الكواكب السائرة بأعيان المئة العاشرة: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '== ساختار ==' به '==ساختار==')
    جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''')
     
    (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    | تصویر =NUR11481J1.jpg
    | تصویر =NUR11481J1.jpg
    | عنوان =الکواکب السائرة بأعیان المئة العاشرة
    | عنوان =الكواكب السائرة بأعيان المئة العاشرة
    | عنوان‌های دیگر =
    | عنوان‌های دیگر =
    | پدیدآوران =  
    | پدیدآوران =  
    [[جبور، جبراییل سلیمان]] (محقق)
    [[جبور، جبراییل سلیمان]] (محقق)


    [[غزی، محمد بن محمد (نجم‌الدین)]] (نويسنده)
    [[غزی، محمد بن محمد (نجم‌الدین)]] (نویسنده)
    | زبان =عربی
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏CT‎‏ ‎‏203‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏غ‎‏4
    | کد کنگره =‏CT‎‏ ‎‏203‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏غ‎‏4
    خط ۲۵: خط ۲۵:
    | چاپ =2
    | چاپ =2
    | تعداد جلد =3
    | تعداد جلد =3
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =15131
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =11481
    | کتابخوان همراه نور =11481
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    | پیش از =
    | پیش از =
    }}
    }}
     
    '''الكواكب السائرة بأعيان المائة العاشرة'''، اثر عربى [[غزی، محمد بن محمد (نجم‌الدین)|شيخ نجم‌الدين غزى]]، با تحقيق [[جبور، جبراییل سلیمان|جبرائيل سليمان جبور]]، كتابى است در شرح حال بزرگان و مشاهير عرب در قرن دهم هجرى.
    '''الكواكب السائرة بأعيان المائة العاشرة'''، اثر عربى شيخ نجم‌الدين غزى، با تحقيق جبرائيل سليمان جبور، كتابى است در شرح حال بزرگان و مشاهير عرب در قرن دهم هجرى.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    كتاب با دو مقدمه از ناشر و نويسنده آغاز و مطالب در سه طبقه، در سه جلد، تنظيم شده است.
    كتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در سه طبقه، در سه جلد، تنظيم شده است.


    نويسنده، كتاب را بر حسب اسم (نه لقب و كنيه) و به ترتيب حروف معجم، مرتب ساخته است. وى هر طبقه را، به ثلثى از متوفيات قرن دهم هجرى اختصاص داده و در هر طبقه، از باب تبرک، نام «محمد» را پيش انداخته و سرگذشت محمدنامان را در آغاز آورده و سپس، به نام‌هاى ديگر، به ترتيب حروف الفبا، پرداخته است. اين همان روشى است كه [[خطيب بغدادى]] در «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]» و صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در «[[الوافي بالوفيات]]» برگزيده و بدان عمل نموده‌اند.<ref>ر.ک: طاهرى عراقى، احمد، 1357، ص373-374</ref>
    نویسنده، كتاب را بر حسب اسم (نه لقب و كنيه) و به ترتيب حروف معجم، مرتب ساخته است. وى هر طبقه را، به ثلثى از متوفيات قرن دهم هجرى اختصاص داده و در هر طبقه، از باب تبرک، نام «محمد» را پيش انداخته و سرگذشت محمدنامان را در آغاز آورده و سپس، به نام‌هاى ديگر، به ترتيب حروف الفبا، پرداخته است. اين همان روشى است كه [[خطیب بغدادى]] در «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]» و صلاح‌الدين [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] در «[[الوافي بالوفيات]]» برگزيده و بدان عمل نموده‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/3253/373 ر.ک: طاهرى عراقى، احمد، 1357، ص373-374]</ref>


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه نخست، ابتدا به توضيح نسخ خطى كتاب پرداخته شده و سپس، شرح حال مفصلى از نويسنده، ارائه گرديده است.<ref>مقدمه نخست، ج1، صفحه الف - ر</ref>
    در مقدمه نخست، ابتدا به توضيح نسخ خطى كتاب پرداخته شده و سپس، شرح حال مفصلى از نویسنده، ارائه گرديده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/15131/1/1 مقدمه نخست، ج1، صفحه الف - ر]</ref>


    در مقدمه نويسنده، ضمن اشاره به موضوع، اهميت و ساختار كتاب، به بيان انگيزه نگارش آن پرداخته شده است.<ref>مقدمه دوم، همان، ص3-10</ref>
    در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به موضوع، اهميت و ساختار كتاب، به بيان انگيزه نگارش آن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/3 مقدمه دوم، همان، ص3-10]</ref>


    نويسنده در مقدمه به اين نكته اشاره دارد كه التزامى به استقراى تمامى اعيان و مشاهير و نيز استقصا در تمامى بلاد را نداشته است، اما بااين‌حال، به آن اندازه كه به تراجم و شرح حال افراد دست يافته، از ذكر آن‌ها، فروگذار نكرده است.<ref>ر.ک: همان، ص7</ref>
    نویسنده در مقدمه به اين نكته اشاره دارد كه التزامى به استقراى تمامى اعيان و مشاهير و نيز استقصا در تمامى بلاد را نداشته است، اما بااين‌حال، به آن اندازه كه به تراجم و شرح حال افراد دست يافته، از ذكر آن‌ها، فروگذار نكرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/7 ر.ک: همان، ص7]</ref>


    زمانى كه نويسنده تصميم به تأليف زندگى‌نامه‌هاى مردان سده دهم هجرى گرفت، كتب موجود در اين باب را بسيار اندك يافت؛ به‌طورى‌كه رفع نياز و احتياج او را نمى‌كردند و اغلب آن‌ها تاريخ مردان را فقط تا نيمه قرن دهم در بر داشتند. لذا وى به نسخ خطى شيوخ يا علماى مورد اعتماد و آنچه كه شنيده بود استناد كرده تا مواد و مطالب كتاب حاضر را كامل نمايد.<ref>ر.ک: شكورى، ابوالفضل، 1365، ص154</ref>
    زمانى كه نویسنده تصميم به تأليف زندگى‌نامه‌هاى مردان سده دهم هجرى گرفت، كتب موجود در اين باب را بسيار اندك يافت؛ به‌طورى‌كه رفع نياز و احتياج او را نمی‌كردند و اغلب آن‌ها تاريخ مردان را فقط تا نيمه قرن دهم در بر داشتند. لذا وى به نسخ خطى شيوخ يا علماى مورد اعتماد و آنچه كه شنيده بود استناد كرده تا مواد و مطالب كتاب حاضر را كامل نمايد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/19041/154 ر.ک: شكورى، ابوالفضل، 1365، ص154]</ref>


    نويسنده در خلال معرفى افراد و ارائه اطلاعاتى در مورد نام، كنيه، لقب، نسب، آثار، اساتيد و شاگرادن، به بيان مكارم اخلاق و صفات حسنه بارز و مشهور افراد پرداخته و به امور و صفاتى كه نشانگر نقص، كاستى و يا نفى عدالت در فرد بوده و مخالف صيانت از آبرو و حيثيت اشخاص مى‌باشد، تعرضى نكرده و در چنين مواردى، مطلب را به قائل آن، مستند كرده است.<ref>ر.ک: مقدمه، ج1، ص7</ref>
    نویسنده در خلال معرفى افراد و ارائه اطلاعاتى در مورد نام، كنيه، لقب، نسب، آثار، اساتيد و شاگرادن، به بيان مكارم اخلاق و صفات حسنه بارز و مشهور افراد پرداخته و به امور و صفاتى كه نشانگر نقص، كاستى و يا نفى عدالت در فرد بوده و مخالف صيانت از آبرو و حيثيت اشخاص مى‌باشد، تعرضى نكرده و در چنين مواردى، مطلب را به قائل آن، مستند كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/7 ر.ک: مقدمه، ج1، ص7]</ref>


    طبقه اول كتاب، دربردارنده تراجم اعيان و مشاهيرى است كه وفاتشان بين سال‌هاى 701ق تا آخر 733ق، يعنى ثلث اول قرن دهم هجرى، اتفاق افتاده است. اولين اين افراد، محمد بن عوجان.<ref>متن كتاب، همان، ص11</ref>بوده و آخرين آن‌ها، يونس همدانى است.<ref>همان، ص320</ref>
    طبقه اول كتاب، دربردارنده تراجم اعيان و مشاهيرى است كه وفاتشان بين سال‌هاى 701ق تا آخر 733ق، يعنى ثلث اول قرن دهم هجرى، اتفاق افتاده است. اولین اين افراد، محمد بن عوجان.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/11 متن كتاب، همان، ص11]</ref>بوده و آخرين آن‌ها، يونس همدانى است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/320 همان، ص320]</ref>


    از جمله افراد اين طبقه، مى‌توان از: محمد قيراطى.<ref>همان، ص13</ref>؛ ابراهيم بن معتمد.<ref>همان، ص100</ref>؛ احمد بن امير غفله.<ref>همان، ص126</ref>؛ زكريا بن قاضى زين‌الدين انصارى.<ref>همان، ص196</ref>؛ سعدى بن ناجى‌بيك.<ref>همان، ص208</ref>؛ صالح بن يوسف.<ref>همان، ص215</ref>؛ على كردى.<ref>همان، ص283</ref>؛ لطف‌الله توقاتى.<ref>همان، ص301</ref>؛ نبهان بن عبدالهادى صفورى.<ref>همان، ص310</ref>؛ ياسين شافعى.<ref>همان، ص312</ref>و يوسف بن سويدكين.<ref>همان، ص319</ref>نام برد.
    از جمله افراد اين طبقه، مى‌توان از: محمد قيراطى.<ref>همان، ص13</ref>؛ ابراهیم بن معتمد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/100 همان، ص100]</ref>؛ احمد بن امير غفله.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/126 همان، ص126]</ref>؛ زكريا بن قاضى زين‌الدين انصارى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/196 همان، ص196]</ref>؛ سعدى بن ناجى‌بيك.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/208 همان، ص208]</ref>؛ صالح بن يوسف.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/215 همان، ص215]</ref>؛ على كردى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/283 همان، ص283]</ref>؛ لطف‌الله توقاتى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/301 همان، ص301]</ref>؛ نبهان بن عبدالهادى صفورى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/310 همان، ص310]</ref>؛ ياسين شافعى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/312 همان، ص312]</ref>و يوسف بن سويدكين.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/319 همان، ص319]</ref>نام برد.


    طبقه دوم، كه در جلد دوم جاى گرفته، شامل كسانى است كه در ثلث دوم قرن دهم هجرى مى‌زيسته‌اند كه اولين آن‌ها، محمد بن محمد غزى.<ref>همان، ج2، ص3</ref>و آخرين ايشان، يوسف قراصوى.<ref>همان، ص263</ref>مى‌باشد.
    طبقه دوم، كه در جلد دوم جاى گرفته، شامل كسانى است كه در ثلث دوم قرن دهم هجرى مى‌زيسته‌اند كه اولین آن‌ها، محمد بن محمد غزى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/3 همان، ج2، ص3]</ref>و آخرين ايشان، يوسف قراصوى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/263 همان، ص263]</ref>مى‌باشد.


    برخى از افراد مذكور در اين طبقه، عبارتند از: محمد بن محمد دلجى.<ref>همان، ص6</ref>؛ ابراهيم بقاعى حنبلى.<ref>همان، ص75</ref>؛ حسن بن اسكندر.<ref>همان، ص134</ref>؛ خليل بن محمد صلتى.<ref>همان، ص141</ref>؛ داود بن حسن عجلونى.<ref>همان، ص142</ref>؛ رجب يعفورى.<ref>همان، ص143</ref>؛ عبدالله بن محمد مدرنى.<ref>همان، ص154</ref>؛ عبدالقادر صهيونى.<ref>همان، ص172</ref>؛ على بن محمد بن ابوسعيد.<ref>همان، ص199</ref>؛ فاطمه بنت قريمزان.<ref>همان، ص238</ref>؛ ناصر دمشقى.<ref>همان، ص254</ref>و يوسف بن على رومى.<ref>همان، ص262</ref>
    برخى از افراد مذكور در اين طبقه، عبارتند از: محمد بن محمد دلجى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/6 همان، ص6]</ref>؛ ابراهیم بقاعى حنبلى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/75 همان، ص75]</ref>؛ حسن بن اسكندر.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/134 همان، ص134]</ref>؛ خليل بن محمد صلتى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/141 همان، ص141]</ref>؛ داود بن حسن عجلونى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/142 همان، ص142]</ref>؛ رجب يعفورى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/143 همان، ص143]</ref>؛ عبدالله بن محمد مدرنى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/154 همان، ص154]</ref>؛ عبدالقادر صهيونى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/172 همان، ص172]</ref>؛ على بن محمد بن ابوسعيد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/199 همان، ص199]</ref>؛ فاطمه بنت قريمزان.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/238 همان، ص238]</ref>؛ ناصر دمشقى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/254 همان، ص254]</ref>و يوسف بن على رومى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7528/1/262 همان، ص262]</ref>


    طبقه سوم، در جلد سوم آمده و در آن، به تراجم كسانى پرداخته شده كه در ثلث سوم قرن دهم، وفات يافته‌اند. در ابتداى اين جلد، مقدمه‌اى از ناشر افزوده شده و در آن، ضمن اشاره به نسخ خطى كتاب، به بيان اقداماتى كه پيرامون تصحيح متن صورت گرفته، پرداخته شده است.<ref>مقدمه، ج3، صفحه الف - و</ref>
    طبقه سوم، در جلد سوم آمده و در آن، به تراجم كسانى پرداخته شده كه در ثلث سوم قرن دهم، وفات يافته‌اند. در ابتداى اين جلد، مقدمه‌اى از ناشر افزوده شده و در آن، ضمن اشاره به نسخ خطى كتاب، به بيان اقداماتى كه پيرامون تصحيح متن صورت گرفته، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/1/1 مقدمه، ج3، صفحه الف - و]</ref>


    محمد بدرالدين غزى، اولين فرد معرفى‌شده اين طبقه بوده.<ref>همان، ج3، ص3</ref>و يونس زبال، آخرين آن‌ها مى‌باشد.<ref>همان، ص223</ref>از ديگر افراد معرفى‌شده در اين گروه، مى‌توان به اسامى زير اشاره كرد: محمد بن محمد اعزازى.<ref>همان، ص12</ref>؛ ابراهيم بن محمد بن محب‌الدين.<ref>همان، ص92</ref>؛ حامد بن داود.<ref>همان، ص139</ref>؛ رحمةالله سندى.<ref>همان، ص152</ref>؛ زكريا بن بيرام.<ref>همان، ص153</ref>؛ سلطان سليم بن سليمان بن سليم.<ref>همان، ص156</ref>؛ عبدالوهاب بن صلتى.<ref>همان، ص177</ref>و يونس بن عيثاوى.<ref>همان، ص222</ref>
    محمد بدرالدين غزى، اولین فرد معرفى‌شده اين طبقه بوده.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/3 همان، ج3، ص3]</ref>و يونس زبال، آخرين آن‌ها مى‌باشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/223 همان، ص223]</ref>از ديگر افراد معرفى‌شده در اين گروه، مى‌توان به اسامى زير اشاره كرد: محمد بن محمد اعزازى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/12 همان، ص12]</ref>؛ ابراهیم بن محمد بن محب‌الدين.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/92 همان، ص92]</ref>؛ حامد بن داود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/139 همان، ص139]</ref>؛ رحمةالله سندى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/152 همان، ص152]</ref>؛ زكريا بن بيرام.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/153 همان، ص153]</ref>؛ سلطان سليم بن سليمان بن سليم.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/156 همان، ص156]</ref>؛ عبدالوهاب بن صلتى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/177 همان، ص177]</ref>و يونس بن عيثاوى.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15132/2/222 همان، ص222]</ref>


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==
    فهارس كتاب، در انتهاى جلد سوم آمده است. اين فهارس عبارتند از: فهرست اعلام؛ اسامى اماكن، شعوب، معاهد، تكايا، راه‌ها و مؤسسات و فهرست اسماى كتب، رسايل و ديوان‌هاى مذكور در كتاب.
    فهارس كتاب، در انتهاى جلد سوم آمده است. اين فهارس عبارتند از: فهرست اعلام؛ اسامى اماكن، شعوب، معاهد، تكايا، راه‌ها و مؤسسات و فهرست اسماى كتب، رسايل و ديوان‌هاى مذكور در كتاب.


    در پاورقى‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.<ref>ر.ک: پاورقى، ج1، ص86</ref>، به توضيح برخى مطالب متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص119</ref>
    در پاورقى‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/86 ر.ک: پاورقى، ج1، ص86]</ref>، به توضيح برخى مطالب متن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15131/2/119 ر.ک: همان، ص119]</ref>


    ==پانويس ==
    ==پانويس ==
    <references />
    <references/>
    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==


    1. مقدمه و متن كتاب.
    #مقدمه و متن كتاب.
    #[[:noormags:364509|شكورى، ابوالفضل، «بخش رجال: شرح‌حال‌نگارى اسلامى: كمبودها و كفايت‌هاى موجود در شرح‌حال‌نگارى اسلامى (3)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: ياد، شماره 5، زمستان 1365، (28 صفحه، از 131 تا 158)]].
    #[[:noormags:55689|طاهرى عراقى، احمد، «سرگذشت‌نامه‌هاى اسلامى: سيره، رجال، تراجم»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: نامه انجمن كتابداران ایران، شماره 43، پاييز و زمستان 1357، (8 صفحه، از 367 تا 374)]].  


    2. شكورى، ابوالفضل، «بخش رجال: شرح‌حال‌نگارى اسلامى: كمبودها و كفايت‌هاى موجود در شرح‌حال‌نگارى اسلامى (3)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: ياد، شماره 5، زمستان 1365، (28 صفحه، از 131 تا 158)، به آدرس:
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
     
    http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/364509.


    3. طاهرى عراقى، احمد، «سرگذشت‌نامه‌هاى اسلامى: سيره، رجال، تراجم»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: نامه انجمن كتابداران ايران، شماره 43، پاييز و زمستان 1357، (8 صفحه، از 367 تا 374)، به آدرس:
    [[رده:علوم کمکی تاریخ]]


    http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/55689.
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها‎‏]]
     
     
     
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۲۵

    الكواكب السائرة بأعيان المئة العاشرة
    الكواكب السائرة بأعيان المئة العاشرة
    پدیدآورانجبور، جبراییل سلیمان (محقق) غزی، محمد بن محمد (نجم‌الدین) (نویسنده)
    ناشردار الآفاق الجديدة
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1979 م
    چاپ2
    موضوعدانشمندان اسلامی - قرن 10ق. - سرگذشت‌نامه

    کشورهای اسلامی - شاهان و فرمان روایان

    کشورهای اسلامی - قرن 10ق. - سرگذشت‌نامه

    کشورهای عربی - قرن 10ق. - سرگذشت‌نامه
    زبانعربی
    تعداد جلد3
    کد کنگره
    ‏CT‎‏ ‎‏203‎‏ ‎‏/‎‏ع‎‏4‎‏غ‎‏4
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الكواكب السائرة بأعيان المائة العاشرة، اثر عربى شيخ نجم‌الدين غزى، با تحقيق جبرائيل سليمان جبور، كتابى است در شرح حال بزرگان و مشاهير عرب در قرن دهم هجرى.

    ساختار

    كتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در سه طبقه، در سه جلد، تنظيم شده است.

    نویسنده، كتاب را بر حسب اسم (نه لقب و كنيه) و به ترتيب حروف معجم، مرتب ساخته است. وى هر طبقه را، به ثلثى از متوفيات قرن دهم هجرى اختصاص داده و در هر طبقه، از باب تبرک، نام «محمد» را پيش انداخته و سرگذشت محمدنامان را در آغاز آورده و سپس، به نام‌هاى ديگر، به ترتيب حروف الفبا، پرداخته است. اين همان روشى است كه خطیب بغدادى در «تاريخ بغداد» و صلاح‌الدين صفدى در «الوافي بالوفيات» برگزيده و بدان عمل نموده‌اند.[۱]

    گزارش محتوا

    در مقدمه نخست، ابتدا به توضيح نسخ خطى كتاب پرداخته شده و سپس، شرح حال مفصلى از نویسنده، ارائه گرديده است.[۲]

    در مقدمه نویسنده، ضمن اشاره به موضوع، اهميت و ساختار كتاب، به بيان انگيزه نگارش آن پرداخته شده است.[۳]

    نویسنده در مقدمه به اين نكته اشاره دارد كه التزامى به استقراى تمامى اعيان و مشاهير و نيز استقصا در تمامى بلاد را نداشته است، اما بااين‌حال، به آن اندازه كه به تراجم و شرح حال افراد دست يافته، از ذكر آن‌ها، فروگذار نكرده است.[۴]

    زمانى كه نویسنده تصميم به تأليف زندگى‌نامه‌هاى مردان سده دهم هجرى گرفت، كتب موجود در اين باب را بسيار اندك يافت؛ به‌طورى‌كه رفع نياز و احتياج او را نمی‌كردند و اغلب آن‌ها تاريخ مردان را فقط تا نيمه قرن دهم در بر داشتند. لذا وى به نسخ خطى شيوخ يا علماى مورد اعتماد و آنچه كه شنيده بود استناد كرده تا مواد و مطالب كتاب حاضر را كامل نمايد.[۵]

    نویسنده در خلال معرفى افراد و ارائه اطلاعاتى در مورد نام، كنيه، لقب، نسب، آثار، اساتيد و شاگرادن، به بيان مكارم اخلاق و صفات حسنه بارز و مشهور افراد پرداخته و به امور و صفاتى كه نشانگر نقص، كاستى و يا نفى عدالت در فرد بوده و مخالف صيانت از آبرو و حيثيت اشخاص مى‌باشد، تعرضى نكرده و در چنين مواردى، مطلب را به قائل آن، مستند كرده است.[۶]

    طبقه اول كتاب، دربردارنده تراجم اعيان و مشاهيرى است كه وفاتشان بين سال‌هاى 701ق تا آخر 733ق، يعنى ثلث اول قرن دهم هجرى، اتفاق افتاده است. اولین اين افراد، محمد بن عوجان.[۷]بوده و آخرين آن‌ها، يونس همدانى است.[۸]

    از جمله افراد اين طبقه، مى‌توان از: محمد قيراطى.[۹]؛ ابراهیم بن معتمد.[۱۰]؛ احمد بن امير غفله.[۱۱]؛ زكريا بن قاضى زين‌الدين انصارى.[۱۲]؛ سعدى بن ناجى‌بيك.[۱۳]؛ صالح بن يوسف.[۱۴]؛ على كردى.[۱۵]؛ لطف‌الله توقاتى.[۱۶]؛ نبهان بن عبدالهادى صفورى.[۱۷]؛ ياسين شافعى.[۱۸]و يوسف بن سويدكين.[۱۹]نام برد.

    طبقه دوم، كه در جلد دوم جاى گرفته، شامل كسانى است كه در ثلث دوم قرن دهم هجرى مى‌زيسته‌اند كه اولین آن‌ها، محمد بن محمد غزى.[۲۰]و آخرين ايشان، يوسف قراصوى.[۲۱]مى‌باشد.

    برخى از افراد مذكور در اين طبقه، عبارتند از: محمد بن محمد دلجى.[۲۲]؛ ابراهیم بقاعى حنبلى.[۲۳]؛ حسن بن اسكندر.[۲۴]؛ خليل بن محمد صلتى.[۲۵]؛ داود بن حسن عجلونى.[۲۶]؛ رجب يعفورى.[۲۷]؛ عبدالله بن محمد مدرنى.[۲۸]؛ عبدالقادر صهيونى.[۲۹]؛ على بن محمد بن ابوسعيد.[۳۰]؛ فاطمه بنت قريمزان.[۳۱]؛ ناصر دمشقى.[۳۲]و يوسف بن على رومى.[۳۳]

    طبقه سوم، در جلد سوم آمده و در آن، به تراجم كسانى پرداخته شده كه در ثلث سوم قرن دهم، وفات يافته‌اند. در ابتداى اين جلد، مقدمه‌اى از ناشر افزوده شده و در آن، ضمن اشاره به نسخ خطى كتاب، به بيان اقداماتى كه پيرامون تصحيح متن صورت گرفته، پرداخته شده است.[۳۴]

    محمد بدرالدين غزى، اولین فرد معرفى‌شده اين طبقه بوده.[۳۵]و يونس زبال، آخرين آن‌ها مى‌باشد.[۳۶]از ديگر افراد معرفى‌شده در اين گروه، مى‌توان به اسامى زير اشاره كرد: محمد بن محمد اعزازى.[۳۷]؛ ابراهیم بن محمد بن محب‌الدين.[۳۸]؛ حامد بن داود.[۳۹]؛ رحمةالله سندى.[۴۰]؛ زكريا بن بيرام.[۴۱]؛ سلطان سليم بن سليمان بن سليم.[۴۲]؛ عبدالوهاب بن صلتى.[۴۳]و يونس بن عيثاوى.[۴۴]

    وضعيت كتاب

    فهارس كتاب، در انتهاى جلد سوم آمده است. اين فهارس عبارتند از: فهرست اعلام؛ اسامى اماكن، شعوب، معاهد، تكايا، راه‌ها و مؤسسات و فهرست اسماى كتب، رسايل و ديوان‌هاى مذكور در كتاب.

    در پاورقى‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.[۴۵]، به توضيح برخى مطالب متن پرداخته شده است.[۴۶]

    پانويس

    1. ↑ ر.ک: طاهرى عراقى، احمد، 1357، ص373-374
    2. ↑ مقدمه نخست، ج1، صفحه الف - ر
    3. ↑ مقدمه دوم، همان، ص3-10
    4. ↑ ر.ک: همان، ص7
    5. ↑ ر.ک: شكورى، ابوالفضل، 1365، ص154
    6. ↑ ر.ک: مقدمه، ج1، ص7
    7. ↑ متن كتاب، همان، ص11
    8. ↑ همان، ص320
    9. ↑ همان، ص13
    10. ↑ همان، ص100
    11. ↑ همان، ص126
    12. ↑ همان، ص196
    13. ↑ همان، ص208
    14. ↑ همان، ص215
    15. ↑ همان، ص283
    16. ↑ همان، ص301
    17. ↑ همان، ص310
    18. ↑ همان، ص312
    19. ↑ همان، ص319
    20. ↑ همان، ج2، ص3
    21. ↑ همان، ص263
    22. ↑ همان، ص6
    23. ↑ همان، ص75
    24. ↑ همان، ص134
    25. ↑ همان، ص141
    26. ↑ همان، ص142
    27. ↑ همان، ص143
    28. ↑ همان، ص154
    29. ↑ همان، ص172
    30. ↑ همان، ص199
    31. ↑ همان، ص238
    32. ↑ همان، ص254
    33. ↑ همان، ص262
    34. ↑ مقدمه، ج3، صفحه الف - و
    35. ↑ همان، ج3، ص3
    36. ↑ همان، ص223
    37. ↑ همان، ص12
    38. ↑ همان، ص92
    39. ↑ همان، ص139
    40. ↑ همان، ص152
    41. ↑ همان، ص153
    42. ↑ همان، ص156
    43. ↑ همان، ص177
    44. ↑ همان، ص222
    45. ↑ ر.ک: پاورقى، ج1، ص86
    46. ↑ ر.ک: همان، ص119

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. شكورى، ابوالفضل، «بخش رجال: شرح‌حال‌نگارى اسلامى: كمبودها و كفايت‌هاى موجود در شرح‌حال‌نگارى اسلامى (3)»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: ياد، شماره 5، زمستان 1365، (28 صفحه، از 131 تا 158).
    3. طاهرى عراقى، احمد، «سرگذشت‌نامه‌هاى اسلامى: سيره، رجال، تراجم»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: نامه انجمن كتابداران ایران، شماره 43، پاييز و زمستان 1357، (8 صفحه، از 367 تا 374).
    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=الكواكب_السائرة_بأعيان_المئة_العاشرة&oldid=626983»