حفظ الصحة ناصری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR12462J1.jpg | | تصویر =NUR12462J1.jpg | ||
| عنوان =حفظ الصحة ناصری | | عنوان =حفظ الصحة ناصری | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[گیلانی، محمدکاظم]] ( | [[گیلانی، محمدکاظم]] (نویسنده) | ||
[[چوپانی جانبلاغ، رسول]] ( | [[چوپانی جانبلاغ، رسول]] (تصحیح و تحقیق) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =R 128 /م7ح7 | | کد کنگره =R 128 /م7ح7 | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =978-964-7553-05-6 | | شابک =978-964-7553-05-6 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12462 | |||
| کتابخوان همراه نور =12462 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۳: | ||
}} | }} | ||
'''حفظ | '''حفظ الصحة ناصری''' تألیف [[گیلانی، محمدکاظم|محمدکاظم گیلانى]] مشهور به ملک الاطباء، که با تصحیح و تحقیق دکتر رسول چوپانى منتشر شده است. این اثر به امر ناصر‌الدین شاه قاجار به رشته تحریر درآمده است.<ref>حفظ الصحه، ص55</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این کتاب داراى یک مقدمه، چهار مقاله و خاتمه است. مقدمه در سه فصل در تعریف و شرایط حفظ الصحه و تکلیف طبیب در این موضوع نگارش شده است. مقاله‌ها نیز هر یک مشتمل بر فصولى و ابوابى است. | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نثر | نثر کتاب در خطبه و خاتمه به نثر مصنوع متکلف نگاشته شده است و سرشار از تفنن در الفاظ، و اطناب سخن از راه توصیف‌هاى پى در پى و آوردن امثال و اشعار پارسى و تازى و به کار بردن آرایه‌هاى برونى (صنایع لفظى) به‌ویژه سجع و جناس و ترصیع، و آرایه‌هاى درونى (صنایع معنوى) به ویژه وصف و تضمین و تلمیح و مبالغه است. اما نثر دیگر بخش‌هاى کتاب، نثر فنى مرسل (بینابین) است که گر چه واژه‌ها و عبارات فنى عربى بسیار در آن به کار رفته است، ولى آرایه‌هاى برونى و درونى آن چندان زیاد و پیچیده نیست که خواننده عادى دلزده شود یا معناى سخن را درنیابد. به هر روى چنین نثرى اکنون دیگر معمول نیست و با آن‌که خوانندگان امروزى -به شرط آشنایى با واژگان تخصصى طب سنتى- در دریافت معنى به دشوارى نمى‌افتند، ولى همچنان آن را از شیوه کنونى نوشتن، دور مى‌یابند. | ||
گذشته از آموزه‌هاى بهداشتى و پزشکى در کتاب حفظ الصحه، نقدها و نکوهش‌هاى بى‌پرده ملک الاطباء نشان‌دهنده بخشى از حیات اجتماعى طب ایرانى در واپسین دم رونق و کاربرد همگانى آن است؛ آن هم از زبان حکیمى که از راه نزدیکى با کانون قدرت سیاسى، چه بسا از چند و چون این طب در جامعه و زمان خود، آگاهى بیشتر و گسترده‌ترى داشته است. | |||
اکنون به بیان مطالب کتاب مى‌پردازیم که به اختصار به این شرح است: | |||
مقاله | مقاله اول داراى هشت فصل است که تدابیر مربوط به سته ضروریه در شش فصل نخست آن و تدابیر مربوط به مباشرت زنان و حمام، در دو فصل بعدى بیان شده است. | ||
مقاله | مقاله دوم در سه باب تدبیر اطفال، جوانان و پیران، به تدابیر بدنى به مقتضاى هر سن مى‌پردازد. | ||
مقاله سوم، شش باب دارد و تدابیر لازم در مزاج‌هاى غیرمعتدل (مزاج‌هاى حار، بارد، رطب و یابس) و پس از آن تدابیر افراد بسیار فربه و بسیار لاغر را بیان مى‌کند. | |||
مقاله چهارم در دو باب، به تدبیر مسافران زمینى و دریایى و حفظ صحت اعضاى گوناگون بدن (دماغ، چشم، گوش، دندان، دل، معده، جگر) و نیز تدبیر دست و پا در سرما اختصاص یافته است. | |||
خاتمه کتاب شامل ده فائده است، بدین‌سان که نه فائده نخست آن، سود و زیان و شرایط مصرف خوراکى‌هاى رایج به ترتیب شامل انواع حبوب، گوشت‌ها، تخم‌ها، شیر و لبنیات، میوه‌ها، سبزى‌ها و شیرینى‌هاى طبیعى را بیان مى‌کند. فائده دهم به بیان پیدایش و بروز علامات هشدار دهنده‌اى مى‌پردازد که پیشاپیش دال بر بیمارى‌اند. پس از پایان فائده‌هاى یاد شده، نویسنده چند ادویه جدید مانند نارجیل بحرى، ساکودانه، کیاکو، چلاپا را نام مى‌برد و سپس به دو ترکیب دارویى به نام حب جاودان و معجون حافظ العمر که خود وى با دواهاى قدیمى و جدید ساخته بوده، اشاره مى‌کند و براى آن منافع چندى از حفظ حرارت غریزیه و رطوبت اصلیه و منع عفونت اخلاط گرفته تا حفظ صحت و دفع اکثر امراض برمى‌شمارد. البته در کتاب هیچ سرنخ و نشانى از اجزاى این دارو یا نحوه مصرف آنها پیدا نیست. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
کتاب حفظ الصحه ناصرى براى بار اول به سال 1304ق چاپ سنگى شده است. | |||
جناب آقاى | جناب آقاى دکتر رسول چوپانى بر اساس دو نسخه خطى و چاپى به تحقیق و تصحیح این اثر اقدام کرده‌اند. وى علاوه بر مقدمه، در انتهاى اثر نیز فهرست لغات و اصطلاحات کتاب را همراه با توضیحاتى تدوین و تنظیم نموده است. | ||
فهرست مطالب | فهرست مطالب کتاب در ابتداى آن آمده است. در پاورقى‌ها به گزارش اختلاف نسخ پرداخته شده است. در ابتداى کتاب نیز دو مقدمه از آقاى اسماعیل ناظم و دکتر مجید انوشیروانى آمده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن | مقدمه و متن کتاب | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده: | [[رده:علوم پزشکی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۴۲
حفظ الصحة ناصری تألیف محمدکاظم گیلانى مشهور به ملک الاطباء، که با تصحیح و تحقیق دکتر رسول چوپانى منتشر شده است. این اثر به امر ناصر‌الدین شاه قاجار به رشته تحریر درآمده است.[۱]
| حفظ الصحة ناصری | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گیلانی، محمدکاظم (نویسنده) چوپانی جانبلاغ، رسول (تصحیح و تحقیق) |
| ناشر | المعی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-7553-05-6 |
| موضوع | بهداشت شخصی - به زبان ساده
پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 رژیم درمانی - به زبان ساده سلامتی - به زبان ساده |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | R 128 /م7ح7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
این کتاب داراى یک مقدمه، چهار مقاله و خاتمه است. مقدمه در سه فصل در تعریف و شرایط حفظ الصحه و تکلیف طبیب در این موضوع نگارش شده است. مقاله‌ها نیز هر یک مشتمل بر فصولى و ابوابى است.
گزارش محتوا
نثر کتاب در خطبه و خاتمه به نثر مصنوع متکلف نگاشته شده است و سرشار از تفنن در الفاظ، و اطناب سخن از راه توصیف‌هاى پى در پى و آوردن امثال و اشعار پارسى و تازى و به کار بردن آرایه‌هاى برونى (صنایع لفظى) به‌ویژه سجع و جناس و ترصیع، و آرایه‌هاى درونى (صنایع معنوى) به ویژه وصف و تضمین و تلمیح و مبالغه است. اما نثر دیگر بخش‌هاى کتاب، نثر فنى مرسل (بینابین) است که گر چه واژه‌ها و عبارات فنى عربى بسیار در آن به کار رفته است، ولى آرایه‌هاى برونى و درونى آن چندان زیاد و پیچیده نیست که خواننده عادى دلزده شود یا معناى سخن را درنیابد. به هر روى چنین نثرى اکنون دیگر معمول نیست و با آن‌که خوانندگان امروزى -به شرط آشنایى با واژگان تخصصى طب سنتى- در دریافت معنى به دشوارى نمى‌افتند، ولى همچنان آن را از شیوه کنونى نوشتن، دور مى‌یابند.
گذشته از آموزه‌هاى بهداشتى و پزشکى در کتاب حفظ الصحه، نقدها و نکوهش‌هاى بى‌پرده ملک الاطباء نشان‌دهنده بخشى از حیات اجتماعى طب ایرانى در واپسین دم رونق و کاربرد همگانى آن است؛ آن هم از زبان حکیمى که از راه نزدیکى با کانون قدرت سیاسى، چه بسا از چند و چون این طب در جامعه و زمان خود، آگاهى بیشتر و گسترده‌ترى داشته است.
اکنون به بیان مطالب کتاب مى‌پردازیم که به اختصار به این شرح است:
مقاله اول داراى هشت فصل است که تدابیر مربوط به سته ضروریه در شش فصل نخست آن و تدابیر مربوط به مباشرت زنان و حمام، در دو فصل بعدى بیان شده است.
مقاله دوم در سه باب تدبیر اطفال، جوانان و پیران، به تدابیر بدنى به مقتضاى هر سن مى‌پردازد.
مقاله سوم، شش باب دارد و تدابیر لازم در مزاج‌هاى غیرمعتدل (مزاج‌هاى حار، بارد، رطب و یابس) و پس از آن تدابیر افراد بسیار فربه و بسیار لاغر را بیان مى‌کند.
مقاله چهارم در دو باب، به تدبیر مسافران زمینى و دریایى و حفظ صحت اعضاى گوناگون بدن (دماغ، چشم، گوش، دندان، دل، معده، جگر) و نیز تدبیر دست و پا در سرما اختصاص یافته است.
خاتمه کتاب شامل ده فائده است، بدین‌سان که نه فائده نخست آن، سود و زیان و شرایط مصرف خوراکى‌هاى رایج به ترتیب شامل انواع حبوب، گوشت‌ها، تخم‌ها، شیر و لبنیات، میوه‌ها، سبزى‌ها و شیرینى‌هاى طبیعى را بیان مى‌کند. فائده دهم به بیان پیدایش و بروز علامات هشدار دهنده‌اى مى‌پردازد که پیشاپیش دال بر بیمارى‌اند. پس از پایان فائده‌هاى یاد شده، نویسنده چند ادویه جدید مانند نارجیل بحرى، ساکودانه، کیاکو، چلاپا را نام مى‌برد و سپس به دو ترکیب دارویى به نام حب جاودان و معجون حافظ العمر که خود وى با دواهاى قدیمى و جدید ساخته بوده، اشاره مى‌کند و براى آن منافع چندى از حفظ حرارت غریزیه و رطوبت اصلیه و منع عفونت اخلاط گرفته تا حفظ صحت و دفع اکثر امراض برمى‌شمارد. البته در کتاب هیچ سرنخ و نشانى از اجزاى این دارو یا نحوه مصرف آنها پیدا نیست.
وضعیت کتاب
کتاب حفظ الصحه ناصرى براى بار اول به سال 1304ق چاپ سنگى شده است.
جناب آقاى دکتر رسول چوپانى بر اساس دو نسخه خطى و چاپى به تحقیق و تصحیح این اثر اقدام کرده‌اند. وى علاوه بر مقدمه، در انتهاى اثر نیز فهرست لغات و اصطلاحات کتاب را همراه با توضیحاتى تدوین و تنظیم نموده است.
فهرست مطالب کتاب در ابتداى آن آمده است. در پاورقى‌ها به گزارش اختلاف نسخ پرداخته شده است. در ابتداى کتاب نیز دو مقدمه از آقاى اسماعیل ناظم و دکتر مجید انوشیروانى آمده است.
پانویس
- ↑ حفظ الصحه، ص55
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب