غاية المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - 'غاية المرام (ابهام زدایی)' به 'غاية المرام (ابهام‌زدایی)')
     
    (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    | تصویر =NUR10694J1.jpg
    | تصویر =NUR10694J1.jpg
    خط ۷: خط ۶:
    [[شلتوت، فهیم محمد]] (محقق)
    [[شلتوت، فهیم محمد]] (محقق)


    [[ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر]] (نويسنده)
    [[ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر]] (نویسنده)
    | زبان =عربی
    | زبان =عربی
    | کد کنگره =‏DS‎‏ ‎‏248‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏1365
    | کد کنگره =‏DS‎‏ ‎‏248‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏1365
    خط ۲۱: خط ۲۰:
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10694AUTOMATIONCODE
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10694AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =3
    | تعداد جلد =3
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =19768
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10694
    | کتابخوان همراه نور =10694
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۲۸: خط ۲۸:
    }}
    }}


    "غاية المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام"، تأليف عبدالعزيز بن عمر بن فهد(متوفي 922ق) در سه مجلد مشتمل بر تاريخ امراي مكه از ابتداي هجرت تا فوت مؤلف است و با استفاده از نوشته‌هاي پدر مؤلف و آثار فاسى و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن‌حجر]] در مورد تاريخ مكه و نوشته شده است. تراجم اين امراء به ترتيب اقدميت در زمان فرمانروايي تنظيم شده تا اينكه سابق بر متأخر شناخته شود.
    {{کاربردهای دیگر|غاية المرام (ابهام‌زدایی)}}
     
    '''غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام'''، تألیف [[ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر|عبدالعزیز بن عمر بن فهد]] (متوفی 922ق) در سه مجلد مشتمل بر تاریخ امرای مکه از ابتدای هجرت تا فوت مؤلف است و با استفاده از نوشته‌های پدر مؤلف و آثار فاسى و [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن‌ حجر]] در مورد تاریخ مکه و نوشته شده است. تراجم این امراء به ترتیب اقدمیت در زمان فرمانروایی تنظیم شده تا اینکه سابق بر متأخر شناخته شود.


    == ساختار==
    == ساختار==
     
    شیوه نگارش [[ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر|ابن فهد]] به گونه‌ای مشخص و با ذکر شماره و نام امیر ذکر شده است. در جلد اول تا شماره 173 و در جلد دوم از شماره 174 تا 204 آمده است. نیمه اول جلد سوم، به شماره 205 تنها به معرفی برکات بن محمد بن برکات بن حسن بن عجلان و نیمه دوم آن به فهارس کتاب اختصاص دارد.
     
    شيوه نگارش ابن فهد به گونه‌اي مشخص و با ذكر شماره و نام امير ذكر شده است. در جلد اول تا شماره 173 و در جلد دوم از شماره 174 تا 204 آمده است. نيمه اول جلد سوم، به شماره 205 تنها به معرفي بركات بن محمد بن بركات بن حسن بن عجلان و نيمه دوم آن به فهارس كتاب اختصاص دارد.


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    [[ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر|عبدالعزیز]] در ابتدای کتاب چنین مینگارد که والدش نجم‌الدین عمر تراجم زیادی را از کتب تاریخی؛ مانند: العقد الثمین تقی‌الدین الفاسی جمع کرده و مطالب و فوائد مهمی که ذکر آنها لازم بوده، به آن افزوده است. تراجم متقدمین از این مطالب است؛ اما تراجم متأخرین بعد از سید حسن بن عجلان را خود نویسنده با فحص و تتبع گردآوری کرده است. غالب این مطالب نیز از کتاب‌های والدش مانند: "اتحاف الوری بأخبار ام القری" و "الدر الکمین بذیل العقد الثمین" بوده است. البته از کتاب "بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام" که به دست آمده این برداشت که نجم‌الدین عمر تمامی اسامی را گردآوری کرده، نقش بر آب شد؛ چرا که او بخش‌هایی از صفحات کتاب را سفید گذاشته است تا این که با معلوماتی که به دست میآورد، تکمیل کند؛ اما عجل به او مهلت نداده است. عبارت"ذکره الوالد و بیّض له" اشاره به همین مطلب است.


    او به مصادر دیگری؛ مانند: [[الإصابة في تمييز الصحابة|الإصابة فی تمییز الصحابة]]، [[تهذيب التهذيب|تهذیب التهذیب]]، تجرید الوافی بالوفیات [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] و تاریخ المدینة اشریفة تألیف استادش شمس‌الدین سخاوی و مراجع دیگری نیز مراجعه کرده است.


    عبدالعزيز در ابتداي كتاب چنين مي‌نگارد كه والدش نجم‌الدين عمر تراجم زيادي را از كتب تاريخي؛ مانند: العقد الثمين تقي‌الدين الفاسي جمع كرده و مطالب و فوائد مهمي كه ذكر آنها لازم بوده، به آن افزوده است. تراجم متقدمين از اين مطالب است؛ اما تراجم متأخرين بعد از سيد حسن بن عجلان را خود نويسنده با فحص و تتبع گردآوري كرده است. غالب اين مطالب نيز از كتاب‌هاي والدش مانند: "اتحاف الوري بأخبار ام القري" و "الدر الكمين بذيل العقد الثمين" بوده است. البته از كتاب "بغية المرام بأخبار ولاة البلد الحرام" كه به دست آمده اين برداشت كه نجم‌الدين عمر تمامي اسامي را گردآوري كرده، نقش بر آب شد؛ چرا كه او بخش‌هايي از صفحات كتاب را سفيد گذاشته است تا اين كه با معلوماتي كه به دست مي‌آورد، تكميل كند؛ اما عجل به او مهلت نداده است. عبارت"ذكره الوالد و بيّض له" اشاره به همين مطلب است.
    از نکات قابل توجه آن است که اطلاعات هر یک از منابع در اختیارش درباره هر یک از امراء به طور کامل و با انتساب به مصدرش ذکر شده است. حوادثی که در ولایات امرای متأخر مشاهده کرده را نیز آورده و کتابش را در یک موضوع خاص متمرکز کرده و ترجمه کسی غیر از امرای مکه را ذکر نکرده است.
     
    او به مصادر ديگري؛ مانند: [[الإصابة في تمييز الصحابة]]، [[تهذيب التهذيب]]، تجريد الوافي بالوفيات [[ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی|ابن حجر]] و تاريخ المدينة اشريفة تأليف استادش شمس‌الدين سخاوي و مراجع ديگري نيز مراجعه كرده است.
     
    از نكات قابل توجه آن است كه اطلاعات هر يك از منابع در اختيارش درباره هر يك از امراء به طور كامل و با انتساب به مصدرش ذكر شده است. حوادثي كه در ولايات امراي متأخر مشاهده كرده را نيز آورده و كتابش را در يك موضوع خاص متمركز كرده و ترجمه كسي غير از امراي مكه را ذكر نكرده است.


    اولين اميري كه از او سخن رفته است، عتّاب ابن أسيد است كه پيامبر(ص) او را كه 18 سال سن داشت به هنگام خروج به سوي حنين به امارت مكه گماشت. معاذ بن جبل و هبيرة بن سبل از اميران پس از او هستند. در بين اميران تعدادي از نوادگان ائمه عليهم‌السلام؛ مانند: ابراهيم بن موسي الكاظم(ع) كه در عنوان 91 ديده مي‌شود. اسامي امراء مكه در جلد اول به ادريس بن قتادة بن ادريس ختم شده است.
    اولین امیری که از او سخن رفته است، عتّاب ابن أسید است که پیامبر(ص) او را که 18 سال سن داشت به هنگام خروج به سوی حنین به امارت مکه گماشت. معاذ بن جبل و هبیرة بن سبل از امیران پس از او هستند. در بین امیران تعدادی از نوادگان ائمه علیهم‌السلام؛ مانند: ابراهیم بن موسی الکاظم(ع) که در عنوان 91 دیده می‌شود. اسامی امراء مکه در جلد اول به ادریس بن قتادة بن ادریس ختم شده است.


    آن چه در جلد دوم نيز توجه خواننده شيعي را به خود جلب مي‌كند؛ حكومت تعدادي از علويان است. در مورد 86 نام محمد بن جعفر الصادق(ع)، ملقب به الديباجه ديده مى‌شود. مصادر اهل سنت او را مردي پهلوان، شجاع، عاقل و عابد كه يك روز در ميان روزه مى‌گرفت، معرفي كرده‌اند. در زمان مأمون در ربيع‌الاول سال 200ق علويون با او بيعت كردند و مردم طوعاَ و كرهاَ براي بيعت با او جمع شدند. شبيه اين مطالب در شماره 70 درباره یکی از نوادگان امام حسن(ع) با نام حسين بن علي بن الحسن ذكر شده است. او كه صاحب واقعه فخّ در مكه ناميده شده، در سال 169ق در مكه به حكومت رسيد. در زمان او هادي عباسي به حكومت رسيد. او كه فردي سنگدل، بدخوي، سختگير و كج رفتار بود كه پس از رسيدن به خلافت آزادانه به عياشي پرداخت و اموال عمومی را صرف بزم‌هاي شبانه خود كرد. بر اثر اعمال زشت او كشور اسلامی كه نسبتاَ آرام بود و هم ايالت‌ها و استان‌ها به اصطلاح مطيع حكومت مركزي بودند، دستخوش اضطراب و تشنج گرديد و از هر سو موج نارضايي عمومی پديدار گرديد. البته عوامل مختلفي موجب پيدايش اين وضع شده، ولي عاملي كه بيش از هر چيز به نارضايي و خشم مردم دامن زد، سختگيرى‌هاي هادي نسبت به بني هاشم و فرزندان علي(ع) بود. در اثر همين بيدادگرى‌ها كم كم نطفه يك نهضت مقاومت در برابر حكومت عباسي به رهبري حسين «صاحب فخ» منعقد كرديد كه به شهادت وي انجاميد. قبر وي در بيرون مكه در راه التنعيم مي‌باشد.
    آن چه در جلد دوم نیز توجه خواننده شیعی را به خود جلب می‌کند؛ حکومت تعدادی از علویان است. در مورد 86 نام محمد بن جعفر الصادق(ع)، ملقب به الدیباجه دیده مى‌شود. مصادر اهل سنت او را مردی پهلوان، شجاع، عاقل و عابد که یک روز در میان روزه مى‌گرفت، معرفی کرده‌اند. در زمان مأمون در ربیع‌الاول سال 200ق علویون با او بیعت کردند و مردم طوعاَ و کرهاَ برای بیعت با او جمع شدند. شبیه این مطالب در شماره 70 درباره یکی از نوادگان امام حسن(ع) با نام حسین بن علی بن الحسن ذکر شده است. او که صاحب واقعه فخّ در مکه نامیده شده، در سال 169ق در مکه به حکومت رسید. در زمان او هادی عباسی به حکومت رسید. او که فردی سنگدل، بدخوی، سختگیر و کج رفتار بود که پس از رسیدن به خلافت آزادانه به عیاشی پرداخت و اموال عمومی را صرف بزم‌های شبانه خود کرد. بر اثر اعمال زشت او کشور اسلامی که نسبتاَ آرام بود و هم ایالت‌ها و استان‌ها به اصطلاح مطیع حکومت مرکزی بودند، دستخوش اضطراب و تشنج گردید و از هر سو موج نارضایی عمومی پدیدار گردید. البته عوامل مختلفی موجب پیدایش این وضع شده، ولی عاملی که بیش از هر چیز به نارضایی و خشم مردم دامن زد، سختگیرى‌های هادی نسبت به بنی هاشم و فرزندان علی(ع) بود. در اثر همین بیدادگرى‌ها کم کم نطفه یک نهضت مقاومت در برابر حکومت عباسی به رهبری حسین «صاحب فخ» منعقد کردید که به شهادت وی انجامید. قبر وی در بیرون مکه در راه التنعیم می‌باشد.


    بركات بن محمد بن بركات بن حسن بن عجلان الحسني كه با نويسنده هم عصر بوده و از او اطلاعات فراواني در دست داشته و لذا در جلد سوم تنها از او نام برده شده، از سال 878 تا سال 930ق حكومت مشتركي با پدر داشت و با وفات پدرش امور حكومت در او منحصر شد. وي در سال 931 وفات يافت كه نويسنده تا سال 922 از تاريخ حكومت او را به نگارش درآورده است.
    برکات بن محمد بن برکات بن حسن بن عجلان الحسنی که با نویسنده هم عصر بوده و از او اطلاعات فراوانی در دست داشته و لذا در جلد سوم تنها از او نام برده شده، از سال 878 تا سال 930ق حکومت مشترکی با پدر داشت و با وفات پدرش امور حکومت در او منحصر شد. وی در سال 931 وفات یافت که نویسنده تا سال 922 از تاریخ حکومت او را به نگارش درآورده است.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    [[شلتوت، فهیم محمد|فهیم محمد شلتوت]] در تحقیق کتاب بر تنها نسخه خطی کتابخانه برلین اعتماد کرده است. بخش‌هایی از نسخه خطی را که از بین رفته است را از مصادر دیگر استدراک کرده است. آدرس تمامی مطالب در پاورقی آمده است. در هر یک از مجلدات فهرست موضوعات ذکر شده است. در جلد سوم نیز علاوه بر فهرست موضوعات، این فهارس آمده است:


    1- اعلام 2- اماکن 3- الفاظ اصطلاحی 4- اشعار 5- مصادر و مراجع 6- اصلاح غلطهای متن


    فهيم محمد شلتوت در تحقيق كتاب بر تنها نسخه خطي كتابخانه برلين اعتماد كرده است. بخش‌هايي از نسخه خطي را كه از بين رفته است را از مصادر ديگر استدراك كرده است. آدرس تمامي مطالب در پاورقیآمده است. در هر يك از مجلدات فهرست موضوعات ذكر شده است. در جلد سوم نيز علاوه بر فهرست موضوعات، اين فهارس آمده است:
    == منابع مقاله ==


    1- اعلام 2- اماكن 3- الفاظ اصطلاحي 4- اشعار 5- مصادر و مراجع 6- اصلاح غلطهاي متن


    == منابع مقاله ==
    1- مقدمه و متن کتاب.


    2- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 4، صفحه 429 و 430.


    1- مقدمه و متن كتاب.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    2- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 4، صفحه 429 و 430.


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۶ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۵۵

    غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام
    غاية المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام
    پدیدآورانشلتوت، فهیم محمد (محقق) ابن فهد، عبدالعزیز بن عمر (نویسنده)
    ناشرجامعة أم القری، معهد البحوث العلمية و إحياءالتراث الإسلامي
    مکان نشرمکه مکرمه - عربستان
    سال نشر1406 ق
    چاپ1
    موضوعمکه - تاریخ مکه - سرگذشت‌نامه
    زبانعربی
    تعداد جلد3
    کد کنگره
    ‏DS‎‏ ‎‏248‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏1365
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    غایة المرام بأخبار سلطنة البلد الحرام، تألیف عبدالعزیز بن عمر بن فهد (متوفی 922ق) در سه مجلد مشتمل بر تاریخ امرای مکه از ابتدای هجرت تا فوت مؤلف است و با استفاده از نوشته‌های پدر مؤلف و آثار فاسى و ابن‌ حجر در مورد تاریخ مکه و نوشته شده است. تراجم این امراء به ترتیب اقدمیت در زمان فرمانروایی تنظیم شده تا اینکه سابق بر متأخر شناخته شود.

    ساختار

    شیوه نگارش ابن فهد به گونه‌ای مشخص و با ذکر شماره و نام امیر ذکر شده است. در جلد اول تا شماره 173 و در جلد دوم از شماره 174 تا 204 آمده است. نیمه اول جلد سوم، به شماره 205 تنها به معرفی برکات بن محمد بن برکات بن حسن بن عجلان و نیمه دوم آن به فهارس کتاب اختصاص دارد.

    گزارش محتوا

    عبدالعزیز در ابتدای کتاب چنین مینگارد که والدش نجم‌الدین عمر تراجم زیادی را از کتب تاریخی؛ مانند: العقد الثمین تقی‌الدین الفاسی جمع کرده و مطالب و فوائد مهمی که ذکر آنها لازم بوده، به آن افزوده است. تراجم متقدمین از این مطالب است؛ اما تراجم متأخرین بعد از سید حسن بن عجلان را خود نویسنده با فحص و تتبع گردآوری کرده است. غالب این مطالب نیز از کتاب‌های والدش مانند: "اتحاف الوری بأخبار ام القری" و "الدر الکمین بذیل العقد الثمین" بوده است. البته از کتاب "بغیة المرام بأخبار ولاة البلد الحرام" که به دست آمده این برداشت که نجم‌الدین عمر تمامی اسامی را گردآوری کرده، نقش بر آب شد؛ چرا که او بخش‌هایی از صفحات کتاب را سفید گذاشته است تا این که با معلوماتی که به دست میآورد، تکمیل کند؛ اما عجل به او مهلت نداده است. عبارت"ذکره الوالد و بیّض له" اشاره به همین مطلب است.

    او به مصادر دیگری؛ مانند: الإصابة فی تمییز الصحابة، تهذیب التهذیب، تجرید الوافی بالوفیات ابن حجر و تاریخ المدینة اشریفة تألیف استادش شمس‌الدین سخاوی و مراجع دیگری نیز مراجعه کرده است.

    از نکات قابل توجه آن است که اطلاعات هر یک از منابع در اختیارش درباره هر یک از امراء به طور کامل و با انتساب به مصدرش ذکر شده است. حوادثی که در ولایات امرای متأخر مشاهده کرده را نیز آورده و کتابش را در یک موضوع خاص متمرکز کرده و ترجمه کسی غیر از امرای مکه را ذکر نکرده است.

    اولین امیری که از او سخن رفته است، عتّاب ابن أسید است که پیامبر(ص) او را که 18 سال سن داشت به هنگام خروج به سوی حنین به امارت مکه گماشت. معاذ بن جبل و هبیرة بن سبل از امیران پس از او هستند. در بین امیران تعدادی از نوادگان ائمه علیهم‌السلام؛ مانند: ابراهیم بن موسی الکاظم(ع) که در عنوان 91 دیده می‌شود. اسامی امراء مکه در جلد اول به ادریس بن قتادة بن ادریس ختم شده است.

    آن چه در جلد دوم نیز توجه خواننده شیعی را به خود جلب می‌کند؛ حکومت تعدادی از علویان است. در مورد 86 نام محمد بن جعفر الصادق(ع)، ملقب به الدیباجه دیده مى‌شود. مصادر اهل سنت او را مردی پهلوان، شجاع، عاقل و عابد که یک روز در میان روزه مى‌گرفت، معرفی کرده‌اند. در زمان مأمون در ربیع‌الاول سال 200ق علویون با او بیعت کردند و مردم طوعاَ و کرهاَ برای بیعت با او جمع شدند. شبیه این مطالب در شماره 70 درباره یکی از نوادگان امام حسن(ع) با نام حسین بن علی بن الحسن ذکر شده است. او که صاحب واقعه فخّ در مکه نامیده شده، در سال 169ق در مکه به حکومت رسید. در زمان او هادی عباسی به حکومت رسید. او که فردی سنگدل، بدخوی، سختگیر و کج رفتار بود که پس از رسیدن به خلافت آزادانه به عیاشی پرداخت و اموال عمومی را صرف بزم‌های شبانه خود کرد. بر اثر اعمال زشت او کشور اسلامی که نسبتاَ آرام بود و هم ایالت‌ها و استان‌ها به اصطلاح مطیع حکومت مرکزی بودند، دستخوش اضطراب و تشنج گردید و از هر سو موج نارضایی عمومی پدیدار گردید. البته عوامل مختلفی موجب پیدایش این وضع شده، ولی عاملی که بیش از هر چیز به نارضایی و خشم مردم دامن زد، سختگیرى‌های هادی نسبت به بنی هاشم و فرزندان علی(ع) بود. در اثر همین بیدادگرى‌ها کم کم نطفه یک نهضت مقاومت در برابر حکومت عباسی به رهبری حسین «صاحب فخ» منعقد کردید که به شهادت وی انجامید. قبر وی در بیرون مکه در راه التنعیم می‌باشد.

    برکات بن محمد بن برکات بن حسن بن عجلان الحسنی که با نویسنده هم عصر بوده و از او اطلاعات فراوانی در دست داشته و لذا در جلد سوم تنها از او نام برده شده، از سال 878 تا سال 930ق حکومت مشترکی با پدر داشت و با وفات پدرش امور حکومت در او منحصر شد. وی در سال 931 وفات یافت که نویسنده تا سال 922 از تاریخ حکومت او را به نگارش درآورده است.

    وضعیت کتاب

    فهیم محمد شلتوت در تحقیق کتاب بر تنها نسخه خطی کتابخانه برلین اعتماد کرده است. بخش‌هایی از نسخه خطی را که از بین رفته است را از مصادر دیگر استدراک کرده است. آدرس تمامی مطالب در پاورقی آمده است. در هر یک از مجلدات فهرست موضوعات ذکر شده است. در جلد سوم نیز علاوه بر فهرست موضوعات، این فهارس آمده است:

    1- اعلام 2- اماکن 3- الفاظ اصطلاحی 4- اشعار 5- مصادر و مراجع 6- اصلاح غلطهای متن

    منابع مقاله

    1- مقدمه و متن کتاب.

    2- دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 4، صفحه 429 و 430.

    وابسته‌ها