الغطاء، عباس|شیخ عباس کاشف‎الغطاء]]، بیان اهمیت و جایگاه نصیحت و خیرخواهی در دین اسلام می‎باشد که به زبان عربی نوشته شده است.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۳۶: خط ۳۶:
    در فصل اول، در سه بخش، ابتدا نصیحت از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف و سپس، فرق آن با تأنیب (نکوهش سخت)، مدارا، مداهنه و تقیه بیان شده و در انتها، آثار شرعی نصیحت، بیان گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/10 ر.ک: متن کتاب، ص10-21]</ref>.
    در فصل اول، در سه بخش، ابتدا نصیحت از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف و سپس، فرق آن با تأنیب (نکوهش سخت)، مدارا، مداهنه و تقیه بیان شده و در انتها، آثار شرعی نصیحت، بیان گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/10 ر.ک: متن کتاب، ص10-21]</ref>.


    نصیحت در لغت، به معنای خلوص بوده، اما در اصطلاح، کلمه‎ای جامع است که به‎وسیله آن، تعابیر زیادی اراده می‎گردد، از جمله، اراده خیر برای شخصی که نصیحت می‎شود. به عقیده نویسنده، از بررسی تعاریفی که برای نصیحت بیان شده، چنین برداشت می‎شود که این واژه، حول مصلحت، خیر، صلاح و عنایت به منصوح معنا می‎شود. این کلمه، گاهی به‎گونه‎ای به کار می‎رود که فقط شامل معامله و عمل (بدون قول) می‎شود؛ مثل:
    نصیحت در لغت، به معنای خلوص بوده، اما در اصطلاح، کلمه‌ای جامع است که به‌وسیله آن، تعابیر زیادی اراده می‌گردد، از جمله، اراده خیر برای شخصی که نصیحت می‌شود. به عقیده نویسنده، از بررسی تعاریفی که برای نصیحت بیان شده، چنین برداشت می‌شود که این واژه، حول مصلحت، خیر، صلاح و عنایت به منصوح معنا می‌شود. این کلمه، گاهی به‌گونه‌ای به کار می‌رود که فقط شامل معامله و عمل (بدون قول) می‌شود؛ مثل:
    # خالص کردن نیت از شائبه فساد در معامله یا خالص کردن فاعل ضمیر خویش را در عملی که از وی سر می‎زند؛
    # خالص کردن نیت از شائبه فساد در معامله یا خالص کردن فاعل ضمیر خویش را در عملی که از وی سر می‌زند؛
    # خالص کردن عمل از غش؛
    # خالص کردن عمل از غش؛
    # خالص کردن عمل از فساد.
    # خالص کردن عمل از فساد.
    گاهی به‎گونه‎ای استعمال می‎گردد که شامل قول هم می‎شود؛ مثل:
    گاهی به‌گونه‌ای استعمال می‌گردد که شامل قول هم می‌شود؛ مثل:
    # گزینشی که صلاح قولی و فعلی در آن است؛
    # گزینشی که صلاح قولی و فعلی در آن است؛
    # معرفی کردن وجه مصلحت با خالص کردن نیت از شوائب مکروه؛
    # معرفی کردن وجه مصلحت با خالص کردن نیت از شوائب مکروه؛
    # اراده خیر برای غیر، بدان‎گونه که برای خویش اراده می‎گردد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/12 ر.ک: همان، ص12]</ref>.
    # اراده خیر برای غیر، بدان‌گونه که برای خویش اراده می‌گردد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/12 ر.ک: همان، ص12]</ref>.


    نویسنده در بیان فرق بین نصیحت و تأنیب (نکوهش)، به این نکته اشاره نموده که نصیحت، احسان به نصیحت‎شونده، به‎صورت رحمت، شفقت و ملاطفت از سوی ناصح است؛ به‎گونه‎ای که پزشک عالم و مشفق با مریض معامله می‎نماید؛ درحالی‎که «تأنیب» و واژه‎های هم‎معنای آن، مستلزم اهانت و درشتی می‎باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>.
    نویسنده در بیان فرق بین نصیحت و تأنیب (نکوهش)، به این نکته اشاره نموده که نصیحت، احسان به نصیحت‌شونده، به‌صورت رحمت، شفقت و ملاطفت از سوی ناصح است؛ به‌گونه‌ای که پزشک عالم و مشفق با مریض معامله می‌نماید؛ درحالی‌که «تأنیب» و واژه‌های هم‌معنای آن، مستلزم اهانت و درشتی می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/15 ر.ک: همان، ص15]</ref>.


    در فصل دوم، در ضمن چهار مبحث، شروط نصیحت و ناصح و کیفیت و انواع نصیحت، توضیح داده شده است. از جمله شروط نصیحت، عبارت است از: اخلاص؛ اینکه نصیحت، برای حاجتی مربوط به حفظ مقاصد شریعت از قبیل دین، جان، عقل، آبرو و مال باشد؛ بسنده نمودن به مقدار لازم و نپرداختن به عیوب دیگر<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/22 ر.ک: همان، ص22]</ref>.
    در فصل دوم، در ضمن چهار مبحث، شروط نصیحت و ناصح و کیفیت و انواع نصیحت، توضیح داده شده است. از جمله شروط نصیحت، عبارت است از: اخلاص؛ اینکه نصیحت، برای حاجتی مربوط به حفظ مقاصد شریعت از قبیل دین، جان، عقل، آبرو و مال باشد؛ بسنده نمودن به مقدار لازم و نپرداختن به عیوب دیگر<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/22 ر.ک: همان، ص22]</ref>.


    نویسنده بر این باور است که از جمله شروط شخص ناصح، آن است که وی به برخی از علوم و آگاهی‎ها، مسلح باشد که اهم آن‎ها، عبارتند از: علم شریعت و علم به احوال مردم و اجتماع، مصالح، موقعیت مکانی و زمانی، علم ترجیح در صورت تعارض و تزاحم بعضی از امور با یکدیگر و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/24 ر.ک: همان، ص24]</ref>.
    نویسنده بر این باور است که از جمله شروط شخص ناصح، آن است که وی به برخی از علوم و آگاهی‌ها، مسلح باشد که اهم آن‌ها، عبارتند از: علم شریعت و علم به احوال مردم و اجتماع، مصالح، موقعیت مکانی و زمانی، علم ترجیح در صورت تعارض و تزاحم بعضی از امور با یکدیگر و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/24 ر.ک: همان، ص24]</ref>.


    به اعتقاد وی، شایسته و سزاوار است که داشتن روحیه و حالت نصیحت صحیح، در جمیع احوال و حالات، همراه آدمی بوده و مردم یکدیگر را برحسب مقتضای حال و بر وجه شایسته و صحیح، نصیحت و ارشاد به خیر نمایند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/26 ر.ک: همان، ص26]</ref>.
    به اعتقاد وی، شایسته و سزاوار است که داشتن روحیه و حالت نصیحت صحیح، در جمیع احوال و حالات، همراه آدمی بوده و مردم یکدیگر را برحسب مقتضای حال و بر وجه شایسته و صحیح، نصیحت و ارشاد به خیر نمایند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/26 ر.ک: همان، ص26]</ref>.


    وی در این فصل، انواع نصیحت را برشمرده و به توضیح آن‎ها، پرداخته است که عبارتند از: نصیحت برای خداوند (که مستلزم اخلاص اعتقاد در توحید و نفی شرک از خداوند و ترک الحاد در صفات است)؛ نصیحت برای قرآن (که ایمان به کلام خدا بودن آن و شبیه کلام مخلوق نبودن و حق تلاوتش را به‎جا آوردن و... است)؛ نصیحت برای پیامبر(ص) (که عبارت است از تصدیق رسالت ایشان و ایمان به تمامی فرمایشات آن حضرت و اطاعت از او، در امر و نهیش)؛ نصیحت برای اهل‎بیت(ع) (که شامل اتباع و پیروی از ایشان در تمامی امور زندگی می‎شود)؛ نصیحت برای پیشوایان مسلمین (که عبارتند از حاکمین عادل، فرمانروایان و علمای دین)؛ نصیحت برای عامه مردم (که عبارت است از ارشاد آنان به مصالح دنیا و آخرت و خودداری از آزار ایشان) <ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>.
    وی در این فصل، انواع نصیحت را برشمرده و به توضیح آن‌ها، پرداخته است که عبارتند از: نصیحت برای خداوند (که مستلزم اخلاص اعتقاد در توحید و نفی شرک از خداوند و ترک الحاد در صفات است)؛ نصیحت برای قرآن (که ایمان به کلام خدا بودن آن و شبیه کلام مخلوق نبودن و حق تلاوتش را به‌جا آوردن و... است)؛ نصیحت برای پیامبر(ص) (که عبارت است از تصدیق رسالت ایشان و ایمان به تمامی فرمایشات آن حضرت و اطاعت از او، در امر و نهیش)؛ نصیحت برای اهل‎‌بیت(ع) (که شامل اتباع و پیروی از ایشان در تمامی امور زندگی می‌شود)؛ نصیحت برای پیشوایان مسلمین (که عبارتند از حاکمین عادل، فرمانروایان و علمای دین)؛ نصیحت برای عامه مردم (که عبارت است از ارشاد آنان به مصالح دنیا و آخرت و خودداری از آزار ایشان)<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>.


    در فصل سوم، در خلال چهار مبحث، نصیحت در فقه اسلامی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در مبحث اول، در سه بخش زیر، به مقوله نصیحت از منظر ادله شرعیه نگریسته شده است:
    در فصل سوم، در خلال چهار مبحث، نصیحت در فقه اسلامی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در مبحث اول، در سه بخش زیر، به مقوله نصیحت از منظر ادله شرعیه نگریسته شده است:
    # آیات: که از جمله آن‎ها، عبارت است از آیه 93 سوره اعراف: '''فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالاَتِ رَبِّي وَ نَصَحْتُ لَكُمْ فَكَيْفَ آسَى عَلَى قَوْمٍ کَافِرِينَ‎'''؛ «پس [شعیب] از ایشان روى برتافت و گفت: «اى قوم من، به‎راستى كه پيام‎هاى پروردگارم را به شما رسانیدم و پندتان دادم؛ دیگر چگونه بر گروهى كه كافرند دریغ بخورم»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/37 ر.ک: همان، ص37]</ref>.
    # آیات: که از جمله آن‌ها، عبارت است از آیه 93 سوره اعراف:'''فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالاَتِ رَبِّي وَ نَصَحْتُ لَكُمْ فَكَيْفَ آسَى عَلَى قَوْمٍ کَافِرِينَ‎'''؛ «پس [شعیب] از ایشان روى برتافت و گفت: «اى قوم من، به‌راستى كه پيام‎هاى پروردگارم را به شما رسانیدم و پندتان دادم؛ دیگر چگونه بر گروهى كه كافرند دریغ بخورم»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/37 ر.ک: همان، ص37]</ref>.
    # احادیث: که در چهار طایفه، تقسیم‎بندی می‎شوند: مطلق نصیحت؛ نصیحت مستشیر؛ اعانت مؤمن و حرمت خیانت مؤمن<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/42 ر.ک: همان، ص42-57]</ref>.
    # احادیث: که در چهار طایفه، تقسیم‌بندی می‌شوند: مطلق نصیحت؛ نصیحت مستشیر؛ اعانت مؤمن و حرمت خیانت مؤمن<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/42 ر.ک: همان، ص42-57]</ref>.
    # سیره متشرعه: نویسنده معقتد است که سیره متدینین و علمای روحانی بر عدم التزام به نصیحت به‎طور مطلق، مؤید استحباب نصیحت است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/59 ر.ک: همان، ص59]</ref>.
    # سیره متشرعه: نویسنده معقتد است که سیره متدینین و علمای روحانی بر عدم التزام به نصیحت به‌طور مطلق، مؤید استحباب نصیحت است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/59 ر.ک: همان، ص59]</ref>.


    در مبحث دوم، مواردی مورد بحث قرار گرفته است که در آن‎ها، نصیحت مستلزم امر حرامی بوده، ولذا صحیح نیست؛ از جمله، نصیحتی که به غیبت، افشای سر دیگران و یا سخن‎چینی منجر شود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/59 ر.ک: همان]</ref>.
    در مبحث دوم، مواردی مورد بحث قرار گرفته است که در آن‌ها، نصیحت مستلزم امر حرامی بوده، ولذا صحیح نیست؛ از جمله، نصیحتی که به غیبت، افشای سر دیگران و یا سخن‎چینی منجر شود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/59 ر.ک: همان]</ref>.


    نصیحت در مذاهب اسلامی، از جمله مالکیه، شافعیه، حنفیه، حنبلیه و ظاهریه در مبحث سوم بررسی شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/90 ر.ک: همان، ص90-94]</ref>.
    نصیحت در مذاهب اسلامی، از جمله مالکیه، شافعیه، حنفیه، حنبلیه و ظاهریه در مبحث سوم بررسی شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/90 ر.ک: همان، ص90-94]</ref>.


    از آنجا که نصیحت، از جمله امور مستحبی می‎باشد، در مبحث چهارم، این مطلب بررسی شده که آیا اخذ اجرت و عوض در قبال آن، صحیح است یا خیر<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/95 ر.ک: همان، ص95]</ref>.
    از آنجا که نصیحت، از جمله امور مستحبی می‌باشد، در مبحث چهارم، این مطلب بررسی شده که آیا اخذ اجرت و عوض در قبال آن، صحیح است یا خیر<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/95 ر.ک: همان، ص95]</ref>.


    در آخرین فصل، در هشت قسمت، نصیحت در تطبیقات فقهیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته که عبارتند از:
    در آخرین فصل، در هشت قسمت، نصیحت در تطبیقات فقهیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته که عبارتند از:
    # نصیحت در افشا کردن اهل بدعت و کتب ضاله‎ای که مخالف کتاب خدا، سنت پیامبر(ص) و اهل‎بیت(ع) می‎باشند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/98 ر.ک: همان، ص98]</ref>.
    # نصیحت در افشا کردن اهل بدعت و کتب ضاله‌ای که مخالف کتاب خدا، سنت پیامبر(ص) و اهل‎‌بیت(ع) می‌باشند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/98 ر.ک: همان، ص98]</ref>.
    # نصیحت مستشیر در بیان تفضیل بعضی از علما بر بعض دیگر. نویسنده، معتقد است که این مورد، غیبت محسوب نمی‎شود و در قرآن هم چنین تفضیلی آمده: '''وَ لَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَ آتَيْنَا دَاوُدَ زَبُوراً''' ﴿الإسراء: 55﴾؛ «و در حقیقت، بعضى از انبیا را بر بعضى برترى بخشیدیم و به داوود زبور دادیم».  
    # نصیحت مستشیر در بیان تفضیل بعضی از علما بر بعض دیگر. نویسنده، معتقد است که این مورد، غیبت محسوب نمی‌شود و در قرآن هم چنین تفضیلی آمده:'''وَ لَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَ آتَيْنَا دَاوُدَ زَبُوراً''' ﴿الإسراء: 55﴾؛ «و در حقیقت، بعضى از انبیا را بر بعضى برترى بخشیدیم و به داوود زبور دادیم».  
    '''وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْوَاراً''' ﴿نوح: 14﴾؛ «و حال آنكه شما را مرحله به مرحله خلق كرده است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/102 ر.ک: همان، ص102]</ref>.
    '''وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْوَاراً''' ﴿نوح: 14﴾؛ «و حال آنكه شما را مرحله به مرحله خلق كرده است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/102 ر.ک: همان، ص102]</ref>.
    # نصیحت در نسب: که دارای آثار شرعیه عاجل و آجلی است، مانند توارث، محرمیت، گرفتن خمس و نفقات و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/104 ر.ک: همان، ص104]</ref>.
    # نصیحت در نسب: که دارای آثار شرعیه عاجل و آجلی است، مانند توارث، محرمیت، گرفتن خمس و نفقات و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/104 ر.ک: همان، ص104]</ref>.
    # نصیحت در ازدواج: که هرچند به گفتن عیوب دیگری منجر می‎شود، اما به دلیل آگاه کردن مستشیر و جلوگیری از متضرر شدن او، مانعی ندارد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/105 ر.ک: همان، ص105]</ref>.
    # نصیحت در ازدواج: که هرچند به گفتن عیوب دیگری منجر می‌شود، اما به دلیل آگاه کردن مستشیر و جلوگیری از متضرر شدن او، مانعی ندارد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/105 ر.ک: همان، ص105]</ref>.
    # نصیحت در معامله<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/106 ر.ک: همان، ص106]</ref>.
    # نصیحت در معامله<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/106 ر.ک: همان، ص106]</ref>.
    # نصحیت در شهود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/109 ر.ک: همان، ص109]</ref>.
    # نصحیت در شهود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18770/1/109 ر.ک: همان، ص109]</ref>.
    خط ۷۸: خط ۷۸:


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب به‎همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
    پاورقی‎ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.
    پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    <references />
    <references/>


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    خط ۸۸: خط ۸۸:




    ==وابسته‌ها==  
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
       
       
    خط ۹۵: خط ۹۶:
       
       
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:25آذر الی 24 دی]]
    [[رده:25 آبان الی 24 آذر96]]
    [[رده:25 اسفند الی 24 فروردین(98)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۷:۲۷

    الدّين النصيحة
    الدّين النصيحة
    پدیدآورانکاشف الغطاء، عباس (نویسنده)
    ناشردار العلوم
    مکان نشرلبنان - بيروت
    سال نشرمجلد1: 1426ق ,
    چاپ1
    موضوعنصيحت - جنبه‌های مذهبی - اسلام
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏249‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏2‎‏د‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الدين النصيحة، اثر شیخ عباس کاشف‌الغطاء، بیان اهمیت و جایگاه نصیحت و خیرخواهی در دین اسلام می‌باشد که به زبان عربی نوشته شده است.

    ساختار

    کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است.

    نویسنده در ابتدا، به تعریف لغوی و اصطلاحی واژه نصیحت پرداخته و ضمن بیان شروط نصیحت و ناصح و کیفیت و انواع نصیحت، نصیحت در فقه اسلامی را مورد بحث قرار داده و در نهایت، نصیحت در تطبیقات فقهیه را بررسی نموده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، به اهمیت نصیحت کردن اشاره گردیده و این خلق نیک، یکی از مقومات مودت و والاترین لوازم محبت، دانسته شده است.[۱].

    در فصل اول، در سه بخش، ابتدا نصیحت از لحاظ لغوی و اصطلاحی تعریف و سپس، فرق آن با تأنیب (نکوهش سخت)، مدارا، مداهنه و تقیه بیان شده و در انتها، آثار شرعی نصیحت، بیان گردیده است.[۲].

    نصیحت در لغت، به معنای خلوص بوده، اما در اصطلاح، کلمه‌ای جامع است که به‌وسیله آن، تعابیر زیادی اراده می‌گردد، از جمله، اراده خیر برای شخصی که نصیحت می‌شود. به عقیده نویسنده، از بررسی تعاریفی که برای نصیحت بیان شده، چنین برداشت می‌شود که این واژه، حول مصلحت، خیر، صلاح و عنایت به منصوح معنا می‌شود. این کلمه، گاهی به‌گونه‌ای به کار می‌رود که فقط شامل معامله و عمل (بدون قول) می‌شود؛ مثل:

    1. خالص کردن نیت از شائبه فساد در معامله یا خالص کردن فاعل ضمیر خویش را در عملی که از وی سر می‌زند؛
    2. خالص کردن عمل از غش؛
    3. خالص کردن عمل از فساد.

    گاهی به‌گونه‌ای استعمال می‌گردد که شامل قول هم می‌شود؛ مثل:

    1. گزینشی که صلاح قولی و فعلی در آن است؛
    2. معرفی کردن وجه مصلحت با خالص کردن نیت از شوائب مکروه؛
    3. اراده خیر برای غیر، بدان‌گونه که برای خویش اراده می‌گردد[۳].

    نویسنده در بیان فرق بین نصیحت و تأنیب (نکوهش)، به این نکته اشاره نموده که نصیحت، احسان به نصیحت‌شونده، به‌صورت رحمت، شفقت و ملاطفت از سوی ناصح است؛ به‌گونه‌ای که پزشک عالم و مشفق با مریض معامله می‌نماید؛ درحالی‌که «تأنیب» و واژه‌های هم‌معنای آن، مستلزم اهانت و درشتی می‌باشد[۴].

    در فصل دوم، در ضمن چهار مبحث، شروط نصیحت و ناصح و کیفیت و انواع نصیحت، توضیح داده شده است. از جمله شروط نصیحت، عبارت است از: اخلاص؛ اینکه نصیحت، برای حاجتی مربوط به حفظ مقاصد شریعت از قبیل دین، جان، عقل، آبرو و مال باشد؛ بسنده نمودن به مقدار لازم و نپرداختن به عیوب دیگر[۵].

    نویسنده بر این باور است که از جمله شروط شخص ناصح، آن است که وی به برخی از علوم و آگاهی‌ها، مسلح باشد که اهم آن‌ها، عبارتند از: علم شریعت و علم به احوال مردم و اجتماع، مصالح، موقعیت مکانی و زمانی، علم ترجیح در صورت تعارض و تزاحم بعضی از امور با یکدیگر و..[۶].

    به اعتقاد وی، شایسته و سزاوار است که داشتن روحیه و حالت نصیحت صحیح، در جمیع احوال و حالات، همراه آدمی بوده و مردم یکدیگر را برحسب مقتضای حال و بر وجه شایسته و صحیح، نصیحت و ارشاد به خیر نمایند[۷].

    وی در این فصل، انواع نصیحت را برشمرده و به توضیح آن‌ها، پرداخته است که عبارتند از: نصیحت برای خداوند (که مستلزم اخلاص اعتقاد در توحید و نفی شرک از خداوند و ترک الحاد در صفات است)؛ نصیحت برای قرآن (که ایمان به کلام خدا بودن آن و شبیه کلام مخلوق نبودن و حق تلاوتش را به‌جا آوردن و... است)؛ نصیحت برای پیامبر(ص) (که عبارت است از تصدیق رسالت ایشان و ایمان به تمامی فرمایشات آن حضرت و اطاعت از او، در امر و نهیش)؛ نصیحت برای اهل‎‌بیت(ع) (که شامل اتباع و پیروی از ایشان در تمامی امور زندگی می‌شود)؛ نصیحت برای پیشوایان مسلمین (که عبارتند از حاکمین عادل، فرمانروایان و علمای دین)؛ نصیحت برای عامه مردم (که عبارت است از ارشاد آنان به مصالح دنیا و آخرت و خودداری از آزار ایشان)[۸].

    در فصل سوم، در خلال چهار مبحث، نصیحت در فقه اسلامی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در مبحث اول، در سه بخش زیر، به مقوله نصیحت از منظر ادله شرعیه نگریسته شده است:

    1. آیات: که از جمله آن‌ها، عبارت است از آیه 93 سوره اعراف:فَتَوَلَّى عَنْهُمْ وَ قَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالاَتِ رَبِّي وَ نَصَحْتُ لَكُمْ فَكَيْفَ آسَى عَلَى قَوْمٍ کَافِرِينَ‎؛ «پس [شعیب] از ایشان روى برتافت و گفت: «اى قوم من، به‌راستى كه پيام‎هاى پروردگارم را به شما رسانیدم و پندتان دادم؛ دیگر چگونه بر گروهى كه كافرند دریغ بخورم»[۹].
    2. احادیث: که در چهار طایفه، تقسیم‌بندی می‌شوند: مطلق نصیحت؛ نصیحت مستشیر؛ اعانت مؤمن و حرمت خیانت مؤمن[۱۰].
    3. سیره متشرعه: نویسنده معقتد است که سیره متدینین و علمای روحانی بر عدم التزام به نصیحت به‌طور مطلق، مؤید استحباب نصیحت است.[۱۱].

    در مبحث دوم، مواردی مورد بحث قرار گرفته است که در آن‌ها، نصیحت مستلزم امر حرامی بوده، ولذا صحیح نیست؛ از جمله، نصیحتی که به غیبت، افشای سر دیگران و یا سخن‎چینی منجر شود[۱۲].

    نصیحت در مذاهب اسلامی، از جمله مالکیه، شافعیه، حنفیه، حنبلیه و ظاهریه در مبحث سوم بررسی شده است.[۱۳].

    از آنجا که نصیحت، از جمله امور مستحبی می‌باشد، در مبحث چهارم، این مطلب بررسی شده که آیا اخذ اجرت و عوض در قبال آن، صحیح است یا خیر[۱۴].

    در آخرین فصل، در هشت قسمت، نصیحت در تطبیقات فقهیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته که عبارتند از:

    1. نصیحت در افشا کردن اهل بدعت و کتب ضاله‌ای که مخالف کتاب خدا، سنت پیامبر(ص) و اهل‎‌بیت(ع) می‌باشند[۱۵].
    2. نصیحت مستشیر در بیان تفضیل بعضی از علما بر بعض دیگر. نویسنده، معتقد است که این مورد، غیبت محسوب نمی‌شود و در قرآن هم چنین تفضیلی آمده:وَ لَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلَى بَعْضٍ وَ آتَيْنَا دَاوُدَ زَبُوراً ﴿الإسراء: 55﴾؛ «و در حقیقت، بعضى از انبیا را بر بعضى برترى بخشیدیم و به داوود زبور دادیم».

    وَ قَدْ خَلَقَكُمْ أَطْوَاراً ﴿نوح: 14﴾؛ «و حال آنكه شما را مرحله به مرحله خلق كرده است»[۱۶].

    1. نصیحت در نسب: که دارای آثار شرعیه عاجل و آجلی است، مانند توارث، محرمیت، گرفتن خمس و نفقات و..[۱۷].
    2. نصیحت در ازدواج: که هرچند به گفتن عیوب دیگری منجر می‌شود، اما به دلیل آگاه کردن مستشیر و جلوگیری از متضرر شدن او، مانعی ندارد[۱۸].
    3. نصیحت در معامله[۱۹].
    4. نصحیت در شهود[۲۰].
    5. نصیحت کفار و مشرکین و اهل کتاب[۲۱].
    6. نصحیت در ولایت[۲۲].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب به‌همراه فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها بیشتر به ذکر منابع اختصاص یافته است.

    پانویس

    1. ↑ ر.ک: مقدمه، ص6
    2. ↑ ر.ک: متن کتاب، ص10-21
    3. ↑ ر.ک: همان، ص12
    4. ↑ ر.ک: همان، ص15
    5. ↑ ر.ک: همان، ص22
    6. ↑ ر.ک: همان، ص24
    7. ↑ ر.ک: همان، ص26
    8. ↑ ر.ک: همان، ص30
    9. ↑ ر.ک: همان، ص37
    10. ↑ ر.ک: همان، ص42-57
    11. ↑ ر.ک: همان، ص59
    12. ↑ ر.ک: همان
    13. ↑ ر.ک: همان، ص90-94
    14. ↑ ر.ک: همان، ص95
    15. ↑ ر.ک: همان، ص98
    16. ↑ ر.ک: همان، ص102
    17. ↑ ر.ک: همان، ص104
    18. ↑ ر.ک: همان، ص105
    19. ↑ ر.ک: همان، ص106
    20. ↑ ر.ک: همان، ص109
    21. ↑ ر.ک: همان، ص112
    22. ↑ ر.ک: همان، ص113

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=الدّين_النصيحة&oldid=672366»