تفصیل الفصول

تفصيل الفصول، شرحى فارسى بر كتاب «معالم‌الدين و ملاذ المجتهدين» شيخ حسن، فرزند شهيد ثانى است كه توسط استاد محترم آقاى سيد محمد جواد ذهنى تهرانى با عباراتى شيوا و بيانى رسا، در دو جلد، به رشته تحرير درآمده است.

تفصیل الفصول
پدیدآوران	ابن شهید ثانی، حسن بن زین‌الدین (نویسنده) ذهنی تهرانی، محمد جواد (شارح)
عنوان‌های دیگر	معالم الاصول. شرح معالم‌الدین و ملاذ المجتهدین. شرح تفصیل الفصول فی شرح معالم الاصول شرح فارسی بر معالم الاصول
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] -
چاپ	1
موضوع	ابن شهید ثانی، حسن بن زین ‎الدین، 959 - 1011ق. معالم‌الدین و ملاذ المجتهدین - نقد و تفسیر اصول فقه شیعه - قرن 10ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏158‎‏/‎‏86‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏60‎‏24‎‏9
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

روش نویسنده در نگارش اين كتاب، بدين شكل است كه نخست، قسمتى از متن را ذكر مى‌كند، سپس به ترجمه آن مى‌پردازد و آن‌گاه زير عنوان «تفصيل»، به شرح فقره‌هاى مختلف آن همت مى‌نهد.

گزارش محتوا

به نمونه‌اى از كار شارح توجه فرماييد:

وى، پس از ذكر اين قسمت از كتاب «معالم»: «اللفظ و المعنى ان اتحدا فاما ان يمنع نفس تصور المعنى من وقوع الشركة فيه و هو الجزئى او... فهو المرتجل»، مى‌نويسد:

ترجمه: «لفظ و معنا، اگر هر دو متحد باشند، يا نفس تصور معنا از وقوع شركت در آن مانع مى‌گردد كه در اين‌صورت معنا را جزيى گويند و يا مانع نمى‌شود كه آن را كلى خوانند.

سپس بايد گفت: كلى، يا معنايش در جميع موارد متساوى بوده كه به آن متعاطى گويند يا متفاوت است كه اصطلاحا نامش مشكك مى‌باشد.

و...»

تفصيل: «مرحوم مصنف، در مطلب اول از اين مقصد، به شرح مختصرى از مباحث الفاظ پرداخته كه اينك تفصيل آن را در اين‌جا مى‌آوریم:

تقسيم براى لفظ به اعتبار معنا:

براى لفظ به اعتبار معنا، تقسيماتى است كه در ذيل تشريح مى‌شود:

لفظ، به تقسيم اولى به ملاحظه معنايى كه دارد، بر دو قسم است: جزيى و كلى.

جزيى: آن است كه معنايش را وقتى تصور كنند، از شركت و شيوع بين افراد متعدد و متكثر ممنوع باشد، مانند اعلام شخصيه، همچون على(ع) و مكه معظمه.

كلى: آن است كه وقتى معنايش را تصور نموده و به ذهن خطور مى‌دهند از شركت و شيوع بين افراد متكثر و متعدد ابايى نداشته باشد، نظير لفظ انسان و جبل.

تقسيمات لفظ كلى:

لفظ كلى، خود، بر دو قسم است: متواطى و مشكك.

متواطى: آن است كه صدق معنى بر افراد، به‌طور مساوى بوده و هيچ‌يك از آنها بر ديگرى از اين نظر رجحان و تقدمى نداشته باشد، همچون لفظ انسان كه معنايش حيوان ناطق است و جمله افراد و مصاديقش در اين معنا با يك‌ديگر تساوى داشته، بدون آنكه بين آنها اولويت يا تقدم و تأخرى باشد؛ فلذا تمام افراد انسان، اعم از عالم و جاهل، پير و جوان، صغير و كبير، غنى و فقير، وضيع و شريف همه در حيوان ناطق كه مفهوم و معناى انسان است، با يك‌ديگر مساوى مى‌باشند.

مشكك: آن است كه صدق معناى كلى بر برخى، با صدقش بر بعضى ديگر، تفاوت داشته باشد.

و انواع تفاوت و تشكك بسيار است، همچون:

الف) تشكيك به‌واسطه عليت و معلوليت، مانند صدق موجود بر آتش و حرارت كه بر آتش، به ملاحظه علت بودنش، بر حرارت مقدم و بر حرارت مؤخر است، پس وقتى مى‌گويند: الحرارة موجودة و النار موجودة، قطعا موجود، بر هر دو صادق است، ولى اين صدق، ابتداء بر آتش و ثانيا بر حرارت مى‌باشد و هر دو در يك عرض نمى‌باشند.

ب) تشكيك به‌واسطه زياد و نقصان، مانند صدق«مقدار» بر «من» و «چارك» كه بر «من» صدقش به زياده و در «چارك» به نقيصه مى‌باشد.

ج) تشكيك به‌واسطه تقدم و تأخر، مانند صدق«موجود» بر «پدر» و «فرزند» كه بر «پدر» مقدم و بر «فرزند» مؤخر است.

د) تشكيك به‌واسطه شدت و ضعف، مانند صدق«بياض» بر «برف» و «عاج» فيل كه صدقش بر «برف» شديدتر از صدقش بر «عاج» مى‌باشد.

و...

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.