حاشية المكاسب (همداني): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ حاشية المکاسب (همدانی) را به حاشية المكاسب (همداني) منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '.↵↵↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '. ==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی') |
||
| (۵۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00131J1.jpg | |||
| عنوان =حاشية المکاسب (همدانی) | |||
| | | عنوان‌های دیگر =المکاسب. شرح | ||
| پدیدآوران = | |||
[[انصاری قمی، محمدرضا]] (مصحح) | |||
| | |||
| | |||
[[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] ( | [[انصاری، مرتضی بن محمدامین]] (نویسنده) | ||
[[همدانی، رضا بن محمد هادی]] (حاشيه نويس) | [[همدانی، رضا بن محمد هادی]] (حاشيه نويس) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 190/1 /الف8 م7038 | ||
| موضوع = | |||
انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسیر | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
خرید و فروش (فقه) | خرید و فروش (فقه) | ||
معاملات (فقه) | معاملات (فقه) | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | محمدرضا انصاري قمي | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1420 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00131AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00131 | |||
| کتابخوان همراه نور =00131 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''حاشية المكاسب''' تألیف فقيه محقق [[همدانی، رضا بن محمد هادی|حاج آقا رضا بن محمد هادى همدانى]] (م 1322 ق) است. | |||
كتاب حاشيه بر مكاسب [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] از اولين شروح بر مكاسب [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم انصارى]] و از عميق‌ترين و دقيق‌ترين اين شروح مى‌باشد. | |||
اين كتاب شامل تعليقات و حواشى مؤلف از كتاب البيع تا آخر كتاب خيارات مى‌باشد. اگر چه اين كتاب به صورت نسخۀ خطى در گوشه‌هاى كتابخانه‌هاى خصوصى بوده است اما به دليل اهميت مطالب آن و توجه و عنايت علما و بزرگان از فقهاء، نسخه‌هاى خطى آن بيش از ساير تأليفات وى نسخه بردارى شده و بزرگانى همچون [[اصفهانی، محمدحسین|شيخ محمدحسین اصفهانى]] (م 1361 ق)، [[نائینی، محمدحسین|محقق نائينى]] (م 1355 ق)، [[حلی، حسین|شيخ حسين حلّى]] (م 1394 ق) و ديگران سعى داشته‌اند تا يك نسخه از آن را داشته باشند و از مطالب آن استفاده نمايند. | |||
اين كتاب شامل تعليقات و حواشى مؤلف از كتاب البيع تا آخر كتاب خيارات مى‌باشد. اگر چه اين كتاب به صورت نسخۀ خطى در گوشه‌هاى كتابخانه‌هاى خصوصى بوده است اما به دليل اهميت مطالب آن و توجه و عنايت علما و بزرگان از فقهاء، نسخه‌هاى خطى آن بيش از ساير تأليفات وى نسخه بردارى شده و بزرگانى همچون شيخ | |||
==شيوۀ تأليف== | ==شيوۀ تأليف== | ||
| خط ۶۱: | خط ۴۳: | ||
روش و شيوۀ كتاب از ابتدا تا اواسط آن و از اواسط تا به پايان آن به دو گونه است. در ابتدا مطالب كتاب به صورت تقرير درس خارج و نظريات شخصى مؤلف بوده و ذكر عناوين ابواب و فروع مسائل مطرح شده از كتاب المكاسب شيخ، بيشتر به عنوان آغازگر بيان نظريات مؤلف مى‌باشد. | روش و شيوۀ كتاب از ابتدا تا اواسط آن و از اواسط تا به پايان آن به دو گونه است. در ابتدا مطالب كتاب به صورت تقرير درس خارج و نظريات شخصى مؤلف بوده و ذكر عناوين ابواب و فروع مسائل مطرح شده از كتاب المكاسب شيخ، بيشتر به عنوان آغازگر بيان نظريات مؤلف مى‌باشد. | ||
از اواسط كتاب با تغيير در شيوۀ نگارش، شرح عبارت‌هاى مكاسب به صورت باصطلاح شرح بالقول (قوله. . . أقول) مى‌باشد. | از اواسط كتاب با تغيير در شيوۀ نگارش، شرح عبارت‌هاى مكاسب به صورت باصطلاح شرح بالقول (قوله... أقول) مى‌باشد. | ||
اين كتاب نيز نظير «مصباح الفقيه» و «حاشية الرسائل» وى مملو از تحقيقات فقهى بديع و تطبيق قواعد اصولى بر مصاديق آنان مى‌باشد. | اين كتاب نيز نظير «مصباح الفقيه» و «حاشية الرسائل» وى مملو از تحقيقات فقهى بديع و تطبيق قواعد اصولى بر مصاديق آنان مى‌باشد. | ||
عمق و پيچيدگى مطالب و تحقيقات دقيق همراه با بيان رسا و قلم روان، اين كتاب را از ساير شروح و حواشى ممتاز نموده است و از طرف ديگر مؤلف آن، جزء معدود محشين مكاسب مى‌باشد كه از معروفترين شاگردان ميرزاى بزرگ شيرازى (م 1312 ق) بوده و تحقيقات و نظريات شيخ اعظم را به واسطۀ ميرزاى بزرگ درك نموده است. | عمق و پيچيدگى مطالب و تحقيقات دقيق همراه با بيان رسا و قلم روان، اين كتاب را از ساير شروح و حواشى ممتاز نموده است و از طرف ديگر مؤلف آن، جزء معدود محشين مكاسب مى‌باشد كه از معروفترين شاگردان [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|[[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزاى بزرگ]] شيرازى]] (م 1312 ق) بوده و تحقيقات و نظريات شيخ اعظم را به واسطۀ [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزاى بزرگ]] درك نموده است. | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
با توجه به اين كه پس از نام شيخ انصارى (م 1281 ق) كه از وى تعبير به «شيخ مشايخنا» شده است عبارت‌هاى | با توجه به اين كه پس از نام [[شيخ انصارى]] (م 1281 ق) كه از وى تعبير به «شيخ مشايخنا» شده است عبارت‌هاى «قدس‌الله‌نفسه الزكيّة» يا «طاب ثراه» آورده شده است I(صفحات 105 و 13) كه نشانگر وفات وى مى‌باشد. | ||
و همين طور پس از ذكر نام ميرزاى شيرازى بزرگ (م 1312 ق) كه از وى تعبير به «سيد مشايخنا» شده است عبارت‌هاى «دام ظلّه»، «أدام الله أيام إفاضاته»، شده كه نشانگر زنده بودن وى در زمان تأليف كتاب را دارد. | و همين طور پس از ذكر نام [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزاى شيرازى]] بزرگ (م 1312 ق) كه از وى تعبير به «سيد مشايخنا» شده است عبارت‌هاى «دام ظلّه»، «أدام الله أيام إفاضاته»، شده كه نشانگر زنده بودن وى در زمان تأليف كتاب را دارد. (صفحات 495، 359، 366). | ||
بنابراین اين كتاب حدودا بين سال‌هاى 1281ق تا 1312ق تأليف شده است. | |||
از طرفى در مقدمۀ كتاب «حاشية المكاسب» تأليف شيخ | از طرفى در مقدمۀ كتاب «حاشية المكاسب» تأليف [[اصفهانی، محمدحسین|شيخ محمدحسین اصفهانى]] (م 1361 ق) به نقل از آیت‌الله سيد محمد روحانى نوشته شده كه اين حاشيه مربوط به دوران جوانى [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] بوده است I(حاشية المكاسب، /1صفحۀ ج) كه با توجه به سال تولد مؤلف كه 1250ق است به احتمال زياد اين كتاب در حدود 30 تا 40 سالگى مؤلف يعنى سال‌هاى 1281 تا 1290ق تأليف شده است. | ||
==تاريخ انتشار== | ==تاريخ انتشار== | ||
كتاب موجود در سال | كتاب موجود در سال 1420ق بوسيلۀ چاپخانۀ ستاره در قم انتشار يافته است. محقق و مصحح آن [[انصاری قمی، محمدرضا|محمدرضا انصارى قمى]] بوده است و هزينۀ چاپ آن توسط حاج محمدتقى علاق‌بندیان تأمين شده است. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در الذريعة به نسخه‌اى از كتاب در كتابخانۀ مدرسۀ | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نسخه‌اى از كتاب در كتابخانۀ مدرسۀ شیرازیّه در سامراء اشاره نموده كه شيخ محمد امين بن ابراهیم ايلكايى تهرانى (م 1354 ق) آن را در سال 1317ق به تملك خود درآورده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/6 219). | ||
==نسخه‌هاى معتبر== | ==نسخه‌هاى معتبر== | ||
| خط ۹۳: | خط ۷۵: | ||
اگر چه اين كتاب داراى نسخه‌هاى متعددى است اما در چاپ كتاب از دو نسخه استفاده شده است. | اگر چه اين كتاب داراى نسخه‌هاى متعددى است اما در چاپ كتاب از دو نسخه استفاده شده است. | ||
#نسخه‌اى كه متعلّق به علامه سيد محمد صادق بن حسن آل بحر العلوم (م 1399 ق) بوده و ناسخ آن خودش بوده است. | |||
#:او مردى عالم و فاضل و آشناى به فقه و ادبيات حديث بوده كه نسخه‌هاى خطى نفيس را انتخاب نموده و با خط خودش آن را نسخه بردارى مى‌نموده است به همين دليل نسخه‌هاى خطى كه وى نگاشته است نسخه‌هاى صحيحى است از افتادن كلمات و غلطهاى متداول در آنها كمتر پيدا مى‌شود. | |||
او مردى عالم و فاضل و آشناى به فقه و ادبيات حديث بوده كه نسخه‌هاى خطى نفيس را انتخاب نموده و با خط خودش آن را نسخه بردارى مى‌نموده است به همين دليل نسخه‌هاى خطى كه وى نگاشته است نسخه‌هاى صحيحى است از افتادن كلمات و غلطهاى متداول در آنها كمتر پيدا مى‌شود. | #:اين نسخه در سال 1342ق نوشته شده و همان طور كه در كتاب آمده است بعضى از قسمت‌هاى آن از نسخۀ آیت‌الله [[حلی، حسین|شيخ حسين حلى]] (م 1394 ق) از بزرگان شاگردان [[نائینی، محمدحسین|محقق نائينى]] (م 1361 ق) استنساخ شده است. | ||
#:در نگارش كتاب موجود، نسخۀ اصلى، همين نسخه است. | |||
اين نسخه در سال | #نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد با شمارۀ 8855 كه نگارندۀ آن به اشتباه در ابتداى كتاب آن را تقريرات درس ميرزا محمدحسن شيرازى ذكر نموده كه به وسيلۀ [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] جمع‌آورى شده است. | ||
#: گروه تحقيق كتاب براى آماده شدن كتاب موجود اين اعمال را انجام داده‌اند: | |||
در نگارش كتاب موجود، نسخۀ اصلى، همين نسخه است. | #:- تصحيح متن كتاب و تقطيع متن بنا به آنچه متعارف است. | ||
#:- تعيين آدرس مطالب كتاب مكاسب بنا به نسخۀ چاپ سنگى كه متداول است. | |||
#:- بدست آوردن مآخذ و منابع روايات و احاديث مذكور در كتاب، اضافه نمودن عناوين اصلى براى فروع. | |||
گروه تحقيق كتاب براى آماده شدن كتاب موجود اين اعمال را انجام داده‌اند: | |||
- تصحيح متن كتاب و تقطيع متن بنا به آنچه متعارف است. | |||
- تعيين آدرس مطالب كتاب مكاسب بنا به نسخۀ چاپ سنگى كه متداول است. | |||
- بدست آوردن مآخذ و منابع روايات و احاديث مذكور در كتاب، اضافه نمودن عناوين اصلى براى فروع. | |||
==نظريات جديد== | ==نظريات جديد== | ||
كتاب حاشيۀ آقا رضا همدانى بر مكاسب مملو از نظريات و ابتكارات مؤلف است كه در كمتر كتاب حاشيه بر مكاسب ديده مى‌شود كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود. | كتاب حاشيۀ [[همدانی، رضا بن محمد هادی|آقا رضا همدانى]] بر مكاسب مملو از نظريات و ابتكارات مؤلف است كه در كمتر كتاب حاشيه بر مكاسب ديده مى‌شود كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود. | ||
بر خلاف شيخ انصارى و بسيارى از بزرگان، بيع را عبارت از انشاء تمليك يا مبادلۀ مال بمال و نظائر آن نمى‌داند بلكه در تعريف بيع مى‌نويسد: | بر خلاف [[شيخ انصارى]] و بسيارى از بزرگان، بيع را عبارت از انشاء تمليك يا مبادلۀ مال بمال و نظائر آن نمى‌داند بلكه در تعريف بيع مى‌نويسد: | ||
إنّ البيع عند العرف عبارة عن التراضي على نحو الخاص المتعقب بالفعل الكاشف عنه و ذلك لكون المعاطاة عندهم بيعا، مع أنّهم لا يقصدون بالفعل في الأغلب إنشاء التمليك. | إنّ البيع عند العرف عبارة عن التراضي على نحو الخاص المتعقب بالفعل الكاشف عنه و ذلك لكون المعاطاة عندهم بيعا، مع أنّهم لا يقصدون بالفعل في الأغلب إنشاء التمليك. (ص 27). | ||
از طرف ديگر بر خلاف متعارف مشهور علماء، اطلاق آيۀ «أحلّ الله البيع» را نمى‌پذيرد بلكه در اطلاق آن در موارد شك در شرايط و احكام آن اشكال نموده و مى‌نويسد: | از طرف ديگر بر خلاف متعارف مشهور علماء، اطلاق آيۀ «أحلّ الله البيع» را نمى‌پذيرد بلكه در اطلاق آن در موارد شك در شرايط و احكام آن اشكال نموده و مى‌نويسد: | ||
فالتمسك بالإطلاق و حمله على العموم غير متجه مع عدم إحراز كونه في مقام البيان. | فالتمسك بالإطلاق و حمله على العموم غير متجه مع عدم إحراز كونه في مقام البيان. (ص 29). | ||
از ديگر نظريات وى در علم اصول فقه كه در اين كتاب مطرح شده است انكار أصالة الصحة و حمل فعل مسلم بر صحّت از نظر ادلّه و اخبار و روايات است. وى در اين مورد مى‌نويسد: | از ديگر نظريات وى در علم اصول فقه كه در اين كتاب مطرح شده است انكار أصالة الصحة و حمل فعل مسلم بر صحّت از نظر ادلّه و اخبار و روايات است. وى در اين مورد مى‌نويسد: | ||
هذه القاعدة بحسب الظاهر من القواعد المسلمة و لكن لم نجد لهذه القاعدة من الأخبار | هذه القاعدة بحسب الظاهر من القواعد المسلمة و لكن لم نجد لهذه القاعدة من الأخبار مدرک ا صحيحا حتى يبحث و يبيّن مقدار مدلولها. | ||
سپس در مورد | سپس در مورد مدرک اين قاعده به اجماع، سيرۀ قطعيّه و اختلال نظام استدلال مى‌فرمايند (ص 286). | ||
از ديگر نظريات وى محدود نمودن حديث نفى غرر بر اعتبار كيل و وزن در مكيل و موزون است و در غير اين دو مورد، مشاهده يا تعداد را كافى مى‌داند. | از ديگر نظريات وى محدود نمودن حديث نفى غرر بر اعتبار كيل و وزن در مكيل و موزون است و در غير اين دو مورد، مشاهده يا تعداد را كافى مى‌داند. (ص 390). | ||
در بحث تفاوت حق و حكم، مؤلف حكم را عبارت از الزامات و التزامات و ترخيصات شرعى متعلّق به افعال مكلفين مى‌داند و امّا حق را مثل مال از قسم جده و ملك مى‌داند بلكه حق را مال به وجه و اعتبار خاصى مى‌داند و مى‌نويسد: فالحق عبارة عن المرتبة الضعيفة من الملكية المتحقة في متعلّقه. | در بحث تفاوت حق و حكم، مؤلف حكم را عبارت از الزامات و التزامات و ترخيصات شرعى متعلّق به افعال مكلفين مى‌داند و امّا حق را مثل مال از قسم جده و ملك مى‌داند بلكه حق را مال به وجه و اعتبار خاصى مى‌داند و مى‌نويسد: فالحق عبارة عن المرتبة الضعيفة من الملكية المتحقة في متعلّقه. (ص 451). | ||
==گفتار بزرگان== | ==گفتار بزرگان== | ||
آقا بزرگ تهرانى در نقباء البشر مى‌نويسد: و ترك عدة آثار جليلة. . . له أيضا حاشية (الرسائل) كما ذكرناه في الذريعة ج 6 | [[آقا بزرگ تهرانى]] در نقباء البشر مى‌نويسد: و ترك عدة آثار جليلة... له أيضا حاشية (الرسائل) كما ذكرناه في [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 6 ص157 و حاشية كل من الرياض و المكاسب. (نقباء البشر ج /2 776). | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده:مباحث خاص فقه]] | [[رده: مباحث خاص فقه]] | ||
[[رده:معاملات]] | [[رده: معاملات]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۴۰
| حاشية المکاسب (همدانی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | انصاری قمی، محمدرضا (مصحح)
انصاری، مرتضی بن محمدامین (نویسنده) همدانی، رضا بن محمد هادی (حاشيه نويس) |
| عنوان‌های دیگر | المکاسب. شرح |
| ناشر | محمدرضا انصاري قمي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | انصاری، مرتضی بن محمد امین، 1214 - 1281ق. المکاسب - نقد و تفسیر
خرید و فروش (فقه) معاملات (فقه) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 190/1 /الف8 م7038 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
حاشية المكاسب تألیف فقيه محقق حاج آقا رضا بن محمد هادى همدانى (م 1322 ق) است.
كتاب حاشيه بر مكاسب آقا رضا همدانى از اولين شروح بر مكاسب شيخ اعظم انصارى و از عميق‌ترين و دقيق‌ترين اين شروح مى‌باشد.
اين كتاب شامل تعليقات و حواشى مؤلف از كتاب البيع تا آخر كتاب خيارات مى‌باشد. اگر چه اين كتاب به صورت نسخۀ خطى در گوشه‌هاى كتابخانه‌هاى خصوصى بوده است اما به دليل اهميت مطالب آن و توجه و عنايت علما و بزرگان از فقهاء، نسخه‌هاى خطى آن بيش از ساير تأليفات وى نسخه بردارى شده و بزرگانى همچون شيخ محمدحسین اصفهانى (م 1361 ق)، محقق نائينى (م 1355 ق)، شيخ حسين حلّى (م 1394 ق) و ديگران سعى داشته‌اند تا يك نسخه از آن را داشته باشند و از مطالب آن استفاده نمايند.
شيوۀ تأليف
روش و شيوۀ كتاب از ابتدا تا اواسط آن و از اواسط تا به پايان آن به دو گونه است. در ابتدا مطالب كتاب به صورت تقرير درس خارج و نظريات شخصى مؤلف بوده و ذكر عناوين ابواب و فروع مسائل مطرح شده از كتاب المكاسب شيخ، بيشتر به عنوان آغازگر بيان نظريات مؤلف مى‌باشد.
از اواسط كتاب با تغيير در شيوۀ نگارش، شرح عبارت‌هاى مكاسب به صورت باصطلاح شرح بالقول (قوله... أقول) مى‌باشد.
اين كتاب نيز نظير «مصباح الفقيه» و «حاشية الرسائل» وى مملو از تحقيقات فقهى بديع و تطبيق قواعد اصولى بر مصاديق آنان مى‌باشد.
عمق و پيچيدگى مطالب و تحقيقات دقيق همراه با بيان رسا و قلم روان، اين كتاب را از ساير شروح و حواشى ممتاز نموده است و از طرف ديگر مؤلف آن، جزء معدود محشين مكاسب مى‌باشد كه از معروفترين شاگردان [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|ميرزاى بزرگ شيرازى]] (م 1312 ق) بوده و تحقيقات و نظريات شيخ اعظم را به واسطۀ ميرزاى بزرگ درك نموده است.
تاريخ تأليف
با توجه به اين كه پس از نام شيخ انصارى (م 1281 ق) كه از وى تعبير به «شيخ مشايخنا» شده است عبارت‌هاى «قدس‌الله‌نفسه الزكيّة» يا «طاب ثراه» آورده شده است I(صفحات 105 و 13) كه نشانگر وفات وى مى‌باشد.
و همين طور پس از ذكر نام ميرزاى شيرازى بزرگ (م 1312 ق) كه از وى تعبير به «سيد مشايخنا» شده است عبارت‌هاى «دام ظلّه»، «أدام الله أيام إفاضاته»، شده كه نشانگر زنده بودن وى در زمان تأليف كتاب را دارد. (صفحات 495، 359، 366).
بنابراین اين كتاب حدودا بين سال‌هاى 1281ق تا 1312ق تأليف شده است.
از طرفى در مقدمۀ كتاب «حاشية المكاسب» تأليف شيخ محمدحسین اصفهانى (م 1361 ق) به نقل از آیت‌الله سيد محمد روحانى نوشته شده كه اين حاشيه مربوط به دوران جوانى آقا رضا همدانى بوده است I(حاشية المكاسب، /1صفحۀ ج) كه با توجه به سال تولد مؤلف كه 1250ق است به احتمال زياد اين كتاب در حدود 30 تا 40 سالگى مؤلف يعنى سال‌هاى 1281 تا 1290ق تأليف شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود در سال 1420ق بوسيلۀ چاپخانۀ ستاره در قم انتشار يافته است. محقق و مصحح آن محمدرضا انصارى قمى بوده است و هزينۀ چاپ آن توسط حاج محمدتقى علاق‌بندیان تأمين شده است.
نسخه‌ها
در الذريعة به نسخه‌اى از كتاب در كتابخانۀ مدرسۀ شیرازیّه در سامراء اشاره نموده كه شيخ محمد امين بن ابراهیم ايلكايى تهرانى (م 1354 ق) آن را در سال 1317ق به تملك خود درآورده است. (الذريعة/6 219).
نسخه‌هاى معتبر
اگر چه اين كتاب داراى نسخه‌هاى متعددى است اما در چاپ كتاب از دو نسخه استفاده شده است.
- نسخه‌اى كه متعلّق به علامه سيد محمد صادق بن حسن آل بحر العلوم (م 1399 ق) بوده و ناسخ آن خودش بوده است.
- او مردى عالم و فاضل و آشناى به فقه و ادبيات حديث بوده كه نسخه‌هاى خطى نفيس را انتخاب نموده و با خط خودش آن را نسخه بردارى مى‌نموده است به همين دليل نسخه‌هاى خطى كه وى نگاشته است نسخه‌هاى صحيحى است از افتادن كلمات و غلطهاى متداول در آنها كمتر پيدا مى‌شود.
- اين نسخه در سال 1342ق نوشته شده و همان طور كه در كتاب آمده است بعضى از قسمت‌هاى آن از نسخۀ آیت‌الله شيخ حسين حلى (م 1394 ق) از بزرگان شاگردان محقق نائينى (م 1361 ق) استنساخ شده است.
- در نگارش كتاب موجود، نسخۀ اصلى، همين نسخه است.
- نسخۀ كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد با شمارۀ 8855 كه نگارندۀ آن به اشتباه در ابتداى كتاب آن را تقريرات درس ميرزا محمدحسن شيرازى ذكر نموده كه به وسيلۀ آقا رضا همدانى جمع‌آورى شده است.
- گروه تحقيق كتاب براى آماده شدن كتاب موجود اين اعمال را انجام داده‌اند:
- - تصحيح متن كتاب و تقطيع متن بنا به آنچه متعارف است.
- - تعيين آدرس مطالب كتاب مكاسب بنا به نسخۀ چاپ سنگى كه متداول است.
- - بدست آوردن مآخذ و منابع روايات و احاديث مذكور در كتاب، اضافه نمودن عناوين اصلى براى فروع.
نظريات جديد
كتاب حاشيۀ آقا رضا همدانى بر مكاسب مملو از نظريات و ابتكارات مؤلف است كه در كمتر كتاب حاشيه بر مكاسب ديده مى‌شود كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود.
بر خلاف شيخ انصارى و بسيارى از بزرگان، بيع را عبارت از انشاء تمليك يا مبادلۀ مال بمال و نظائر آن نمى‌داند بلكه در تعريف بيع مى‌نويسد:
إنّ البيع عند العرف عبارة عن التراضي على نحو الخاص المتعقب بالفعل الكاشف عنه و ذلك لكون المعاطاة عندهم بيعا، مع أنّهم لا يقصدون بالفعل في الأغلب إنشاء التمليك. (ص 27).
از طرف ديگر بر خلاف متعارف مشهور علماء، اطلاق آيۀ «أحلّ الله البيع» را نمى‌پذيرد بلكه در اطلاق آن در موارد شك در شرايط و احكام آن اشكال نموده و مى‌نويسد:
فالتمسك بالإطلاق و حمله على العموم غير متجه مع عدم إحراز كونه في مقام البيان. (ص 29).
از ديگر نظريات وى در علم اصول فقه كه در اين كتاب مطرح شده است انكار أصالة الصحة و حمل فعل مسلم بر صحّت از نظر ادلّه و اخبار و روايات است. وى در اين مورد مى‌نويسد:
هذه القاعدة بحسب الظاهر من القواعد المسلمة و لكن لم نجد لهذه القاعدة من الأخبار مدرک ا صحيحا حتى يبحث و يبيّن مقدار مدلولها.
سپس در مورد مدرک اين قاعده به اجماع، سيرۀ قطعيّه و اختلال نظام استدلال مى‌فرمايند (ص 286).
از ديگر نظريات وى محدود نمودن حديث نفى غرر بر اعتبار كيل و وزن در مكيل و موزون است و در غير اين دو مورد، مشاهده يا تعداد را كافى مى‌داند. (ص 390).
در بحث تفاوت حق و حكم، مؤلف حكم را عبارت از الزامات و التزامات و ترخيصات شرعى متعلّق به افعال مكلفين مى‌داند و امّا حق را مثل مال از قسم جده و ملك مى‌داند بلكه حق را مال به وجه و اعتبار خاصى مى‌داند و مى‌نويسد: فالحق عبارة عن المرتبة الضعيفة من الملكية المتحقة في متعلّقه. (ص 451).
گفتار بزرگان
آقا بزرگ تهرانى در نقباء البشر مى‌نويسد: و ترك عدة آثار جليلة... له أيضا حاشية (الرسائل) كما ذكرناه في الذريعة ج 6 ص157 و حاشية كل من الرياض و المكاسب. (نقباء البشر ج /2 776).