خلاصة التجارب (بهاء‌الدوله): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ خلاصة التجارب (بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین) را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به [[خلاصة التجارب (بهاء‌الد...)
    جز (جایگزینی متن - 'خلاصة التجارب (ابهام زدایی)' به 'خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی)')
     
    (۴۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR14394J1.jpg|بندانگشتی|خلاصة التجارب]]
    | تصویر =NUR14394J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =خلاصة التجارب
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|خلاصة التجارب
    [[ولایتی، علی‌اکبر]] (مقدمه‌نويس)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[ولایتی، علی اکبر]] (مقدمه نويس)


    [[فریدی، پویا]] (محقق)
    [[فریدی، پویا]] (محقق)
    خط ۱۶: خط ۱۰:
    [[ابوالحسن زاده، زهره]] (محقق)
    [[ابوالحسن زاده، زهره]] (محقق)


    [[بهاء الدوله، بهاء الدین بن میر قوام الدین]] (نويسنده)
    [[بهاءالدوله، بهاءالدین بن میرقوام‌الدین]] (نویسنده)


    [[شمس اردکانی، محمدرضا]] (محقق)
    [[شمس اردکانی، محمدرضا]] (محقق)


    [[محقق‌زاده، عبدالعلی]] (محقق)
    [[محقق‌زاده، عبدالعلی]] (محقق)
    |-
    | زبان =فارسی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏R‎‏ ‎‏127‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏9‎‏خ‎‏8‎‏
    |data-type='language'|فارسی
    | موضوع =
    |-
    اندام‏ها - بیماری‏ها
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏R‎‏ ‎‏127‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏9‎‏خ‎‏8‎‏
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|اندام‏ها - بیماری‏ها


    اندام‏ها - بیماری‏ها - تشخیص
    اندام‏ها - بیماری‏ها - تشخیص
    خط ۳۶: خط ۲۵:


    پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14
    پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    دانشگاه علوم پزشکی تهران
    |data-type='publisher'|دانشگاه علوم پزشکی تهران
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1387 ش  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1387 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE14394AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14394AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =14394
    | کتابخوان همراه نور =14394
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    {{کاربردهای دیگر|خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی)}}


    == معرفى اجمالى ==
    '''خلاصة التجارب'''، اثر [[بهاءالدوله، بهاءالدین بن میرقوام‌الدین|بهاءالدوله رازى]]، کتابی است طبی در عهد صفوی که توسط [[شمس اردکانی، محمدرضا|محمدرضا شمس اردکانی]]، [[عبدالعلی محقق‌زاده]]، [[پویا فریدی]]، [[زهره ابوالحسن‌زاده]] مورد تحقیق، تصحیح و بازنویسی قرار گرفته و منتشر شده است.


    در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای توسط [[علی‌اکبر ولایتی]] نوشته شده است.


    «خلاصة التجارب»، به زبان فارسى، از مهم‌ترين نگاشته‌هاى طبى ايرانيان است كه بازگوكننده وضعيت و سطح علمى دانش پزشكى در دوران صفويه است.
    در نسخه دیگری از این اثر به همین نام یعنی «''[[خلاصة التجارب]]''»، به گزارش محتوا آن پرداخته شده است.


    اين كتاب، توسط بهاء الدوله رازى تأليف شده است. وى، در مقدمه مى‌نويسد: «حمد بلااحصا حكيمى را كه به كمال حكمت و وفور عنايت و قدرت ماهيت، اشرف انسانى را از خزانه جود خلعت وجود پوشانيد... اما بعد، چنين معروض دارد خادم الفقراء المله، بهاء الدوله - هداه الله تعالى - كه چون كلام حضرت سيد الانام عليه التحية و السلام كه :«من كتم علماً نافعاً الجمه الله تعالى يوم القيامة بلجام من النار»، امر بود به اظهار علمى نافع مر دين و مر بدن را و اين بيچاره را بعضى از تجارب طبى كه مشتمل بر فوائد بدنى حاصل بود، لازم نمود آن را اطاعة لامره الاعلى و فوزاً بتلك السعادة فى الآخرة و الاولى مثبت نمود، فلهذا اشتغال سالك اين رساله موسومه به «خلاصة التجارب»، در اوان سنه سبع و تسع‌مائة، در مسكن طرشت من قرى راز اتفاق افتاد».
    در تهیه این مجموعه از نسخه خطی منحصربه‌فرد کتابخانه شهید دستغیب شیراز که به خط نستعلیق و بر روی کاغذ سفید روغنی، جلد تیماجی و قطع 20*30 در شیراز نسخه‌برداری شده و به‌عنوان نسخه مبنا استفاده شد. این نسخه در تاریخ اردیبهشت 1335توسط اقای محمدحسین ناصر معدلی اهدا شده است.


    == ساختار ==
    برخلاف سایر نسخ، کتاب با ذکر فهرست باب‌ها شروع و در جای‌جای کتاب از مطابقت با نسخه‌های دیگر کتاب در حاشیه صفحات ذکر شده است. کتاب کامل و در 28 فصل تنظیم شده است.


    دیگر نسخه‌های مورد استفاده که محققین از آن به عنوان مکمل یاد کرده‌اند عبارتند از نسخه خطی شماره 104 کتابخانه وزیری یزد، نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی، نسخه چاپ سنگی مربوط به سال 1292ق که توسط دکتر [[اصفهانی، محمدمهدی|محمدمهدی اصفهانی]] انتشار یافته است<ref>مقدمه مصححان، ص24</ref>.


    كتاب، مشتمل بر 25 باب است.
    دكتر [[ولایتی، علی‌اکبر|على‌اكبر ولايتى]]، مقدمه‌اى بر اين نسخه از كتاب نگاشته‌اند و در آن از «وضعيت ايران در سال‌هاى ابتدايى قرن دهم هجرى قمرى»، «زندگى بهاءالدوله» و «معرفى خلاصة التجارب» سخن رانده‌اند. تصحيح‌كنندگان يادشده نيز مقدمه كوتاهى در معرفى كتاب و نسخه‌هايى كه در امر تصحيح، مورد استفاده قرار داده‌اند، نوشته‌اند.


    == گزارش محتوا ==
    فهرست مطالب، در آغاز كتاب و واژه‌نامه و واژه‌ياب، در آخر آن درج گرديده است.
     
     
    موضوع باب‌هاى كتاب، به ترتيب چنين است:
     
    اطلاعاتى كلى در باره بهداشت (حفظ الصحة) و رفع بيمارى‌ها؛
     
    بيان چگونگى بهداشت و بهداشت كودكان و پيران؛
     
    بيان تدبير تندرستى و آنچه كه بدن به آن نياز دارد تا فرد تندرست بماند؛
     
    اقسام بيمارى‌ها، انواع تب‌ها و معالجه آنها؛
     
    بيمارى‌هاى حصبه، آبله، جذام و سرماخوردگى و غيره؛
     
    سموم و كوفتگى؛
     
    امراض دِماغى؛
     
    حالت‌هاى چشم و بيمارى‌هاى آن؛
     
    گوش و تركيب قوه شنوايى و مرض‌هاى آن؛
     
    بينى؛
     
    دهان؛
     
    حلق؛
     
    دل (قلب)؛
     
    مرى؛
     
    معده؛
     
    جگر و مراره؛
     
    سپرز؛
     
    روده‌ها؛
     
    مقعد؛
     
    گُرده (كليه)؛
     
    مثانه؛
     
    آلات تناسلى؛
     
    احوال توالد و تناسل و پستان؛
     
    پشت و مفصل و پاها و بيمارى‌هاى هريك از آنها؛
     
    سموم و ادويه زيان‌آور؛
     
    حيوانات سمى؛
     
    قرابادين (داروهاى تركيبى)؛
     
    اصطلاحات داروسازى و اوزان ويژه آن.
     
    در هر مورد از اين باب‌ها، نويسنده وظايف الاعضاى دستگاه‌هاى بدن، سبب بيمارى‌ها، نشانه‌ها و درمان‌هاى آنها و خصوصاً تجربه‌هاى شخصى خود را آورده است.
     
    نويسنده در بسيارى از موارد به شرح و گزارش معالجات خود، پدرش و ديگر پزشكان پرداخته است و بارها از پزشكان بزرگ گذشته چون بقراط، جالينوس، ثابت بن قرّه، رازى، ابن سينا، سيد اسماعيل جرجانى و نيز پزشكان ماهر هم‌عصر خويش نام برده است. از معالجات يك پزشك هندى نيز ياد كرده كه گواه تأثير پزشكى هندى در آثار اوست.
     
    «خلاصة التجارب»، از جنبه تجربيات و مشاهدات پزشكى، بسيار باارزش و قابل مقايسه با تجربيات پزشكى محمد بن زكرياى رازى است (تاريخ دام‌پزشكى و پزشكى ايران، ج 2، ص 496). بهاء الدوله علاوه بر تجربيات شخصى در درمان‌ها، ابداعاتى در داروسازى نيز داشته و گاهى بعد از توضيح يك داروى تركيبى، يادآورى كرده است كه «اين تركيب از مخترعات مصنف است».
     
    «خلاصة التجارب» اگرچه از نظر گستردگى مباحث و شيوايى بيان، به «ذخيره خوارزمشاهى» نمى‌رسد، از نظر اتكاء بر تجربيات شخصى و نوآورى، از آن برتر است.
     
    اين كتاب، از مآخذ مهم طب در دوره صفويه و از بهترين متون درسى پزشكى كهن جهان است (طب در دوره صفويه، صفحه دوازده). در «خلاصة التجارب»، موارد بسيارى از نخستين اشاره‌هاى طب اسلامى به بعضى بيمارى‌ها وجود دارد (براى آگاهى از نوآورى‌ها و مشاهدات و تجربيات بهاء الدوله رازى رجوع كنيد به «بهاء الدوله رازى آخرين پزشك بزرگ ايران»، به قلم دكتر حسن تاج‌بخش، نامه فرهنگستان علوم، سال 3، ش 4، ص 47 - 56).
     
    روش بهاء الدوله رازى؛ يعنى توجه به علائم و عوارض بيمارى‌ها و شرح و ثبت دقيق آنها، كتاب او را در زمره مهم‌ترين كتب پزشكى قرار داده است (تاريخ دام‌پزشكى و پزشكى ايران، ج 2، ص 494). از جمله اين موارد مى‌توان به توجه او در ثبت همه‌گيرى سياه‌سرفه در هرات و نيز در رى در سال 906ق، اشاره نمود كه به‌دقت به تشريح اين بيمارى پرداخته است. همچنين نوشته‌هاى او در باره اينكه افرادى كه آبله مى‌گيرند به‌ندرت ممكن است از نو آبله بردارند، حاكى از نظر او در باره ايمنى بدن است.


    بهاء الدوله همچنين به موضوع حساسيت‌هاى فصلى (آلرژى) اشاره نموده و نمونه‌اى از درمان اين بيمارى را نيز گزارش كرده است. با استناد به اين نوشته‌ها بايد او را از پيشگامان دانش ايمنى‌شناسى محسوب داشت. او همچنين در باره بيمارى‌هاى مشترك بين انسان و حيوان، از جمله هارى، نوشته‌ها و گزارش‌هاى دقيقى دارد.
    ==پانویس==
    <references/> 


    نوشته‌هاى او در باره بيمارى سفليس كه در نوشته‌هاى خود، همانند ساير پزشكان اسلامى، از آن با نام آتشك ياد كرده، منبع اصلى رساله حكيم عماد الدين شيرازى در باره آتشك بوده كه آن را در 977ق، تأليف كرده است.
    ==منابع مقاله==
    مقدمات و متن کتاب.


    == وضعيت كتاب ==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    تحقيق، تصحيح و بازنويسى كتاب، توسط «محمدرضا شمس اردكانى»، «عبد العلى محقق‌زاده»، «پويا فريدى» و «زهره ابوالحسن‌زاده» انجام گرفته است. استاد دكتر على‌اكبر ولايتى، مقدمه‌اى بر اين نسخه از كتاب نگاشته‌اند و در آن از «وضعيت ايران در سال‌هاى ابتدايى قرن دهم هجرى قمرى»، «زندگى بهاء الدوله» و «معرفى خلاصة التجارب» سخن رانده‌اند. تصحيح‌كنندگان يادشده نيز مقدمه كوتاهى در معرفى كتاب و نسخه‌هايى كه در امر تصحيح، مورد استفاده قرار داده‌اند، نوشته‌اند.
    فهرست مطالب، در آغاز كتاب و واژه‌نامه و واژه‌ياب، در آخر آن درج گرديده است.
    == پیوندها ==


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
     
    [[رده:علوم پزشکی]]
     

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۵۹

    خلاصة التجارب
    خلاصة التجارب (بهاء‌الدوله)
    پدیدآورانولایتی، علی‌اکبر (مقدمه‌نويس)

    فریدی، پویا (محقق)

    ابوالحسن زاده، زهره (محقق)

    بهاءالدوله، بهاءالدین بن میرقوام‌الدین (نویسنده)

    شمس اردکانی، محمدرضا (محقق)

    محقق‌زاده، عبدالعلی (محقق)
    ناشردانشگاه علوم پزشکی تهران
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1387 ش
    چاپ1
    موضوعاندام‏ها - بیماری‏ها

    اندام‏ها - بیماری‏ها - تشخیص

    اندام‏ها - بیماری‏ها - درمان

    پزشکی - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏R‎‏ ‎‏127‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏9‎‏خ‎‏8‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، خلاصة التجارب (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    خلاصة التجارب، اثر بهاءالدوله رازى، کتابی است طبی در عهد صفوی که توسط محمدرضا شمس اردکانی، عبدالعلی محقق‌زاده، پویا فریدی، زهره ابوالحسن‌زاده مورد تحقیق، تصحیح و بازنویسی قرار گرفته و منتشر شده است.

    در ابتدای کتاب، مقدمه‌ای توسط علی‌اکبر ولایتی نوشته شده است.

    در نسخه دیگری از این اثر به همین نام یعنی «خلاصة التجارب»، به گزارش محتوا آن پرداخته شده است.

    در تهیه این مجموعه از نسخه خطی منحصربه‌فرد کتابخانه شهید دستغیب شیراز که به خط نستعلیق و بر روی کاغذ سفید روغنی، جلد تیماجی و قطع 20*30 در شیراز نسخه‌برداری شده و به‌عنوان نسخه مبنا استفاده شد. این نسخه در تاریخ اردیبهشت 1335توسط اقای محمدحسین ناصر معدلی اهدا شده است.

    برخلاف سایر نسخ، کتاب با ذکر فهرست باب‌ها شروع و در جای‌جای کتاب از مطابقت با نسخه‌های دیگر کتاب در حاشیه صفحات ذکر شده است. کتاب کامل و در 28 فصل تنظیم شده است.

    دیگر نسخه‌های مورد استفاده که محققین از آن به عنوان مکمل یاد کرده‌اند عبارتند از نسخه خطی شماره 104 کتابخانه وزیری یزد، نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی، نسخه چاپ سنگی مربوط به سال 1292ق که توسط دکتر محمدمهدی اصفهانی انتشار یافته است[۱].

    دكتر على‌اكبر ولايتى، مقدمه‌اى بر اين نسخه از كتاب نگاشته‌اند و در آن از «وضعيت ايران در سال‌هاى ابتدايى قرن دهم هجرى قمرى»، «زندگى بهاءالدوله» و «معرفى خلاصة التجارب» سخن رانده‌اند. تصحيح‌كنندگان يادشده نيز مقدمه كوتاهى در معرفى كتاب و نسخه‌هايى كه در امر تصحيح، مورد استفاده قرار داده‌اند، نوشته‌اند.

    فهرست مطالب، در آغاز كتاب و واژه‌نامه و واژه‌ياب، در آخر آن درج گرديده است.

    پانویس

    1. ↑ مقدمه مصححان، ص24

     

    منابع مقاله

    مقدمات و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=خلاصة_التجارب_(بهاء‌الدوله)&oldid=751677»