التبيان في تفسير غريب القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'غريب القرآن (ابهام زدایی)' به 'غريب القرآن (ابهام‌زدایی)')
     
    (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR02016J1.jpg|بندانگشتی|التبیان في تفسیر غریب القرآن]]
    | تصویر =NUR02016J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =التبیان في تفسیر غریب القرآن
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|التبیان في تفسیر غریب القرآن
    [[محمد، ضاحی عبدالباقی]] (محقق)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[محمد، ضاحی عبد الباقی]] (محقق)


    [[ابن‌هائم، احمد بن محمد]] (نويسنده)
    [[ابن‌هائم، احمد بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏2
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    غریب القرآن
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏2
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|غریب القرآن


    قرآن - واژه نامه‎ها
    قرآن - واژه‌نامه‌ها
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    دار الغرب الإسلامي
    |data-type='publisher'|دار الغرب الإسلامي
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 2003 م
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 2003 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE2016AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02016AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =02016
    | کتابخوان همراه نور =02016
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    {{کاربردهای دیگر|التبيان (ابهام‌زدایی)}}
    {{کاربردهای دیگر|غريب القرآن (ابهام‌زدایی)}}
    '''التبيان في تفسير غريب القرآن''' تأليف [[ابن هائم، احمد بن محمد|احمد بن محمد بن عماد]] مشهور به ابن هائم (متوفى 815ق) تفسيرى بر مفردات و كلمات غريب قرآن است. اين كتاب كه در يك جلد به زبان عربى نگارش شده را مى‌توان حاشيه‌اى بر كتاب غريب القرآن سجستانى، محسوب داشت. ابن هائم كتاب سجستانى را مبناى كار خود قرار داده است. سجستانى در ترتيب الفاظ به شكل خارجى كلمه نظر داشته است و ريشه و اصل آن را در ترتيب، دخالت نداده است.بنابراین كلماتى مانند «تدهن» در حرف «ت» و «يدهنون» در حرف «ى» قرار مى‌گیرند و حال آنكه بايد هر دو در «دهن»، يعنى حرف «د» قرار گیرند. اين اشكال و نواقص ديگر، ابن هائم را بر آن داشت تا جهت تكميل و تنظيم كتاب سجستانى همت گمارد. وى با جمع متفرقات غريب قرآن (مانند مثال بالا) در يك فصل و اضافه نمودن موارد به‌جا مانده، در واقع اثر جديدى ارائه داده است.


    «التبيان في تفسير غريب القرآن» تأليف احمد بن محمد بن عماد مشهور به ابن هائم (متوفى 815ق) تفسيرى بر مفردات و كلمات غريب قرآن است. اين كتاب كه در يك جلد به زبان عربى نگارش شده را مى‌توان حاشيه‌اى بر كتاب غريب القرآن سجستانى، محسوب داشت. ابن هائم كتاب سجستانى را مبناى كار خود قرار داده است. سجستانى در ترتيب الفاظ به شكل خارجى كلمه نظر داشته است و ريشه و اصل آن را در ترتيب، دخالت نداده است.بنابراين كلماتى مانند «تدهن» در حرف «ت» و «يدهنون» در حرف «ى» قرار مى‌گيرند و حال آنكه بايد هر دو در «دهن»، يعنى حرف «د» قرار گيرند. اين اشكال و نواقص ديگر، ابن هائم را بر آن داشت تا جهت تكميل و تنظيم كتاب سجستانى همت گمارد. وى با جمع متفرقات غريب قرآن (مانند مثال بالا) در يك فصل و اضافه نمودن موارد به‌جا مانده، در واقع اثر جديدى ارائه داده است.
    التبيان ابن هائم نه بر اساس ترتيب حروف هجايى (آخر كلمه يا اول كلمه) همانند ابوبكر رازى در مختار صحاح و سجستانى، بلكه به ترتيب آيات قرآن، نظم يافته است؛ همانند: مجاز القرآن ابوعبيده و غريب القرآن ابن قتيبة. با اين وصف در برخى موارد، الفاظ را در جاى خود تفسير نكرده است؛ مانند: كلمه''' «العرش»''' در آيه 100 سوره يوسف.


    التبيان ابن هائم نه بر اساس ترتيب حروف هجايى (آخر كلمه يا اول كلمه) همانند ابو بكر رازى در مختار صحاح و سجستانى، بلكه به ترتيب آيات قرآن، نظم يافته است؛ همانند: مجاز القرآن ابو عبيده و غريب القرآن ابن قتيبة. با اين وصف در برخى موارد، الفاظ را در جاى خود تفسير نكرده است؛ مانند: كلمه ''' «العرش» ''' در آيه 100 سوره يوسف.
    از آنجا كه مبناى ابن هائم كتاب سجستانى بوده است، ناچار از نقل عبارات وى مى‌باشد. وى در نقل آنها تغييراتى از قبيل اضافه نمودن، كم كردن، مقدم و مؤخر داشتن و تصرف در عبارت دارد؛ البته تغييرى كه به معنى خللى وارد نمى‌آورد؛ مانند: لفظ''' «استوقد»''' در آيه 17 سوره بقره.


    از آنجا كه مبناى ابن هائم كتاب سجستانى بوده است، ناچار از نقل عبارات وى مى‌باشد. وى در نقل آنها تغييراتى از قبيل اضافه نمودن، كم كردن، مقدم و مؤخر داشتن و تصرف در عبارت دارد؛ البته تغييرى كه به معنى خللى وارد نمى‌آورد؛ مانند: لفظ ''' «استوقد» ''' در آيه 17 سوره بقره.
    در برخى موارد نيز بخشى از متن تفسيرى سجستانى را حذف مى‌نمايد و متعرض آن نمى‌گردد؛ مانند: لفظ''' «صفراء فاقع لونها»''' در سوره بقره آيه 69.
     
    در برخى موارد نيز بخشى از متن تفسيرى سجستانى را حذف مى‌نمايد و متعرض آن نمى‌گردد؛ مانند: لفظ ''' «صفراء فاقع لونها» ''' در سوره بقره آيه 69.


    نكته قابل توجه اينكه، ابن هائم در برخى موارد از موضوع كتاب (تفسير الفاظ غريب قرآن) خارج شده و به معناى تفسيرى مى‌پردازد.
    نكته قابل توجه اينكه، ابن هائم در برخى موارد از موضوع كتاب (تفسير الفاظ غريب قرآن) خارج شده و به معناى تفسيرى مى‌پردازد.
    خط ۵۷: خط ۴۶:




    تحقيق اين اثر توسط دكتر ضاحى عبدالباقى محمد با همكارى استاد ابراهيم بحيرى، انجام گرفته است. محقق بر اساس نسخه خطى كه كتابت آن توسط خطاط معروف على بن عاشور در تاريخ 8 ذى‌الحجة 1130ق به اتمام رسيده، كار خود را تنظيم نموده است. ايشان ابتدا نسخه خطى را طبق شيوه املايى رايج امروز از جهت جمله‌بندى، و ويراستارى مرتب نموده، سپس كلمه را با ارقام مسلسل، همراه با شماره آيه درون علامت قرآنى قرار داده است.
    تحقيق اين اثر توسط دكتر ضاحى عبدالباقى محمد با همكارى استاد ابراهیم بحيرى، انجام گرفته است. محقق بر اساس نسخه خطى كه كتابت آن توسط خطاط معروف على بن عاشور در تاريخ 8 ذى‌الحجة 1130ق به اتمام رسيده، كار خود را تنظيم نموده است. ايشان ابتدا نسخه خطى را طبق شيوه املايى رايج امروز از جهت جمله‌بندى، و ويراستارى مرتب نموده، سپس كلمه را با ارقام مسلسل، همراه با شماره آيه درون علامت قرآنى قرار داده است.


    بعد از آن كليه كلمات و فرازهاى قرآنى را به ترتيبى كه در متن آمده، تنظيم نموده است. امثال، شواهد شعرى و روايات را سعى نموده همانگونه كه هست، بياورد.
    بعد از آن كليه كلمات و فرازهاى قرآنى را به ترتيبى كه در متن آمده، تنظيم نموده است. امثال، شواهد شعرى و روايات را سعى نموده همانگونه كه هست، بياورد.
    خط ۶۷: خط ۵۶:
    محقق مقدمه‌اى در شرح حال ابن هائم سجستانى و شيوه كار آنها و خود ارائه داده است.
    محقق مقدمه‌اى در شرح حال ابن هائم سجستانى و شيوه كار آنها و خود ارائه داده است.


    == منابع مقاله ==
    ==منابع مقاله==
    #مقدمه و متن كتاب.
    #دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|كاظم موسوى بجنوردى]]، تهران، 1368، ج 5، صفحه 97.


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    1-مقدمه و متن كتاب.


    2-دائرة المعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1368، ج 5، صفحه 97.
    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/12518 مطالعه کتاب التبیان في تفسیر غریب القرآن در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:قرآن و علوم قرآنی]]
    [[رده:قرآن و علوم قرآنی]]
    [[رده:علوم قرآنی]]
    [[رده:علوم قرآنی]]
    [[رده:مباحث ادبی و بلاغی قرآن]]
    [[رده: مباحث ادبی و بلاغی قرآن]]
     
     

    نسخهٔ کنونی تا ‏۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۵۸

    التبیان في تفسیر غریب القرآن
    التبيان في تفسير غريب القرآن
    پدیدآورانمحمد، ضاحی عبدالباقی (محقق) ابن‌هائم، احمد بن محمد (نویسنده)
    ناشردار الغرب الإسلامي
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر2003 م
    چاپ1
    موضوعغریب القرآن قرآن - واژه‌نامه‌ها
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏82‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏2
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، التبيان (ابهام‌زدایی) را ببینید.
    برای دیگر کاربردها، غريب القرآن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    التبيان في تفسير غريب القرآن تأليف احمد بن محمد بن عماد مشهور به ابن هائم (متوفى 815ق) تفسيرى بر مفردات و كلمات غريب قرآن است. اين كتاب كه در يك جلد به زبان عربى نگارش شده را مى‌توان حاشيه‌اى بر كتاب غريب القرآن سجستانى، محسوب داشت. ابن هائم كتاب سجستانى را مبناى كار خود قرار داده است. سجستانى در ترتيب الفاظ به شكل خارجى كلمه نظر داشته است و ريشه و اصل آن را در ترتيب، دخالت نداده است.بنابراین كلماتى مانند «تدهن» در حرف «ت» و «يدهنون» در حرف «ى» قرار مى‌گیرند و حال آنكه بايد هر دو در «دهن»، يعنى حرف «د» قرار گیرند. اين اشكال و نواقص ديگر، ابن هائم را بر آن داشت تا جهت تكميل و تنظيم كتاب سجستانى همت گمارد. وى با جمع متفرقات غريب قرآن (مانند مثال بالا) در يك فصل و اضافه نمودن موارد به‌جا مانده، در واقع اثر جديدى ارائه داده است.

    التبيان ابن هائم نه بر اساس ترتيب حروف هجايى (آخر كلمه يا اول كلمه) همانند ابوبكر رازى در مختار صحاح و سجستانى، بلكه به ترتيب آيات قرآن، نظم يافته است؛ همانند: مجاز القرآن ابوعبيده و غريب القرآن ابن قتيبة. با اين وصف در برخى موارد، الفاظ را در جاى خود تفسير نكرده است؛ مانند: كلمه «العرش» در آيه 100 سوره يوسف.

    از آنجا كه مبناى ابن هائم كتاب سجستانى بوده است، ناچار از نقل عبارات وى مى‌باشد. وى در نقل آنها تغييراتى از قبيل اضافه نمودن، كم كردن، مقدم و مؤخر داشتن و تصرف در عبارت دارد؛ البته تغييرى كه به معنى خللى وارد نمى‌آورد؛ مانند: لفظ «استوقد» در آيه 17 سوره بقره.

    در برخى موارد نيز بخشى از متن تفسيرى سجستانى را حذف مى‌نمايد و متعرض آن نمى‌گردد؛ مانند: لفظ «صفراء فاقع لونها» در سوره بقره آيه 69.

    نكته قابل توجه اينكه، ابن هائم در برخى موارد از موضوع كتاب (تفسير الفاظ غريب قرآن) خارج شده و به معناى تفسيرى مى‌پردازد.

    ابن هائم بعد از مقدمه‌اى كوتاه كه در آن دليل انتخاب «غريب القرآن» سجستانى و روش كار خود را توضيح مى‌دهد، با تفسير سوره حمد آغاز كرده است، كلمه به كلمه الفاظ غريب قرآن را با شماره مسلسل مختص هر سوره و رقم آيه مورد نظر، ثبت كرده، تفسير مى‌نمايد.

    ابن هائم در تاريخ 24 شوال 808ق در مسجد الاقصى، التبيان را به اتمام رسانده است.

    روش تحقيق

    تحقيق اين اثر توسط دكتر ضاحى عبدالباقى محمد با همكارى استاد ابراهیم بحيرى، انجام گرفته است. محقق بر اساس نسخه خطى كه كتابت آن توسط خطاط معروف على بن عاشور در تاريخ 8 ذى‌الحجة 1130ق به اتمام رسيده، كار خود را تنظيم نموده است. ايشان ابتدا نسخه خطى را طبق شيوه املايى رايج امروز از جهت جمله‌بندى، و ويراستارى مرتب نموده، سپس كلمه را با ارقام مسلسل، همراه با شماره آيه درون علامت قرآنى قرار داده است.

    بعد از آن كليه كلمات و فرازهاى قرآنى را به ترتيبى كه در متن آمده، تنظيم نموده است. امثال، شواهد شعرى و روايات را سعى نموده همانگونه كه هست، بياورد.

    فهرست‌هاى فنى كاملى را در زمينه‌هاى مختلف تنظيم و ارائه داده است كه به قرار ذيل مى‌باشند:

    1-فهرست آيات قرآنى، 2-احاديث نبوى، 3-شعر و رجز، 4-الفاظ غريبه‌اى كه تفسير شده‌اند، 5-لغات و زبانها، 6-اعلام، 7-مراجع، 8-اسامى كتب، 9-فهرست مطالب.

    محقق مقدمه‌اى در شرح حال ابن هائم سجستانى و شيوه كار آنها و خود ارائه داده است.

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1368، ج 5، صفحه 97.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=التبيان_في_تفسير_غريب_القرآن&oldid=753879»