الصلاة في الكتاب و السنة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '↵↵ ' به ' ') |
||
| (۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
همراه با ترجمه فارسی | همراه با ترجمه فارسی | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[محمدی ری‌شهری، محمد]] ( | [[محمدی ری‌شهری، محمد]] (نویسنده) | ||
[[مسعودی، عبدالهادی]] (مترجم) | [[مسعودی، عبدالهادی]] (مترجم) | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
احاديث اهل سنت - صلاة | احاديث اهل سنت - صلاة | ||
قرآن - | قرآن - برگزيده‌ها | ||
احاديث شيعه - صلاة | احاديث شيعه - صلاة | ||
| ناشر = | | ناشر = | ||
مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر | |||
| مکان نشر = | | مکان نشر = ایران - قم | ||
| سال نشر = |مجلد1: 1377ش , | | سال نشر = |مجلد1: 1377ش , | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
| شابک =964-5985-57-9 | | شابک =964-5985-57-9 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =18148 | ||
| کتابخوان همراه نور =18148 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''الصلاة في الكتاب و السنة همراه با ترجمه فارسی'''، تألیف [[محمدی ری‌شهری، محمد|محمد محمدی ری‌شهری]]، با ترجمه [[مسعودی، عبدالهادی|عبدالهادی مسعودی]]، بخشی از موسوعه بزرگ «[[ميزان الحكمة]]» در مورد نماز می‌باشد که به‌صورت مستقل، منتشر شده است. | |||
انگیزه نویسنده، نوشتن کتابی در مورد نماز و جبران کاستی‌هایی بوده که در آثار گذشتگان، احساس می‌شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/7 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7]</ref>. | |||
انگیزه نویسنده، نوشتن کتابی در مورد نماز و جبران | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در نوشتار [[اسلامی، حسن|سیدحسن اسلامی]] آمده است که: تنها هدف ترجمه موسوعه بزرگ «[[ميزان الحكمة]]»، آن است که زمینه آشنایی بیشتر با متن اصلی فراهم شود و | در نوشتار [[اسلامی، حسن|سیدحسن اسلامی]] آمده است که: تنها هدف ترجمه موسوعه بزرگ «[[ميزان الحكمة]]»، آن است که زمینه آشنایی بیشتر با متن اصلی فراهم شود و تشنه‌کامان بتوانند، نه از طریق جوباره‌ای، که مستقیما از آن آبشخور معرفت سیراب گردند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/5 ر.ک: درباره این ترجمه، ص5]</ref>. | ||
در مقدمه مؤلف، به انگیزه وی از تدوین کتاب، اشاره شده است. او معتقد است باآنکه مسلمانان | در مقدمه مؤلف، به انگیزه وی از تدوین کتاب، اشاره شده است. او معتقد است باآنکه مسلمانان کوشش‌های فراوانی را به نماز اختصاص داده و کتاب‌های ارزشمند بسیاری پیرامون آداب و رمز و راز آن نگاشته‌اند، ولی هنوز کتابی که این فریضه الهی و مسائل آن را تحلیل کند و از دیدگاه احادیث فریقین، جایگاه والا و نقش سازنده آن را نشان دهد، عرضه نشده است. وی قصد دارد تا در این کتاب، قسمتی از این خلأ را پر نماید<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/7 ر.ک: مقدمه مؤلف، ص7]</ref>. | ||
این اثر، با روشی جدید و نظمی نو، در پرتو هدایت آیات قرآن و احادیثی که محدثان شیعه و سنی نقل | این اثر، با روشی جدید و نظمی نو، در پرتو هدایت آیات قرآن و احادیثی که محدثان شیعه و سنی نقل کرده‌اند، به مهمترین مسئله‌ای که جامعه اسلامی بدان نیاز دارد، پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/7 ر.ک: همان]</ref>. | ||
نویسنده در مدخل (پیشگفتار)، ضمن بیان اهمیت و جایگاه نماز، | نویسنده در مدخل (پیشگفتار)، ضمن بیان اهمیت و جایگاه نماز، گوشه‌های از سفارشات اخلاقی [[خمینی، سید روح‌الله|امام خمینی(ره)]] به فرزندش پیرامون تأثیر نماز در جهاد اکبر و پیروزی در آن را آورده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/11 ر.ک: مدخل، ص11]</ref>. | ||
در فصل اول، روایاتی از معصومین(ع) در مورد وجوب نماز، ذکر شده است. در روایتی که در این فصل آمده، پیامبر(ص) فرموده است: «بر من و امتم، پنج نماز نازل شده که بر امتهای پیشین نشده و بر امتی پس از من واجب | در فصل اول، روایاتی از معصومین(ع) در مورد وجوب نماز، ذکر شده است. در روایتی که در این فصل آمده، پیامبر(ص) فرموده است: «بر من و امتم، پنج نماز نازل شده که بر امتهای پیشین نشده و بر امتی پس از من واجب نمی‌شود؛ زیرا پیامبری پس از من نمی‌آید»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/16 ر.ک: متن کتاب، ص16]</ref>. | ||
فصل دوم، در رابطه با حکمت نماز، | فصل دوم، در رابطه با حکمت نماز، می‌باشد. در روایتی از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] که در این فصل آمده، هشام از آن حضرت پرسیده است: «بااینکه نماز، مردم را از کار و زندگی بازمی‌دارد و تن‌هایشان را خسته می‌کند، چرا واجب شده است؟» و آن حضرت در پاسخ به این نکته اشاره نموده‌اند که اگر مردم بدون هیچ آگاهی و یادآوری از پیامبر(ص) رها شوند و تنها به همان رسالت نخستین و حضور قرآن در میان آنان بسنده شود، مانند امتهای پیشین می‌گردند که به دین گرویدند و کتاب‌هایی هم نوشتند و مردم را به دین خود فراخواندند و حتی برای آن جنگیدند، اما با رفتنشان، دینشان هم رفت و اثر از آنان باقی نماند. حال آنکه خداوند خواست که مردم پیامبر(ص) را از یاد نبرند؛ ازاین‌رو نماز را بر آنان واجب کرد تا او را هر روز، پنج بار یاد کنند و نام مبارکش را بر زبان آورند و به نماز و به یاد خدا فرمان داده شدند، تا غافل نگردند و او را فراموش نکنند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/18 ر.ک: همان، ص18]</ref>. | ||
در فصل سوم، آیاتی که در | در فصل سوم، آیاتی که در آن‌ها، به وجود نماز در امتهای پیشین اشاره شده، آمده است. از جمله این آیات، عبارت است از آیه 83 سوره البقره با این مضمون: «و چون از بنی‌اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم به زبان خوش سخن بگویید و نماز را برپا دارید و زکات را بدهید»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/20 ر.ک: همان، ص20]</ref>. | ||
روایات مربوط به فضیلت نماز، در فصل چهارم آمده است. در روایتی در این فصل آمده است: «هر چیز را زینتی است و زینت اسلام، نمازهای پنجگانه است و هر چیز | روایات مربوط به فضیلت نماز، در فصل چهارم آمده است. در روایتی در این فصل آمده است: «هر چیز را زینتی است و زینت اسلام، نمازهای پنجگانه است و هر چیز پایه‌ای دارد و پایه مؤمن، نماز است و برای هر چیزی، چراغی است و چراغ دل مؤمن، نمازهای پنجگانه است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/22 ر.ک: همان، ص22]</ref>. | ||
در فصل پنجم، | در فصل پنجم، ویژگی‌های نماز با استفاده از آیات و روایات آمده است. برخی از این ویژگی‌ها، عبارتند از: ستون دین، سر در کالبد، اصل دین، نشانه ایمان، سمای دین، پایه دین، سنگ بنای اسلام، بهترین دستور، روشنی چشم پیامبر(ص)، نخستین واجب الهی، نخستین آموزش واجب، نخستین مورد بازخواست و...<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/24 ر.ک: همان، ص24-29]</ref>. | ||
در فصل ششم، آیات و روایاتی ذکر شده که در | در فصل ششم، آیات و روایاتی ذکر شده که در آن‌ها، به برپاداشتن نماز، ترغیب شده است. از جمله آیه‌ای از سوره حج که خداوند در آن می‌فرماید: «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم، نماز برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و به کارهای پسندیده دستور می‌دهند و از کارهای ناپسند بازمی‌دارند...»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/31 ر.ک: همان، ص31]</ref>. | ||
آیات و روایاتی که بر مواظبت بر نماز تأکید دارند، در فصل هفتم آمده است. در روایتی در این فصل، پیامبر(ص) نماز را به پیمانه و ترازو تشبیه کرده و | آیات و روایاتی که بر مواظبت بر نماز تأکید دارند، در فصل هفتم آمده است. در روایتی در این فصل، پیامبر(ص) نماز را به پیمانه و ترازو تشبیه کرده و فرموده‌اند: «نماز، پیمانه یا ترازو است؛ هرکس تمام بیاورد، تمامش می‌دهند و هرکس کم گذارد، می‌دانید که خداوند درباره کم‌فروشان چه نازل کرده است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/34 ر.ک: همان، ص34]</ref>. | ||
در فصل هشتم، چهار روایت ذکر شده که به وقت نمازهای یومیه، اشاره کرده و محدوده زمانی | در فصل هشتم، چهار روایت ذکر شده که به وقت نمازهای یومیه، اشاره کرده و محدوده زمانی آن‌ها را مشخص کرده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/37 ر.ک: همان، ص37]</ref>. | ||
در فصل نهم، با روایاتی آشنا خواهیم شد که بر مواظبت بر وقتهای نماز، تأکید دارند. از جمله در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که: «هرکس نمازش را عمدا ترک کند، دینش را نابود کرده است و هرکس در وقتش نخواند، در «ویل» داخل | در فصل نهم، با روایاتی آشنا خواهیم شد که بر مواظبت بر وقتهای نماز، تأکید دارند. از جمله در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که: «هرکس نمازش را عمدا ترک کند، دینش را نابود کرده است و هرکس در وقتش نخواند، در «ویل» داخل می‌شود که دره‌ای در جهنم است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/38 ر.ک: همان، ص38]</ref>. | ||
در فصل دهم، آیات و روایاتی آمده است که به واداشتن خانواده به نماز، فرمان | در فصل دهم، آیات و روایاتی آمده است که به واداشتن خانواده به نماز، فرمان داده‌اند. در روایتی از [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] چنین آمده است که پیامبر(ص) با خواندن نماز، خود را به رنج می‌افکند، باآنکه مژده بهشت شنیده بود؛ چون خداوند فرموده بود: «خانوده‌ات را به نماز فرمان ده و خود بر آن شکیبا باش»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18624/1/43 ر.ک: همان، ص43]</ref>. | ||
عنوان فصول دیگر، | عنوان فصول دیگر، به‌ترتیب عبارت است از: فضیلت نمازگزار؛ حدود نماز؛ آداب نماز؛ تکبیر و آداب آن؛ رکوع، سجده و آداب آن‌ها؛ آداب برخاستن از سجده؛ قنوت، تشهد، سلام و آداب آن‌ها؛ کلیات آداب نماز؛ آنچه شایسته نمازگزار نیست؛ بیم دادن از سبک شمردن نماز و تباه کردن آن؛ آثار نماز؛ آثار نماز نخواندن؛ کیفر ترک نماز؛ حقیقت نماز؛ اسباب و موانع پذیرش آن؛ فضیلت ذکر و دعا پس از نماز؛ آنچه پس از نماز شایسته است؛ دعاهای روایت‌شده در پی نماز؛ فضیلت انتظار نماز؛ روش اهلبیت(ع) در نماز؛ فرادا یا جماعت و قضای نماز. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
«فهرست آیات»، «فهرست نامهای پیامبران، امامان و فرشتگان»، «فهرست اشخاص»، «فهرست | «فهرست آیات»، «فهرست نامهای پیامبران، امامان و فرشتگان»، «فهرست اشخاص»، «فهرست فرقه‌ها و مذهب‌ها»، «فهرست گروه‌ها و قبیله‌ها»، «فهرست شهرها و مکان‌ها»، «نشانی‌ها و پینوشتها»، «فهرست منابع تحقیق» و «فهرست مطالب»، در انتهای کتاب آمده است. | ||
در | در پاورقی‌ها، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و مطالب کتاب، ذکر شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ميزان الحكمة]] | [[ميزان الحكمة]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۹: | ||
[[رده:اجراء، منتخبات موضوعی]] | [[رده:اجراء، منتخبات موضوعی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۶ سپتامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۳
| الصلاة في الكتاب و السنة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | محمدی ری‌شهری، محمد (نویسنده) مسعودی، عبدالهادی (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | نماز در کتاب و سنت همراه با ترجمه فارسی |
| ناشر | مؤسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر |
| مکان نشر | ایران - قم |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-5985-57-9 |
| موضوع | احاديث اهل سنت - صلاة
قرآن - برگزيده‌ها احاديث شيعه - صلاة |
| زبان | فارسی عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 141/5 /ن8 م36041 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الصلاة في الكتاب و السنة همراه با ترجمه فارسی، تألیف محمد محمدی ری‌شهری، با ترجمه عبدالهادی مسعودی، بخشی از موسوعه بزرگ «ميزان الحكمة» در مورد نماز می‌باشد که به‌صورت مستقل، منتشر شده است.
انگیزه نویسنده، نوشتن کتابی در مورد نماز و جبران کاستی‌هایی بوده که در آثار گذشتگان، احساس می‌شده است.[۱].
ساختار
کتاب با نوشتاری تحت عنوان «درباره این ترجمه»، به قلم سیدحسن اسلامی و مقدمه مؤلف و یک مدخل آغاز و مطالب در چهل فصل، تنظیم شده است.
در هر فصل از کتاب، نخست، متن عربی (متشکل از آیات و روایات پیرامون موضوع فصل) ذکر شده و سپس ترجمه فارسی آن متن آمده است.
گزارش محتوا
در نوشتار سیدحسن اسلامی آمده است که: تنها هدف ترجمه موسوعه بزرگ «ميزان الحكمة»، آن است که زمینه آشنایی بیشتر با متن اصلی فراهم شود و تشنه‌کامان بتوانند، نه از طریق جوباره‌ای، که مستقیما از آن آبشخور معرفت سیراب گردند[۲].
در مقدمه مؤلف، به انگیزه وی از تدوین کتاب، اشاره شده است. او معتقد است باآنکه مسلمانان کوشش‌های فراوانی را به نماز اختصاص داده و کتاب‌های ارزشمند بسیاری پیرامون آداب و رمز و راز آن نگاشته‌اند، ولی هنوز کتابی که این فریضه الهی و مسائل آن را تحلیل کند و از دیدگاه احادیث فریقین، جایگاه والا و نقش سازنده آن را نشان دهد، عرضه نشده است. وی قصد دارد تا در این کتاب، قسمتی از این خلأ را پر نماید[۳].
این اثر، با روشی جدید و نظمی نو، در پرتو هدایت آیات قرآن و احادیثی که محدثان شیعه و سنی نقل کرده‌اند، به مهمترین مسئله‌ای که جامعه اسلامی بدان نیاز دارد، پرداخته است.[۴].
نویسنده در مدخل (پیشگفتار)، ضمن بیان اهمیت و جایگاه نماز، گوشه‌های از سفارشات اخلاقی امام خمینی(ره) به فرزندش پیرامون تأثیر نماز در جهاد اکبر و پیروزی در آن را آورده است.[۵].
در فصل اول، روایاتی از معصومین(ع) در مورد وجوب نماز، ذکر شده است. در روایتی که در این فصل آمده، پیامبر(ص) فرموده است: «بر من و امتم، پنج نماز نازل شده که بر امتهای پیشین نشده و بر امتی پس از من واجب نمی‌شود؛ زیرا پیامبری پس از من نمی‌آید»[۶].
فصل دوم، در رابطه با حکمت نماز، می‌باشد. در روایتی از امام صادق(ع) که در این فصل آمده، هشام از آن حضرت پرسیده است: «بااینکه نماز، مردم را از کار و زندگی بازمی‌دارد و تن‌هایشان را خسته می‌کند، چرا واجب شده است؟» و آن حضرت در پاسخ به این نکته اشاره نموده‌اند که اگر مردم بدون هیچ آگاهی و یادآوری از پیامبر(ص) رها شوند و تنها به همان رسالت نخستین و حضور قرآن در میان آنان بسنده شود، مانند امتهای پیشین می‌گردند که به دین گرویدند و کتاب‌هایی هم نوشتند و مردم را به دین خود فراخواندند و حتی برای آن جنگیدند، اما با رفتنشان، دینشان هم رفت و اثر از آنان باقی نماند. حال آنکه خداوند خواست که مردم پیامبر(ص) را از یاد نبرند؛ ازاین‌رو نماز را بر آنان واجب کرد تا او را هر روز، پنج بار یاد کنند و نام مبارکش را بر زبان آورند و به نماز و به یاد خدا فرمان داده شدند، تا غافل نگردند و او را فراموش نکنند[۷].
در فصل سوم، آیاتی که در آن‌ها، به وجود نماز در امتهای پیشین اشاره شده، آمده است. از جمله این آیات، عبارت است از آیه 83 سوره البقره با این مضمون: «و چون از بنی‌اسرائیل پیمان محکم گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به پدر و مادر و خویشان و یتیمان و مستمندان احسان کنید و با مردم به زبان خوش سخن بگویید و نماز را برپا دارید و زکات را بدهید»[۸].
روایات مربوط به فضیلت نماز، در فصل چهارم آمده است. در روایتی در این فصل آمده است: «هر چیز را زینتی است و زینت اسلام، نمازهای پنجگانه است و هر چیز پایه‌ای دارد و پایه مؤمن، نماز است و برای هر چیزی، چراغی است و چراغ دل مؤمن، نمازهای پنجگانه است»[۹].
در فصل پنجم، ویژگی‌های نماز با استفاده از آیات و روایات آمده است. برخی از این ویژگی‌ها، عبارتند از: ستون دین، سر در کالبد، اصل دین، نشانه ایمان، سمای دین، پایه دین، سنگ بنای اسلام، بهترین دستور، روشنی چشم پیامبر(ص)، نخستین واجب الهی، نخستین آموزش واجب، نخستین مورد بازخواست و...[۱۰].
در فصل ششم، آیات و روایاتی ذکر شده که در آن‌ها، به برپاداشتن نماز، ترغیب شده است. از جمله آیه‌ای از سوره حج که خداوند در آن می‌فرماید: «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم، نماز برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و به کارهای پسندیده دستور می‌دهند و از کارهای ناپسند بازمی‌دارند...»[۱۱].
آیات و روایاتی که بر مواظبت بر نماز تأکید دارند، در فصل هفتم آمده است. در روایتی در این فصل، پیامبر(ص) نماز را به پیمانه و ترازو تشبیه کرده و فرموده‌اند: «نماز، پیمانه یا ترازو است؛ هرکس تمام بیاورد، تمامش می‌دهند و هرکس کم گذارد، می‌دانید که خداوند درباره کم‌فروشان چه نازل کرده است»[۱۲].
در فصل هشتم، چهار روایت ذکر شده که به وقت نمازهای یومیه، اشاره کرده و محدوده زمانی آن‌ها را مشخص کرده‌اند[۱۳].
در فصل نهم، با روایاتی آشنا خواهیم شد که بر مواظبت بر وقتهای نماز، تأکید دارند. از جمله در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که: «هرکس نمازش را عمدا ترک کند، دینش را نابود کرده است و هرکس در وقتش نخواند، در «ویل» داخل می‌شود که دره‌ای در جهنم است»[۱۴].
در فصل دهم، آیات و روایاتی آمده است که به واداشتن خانواده به نماز، فرمان داده‌اند. در روایتی از حضرت علی(ع) چنین آمده است که پیامبر(ص) با خواندن نماز، خود را به رنج می‌افکند، باآنکه مژده بهشت شنیده بود؛ چون خداوند فرموده بود: «خانوده‌ات را به نماز فرمان ده و خود بر آن شکیبا باش»[۱۵].
عنوان فصول دیگر، به‌ترتیب عبارت است از: فضیلت نمازگزار؛ حدود نماز؛ آداب نماز؛ تکبیر و آداب آن؛ رکوع، سجده و آداب آن‌ها؛ آداب برخاستن از سجده؛ قنوت، تشهد، سلام و آداب آن‌ها؛ کلیات آداب نماز؛ آنچه شایسته نمازگزار نیست؛ بیم دادن از سبک شمردن نماز و تباه کردن آن؛ آثار نماز؛ آثار نماز نخواندن؛ کیفر ترک نماز؛ حقیقت نماز؛ اسباب و موانع پذیرش آن؛ فضیلت ذکر و دعا پس از نماز؛ آنچه پس از نماز شایسته است؛ دعاهای روایت‌شده در پی نماز؛ فضیلت انتظار نماز؛ روش اهلبیت(ع) در نماز؛ فرادا یا جماعت و قضای نماز.
وضعیت کتاب
«فهرست آیات»، «فهرست نامهای پیامبران، امامان و فرشتگان»، «فهرست اشخاص»، «فهرست فرقه‌ها و مذهب‌ها»، «فهرست گروه‌ها و قبیله‌ها»، «فهرست شهرها و مکان‌ها»، «نشانی‌ها و پینوشتها»، «فهرست منابع تحقیق» و «فهرست مطالب»، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و مطالب کتاب، ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.