دیوان ترکی شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
[[حافظي کاشاني، محسن]] (اهتمام) | [[حافظي کاشاني، محسن]] (اهتمام) | ||
| زبان = | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =PIR 7658 /د9 | | کد کنگره =PIR 7658 /د9 | ||
| موضوع =شعر فارسی - قرن 14 | | موضوع =شعر فارسی - قرن 14 | ||
شعر | شعر مذهبی - قرن 14 | ||
| ناشر =صائب | | ناشر =صائب | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =28450 | ||
| کتابخوان همراه نور =28450 | |||
| کد پدیدآور =18456 | | کد پدیدآور =18456 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|دیوان اشعار (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''دیوان ترکی شیرازی'''، مجموعه | '''دیوان ترکی شیرازی'''، مجموعه سروده‌های عرفانی، ولایی و عاشورایی شاعر حوزه آئینی، [[ترکی شیرازی، محمدحسین|محمدحسین آغولی]]، متخلص به «ترکی شیرازی» است که با تصحیح، مقدمه و اهتمام محسن حافظی کاشانی، به چاپ رسیده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه اول، به این نکته اشاره شده است که در طول تاریخ سراسر ادب و فرهنگ مشرقزمین، شاعران | در مقدمه اول، به این نکته اشاره شده است که در طول تاریخ سراسر ادب و فرهنگ مشرقزمین، شاعران شیرین‌سخن و ادیبانی پا به عرصه وجود نهادند که هریک حامل گنجینه‌ای سرشار از ذوق و استعداد نهفته ذاتی و خداوندی بودند و در این بین، شعرایی بودند و هستند که با ابراز ارادت به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع) و در مدح و مراثی آن ذوات مقدسه خوش درخشیدند و در این سیر و سلوک عارفانه، چه بسیار که مورد عنایات ویژه قرار گرفتند که شاعر اثر حاضر نیز از جمله آنهاست.<ref>ر.ک: مقدمه اول، صفحه الف - ب</ref>. | ||
در مقدمه مصحح، به معرفی شاعر و برخی از | در مقدمه مصحح، به معرفی شاعر و برخی از ویژگی‌های شعر او پرداخته شده است.<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه یک - دوازده</ref>. | ||
شعر این شاعر شورآفرین و | شعر این شاعر شورآفرین و شیرین‌کلام خطه ادبخیز شیراز خودجوش، عرفانی، اجتماعی، عاطفی، ولایی، عاشواریی و سلیس و روان است. بی‌شک زبان دل برای صاحبان دل است. طوطی شیرین‌گفتار طبع موزون سراینده خطه فارس در گلزار معانی آیینه‌دار شعر آیینی است. شور بیان و سوز درون و معرفت و اخلاص نسبت به ساحت قدس و مقام منیع ذوات مقدسه در ناب سروده‌هایش موج می‌زند. در اینجا بجاست ابیاتی از مقطع چند غزل مدیحه او، ارائه شود: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''کلک «ترکی» را به جان دشمنان مرتضی(ع)''|2=''گوییا | {{ب|''کلک «ترکی» را به جان دشمنان مرتضی(ع)''|2=''گوییا خون‌ریزتر از نوک خنجر آفرید''}} | ||
{{ب|''سرورا! باشد زبان «ترکی» از مدح تو لال''|2=''ای وجود تو پس از سوء القضاء حسن القضاء''}} | {{ب|''سرورا! باشد زبان «ترکی» از مدح تو لال''|2=''ای وجود تو پس از سوء القضاء حسن القضاء''}} | ||
{{ب|''کسی که خالق عرض و سماست مداحش''|2=''زبان «ترکی» در مدح او بود الکن''}} | {{ب|''کسی که خالق عرض و سماست مداحش''|2=''زبان «ترکی» در مدح او بود الکن''}} | ||
{{ب|''«ترکی» ز راه صدق و صفا و ادب زده است ''|2=''دست ولا به دامن احسان فاطمه(س)''}} | {{ب|''«ترکی» ز راه صدق و صفا و ادب زده است ''|2=''دست ولا به دامن احسان فاطمه(س)''}} | ||
{{ب|''هماره دفتر «ترکی» ز شعر خالی باد''|2='' | {{ب|''هماره دفتر «ترکی» ز شعر خالی باد''|2='' به‌غیر مدح رسول(ص) و ائمه اطهار(ع)''}} | ||
{{ب|''«ترکیا» عشق از حسین(ع) آموز''|2='' که چنین عشق، عشق با اثر است''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت - نه</ref>. | {{ب|''«ترکیا» عشق از حسین(ع) آموز''|2='' که چنین عشق، عشق با اثر است''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، صفحه هشت - نه</ref>. | ||
ارادت و اخلاص | ارادت و اخلاص زلال‌گونه این شاعر حوزه ادبیات عاشورایی، نسبت به ساحت مقدس امام حسین(ع) را می‌توان در ترکیب‌بندهای بلند وی و دیگر سوگسرودههایش به‌خوبی مشاهده کرد. در اینجا به مقطع چند غزل مرثیه او اشاره می‌شود: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''زین نظم | {{ب|''زین نظم جان‌گداز که «ترکی» سروده است''|2=''لوح و مداد و خامه و دفتر گریسته''}} | ||
{{ب|''ترکی به یاد غربت مظلوم کربلا''|2=''خون جای اشک، از مژه، صبح و مسا گریست''}} | {{ب|''ترکی به یاد غربت مظلوم کربلا''|2=''خون جای اشک، از مژه، صبح و مسا گریست''}} | ||
{{ب|''نظم چون آتش «ترکی» که دل عالم سوخت''|2=''عجب اینجاست که با خامه و دفتر چه کند''}} | {{ب|''نظم چون آتش «ترکی» که دل عالم سوخت''|2=''عجب اینجاست که با خامه و دفتر چه کند''}} | ||
{{ب|''اگر نه شور حسینی(ع) است بر سر «ترکی»''|2=''ز نظم او شده گیتی پرانقلاب چرا''}} | {{ب|''اگر نه شور حسینی(ع) است بر سر «ترکی»''|2=''ز نظم او شده گیتی پرانقلاب چرا''}} | ||
{{ب|''«ترکی» چو این مصیبت | {{ب|''«ترکی» چو این مصیبت جان‌سوز می‌سرود ''|2=''در سینه داشت آتش و چشمش پرآب بود''}} | ||
{{ب|''«ترکی» به یاد قتل شهیدان نینوا''|2='' هر بندبند اوست چو نی در نوا هنوز''}} | {{ب|''«ترکی» به یاد قتل شهیدان نینوا''|2='' هر بندبند اوست چو نی در نوا هنوز''}} | ||
{{ب|''ز خون دیده «ترکی» در این مصیبت عظمی''|2='' ز باغ دفتر نظمش هزار لاله دمیده''}} | {{ب|''ز خون دیده «ترکی» در این مصیبت عظمی''|2='' ز باغ دفتر نظمش هزار لاله دمیده''}} | ||
{{ب|''از این شوری که «ترکی» راست ترسم''|2=''که پیش از وعده شور محشر آید''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، صفحه نه - ده</ref>. | {{ب|''از این شوری که «ترکی» راست ترسم''|2=''که پیش از وعده شور محشر آید''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، صفحه نه - ده</ref>. | ||
اشعار این شاعر حوزه آیینی اثری است زلال که بدون هیچگونه تکلف و تصنع، از مشرب طبع و ذوق سلیم او تراوش کرده و محصول سوز درون اوست و | اشعار این شاعر حوزه آیینی اثری است زلال که بدون هیچگونه تکلف و تصنع، از مشرب طبع و ذوق سلیم او تراوش کرده و محصول سوز درون اوست و ازاین‌رو بر شنونده تأثیر خاص می‌گذارد. شاعر از نظر اعتقادی و التزام به شرع و آیین و ارادت به حضرات معصومین(ع) نیز دارای مقامی بس ارجمند و تحسین‌برانگیز است. در جای‌جای آثار وی، اظهار ارادت او را نسبت به بزرگان دین، می‌توان مشاهده کرد و از آن، حظ و بهره معنوی برد<ref>ر.ک: همان، صفحه یازده</ref>. | ||
فصل نخست کتاب، به | فصل نخست کتاب، به لطیفه‌نگاری‌های شاعر اختصاص یافته است که به‌عنوان نمونه، به قسمتی از اشعار آن، اشاره می‌شود: | ||
'' | {{شعر}} | ||
{{ب|''نمی‌دانم چه میبود اینکه ساقی داشت در مینا''|2=''که از یک جرعه‌اش آتش به جانم ریخت سرتاپا''}} | |||
{{ب|''همین میبود که مجنون خورد و شد دیوانه لیلی ''|2='' همین میبد که وامق خورد و شد شوریده عذرا''}} | |||
{{ب|''بود رنگ همین می از ازل در سرخ گل پنهان''|2='' که از عشقش کشد بلبل به حسن بوستان آوا''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: متن کتاب، ص3</ref>. | |||
در فصل دوم، به مدیحه‌سرایی‌های شاعر اشاره شده است که از جمله آنها، مدیحه‌ای است با عنوان «اقتدار محمد(ص)» در ستایش آن حضرت که با این ابیات آغاز می‌شود: | |||
''' | {{شعر}} | ||
{{ب|''شمس و قمر عکسی از عذار محمد(ص)''|2=''گردش گردون به اختیار محمد(ص)''}} | |||
{{ب|''نافه مشک خطا و عنبر سارا''|2=''نکهتی از موی مشکبار محمد(ص)''}} | |||
{{ب|''چشمه حیوان مجال دم زدنش نیست''|2='' پیش لب لعل آبدار محمد(ص)''}} | |||
{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص127</ref>. | |||
در فصل | در فصل سوم، سوگواری‌ها جای گرفته است. اولین شعر این فصل، مثنوی زیبایی است با عنوان «طبل الرحيل» در رثای سلمان فارسی و چگونگی وفات و غسل وی توسط حضرت علی(ع) که بخشی از آن چنین است: | ||
''' | {{شعر}} | ||
{{ب|''چون به حکم پادشاه انس و جان''|2=''در مداین گشت سلمان حکمران''}} | |||
{{ب|''گشت چون در حکمرانی مستقل ''|2=''بنده‌اش گشتند خلق از جان و دل''}} | |||
{{ب|''چون زمان زندگیش آمد به سر''|2=''پیک مرگش آمد و کوبید در''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص205</ref>. | |||
فصل چهارم، به ترکیب‌بندها اختصاص یافته است. اولین ترکیب‌بند این مجموعه، شانزده بند پیرامون واقعه کربلاست که ابیاتی از آن، بدین قرار می‌باشد: | |||
''' | {{شعر}} | ||
{{ب|''سرزد ز چرخ، باز هلال محرما ''|2=''پیر شد جهان، ز ولوله و شور ماتما''}} | |||
{{ب|''هر گوشه گشت باز لوای عزا به‌پا ''|2=''شد سینه‌ها پر انده و دلها پر از غما''}} | |||
{{ب|''شد شورشی چو روز قیامت به‌پا به دهر ''|2=''شور و نشور گشت هویدا به عالما''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص385</ref>. | |||
در | در آخرین فصل، قطعه‌ها و تک‌‌بیتی‌های شاعر آمده است که به‌عنوان نمونه، به چند بیت از آن، اشاره می‌شود: | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''آه‌آه از جور چرخ چنبری''|2=''دادداد از دست ظلم روزگار''}} | |||
'' | {{ب|''از جفای این سپهر نیلگون''|2=''جای دارد گر بگریم زارزار''}} | ||
{{ب|''روز و شب چون شخص مسلولم بود''|2=''دل غمین و رنگ زرد و تن نزار''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: همان، ص439</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در | فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به اختلاف نسخ اشاره شده است.<ref>ر.ک: پاورقی، ص127</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
== وابسته‌ها == | {{شعر و شاعری}} | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | ||
[[رده: | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | ||
[[رده: | [[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | ||
[[رده: | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۹
| دیوان ترکی شیرازی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ترکی شیرازی، محمدحسین (سراينده) حافظي کاشاني، محسن (اهتمام) |
| ناشر | صائب |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1385ش , |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 14 شعر مذهبی - قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR 7658 /د9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، دیوان اشعار (ابهام‌زدایی) را ببینید.
دیوان ترکی شیرازی، مجموعه سروده‌های عرفانی، ولایی و عاشورایی شاعر حوزه آئینی، محمدحسین آغولی، متخلص به «ترکی شیرازی» است که با تصحیح، مقدمه و اهتمام محسن حافظی کاشانی، به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب، با دو مقدمه از ناشر و مصحح آغاز و مطالب در پنج فصل، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در مقدمه اول، به این نکته اشاره شده است که در طول تاریخ سراسر ادب و فرهنگ مشرقزمین، شاعران شیرین‌سخن و ادیبانی پا به عرصه وجود نهادند که هریک حامل گنجینه‌ای سرشار از ذوق و استعداد نهفته ذاتی و خداوندی بودند و در این بین، شعرایی بودند و هستند که با ابراز ارادت به ساحت مقدس ائمه اطهار(ع) و در مدح و مراثی آن ذوات مقدسه خوش درخشیدند و در این سیر و سلوک عارفانه، چه بسیار که مورد عنایات ویژه قرار گرفتند که شاعر اثر حاضر نیز از جمله آنهاست.[۱].
در مقدمه مصحح، به معرفی شاعر و برخی از ویژگی‌های شعر او پرداخته شده است.[۲].
شعر این شاعر شورآفرین و شیرین‌کلام خطه ادبخیز شیراز خودجوش، عرفانی، اجتماعی، عاطفی، ولایی، عاشواریی و سلیس و روان است. بی‌شک زبان دل برای صاحبان دل است. طوطی شیرین‌گفتار طبع موزون سراینده خطه فارس در گلزار معانی آیینه‌دار شعر آیینی است. شور بیان و سوز درون و معرفت و اخلاص نسبت به ساحت قدس و مقام منیع ذوات مقدسه در ناب سروده‌هایش موج می‌زند. در اینجا بجاست ابیاتی از مقطع چند غزل مدیحه او، ارائه شود:
| کلک «ترکی» را به جان دشمنان مرتضی(ع) | گوییا خون‌ریزتر از نوک خنجر آفرید | |
| سرورا! باشد زبان «ترکی» از مدح تو لال | ای وجود تو پس از سوء القضاء حسن القضاء | |
| کسی که خالق عرض و سماست مداحش | زبان «ترکی» در مدح او بود الکن | |
| «ترکی» ز راه صدق و صفا و ادب زده است | دست ولا به دامن احسان فاطمه(س) | |
| هماره دفتر «ترکی» ز شعر خالی باد | به‌غیر مدح رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) | |
| «ترکیا» عشق از حسین(ع) آموز | که چنین عشق، عشق با اثر است |
[۳].
ارادت و اخلاص زلال‌گونه این شاعر حوزه ادبیات عاشورایی، نسبت به ساحت مقدس امام حسین(ع) را می‌توان در ترکیب‌بندهای بلند وی و دیگر سوگسرودههایش به‌خوبی مشاهده کرد. در اینجا به مقطع چند غزل مرثیه او اشاره می‌شود:
| زین نظم جان‌گداز که «ترکی» سروده است | لوح و مداد و خامه و دفتر گریسته | |
| ترکی به یاد غربت مظلوم کربلا | خون جای اشک، از مژه، صبح و مسا گریست | |
| نظم چون آتش «ترکی» که دل عالم سوخت | عجب اینجاست که با خامه و دفتر چه کند | |
| اگر نه شور حسینی(ع) است بر سر «ترکی» | ز نظم او شده گیتی پرانقلاب چرا | |
| «ترکی» چو این مصیبت جان‌سوز می‌سرود | در سینه داشت آتش و چشمش پرآب بود | |
| «ترکی» به یاد قتل شهیدان نینوا | هر بندبند اوست چو نی در نوا هنوز | |
| ز خون دیده «ترکی» در این مصیبت عظمی | ز باغ دفتر نظمش هزار لاله دمیده | |
| از این شوری که «ترکی» راست ترسم | که پیش از وعده شور محشر آید |
[۴].
اشعار این شاعر حوزه آیینی اثری است زلال که بدون هیچگونه تکلف و تصنع، از مشرب طبع و ذوق سلیم او تراوش کرده و محصول سوز درون اوست و ازاین‌رو بر شنونده تأثیر خاص می‌گذارد. شاعر از نظر اعتقادی و التزام به شرع و آیین و ارادت به حضرات معصومین(ع) نیز دارای مقامی بس ارجمند و تحسین‌برانگیز است. در جای‌جای آثار وی، اظهار ارادت او را نسبت به بزرگان دین، می‌توان مشاهده کرد و از آن، حظ و بهره معنوی برد[۵].
فصل نخست کتاب، به لطیفه‌نگاری‌های شاعر اختصاص یافته است که به‌عنوان نمونه، به قسمتی از اشعار آن، اشاره می‌شود:
| نمی‌دانم چه میبود اینکه ساقی داشت در مینا | که از یک جرعه‌اش آتش به جانم ریخت سرتاپا | |
| همین میبود که مجنون خورد و شد دیوانه لیلی | همین میبد که وامق خورد و شد شوریده عذرا | |
| بود رنگ همین می از ازل در سرخ گل پنهان | که از عشقش کشد بلبل به حسن بوستان آوا |
[۶].
در فصل دوم، به مدیحه‌سرایی‌های شاعر اشاره شده است که از جمله آنها، مدیحه‌ای است با عنوان «اقتدار محمد(ص)» در ستایش آن حضرت که با این ابیات آغاز می‌شود:
| شمس و قمر عکسی از عذار محمد(ص) | گردش گردون به اختیار محمد(ص) | |
| نافه مشک خطا و عنبر سارا | نکهتی از موی مشکبار محمد(ص) | |
| چشمه حیوان مجال دم زدنش نیست | پیش لب لعل آبدار محمد(ص) |
[۷].
در فصل سوم، سوگواری‌ها جای گرفته است. اولین شعر این فصل، مثنوی زیبایی است با عنوان «طبل الرحيل» در رثای سلمان فارسی و چگونگی وفات و غسل وی توسط حضرت علی(ع) که بخشی از آن چنین است:
| چون به حکم پادشاه انس و جان | در مداین گشت سلمان حکمران | |
| گشت چون در حکمرانی مستقل | بنده‌اش گشتند خلق از جان و دل | |
| چون زمان زندگیش آمد به سر | پیک مرگش آمد و کوبید در |
[۸].
فصل چهارم، به ترکیب‌بندها اختصاص یافته است. اولین ترکیب‌بند این مجموعه، شانزده بند پیرامون واقعه کربلاست که ابیاتی از آن، بدین قرار می‌باشد:
| سرزد ز چرخ، باز هلال محرما | پیر شد جهان، ز ولوله و شور ماتما | |
| هر گوشه گشت باز لوای عزا به‌پا | شد سینه‌ها پر انده و دلها پر از غما | |
| شد شورشی چو روز قیامت به‌پا به دهر | شور و نشور گشت هویدا به عالما |
[۹].
در آخرین فصل، قطعه‌ها و تک‌‌بیتی‌های شاعر آمده است که به‌عنوان نمونه، به چند بیت از آن، اشاره می‌شود:
| آه‌آه از جور چرخ چنبری | دادداد از دست ظلم روزگار | |
| از جفای این سپهر نیلگون | جای دارد گر بگریم زارزار | |
| روز و شب چون شخص مسلولم بود | دل غمین و رنگ زرد و تن نزار |
[۱۰].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به اختلاف نسخ اشاره شده است.[۱۱].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.