الأغراض الطبية و المباحث العلائية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '==وضعيت كتاب== ' به '==وضعيت كتاب== ') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵| ' به ' | ') |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[جرجانی، اسماعیل بن حسن]] ( | [[جرجانی، اسماعیل بن حسن]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =R 128/3 /ج4الف6 | | کد کنگره =R 128/3 /ج4الف6 | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | | مکان نشر =تهران - ایران | ||
| سال نشر = 1384 ش | | سال نشر = 1384 ش | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12450AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12450AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =964-03-9386-4 | | شابک =964-03-9386-4 | ||
| تعداد جلد =2 | | تعداد جلد =2 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12450 | |||
| کتابخوان همراه نور =12450 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''الاغراض الطبّيه و المباحث العلائيه''' تأليف [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|سيد اسماعيل جرجانى]] بزرگ‌ترين پزشک قرن ششم هجرى (متوفى 531ق) به زبان فارسی است. جرجانى در دوران حكومت علاء‌الدوله آتسز خوارزمشاه و به درخواست وى كه كتاب خفى علائى را كم‌حجم و ذخيره خوارزمشاهى را مبسوط مى‌دانستند، اين كتاب را نگاشت. | |||
'''الاغراض الطبّيه و المباحث العلائيه''' تأليف [[جرجانی، اسماعیل بن حسن| | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
كتاب مشتمل بر دو جلد و چهار بخش است. سه بخش كتاب در جلد اول و بخش چهارم در جلد دوم آمده است. هر یک از بخش‌هاى كتاب نيز به ابواب مختلف تقسيم مى‌شود. | |||
==گزارش محتوا== | |||
كتاب الاغراض تنها خلاصه ساده و گسترده ذخيره خوارزمشاهى نيست، بلكه كتابى نوين است كه مؤلف دانشمند و بزرگوار آن پس از چندين دهه كار، در وقت كمال و | كتاب الاغراض تنها خلاصه ساده و گسترده ذخيره خوارزمشاهى نيست، بلكه كتابى نوين است كه مؤلف دانشمند و بزرگوار آن پس از چندين دهه كار، در وقت كمال و پایان عمر نگاشته است. وى كتاب مادر يعنى ذخيره را به‌هم ريخته، برخى از باب‌ها و مطلب‌ها را از نو درهم آميخته، خلاصه و تكميل كرده، گاهى سخن‌هایى ديگر آورده و برخى از مشكلات را حل كرده، در بحث تصرف نموده، و خلاصه طرحى نو در انداخته است. | ||
الاغراض الطبيه | الاغراض الطبيه یکى از منابع اصيل واژگان و تركيب كلمات زبان فارسی، چه پزشکى و چه غيرپزشکى است. اين كتاب گرانقدر به حد خود، همان ارجمندى ذخيره خوارزمشاهى را دارد، و بر هر فارسی زبان دانش‌پژوهى است كه از اين خرمن گل، برگ‌هایى برگیرد و از شكوفائى آن، بهره معنوى گیرد. آنان كه به ژرفناى اين كتاب بنگرند، رگه‌هائى از كلمات مولوى و سعدى و حافظ را در آن مى‌يابند. بر همت والاى ادب دوستان پارسى است كه از فوائد ادبى و دستورى آن بهره‌مند شوند و به ديگران بهره رسانند. | ||
الاغراض الطبيه، گذشته از آن‌كه نمايانگر ژرفناى پزشکى كهن | الاغراض الطبيه، گذشته از آن‌كه نمايانگر ژرفناى پزشکى كهن ایران و مشرق زمين است و از اين جهت جويندگان اين رشته را بسيار به كار آيد، هنوز نيز قسمت‌هایى از آن كاربرد مفيد دارد و بر هر پزشک ایران دوست و فرهيخته‌اى است كه آن را بخواند و از آن كسب فيض نمايد. | ||
علاوه بر اين، كتاب الاغراض الطبّيه همانند اثر ديگر مؤلف يعنى ذخيره خوارزمشاهى منبعى از اقوال و سخنان پزشکان بزرگ قبل از مؤلف و نيز نوآورى‌ها و تجربيات ارزنده او به شمار مى‌رود كه خواننده كتاب با اندك تورقى صدق اين مدعا را تأييد خواهد نمود. | علاوه بر اين، كتاب الاغراض الطبّيه همانند اثر ديگر مؤلف يعنى ذخيره خوارزمشاهى منبعى از اقوال و سخنان پزشکان بزرگ قبل از مؤلف و نيز نوآورى‌ها و تجربيات ارزنده او به شمار مى‌رود كه خواننده كتاب با اندك تورقى صدق اين مدعا را تأييد خواهد نمود. | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۴: | ||
بخش دوم: | بخش دوم: | ||
در | در یک گفتار كه شانزده باب است به نگهداشت بهداشت (حفظ الصحة) اختصاص دارد كه در آن مباحث زير، مورد بحث قرار گرفته است: | ||
تدبير هوا، فصل‌هاى‌مختلف سال، شهر و خانه و مسكن، انواع غذاها و نوشيدنى‌ها، خواب و بيدارى، حركت و سكون، استفراغ و دفع مضار بدن، | تدبير هوا، فصل‌هاى‌مختلف سال، شهر و خانه و مسكن، انواع غذاها و نوشيدنى‌ها، خواب و بيدارى، حركت و سكون، استفراغ و دفع مضار بدن، خون‌گیرى و حجامت، جماع، اعراض نفسانى، بهداشت پيران و مسافران. | ||
بخش سوم: | بخش سوم: | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۶: | ||
بخش چهارم: | بخش چهارم: | ||
نيمى از كتاب الاغراض را تشكيل مى‌دهد و مربوط به بيمارى‌هاى سر تا پا و درمان آنهاست. اين بخش از بيست‌وشش گفتار تشكيل شده كه هر | نيمى از كتاب الاغراض را تشكيل مى‌دهد و مربوط به بيمارى‌هاى سر تا پا و درمان آنهاست. اين بخش از بيست‌وشش گفتار تشكيل شده كه هر یک از آنها، باب‌ها و مدخل‌هاى گوناگون و روشن‌گرى را دربر مى‌گیرد. | ||
==وضعيت كتاب== | ==وضعيت كتاب== | ||
كتاب به كوشش دكتر حسن تاج‌بخش بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و منتشر شده است.محقق در مقدمه‌اى مفصل كه بر اين كتاب نگاشته به زندگى و آثار [[جرجانی، اسماعیل بن حسن| | كتاب به كوشش دكتر حسن تاج‌بخش بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و منتشر شده است.محقق در مقدمه‌اى مفصل كه بر اين كتاب نگاشته به زندگى و آثار [[جرجانی، اسماعیل بن حسن|سيد اسماعيل جرجانى]]، كتاب الاغراض الطبيه و شيوه تصحيح آن اشاره مى‌نمايد. | ||
همچنين | همچنين درپایان جلد دوم فرهنگ‌نامه‌اى تدوين شده، تا مطالعه كتاب الاغراض الطبيه آسان‌تر شود. در اين فرهنگ نامهاى لاتين و انگليسى گیاهان دارويى با مراجعه به مدارک و منابع معتبر و اصلى ضبط شده و برای ساير داروها و همچنين واژگان پزشکى اصلى كتاب معادل‌هاى انگليسى ارائه شده است. | ||
پاورقى‌هاى كتاب بيشتر پيرامون اختلاف نسخ است و برخى از پاورقى‌ها هم مقايسه‌اى بين الاغراض الطبيه و ذخيره خوارزمشاهى است. | پاورقى‌هاى كتاب بيشتر پيرامون اختلاف نسخ است و برخى از پاورقى‌ها هم مقايسه‌اى بين الاغراض الطبيه و ذخيره خوارزمشاهى است. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۷: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن كتاب | مقدمه و متن كتاب | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۳: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:علوم پزشکی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۹
| الأغراض الطبیة و المباحث العلائیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جرجانی، اسماعیل بن حسن (نویسنده) |
| ناشر | دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1384 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-03-9386-4 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی ایرانی پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 نثر فارسی - قرن 6ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | R 128/3 /ج4الف6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الاغراض الطبّيه و المباحث العلائيه تأليف سيد اسماعيل جرجانى بزرگ‌ترين پزشک قرن ششم هجرى (متوفى 531ق) به زبان فارسی است. جرجانى در دوران حكومت علاء‌الدوله آتسز خوارزمشاه و به درخواست وى كه كتاب خفى علائى را كم‌حجم و ذخيره خوارزمشاهى را مبسوط مى‌دانستند، اين كتاب را نگاشت.
ساختار
كتاب مشتمل بر دو جلد و چهار بخش است. سه بخش كتاب در جلد اول و بخش چهارم در جلد دوم آمده است. هر یک از بخش‌هاى كتاب نيز به ابواب مختلف تقسيم مى‌شود.
گزارش محتوا
كتاب الاغراض تنها خلاصه ساده و گسترده ذخيره خوارزمشاهى نيست، بلكه كتابى نوين است كه مؤلف دانشمند و بزرگوار آن پس از چندين دهه كار، در وقت كمال و پایان عمر نگاشته است. وى كتاب مادر يعنى ذخيره را به‌هم ريخته، برخى از باب‌ها و مطلب‌ها را از نو درهم آميخته، خلاصه و تكميل كرده، گاهى سخن‌هایى ديگر آورده و برخى از مشكلات را حل كرده، در بحث تصرف نموده، و خلاصه طرحى نو در انداخته است.
الاغراض الطبيه یکى از منابع اصيل واژگان و تركيب كلمات زبان فارسی، چه پزشکى و چه غيرپزشکى است. اين كتاب گرانقدر به حد خود، همان ارجمندى ذخيره خوارزمشاهى را دارد، و بر هر فارسی زبان دانش‌پژوهى است كه از اين خرمن گل، برگ‌هایى برگیرد و از شكوفائى آن، بهره معنوى گیرد. آنان كه به ژرفناى اين كتاب بنگرند، رگه‌هائى از كلمات مولوى و سعدى و حافظ را در آن مى‌يابند. بر همت والاى ادب دوستان پارسى است كه از فوائد ادبى و دستورى آن بهره‌مند شوند و به ديگران بهره رسانند.
الاغراض الطبيه، گذشته از آن‌كه نمايانگر ژرفناى پزشکى كهن ایران و مشرق زمين است و از اين جهت جويندگان اين رشته را بسيار به كار آيد، هنوز نيز قسمت‌هایى از آن كاربرد مفيد دارد و بر هر پزشک ایران دوست و فرهيخته‌اى است كه آن را بخواند و از آن كسب فيض نمايد.
علاوه بر اين، كتاب الاغراض الطبّيه همانند اثر ديگر مؤلف يعنى ذخيره خوارزمشاهى منبعى از اقوال و سخنان پزشکان بزرگ قبل از مؤلف و نيز نوآورى‌ها و تجربيات ارزنده او به شمار مى‌رود كه خواننده كتاب با اندك تورقى صدق اين مدعا را تأييد خواهد نمود.
خلاصه مطالب كتاب به شرح زير است:
بخش اول:
قسمت علمى كتاب در پانزده گفتار تدوين شده است و اساس مطالب آن چنين است: تعريف، موضوع، و منفعت طب، اركان (زمين، آب، هوا و آتش)، انواع مزاج‌ها و مزاج معتدل، اخلاط (خون، بلغم، صفرا و سودا).
تشريح اندام‌هاى مختلف فيزيولوژى، انواع قوت‌ها، قوت حيوانى، نفسانى و كارهاى آنها، تندرستى و بيمارى، سبب و عرض، اساس بيمارى‌هاى مزاجى و اندام‌هاى مركب، تشخيص بيمارى‌ها، نبض و حالت‌هاى مختلف آن.
بخش دوم:
در یک گفتار كه شانزده باب است به نگهداشت بهداشت (حفظ الصحة) اختصاص دارد كه در آن مباحث زير، مورد بحث قرار گرفته است:
تدبير هوا، فصل‌هاى‌مختلف سال، شهر و خانه و مسكن، انواع غذاها و نوشيدنى‌ها، خواب و بيدارى، حركت و سكون، استفراغ و دفع مضار بدن، خون‌گیرى و حجامت، جماع، اعراض نفسانى، بهداشت پيران و مسافران.
بخش سوم:
ويژه داروشناسى و داروسازى است كه در آن داروهاى ساده (مفرده) و تركيب‌هاى داروئى (قرابادين) مورد بحث قرار گرفته است. داروهاى مفرده عبارتند از داروهاى غذايى، داروهاى با منشأ حيوانى و داروهاى مطلق نباتى و معدنى.
كتاب قرابادين شامل داروهاى تركيبى اساسى زير است: سكن‌گبين‌ها، سركه‌ها، شراب ميوه‌ها، داروهاى ليسيدنى (لعوق‌ها)، قرص‌ها، گردهاى داروئى (سفوف)، ضمادها و داروهاى ماليدنى، گوارش‌ها، انواع مختلف معجون‌ها؛ داروهاى خيساندنى، داروهاى دهان و حلق و حنجره و مانند آن.
بخش چهارم:
نيمى از كتاب الاغراض را تشكيل مى‌دهد و مربوط به بيمارى‌هاى سر تا پا و درمان آنهاست. اين بخش از بيست‌وشش گفتار تشكيل شده كه هر یک از آنها، باب‌ها و مدخل‌هاى گوناگون و روشن‌گرى را دربر مى‌گیرد.
وضعيت كتاب
كتاب به كوشش دكتر حسن تاج‌بخش بر اساس پنج نسخه خطى تصحيح و منتشر شده است.محقق در مقدمه‌اى مفصل كه بر اين كتاب نگاشته به زندگى و آثار سيد اسماعيل جرجانى، كتاب الاغراض الطبيه و شيوه تصحيح آن اشاره مى‌نمايد.
همچنين درپایان جلد دوم فرهنگ‌نامه‌اى تدوين شده، تا مطالعه كتاب الاغراض الطبيه آسان‌تر شود. در اين فرهنگ نامهاى لاتين و انگليسى گیاهان دارويى با مراجعه به مدارک و منابع معتبر و اصلى ضبط شده و برای ساير داروها و همچنين واژگان پزشکى اصلى كتاب معادل‌هاى انگليسى ارائه شده است.
پاورقى‌هاى كتاب بيشتر پيرامون اختلاف نسخ است و برخى از پاورقى‌ها هم مقايسه‌اى بين الاغراض الطبيه و ذخيره خوارزمشاهى است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب