عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'جنبه‌هاي' به 'جنبه‌های') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی' به 'ابن بابویه، محمد بن علی') |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
|پدیدآورندگان | |پدیدآورندگان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[لاجوردی، مهدی]] (مصحح) | [[لاجوردی، سید مهدی]] (مصحح) | ||
[[ | [[ابن بابویه، محمد بن علی]] (نویسنده) | ||
|زبان | |زبان | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| سال نشر = | | سال نشر = | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01503AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =2 | | تعداد جلد =2 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =01503 | ||
| کتابخوان همراه نور =01503 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی)'''، تأليف [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابوجعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه قمى]]، معروف به [[شيخ صدوق]]، مفصل‌ترين و معتبرترين كتاب در مورد جوانب مختلف زندگانى [[امام رضا(ع)]] و نيز سخنان ايشان در موضوعات مختلف است<ref>حسن‌پور، سيد عبدالكريم</ref> | '''عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی)'''، تأليف [[ابن بابویه، محمد بن علی|ابوجعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه قمى]]، معروف به [[شيخ صدوق]]، مفصل‌ترين و معتبرترين كتاب در مورد جوانب مختلف زندگانى [[امام رضا(ع)]] و نيز سخنان ايشان در موضوعات مختلف است[https://tarikhi.com/?p=14923 <ref>حسن‌پور، سيد عبدالكريم<nowiki>]</nowiki></ref>] | ||
كتاب به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده و تصحيح آن به قلم [[لاجوردی، مهدی|مهدى لاجوردى‌زاده]] صورت پذيرفته است. | كتاب به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده و تصحيح آن به قلم [[لاجوردی، سید مهدی|مهدى لاجوردى‌زاده]] صورت پذيرفته است. | ||
زمانى كه [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد ديلمى]]، وزير وقت و حاكم شيعى آن دوران در مدح و ستايش [[امام رضا(ع)]] اشعارى را مى‌سرايد و آن را به [[شيخ صدوق]](ره) هديه مى‌دهد، وى نيز كتاب حاضر را به پاس زحمات [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد ديلمى]] به نگارش درآورده و به او هديه مى‌دهد. | زمانى كه [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد ديلمى]]، وزير وقت و حاكم شيعى آن دوران در مدح و ستايش [[امام رضا(ع)]] اشعارى را مى‌سرايد و آن را به [[شيخ صدوق]](ره) هديه مى‌دهد، وى نيز كتاب حاضر را به پاس زحمات [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد ديلمى]] به نگارش درآورده و به او هديه مى‌دهد. | ||
| خط ۳۹: | خط ۴۱: | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو جلد، در شصت و نه باب، تنظيم شده است. | كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو جلد، در شصت و نه باب، تنظيم شده است. | ||
موارد مختلفى چون زندگى امام رضا(ع)، وضعيت سياسى دوران امام كاظم(ع)، جريان واقفيه، نحوه مواجهه [[امام رضا(ع)]] با آنان و به‌طور كلى مواجهه با فرق و اديان مختلف در اين كتاب پوشش داده شده است؛ بنابراین، محتواى كتاب را مى‌توان در دو بخش «درباره امام رضا(ع)» و «رواياتى از امام رضا(ع)» تقسيم نمود<ref>همان</ref> | موارد مختلفى چون زندگى امام رضا(ع)، وضعيت سياسى دوران امام كاظم(ع)، جريان واقفيه، نحوه مواجهه [[امام رضا(ع)]] با آنان و به‌طور كلى مواجهه با فرق و اديان مختلف در اين كتاب پوشش داده شده است؛ بنابراین، محتواى كتاب را مى‌توان در دو بخش «درباره امام رضا(ع)» و «رواياتى از امام رضا(ع)» تقسيم نمود<ref>[http://tarikhi.com/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C/301-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%B9%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B9.html همان]</ref> | ||
نویسنده در تأليف اين اثر، علاوه بر بهره‌گيرى از متون تاريخى كه حاوى مطالبى درباره حيات و زندگى [[امام رضا(ع)]] بوده، از متون حديثى كه به نقل مطالب آن حضرت اختصاص داشته نيز بهره جسته است. يكى از مشهورترين اين متون، اثرى به نام «صحيفة الرضا عليه‌السلام» است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1972/61 رحمتى، محمدكاظم، صحيفة الرضا عليه‌السلام به روايت شيخ صدوق... ص 61]</ref> | |||
[[شيخ صدوق]] به دليل فاصله زمانى با روزگار امام رضا(ع)، از برخى از آثار مكتوب و تواريخى كه به ذكر حالات و احوال امام(ع) پرداخته‌اند، بهره گرفته است. بررسى اسناد اين كتاب، نشان مى‌دهد كه يكى از اين آثار، كتاب «الأوراق» ابوبكر صولى است<ref>همان، دو كتاب به روايت | [[شيخ صدوق]] به دليل فاصله زمانى با روزگار امام رضا(ع)، از برخى از آثار مكتوب و تواريخى كه به ذكر حالات و احوال امام(ع) پرداخته‌اند، بهره گرفته است. بررسى اسناد اين كتاب، نشان مى‌دهد كه يكى از اين آثار، كتاب «الأوراق» ابوبكر صولى است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1972/61 همان، دو كتاب به روايت شيخ صدوق، ص61]</ref> | ||
يكى از مسائلى كه [[شيخ صدوق]] در اين كتاب به آن توجه كرده، ذكر محل‌هاى تاريخى است كه به‌نحوى با سفر [[امام رضا(ع)]] به خراسان مربوط بوده است<ref>همان</ref> | يكى از مسائلى كه [[شيخ صدوق]] در اين كتاب به آن توجه كرده، ذكر محل‌هاى تاريخى است كه به‌نحوى با سفر [[امام رضا(ع)]] به خراسان مربوط بوده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1972/61 همان]</ref> | ||
اين اثر، كتابى ارزشمند و مفيد در شرح و توضيح بسيارى از عقايد شيعه است. [[شيخ صدوق]] با جمع‌آورى سخنان و بحث‌هاى [[امام رضا(ع)]] با ديگر انديشمندان آن دوران، بسيارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است<ref>ويكى فقه</ref> | اين اثر، كتابى ارزشمند و مفيد در شرح و توضيح بسيارى از عقايد شيعه است. [[شيخ صدوق]] با جمع‌آورى سخنان و بحث‌هاى [[امام رضا(ع)]] با ديگر انديشمندان آن دوران، بسيارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است<ref>ويكى فقه</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در مقدمه مصحح، ضمن اشاره‌اى كوتاه به دوران زندگى | در مقدمه مصحح، ضمن اشاره‌اى كوتاه به دوران زندگى نویسنده، نحوه تصحيح كتاب و رموز به‌كاررفته در آن، توضيح داده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2638/1/2 مقدمه مصحح، صفحه ب - ن]</ref> | ||
در مقدمه مؤلف، به عناوين ابواب كتاب، اشاره شده است<ref>همان، ص 8</ref> | در مقدمه مؤلف، به عناوين ابواب كتاب، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/2638/2/8 همان، ص 8]</ref> | ||
آنچه اثر را نسبت به ديگر مجموعه‌هاى روايى، متعادل‌تر نشان داده، رويكردى است كه مؤلف با نقل روايات متعارض در جمع‌بندى و تحليل پيش گرفته است. به‌عنوان نمونه، در باب 19 (ما جاء في علامات الإمام) دو روايت متفاوت آورده شده كه در يكى، تلقى غير واقع‌بينانه‌اى از ويژگى‌هاى فوق طبيعى ائمه(ع)مشهود است و در ديگرى، منزلت امام با نگاهى واقع‌بينانه توصيف شده است. در ادامه به جريان غلو اشاره شده و با ذكر برخى عقايد باطل آن‌ها، تلويحاً انديشه‌هاى غاليانه، وجه تعارض اين دو روايت دانسته شده است. | آنچه اثر را نسبت به ديگر مجموعه‌هاى روايى، متعادل‌تر نشان داده، رويكردى است كه مؤلف با نقل روايات متعارض در جمع‌بندى و تحليل پيش گرفته است. به‌عنوان نمونه، در باب 19 (ما جاء في علامات الإمام) دو روايت متفاوت آورده شده كه در يكى، تلقى غير واقع‌بينانه‌اى از ويژگى‌هاى فوق طبيعى ائمه(ع)مشهود است و در ديگرى، منزلت امام با نگاهى واقع‌بينانه توصيف شده است. در ادامه به جريان غلو اشاره شده و با ذكر برخى عقايد باطل آن‌ها، تلويحاً انديشه‌هاى غاليانه، وجه تعارض اين دو روايت دانسته شده است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۸: | ||
# شرح عيون أخبار الرضا، نوشته على‌اصغر بن سيد حسين، حكيم بن سيد على شوشترى؛ | # شرح عيون أخبار الرضا، نوشته على‌اصغر بن سيد حسين، حكيم بن سيد على شوشترى؛ | ||
# شرح كتاب، توسط محمدعلى حزين بن شيخ ابوطالب زاهدى گيلانى؛ | # شرح كتاب، توسط محمدعلى حزين بن شيخ ابوطالب زاهدى گيلانى؛ | ||
# شرح عيون أخبار الرضا، نوشته [[جزایری، نعمت‌الله|سيد نعمت‌الله جزايرى]]؛ | # شرح عيون أخبار الرضا، نوشته [[جزایری، سید نعمت‌الله|سيد نعمت‌الله جزايرى]]؛ | ||
# شرح عيون أخبار الرضا، نوشته مولى هادى بنابى؛ | # شرح عيون أخبار الرضا، نوشته مولى هادى بنابى؛ | ||
# شرح خطبة الرضا، نوشته حسن بن على گوهر قراچه‌داغى كه شرح خطبه توحيد اين كتاب است. | # شرح خطبة الرضا، نوشته حسن بن على گوهر قراچه‌داغى كه شرح خطبه توحيد اين كتاب است. | ||
| خط ۸۸: | خط ۹۰: | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
# مقدمه و متن كتاب. | # مقدمه و متن كتاب. | ||
# رحمتى، محمدكاظم «صحيفة الرضا | #[[:noormags:33980|رحمتى، محمدكاظم «صحيفة الرضا عليه‌السلام به روايت شيخ صدوق و ابوعبدالرحمان سلمى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين»، مرداد و شهريور 1382، شماره 70 و 71 (5 صفحه از 61 تا 65)]]. | ||
# رحمتى، محمدكاظم «دو كتاب به روايت | #[[:noormags:33921|رحمتى، محمدكاظم «دو كتاب به روايت شيخ صدوق»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين»، فروردين و ارديبهشت 1382، شماره 66 و 67 (7 صفحه، از 61 تا 67)]]. | ||
# حسن‌پور، سيد عبدالكريم، پايگاه اينترنتى گروه تاريخ اسلامى مجتمع عالى | #[https://tarikhi.com/?p=14923 حسن‌پور، سيد عبدالكريم، پايگاه اينترنتى گروه تاريخ اسلامى مجتمع عالى امام خمينى(ره)، منتشرشده در یک شنبه، 26 خرداد 1398]. | ||
# پايگاه اينترنتى دانشنامه حوزوى ويكى | # پايگاه اينترنتى دانشنامه حوزوى ويكى فقه، چهارشنبه 1 خرداد 1390. | ||
{{امام رضا علیه‌السلام}} | |||
[[رده:امام رضا(ع)]] | |||
{{جوامع روایی شیعه}} | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ | [[زلال العيون (شرح عيون أخبار الرضا عليه‌السلام)]] | ||
[[عيون أخبار الرضا علیه‌السلام (ترجمه روغنی قزوینی)]] | [[عيون أخبار الرضا علیه‌السلام (ترجمه روغنی قزوینی)]] | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۹: | ||
[[متن و ترجمه عیون أخبار الرضا علیه‌السلام]] | [[متن و ترجمه عیون أخبار الرضا علیه‌السلام]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۲۴
عيون أخبار الرضا عليه‌السلام (تصحیح لاجوردی)، تأليف ابوجعفر محمد بن على بن الحسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، مفصل‌ترين و معتبرترين كتاب در مورد جوانب مختلف زندگانى امام رضا(ع) و نيز سخنان ايشان در موضوعات مختلف است[۱]
| عيون أخبار الرضا عليه‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | لاجوردی، سید مهدی (مصحح) ابن بابویه، محمد بن علی (نویسنده) |
| ناشر | جهان |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| چاپ | 1 |
| موضوع | احادیث شیعه - قرن 4ق. علی بن موسی(ع)، امام هشتم، 153 - 203ق. - احادیث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 129 /الف2ع9 1300 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى نوشته شده و تصحيح آن به قلم مهدى لاجوردى‌زاده صورت پذيرفته است.
زمانى كه صاحب بن عباد ديلمى، وزير وقت و حاكم شيعى آن دوران در مدح و ستايش امام رضا(ع) اشعارى را مى‌سرايد و آن را به شيخ صدوق(ره) هديه مى‌دهد، وى نيز كتاب حاضر را به پاس زحمات صاحب بن عباد ديلمى به نگارش درآورده و به او هديه مى‌دهد.
در بيان اهميت كتاب، مى‌توان به اين نكته اشاره كرد كه اين اثر، از جمله كتاب‌هاى معتبر شيعه مى‌باشد كه بسيارى از مسائل مربوط به فقه شيعه در آن بيان شده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در دو جلد، در شصت و نه باب، تنظيم شده است.
موارد مختلفى چون زندگى امام رضا(ع)، وضعيت سياسى دوران امام كاظم(ع)، جريان واقفيه، نحوه مواجهه امام رضا(ع) با آنان و به‌طور كلى مواجهه با فرق و اديان مختلف در اين كتاب پوشش داده شده است؛ بنابراین، محتواى كتاب را مى‌توان در دو بخش «درباره امام رضا(ع)» و «رواياتى از امام رضا(ع)» تقسيم نمود[۲]
نویسنده در تأليف اين اثر، علاوه بر بهره‌گيرى از متون تاريخى كه حاوى مطالبى درباره حيات و زندگى امام رضا(ع) بوده، از متون حديثى كه به نقل مطالب آن حضرت اختصاص داشته نيز بهره جسته است. يكى از مشهورترين اين متون، اثرى به نام «صحيفة الرضا عليه‌السلام» است[۳]
شيخ صدوق به دليل فاصله زمانى با روزگار امام رضا(ع)، از برخى از آثار مكتوب و تواريخى كه به ذكر حالات و احوال امام(ع) پرداخته‌اند، بهره گرفته است. بررسى اسناد اين كتاب، نشان مى‌دهد كه يكى از اين آثار، كتاب «الأوراق» ابوبكر صولى است[۴]
يكى از مسائلى كه شيخ صدوق در اين كتاب به آن توجه كرده، ذكر محل‌هاى تاريخى است كه به‌نحوى با سفر امام رضا(ع) به خراسان مربوط بوده است[۵]
اين اثر، كتابى ارزشمند و مفيد در شرح و توضيح بسيارى از عقايد شيعه است. شيخ صدوق با جمع‌آورى سخنان و بحث‌هاى امام رضا(ع) با ديگر انديشمندان آن دوران، بسيارى از مباحث مهم اسلامى را مطرح كرده است[۶]
گزارش محتوا
در مقدمه مصحح، ضمن اشاره‌اى كوتاه به دوران زندگى نویسنده، نحوه تصحيح كتاب و رموز به‌كاررفته در آن، توضيح داده شده است[۷]
در مقدمه مؤلف، به عناوين ابواب كتاب، اشاره شده است[۸]
آنچه اثر را نسبت به ديگر مجموعه‌هاى روايى، متعادل‌تر نشان داده، رويكردى است كه مؤلف با نقل روايات متعارض در جمع‌بندى و تحليل پيش گرفته است. به‌عنوان نمونه، در باب 19 (ما جاء في علامات الإمام) دو روايت متفاوت آورده شده كه در يكى، تلقى غير واقع‌بينانه‌اى از ويژگى‌هاى فوق طبيعى ائمه(ع)مشهود است و در ديگرى، منزلت امام با نگاهى واقع‌بينانه توصيف شده است. در ادامه به جريان غلو اشاره شده و با ذكر برخى عقايد باطل آن‌ها، تلويحاً انديشه‌هاى غاليانه، وجه تعارض اين دو روايت دانسته شده است.
كتاب، مشتمل بر مباحثى چون: روايات مربوط به امام رضا(ع)؛ مجموعه مناظرات امام رضا(ع) با ديگر انديشمندان و منتقدان در زمان مأمون؛ مجموعه روايات نقل‌شده از زبان امام رضا(ع) به نقل از پدرانشان و مناظرات پدر و اجداد امام رضا(ع) با انديشمندان زمانه خودشان است.
اين كتاب، جايگاه ويژه‌اى در منابع روايى و مجموعه‌هاى حديث شيعه دارد. يكى از جنبه‌هایى كه در اين زمينه مى‌توان به آن اشاره كرد، پرداختن كتاب به عصمت انبياست. مى‌توان گفت: اگر روايات مربوط به عصمت انبيا از طريق اين كتاب به دست ما نمى‌رسيد، چه‌بسا گفته‌هاى ائمه(ع)، در اين زمينه در پرده ابهام مى‌ماند و پاسخ روشن امام رضا(ع) به شبهه‌هاى مأمون و منتقدين و انديشمندان فرقه‌هاى گوناگون درباره عصمت پيغمبران، بر ما روشن نبود و شناخته نمى‌شد.
وضعيت كتاب
اين كتاب، بسيار مورد توجه علما و انديشمندان اسلامى قرار گرفته است و ترجمه‌ها و شروح فراوانى بر آن نگاشته شده، مانند:
- ترجمه‌اى از محمدصالح بن محمدباقر قزوينى؛
- ترجمه عيون از سيد جليل ميرزا ذبيح‌الله بن ميرزا هدايت‌الله؛
- ترجمه‌اى از مولى على بن طيفور بسطامى؛
- ترجمه‌اى از سيد على بن محمد بن اسدالله امامى؛
- ترجمه‌اى توسط حاج شيخ محمدتقى بن محمدباقر اصفهانى؛
- ترجمه‌اى به نام كاشف النقاب؛
- ترجمه‌اى به نام بركات المشهد المقدس؛
- ترجمه عيون، نوشته يكى از افاضل مشهد رضوى، در سال 1245ق كه به امر سيد محمد بن سيد دلدار على نقوى نصيرآبادى نوشته شده است؛
- ترجمه علامه مجلسى از بخش‌هايى از كتاب، مانند ترجمه خطبه امام در توحيد و...؛
- شرح عيون أخبار الرضا، نوشته على‌اصغر بن سيد حسين، حكيم بن سيد على شوشترى؛
- شرح كتاب، توسط محمدعلى حزين بن شيخ ابوطالب زاهدى گيلانى؛
- شرح عيون أخبار الرضا، نوشته سيد نعمت‌الله جزايرى؛
- شرح عيون أخبار الرضا، نوشته مولى هادى بنابى؛
- شرح خطبة الرضا، نوشته حسن بن على گوهر قراچه‌داغى كه شرح خطبه توحيد اين كتاب است.
اين كتاب به دليل استقبال زياد تاكنون نيز به‌صورت گسترده در حال چاپ است كه از آثار دهه‌هاى اخير مى‌توان به كتاب «عيون أخبار الرضا» ترجمه حميدرضا مستفيد و به تصحيح استاد على‌اكبر غفارى اشاره كرد.
پانویس
- ↑ حسن‌پور، سيد عبدالكريم]
- ↑ همان
- ↑ رحمتى، محمدكاظم، صحيفة الرضا عليه‌السلام به روايت شيخ صدوق... ص 61
- ↑ همان، دو كتاب به روايت شيخ صدوق، ص61
- ↑ همان
- ↑ ويكى فقه
- ↑ مقدمه مصحح، صفحه ب - ن
- ↑ همان، ص 8
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- رحمتى، محمدكاظم «صحيفة الرضا عليه‌السلام به روايت شيخ صدوق و ابوعبدالرحمان سلمى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين»، مرداد و شهريور 1382، شماره 70 و 71 (5 صفحه از 61 تا 65).
- رحمتى، محمدكاظم «دو كتاب به روايت شيخ صدوق»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «كتاب ماه دين»، فروردين و ارديبهشت 1382، شماره 66 و 67 (7 صفحه، از 61 تا 67).
- حسن‌پور، سيد عبدالكريم، پايگاه اينترنتى گروه تاريخ اسلامى مجتمع عالى امام خمينى(ره)، منتشرشده در یک شنبه، 26 خرداد 1398.
- پايگاه اينترنتى دانشنامه حوزوى ويكى فقه، چهارشنبه 1 خرداد 1390.