صحبة الرسول صلي‌الله‌عليه‌وآله بين المنقول و المعقول

صحبة الرسول صلي‌الله‌عليه‌وآله بين المنقول و المعقول نوشته محمدعلی نجفی، کتابی است به زبان عربی که به موضوع شناخت صحابه پیامبر اکرم(ص) در ادله معقول و منقول پرداخته است.

صحبة الرسول صلي‌الله‌عليه‌وآله بين المنقول و المعقول
پدیدآوران	نجفي، محمدعلي (نویسنده)
ناشر	مشعر
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	مجلد1: 1425ق
چاپ	1
شابک	‎964-7635-51-6
موضوع	صحابه - فضايل صحابه در قرآن غزوات
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏223‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4‎‏ ‎‏ص‎‏30217*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

انگیزه نویسنده، رد مغالطاتی در موضوع صحابه است که در رساله شیخ صالح درویش وجود دارد. این کتاب در زمان معاصر در یک جلد منتشر شده است.

ساختار

کتاب دارای یک مقدمه از مؤلف و شش موقف است. بعضی از موقف‌ها دارای زیرمجموعه‌هایی به‌نام مقطع هستند.

گزارش محتوا

مقدمه

در مقدمه، مؤلف از انگیزه خود درباره تألیف کتاب می‌گوید: شیخ صالح درویش ضمن رساله‌ای در موضوع فضائل صحابه دست به دامن برخی از مغالطات شدند، این کتاب در جواب دروغ‌پردازی‌های وی تألیف کردم. به امید اینکه سدی باشد در مقابل گزافه‌گویی‌های او و امثال او

نویسنده در ابتدای مباحث کتاب، به معنای صحبة از حیث لغت، اصطلاح و استعمال پرداخته است: صحبة در لغت به معنای همراه و همدم؛ در معنای اصطلاحی به معنای مصاحب و همراه پیامبر اکرم(ص) آمده و در معنای استعمالی به معنای کسی که پیامبر اکرم(ص) را ملاقات کرد و با دین اسلام از دنیا رفت. نویسنده در ادامه آثار همراهی با پیامبر را در مذهب شیعه متذکر می‌شود

سپس به نقد استدلالات شیخ صالح در اثبات فضیلت تمام صحابه می‌پردازد؛ که ازجمله آن‌ها رشادت‌های صحابه در غزوات نبی اکرم(ص) است؛ ایشان ضمن شش موقف به رد این مدعا پرداخته است

نویسنده ادعای اهل سنت مبنی بر عدالت تمام صحابه را به نقد گرفته است و چنین می‌گوید: این اعتقاد با عقل و نقل منافات دارد زیرا در آیات و روایات بعضی از صحابه مدح شده‌اند نه تمام آن‌ها. علاوه بر روایات نبوی، تاریخ نیز گواهی می‌دهد که برخی از صحابه مستحق عدالت نیستند زیرا در بین آن‌ها کسانی بودند که مصداق آیه شریفه «إِنْ جاءَکُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا» (حجرات: 6) هستند و یا اینکه برخی از آن‌ها مبتلا به نفاق یا شرب خمر بودند

نویسنده در جهت اثبات مدعای خود مبنی بر اینکه همه صحابه عادل نیستند چه‌بسا در بین آن‌ها کسانی هستند که از جانب خداوند و رسولش مورد مذمت قرار گرفته‌اند طی شش موقف به معرفی برخی از صحابه از زبان قرآن می‌پردازد:

موقف اول

موقف اول متعلق به شرکت‌کنندگان در جنگ بدر است. این جنگ مرحله‌ای مهم در جهت نشان دادن قدرت مسلمانان در مقابل کفار بود. آیاتی از سوره انفال در درباره این جنگ نازل شده است. در این آیات به‌صراحت بر اکراه و اعتراض بسیاری از صحابه برای شرکت در جنگ بیان شده است؛ ازجمله: نطق دو خلیفه اول بر مخالفت با جنگ؛ ترس و ناتوانی بسیاری از صحابه در ادامه جنگ و اختلافاتی در تقسیم غنائم جنگی و اسرا، حکایت از تزلزل در ایمان بسیاری از صحابه دارد

موقف دوم

موقف دوم در مورد جنگ احد است؛ که شیخ صالح تلاش کرده بسیاری از حقایق روشن آن را بیان نکند تا تخلفات و ضعف ایمان صحابه را مخفی کند،‌ آیه 144 سوره آل‌عمران که در مورد احتمال قتل پیامبر اکرم(ص) در جنگ احد نازل شده است، بیان می‌دارد که اگر پیامبر فوت کند یا کشته شود، همه شما به دلیل ضعف ایمان به جاهلیت گذشته خود باز می‌گردید. همچنین آیات دیگری از همین سوره، تصریح بر سست شدن اراده صحابه و عدم فرمان‌بری آنان از فرمان‌ها پیامبر(ص) و فرار آن‌ها از جنگ دارد، که دلالت بر سستی دین صحابه دارد

موقف سوم

موقف سوم متعلق به جنگ خندق است، آیاتی از سوره احزاب تصریح ‌دارد بر اینکه وقتی جنگ خندق درگرفت بسیاری از صحابه مورد امتحان قرار گرفته و پا به فرار گذاشتند خداوند دراین‌باره می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خود به یادآورید در آن هنگام که لشکرهایی (عظیم) به سراغ شما آمدند ولی ما باد و طوفان سختی بر آنان فرستادیم و لشکریانی که آن‌ها را نمی‌دیدید (و به این وسیله آن‌ها را در هم شکستیم) و خداوند همیشه به آنچه انجام می‌دهید بینا بوده است. (به خاطر بیاورید) زمانی را که آن‌ها از طرف بالا و پایین (شهر) بر شما وارد شدند (و مدینه را محاصره کردند) و زمانی را که چشم‌ها از شدّت وحشت خیره شده و جان‌ها به لب رسیده بود، و گمان‌های گوناگون بدی به خدا می‌بردید. آنجا بود که مؤمنان آزمایش شدند و تکان سختی خوردند!(احزاب: 9-11). همان‌طور که ملاحظه شد؛ این آیات قرآن شاهدی محکم بر این است که برخی از صحابه، به اسلام و پیامبر ایمان نداشتند و منافقانه اسلام خود را ابراز می‌نمودند

موقف چهارم

این موقف مربوط به صلح حدیبیه است، که شیخ صالح در کتاب خود تلاش کرده با استفاده از آیاتی از قرآن در ارتباط با صلح حدیبیه، رفعت جایگاه صحابه را به‌طور مطلق اثبات کند. نویسنده ادله‌ای از قرآن و روایات اهل سنت در رد این عقیده که همه صحابه دارای جایگاه رفیع هستند، می‌آورد

موقف پنجم

موقف پنجم متعلق به غزوه تبوک است. پیامبر اکرم(ص) لشکری برای جنگ با رومیان آماده کردند. آیاتی از سوره توبه (آیات 38 تا 49) در مورد رفتارها و برخوردهای برخی از اصحاب با این واقعه حکایت از نفاق و کفر آنان دارد،‌ آنجایی که می‌فرماید: ای کسانی که ایمان آورده‌اید، شما را چه شده است که چون به شما گفته می‌شود: در راه خدا (به‌سوی جنگ) حرکت کنید، سنگینی نموده به زمین می‌چسبید؟! آیا به‌جای آخرت به زندگی دنیا خشنود شده‌اید؟ پس (بدانید که) فواید و منافع دنیا در برابر آخرت جز اندکی نیست. اگر (به‌سوی جهاد) حرکت نکنید خداوند شما را به عذابی دردناک، عذاب می‌کند و گروه دیگری را به‌جای شما می‌آورد و شما هیچ ضرری به او نتوانید رساند و خدا بر هر چیزی تواناست...

اگر اموالی در دسترس و سفری کوتاه و آسان بود حتماً از تو پیروی می‌کردند و لکن این راه پرمشقت (حضور در میدان جنگ تبوک) بر آن‌ها دور جلوه کرد، و به‌زودی به خدا سوگند می‌خورند که اگر توانایی داشتیم با شما بیرون می‌شدیم. آن‌ها خودشان را (به کفر و دروغشان) هلاک می‌کنند و خدا می‌داند که آن‌ها دروغ‌گویند.

موقف ششم

این موقف درباره غزوه حنین است،‌ که به دلیل شدت افتضاحی که اصحاب پیامبر ببار آوردند، شیخ صالح از ذکر آن واقعه نیز خودداری کرده تا نفاق برخی صحابه را از چشم مخاطبین نگه دارد. آیاتی از سوره شریفه توبه در مورد این واقعه تصریح ‌دارد در روز حنین در آن هنگام که فزونی جمعیتتان شما را مغرور ساخت، ولی هیچ بدردتان نخورد و زمین بر شما تنگ شد سپس پشت به دشمن کرده،‌ فرار نمودید.

درنهایت از صریح آیات قرآن و روایات شریفه در مورد شخصیت صحابه این‌طور استفاده نمی‌شود که آن‌ها افرادی بی‌خطا و عیب بودند کما اینکه شیخ صالح درصدد آن است، بلکه پرواضح است که در بین آن‌ها اشخاصی کافر و منافق وجود داشتند که به آزار پیامبر اکرم(ص) و مؤمنین می‌پرداختند و خطاهای بزرگی از آن‌ها سر می‌زد.

وضعیت کتاب

در انتهای کتاب فهرست مطالب ذکر شده است.

در پاورقی‌ها آدرس و توضیح برخی مطالب آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.