أعلام المؤلفين الزيدية: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ أعلام المؤلفین الزیدیة را به أعلام المؤلفين الزيدية منتقل کرد)
    جز (جایگزینی متن - '= ' به '= ')
     
    (۷۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR19715J1.jpg|بندانگشتی|أعلام المؤلفین الزیدیة]]
    | تصویر =NUR19715J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =أعلام المؤلفین الزیدیة
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|أعلام المؤلفین الزیدیة
    [[وجیه، عبدالسلام بن عباس]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏56‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏3‎‏الف‎‏6‎‏
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    زیدیه - سرگذشت‌نامه
    |پدیدآورندگان
    | ناشر = 
    |data-type='authors'|[[وجیه، عبدالسلام بن عباس]] (نويسنده)
    مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية
    |-
    | مکان نشر =عمان - اردن
    |زبان  
    | سال نشر = 1420 ق یا 1999 م
    |data-type='language'|عربی
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE19715AUTOMATIONCODE
    |-
    | چاپ =1
    |کد کنگره  
    | تعداد جلد =1
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏56‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏3‎‏الف‎‏6‎‏
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =19715
    |-
    | کتابخوان همراه نور =19715
    |موضوع  
    | کد پدیدآور =
    |data-type='subject'|زیدیه - سرگذشت نامه
    | پس از =
    |-
    | پیش از =
    |ناشر  
    }}
    |data-type='publisher'|مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية
    '''أعلام المؤلّفين الزيدية''' از جمله آثار مفصل و ارزنده نویسنده زيدى يمنى [[وجیه، عبدالسلام بن عباس|عبدالسلام بن عباس الوجيه]] (متولد شهاره (يمن) 1376ق) است كه در آن با جمع‌آورى و ارائه اطلاعات موجود در مورد زندگى و آثار نویسندگان شيعه زيدى به صورت مختصر شناسانده است. در این اثر، در مجموع 1240 شخصيت علمى و پژوهشگر از قرن اول تا دوران معاصر معرفى شده است. در واقع اثر حاضر، معجم و فرهنگنامه‌اى برای نویسندگان زيدى يا منسوبان به زيديه همراه با شمارش تأليفات آنان و ذكر محل دسترسى به آن است.
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|عمان - اردن
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1420 هـ.ق یا 1999 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|19715
    |}
    </div>


    ==ساختار==
    در این کتاب نویسندگان شيعى زيدى مذهب به ترتيب الفبايى معرفى شده‌اند. این مؤلفان از أبان بن تغلب (متوفاى 141ق) آغاز شده و با كسانى مانند ابراهیم العبالي و الكينعي ادامه يافته و سرانجام با يوسف بن يحيى بن الحسين (1078- 1121 ق) به پایان رسيده است. نویسنده در اثر حاضر از نظمى آسان (الفبايى) استفاده كرده و در اواخر کتاب، نویسندگان زيدى را به ترتيب تاريخى و زمانى نيز دسته‌بندى كرده است.


    == معرفى اجمالى ==
    ==گزارش محتوا==
    درباره محتواى این اثر چند نكته گفتنى است:


    در مقدمه «مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية» -كه در عمّان و در سال 1420ق نوشته شده- تأكيد شده است كه على‌رغم كثرت نوشته‌ها در مورد فرقه‌هاى مسلمان، آثار تأليفى در مورد شیعیان زيدى محدود است و این خلأ ناشى از اسباب ذيل است: 1- تقصير خود زيديان در بيان انديشه خودشان است و اينكه نقش خود را به خوبى در قيام این امت اسلامى انجام نداده‌اند. 2- پنهان‌سازى عمدى انديشه شیعیان زيدى كه علل گوناگونى دارد و در پشت پرده این پنهان‌سازى، ترس‌هایى است كه هيچ ريشه و واقعيتى ندارد. 3- سختى دسترسى به منابع این انديشه چون اكثر آن در کتابخانه‌هاى شخصى و عمومى در وضعيتى غيرطبيعى و به صورت خطى، گرفتار و زندانى باقى مانده است. در این مقدمه، خلاصه‌اى از زندگی‌نامه و تأليفات نویسنده كه خودش زيدى است بيان شده و همچنين در مورد اهداف مؤسسه فرهنگى امام زيد بن على(ع) -كه به شكل رسمى به عنوان مؤسسه‌اى غيرانتفاعى در آمریکا ثبت شده- توضيحاتى آمده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/1|مقدمه، ص1]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/8|8]]</ref>


    «أعلام المؤلّفين الزيدية» از جمله آثار مفصل و ارزنده نويسنده زيدى يمنى عبدالسلام بن عباس الوجيه (متولد شهاره (يمن) 1376ق) است كه در آن با جمع‌آورى و ارائه اطلاعات موجود در مورد زندگى و آثار نويسندگان شيعه زيدى به صورت مختصر شناسانده است. در اين اثر، در مجموع 1240 شخصيت علمى و پژوهشگر از قرن اول تا دوران معاصر معرفى شده است. در واقع اثر حاضر، معجم و فرهنگنامه‌اى براى نويسندگان زيدى يا منسوبان به زيديه همراه با شمارش تأليفات آنان و ذكر محل دسترسى به آن است.
    نویسنده، در مقدمه اثر حاضر، نقدى بر کتاب «هجر العلم و معاقله في اليمن» نوشته و چنين آورده است: اسماعيل اكوع در کتابى كه به عنوان «المدارس الإسلامیة في اليمن» نوشته وعده داده بود كه مبحث هجرت علم و دانشمندان در يمن را بررسى كند؛ من منتظرش ماندم و امید داشتم كه به اثرى علمى و پژوهشى دست يابم، تا آنكه کتابش (هجر العلم و معاقله في اليمن) منتشر شد و امید مرا به يأس تبديل كرد! انتظار داشتم كه او امانت و روحيه علمى و حقيقت‌طلبى را مراعات كرده باشد ولى افسوس كه او به همه خيانت كرد و به همگان دروغ گفت و كينه و تعصب كورش او را تباه ساخت.... و من بعد از مطالعه کتاب اكوع، کتابى در نقدش به عنوان «جناية الأكوع على العلم و العلماء» نوشتم.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/26|همان، ص26]]</ref>


    == ساختار ==
    نویسنده در مقدمه‌اش كه در تاريخ /13 /11 1419ق در صنعاء نوشته- بر چند نكته تأكيد كرده است: «1- هدف از این کتاب گردآورى اطلاعات در مورد زندگى نویسندگان زيدى از روزگار زيد بن على(ع) تا عصر حاضر است؛ 2- روشى كه در این کتاب در پيش گرفتم این است كه نخست كوشيدم مطمئن شوم كه شخصى كه درصدد نگارش شرح حالش هستم داراى گرايش به فرقه زيديه است و البته در این مطلب، تابعان هر یک از مكاتب داخل در مذهب زيديه مساوى هستند حتى كسانى كه به تعبير دانشمندان زيديه از حشویه متأثّر هستند يعنى از کتاب‌هاى وارد شده از غير اهل‌بيت(ع) و شیعیان شان تأثير گرفته‌اند. آنگاه تلاش كردم زندگی‌نامه مختصرى از هر نویسنده و صفات و ویژگى‌هایش بيابم و ذكر كنم و بعد به مهمترين اشتغالات او و شمارش تأليفاتش پرداختم». نویسنده سپس برخى از منابع مهمش در نگارش کتاب حاضر را برشمرده است كه از آن جمله، کتاب «مصادر الفكر العربي و الإسلامی في اليمن» نوشته علامه عبدالله بن محمد حبشى و «مؤلفات الزيدية» از آثار حجت‌الاسلام سيد‌ ‎احمد حسینى است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/9|همان، ص9]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/39|39]]</ref>


    نویسنده يادآور شده است كه در روز چهارشنبه 23 ذيقعده سال 1414 بين ساعت هشت و نه شب در شهر صنعاء مركز يمن كه معركه‌اى برپا شد و درگیرى خونينى روى داد و حالت ترس و ناامنى پديدار گرديد و از هر سوى صداى گلوله و انفجار به گوش رسيد، احساس خطر كردم و با خود انديشيدم و به كارنامه عمرم نگريستم و از خود پرسيدم: زاد و توشه‌ات كجاست؟! و برای سفر آخرت چه خدمتى به علم و دين كرده و از پيش فرستاده‌اى؟! جرقه نگارش کتاب حاضر در همان زمان در ذهنم زده شد و با خود گفتم چرا از فرصت سبز حيات برای آباد ساختن زندگى جاوید اخروى بهره نگیرم؟! از همان شب، فرصت را غنيمت شمرده و به جمع‌آورى منابع پژوهش در مورد نویسندگان شيعى زيدى پرداختم و از واقعيت تلخ و دردناك زندگى گريختم و به دنياى شيرين پژوهش رفتم و در حالى كه آتش جنگ شعله‌ور بود، من مشغول تحقيق بودم و حدود سه ماه طول كشيد كه شعله‌هاى آن آتش به خاموشى گراييد و من نيز به پایان تحقيق و به آخر حرف ياء رسيدم و بيش از هزار و پانصد صفحه را آماده ساختم.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/11|همان، ص11]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/14|14]]</ref>


    در اين كتاب نويسندگان شيعى زيدى مذهب به ترتيب الفبايى معرفى شده‌اند. اين مؤلفان از أبان بن تغلب (متوفاى 141ق) آغاز شده و با كسانى مانند ابراهيم العبالي و الكينعي ادامه يافته و سرانجام با يوسف بن يحيى بن الحسين (1078- 1121 ق) به پايان رسيده است. نويسنده در اثر حاضر از نظمى آسان (الفبايى) استفاده كرده و در اواخر كتاب، نويسندگان زيدى را به ترتيب تاريخى و زمانى نيز دسته‌بندى كرده است.
    نویسنده فهرست 34 کتابخانه را در شهرهاى صنعاء، تعز، أهنوم و صعده و... ذكر كرده است كه در آن نسخه‌هاى خطى و کتاب‌هاى شیعیان زيدى موجود است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/23|همان، ص23]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/25|25]]</ref>


    == گزارش محتوا ==
    اين مطلب، پرسيدنى است كه آيا همه كسانى كه در این اثر به عنوان نویسنده شيعى و زيدى معرفى شده‌اند به واقع شيعه زيدى هستند؟! پاسخ مشكل است و نياز به تحقيق و بررسى بسيار دارد ولى اثباتش آسان نيست. در برخى موارد مانند ابان بن تغلب -كه اولین نفرى است كه در این کتاب ذكر شده-، پرسشى روشن وجود دارد: نویسنده بر پايه كدام دليل و با استناد به كدام منبع و شاهد، او را شيعه زيدى شمرده است؟! او شيعه است ولى به چه دليل، دوازده امامى نيست و زيدى است؟! نویسنده به این پرسش پاسخى نداده است. جالب است كه نویسنده تصريح كرده است كه «ابان بن تغلب در قيام زيد شركت نكرد».<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/43|متن کتاب، ص43]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/44|44]]</ref>و گاه نویسنده محترم برخى از نویسندگان را به عنوان نویسنده‌اى زيدى آورده در صورتى كه هيچ دلالت و مستندى بر شيعه زيدى بودن او نيست! و هيچ اطلاعاتى از زندگیشان نداشته و حتى نوشته كه «برایش شرح‌حالى نيافتم» و فقط نام کتابى از تأليفات او را همراه با عناوین فصلهایش ذكر كرده است و در این مطالب، قرينه‌اى بر تعيين مذهب او نيست.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/96|همان، ص96]]</ref>


    از ویژگى‌هاى جالب این اثر، زيدى و يمنى‌بودن نویسنده آن است كه بر دقت و جامعيت نسبى مطالب آن افزوده است و البته معناى این مطلب، تأييد مطلق نيست بلكه به معناى دقيق‌تر بايد گفت كه نویسنده چون خودش زيدى و يمنى است دغدغه و علاقه بيشتر و شايد آشنايى كاملترى نسبت به جمع‌آورى اطلاعات درباره نویسندگان زيدى داشته و احتمالاً به نتيجه جامع‌ترى رسيده است؛ هرچند این اثر نيز از آنجا كه فعاليتى بشرى است شايد گرفتار سهو و اشتباه شده و خالى از عيب و اشكال نباشد.


    درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
    ==وضعيت کتاب==


    در مقدمه «مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية» -كه در عمّان و در سال 1420ق نوشته شده- تأكيد شده است كه على‌رغم كثرت نوشته‌ها در مورد فرقه‌هاى مسلمان، آثار تأليفى در مورد شيعيان زيدى محدود است و اين خلأ ناشى از اسباب ذيل است: 1- تقصير خود زيديان در بيان انديشه خودشان است و اينكه نقش خود را به خوبى در قيام اين امت اسلامى انجام نداده‌اند. 2- پنهان‌سازى عمدى انديشه شيعيان زيدى كه علل گوناگونى دارد و در پشت پرده اين پنهان‌سازى، ترس‌هايى است كه هيچ ريشه و واقعيتى ندارد. 3- سختى دسترسى به منابع اين انديشه چون اكثر آن در كتابخانه‌هاى شخصى و عمومى در وضعيتى غيرطبيعى و به صورت خطى، گرفتار و زندانى باقى مانده است. در اين مقدمه، خلاصه‌اى از زندگينامه و تأليفات نويسنده كه خودش زيدى است بيان شده و همچنين در مورد اهداف مؤسسه فرهنگى امام زيد بن على (ع) -كه به شكل رسمى به عنوان مؤسسه‌اى غيرانتفاعى در آمريكا ثبت شده- توضيحاتى آمده است (مقدمه، ص 1- 8).
    نویسنده در این کتاب پاورقى يا پى‌نوشت نياورده و بعد از توضيحات در مورد هر شخصيت، منابع مورد استفاده را به صورت جداگانه، درون‌متنى و با بيان نام کتاب و شماره جلد و صفحه مشخص كرده است. مطالب کتاب به صورت الفبايى تنظيم شده ولى نویسنده در پایان، برای سهولت استفاده، فهرست شخصيت‌ها و نویسندگان زيدى را به تفكیک قرن با ذكر تاريخ ولادت، وفات، تعداد آثار و صفحه کتاب در جداولى دسته‌بندى كرده است. مواردى را نيز كه تاريخ وفاتشان مشخص نبوده در انتهاى این فهرست آورده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/1183|همان، ص1183]]- [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/19905/1/1277|1277]]</ref>


    نويسنده، در مقدمه اثر حاضر، نقدى بر كتاب «هجر العلم و معاقله في اليمن» نوشته و چنين آورده است: اسماعيل اكوع در كتابى كه به عنوان «المدارس الإسلامية في اليمن» نوشته وعده داده بود كه مبحث هجرت علم و دانشمندان در يمن را بررسى كند؛ من منتظرش ماندم و اميد داشتم كه به اثرى علمى و پژوهشى دست يابم، تا آنكه كتابش (هجر العلم و معاقله في اليمن) منتشر شد و اميد مرا به يأس تبديل كرد! انتظار داشتم كه او امانت و روحيه علمى و حقيقت‌طلبى را مراعات كرده باشد ولى افسوس كه او به همه خيانت كرد و به همگان دروغ گفت و كينه و تعصب كورش او را تباه ساخت.... و من بعد از مطالعه كتاب اكوع، كتابى در نقدش به عنوان «جناية الأكوع على العلم و العلماء» نوشتم (همان، ص 26).
    مهم‌ترين مصادر و فهرست مطالب، آخرين بخش مطالب کتاب را تشكيل مى‌دهد.


    نويسنده در مقدمه‌اش كه در تاريخ /13 /11 1419ق در صنعاء نوشته- بر چند نكته تأكيد كرده است: «1- هدف از اين كتاب گردآورى اطلاعات در مورد زندگى نويسندگان زيدى از روزگار زيد بن على(ع) تا عصر حاضر است؛ 2- روشى كه در اين كتاب در پيش گرفتم اين است كه نخست كوشيدم مطمئن شوم كه شخصى كه درصدد نگارش شرح حالش هستم داراى گرايش به فرقه زيديه است و البته در اين مطلب، تابعان هر يك از مكاتب داخل در مذهب زيديه مساوى هستند حتى كسانى كه به تعبير دانشمندان زيديه از حشويه متأثّر هستند يعنى از كتابهاى وارد شده از غير اهل بيت(ع) و شيعيانشان تأثير گرفته‌اند. آنگاه تلاش كردم زندگينامه مختصرى از هر نويسنده و صفات و ويژگى‌هايش بيابم و ذكر كنم و بعد به مهمترين اشتغالات او و شمارش تأليفاتش پرداختم». نويسنده سپس برخى از منابع مهمش در نگارش كتاب حاضر را برشمرده است كه از آن جمله، كتاب «مصادر الفكر العربي و الإسلامي في اليمن» نوشته علامه عبدالله بن محمد حبشى و «مؤلفات الزيدية» از آثار حجت الاسلام سيد احمد حسينى است (همان، ص 9- 39).


    نويسنده يادآور شده است كه در روز چهارشنبه 23 ذيقعده سال 1414 بين ساعت هشت و نه شب در شهر صنعاء مركز يمن كه معركه‌اى برپا شد و درگيرى خونينى روى داد و حالت ترس و ناامنى پديدار گرديد و از هر سوى صداى گلوله و انفجار به گوش رسيد، احساس خطر كردم و با خود انديشيدم و به كارنامه عمرم نگريستم و از خود پرسيدم: زاد و توشه‌ات كجاست؟! و براى سفر آخرت چه خدمتى به علم و دين كرده و از پيش فرستاده‌اى؟! جرقه نگارش كتاب حاضر در همان زمان در ذهنم زده شد و با خود گفتم چرا از فرصت سبز حيات براى آباد ساختن زندگى جاويد اخروى بهره نگيرم؟! از همان شب، فرصت را غنيمت شمرده و به جمع‌آورى منابع پژوهش در مورد نويسندگان شيعى زيدى پرداختم و از واقعيت تلخ و دردناك زندگى گريختم و به دنياى شيرين پژوهش رفتم و در حالى كه آتش جنگ شعله‌ور بود، من مشغول تحقيق بودم و حدود سه ماه طول كشيد كه شعله‌هاى آن آتش به خاموشى گراييد و من نيز به پايان تحقيق و به آخر حرف ياء رسيدم و بيش از هزار و پانصد صفحه را آماده ساختم (همان، ص 11- 14).


    نويسنده فهرست 34 كتابخانه را در شهرهاى صنعاء، تعز، أهنوم و صعده و ... ذكر كرده است كه در آن نسخه‌هاى خطى و كتابهاى شيعيان زيدى موجود است (همان، ص 23- 25).
    ==پانویس==
    <references />


    اين مطلب، پرسيدنى است كه آيا همه كسانى كه در اين اثر به عنوان نويسنده شيعى و زيدى معرفى شده اند به واقع شيعه زيدى هستند؟! پاسخ مشكل است و نياز به تحقيق و بررسى بسيار دارد ولى اثباتش آسان نيست. در برخى موارد مانند ابان بن تغلب -كه اولين نفرى است كه در اين كتاب ذكر شده-، پرسشى روشن وجود دارد: نويسنده بر پايه كدام دليل و با استناد به كدام منبع و شاهد، او را شيعه زيدى شمرده است؟! او شيعه است ولى به چه دليل، دوازده امامى نيست و زيدى است؟! نويسنده به اين پرسش پاسخى نداده است. جالب است كه نويسنده تصريح كرده است كه «ابان بن تغلب در قيام زيد شركت نكرد» (متن كتاب، ص 43- 44). و گاه نويسنده محترم برخى از نويسندگان را به عنوان نويسنده‌اى زيدى آورده در صورتى كه هيچ دلالت و مستندى بر شيعه زيدى بودن او نيست! و هيچ اطلاعاتى از زندگيشان نداشته و حتى نوشته كه «برايش شرح‌حالى نيافتم» و فقط نام كتابى از تأليفات او را همراه با عناوين فصلهايش ذكر كرده است و در اين مطالب، قرينه‌اى بر تعيين مذهب او نيست (همان، ص 96).


    از ويژگى‌هاى جالب اين اثر، زيدى و يمنى‌بودن نويسنده آن است كه بر دقت و جامعيت نسبى مطالب آن افزوده است و البته معناى اين مطلب، تأييد مطلق نيست بلكه به معناى دقيق‌تر بايد گفت كه نويسنده چون خودش زيدى و يمنى است دغدغه و علاقه بيشتر و شايد آشنايى كاملترى نسبت به جمع‌آورى اطلاعات درباره نويسندگان زيدى داشته و احتمالاً به نتيجه جامع‌ترى رسيده است؛ هر چند اين اثر نيز از آنجا كه فعاليتى بشرى است شايد گرفتار سهو و اشتباه شده و خالى از عيب و اشكال نباشد.
    ==منابع مقاله==
    مقدمه و متن کتاب.


    == وضعيت كتاب ==


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    نويسنده در اين كتاب پاورقى يا پى‌نوشت نياورده و بعد از توضيحات در مورد هر شخصيت، منابع مورد استفاده را به صورت جداگانه، درون‌متنى و با بيان نام كتاب و شماره جلد و صفحه مشخص كرده است. مطالب كتاب به صورت الفبايى تنظيم شده ولى نويسنده در پايان، براى سهولت استفاده، فهرست شخصيت‌ها و نويسندگان زيدى را به تفكيك قرن با ذكر تاريخ ولادت، وفات، تعداد آثار و صفحه كتاب در جداولى دسته‌بندى كرده است. مواردى را نيز كه تاريخ وفاتشان مشخص نبوده در انتهاى اين فهرست آورده است (همان، ص 1183- 1277).


    مهم‌ترين مصادر و فهرست مطالب، آخرين بخش مطالب كتاب را تشكيل مى‌دهد.


    == منابع مقاله ==
    مقدمه و متن كتاب.
    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/19905 مطالعه کتاب أعلام المؤلفین الزیدیة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
    [[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]]
    [[رده:علما و ائمه]]
    [[رده:علما و ائمه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۲

    أعلام المؤلفین الزیدیة
    أعلام المؤلفين الزيدية
    پدیدآورانوجیه، عبدالسلام بن عباس (نویسنده)
    ناشرمؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية
    مکان نشرعمان - اردن
    سال نشر1420 ق یا 1999 م
    چاپ1
    موضوعزیدیه - سرگذشت‌نامه
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏56‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏3‎‏الف‎‏6‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    أعلام المؤلّفين الزيدية از جمله آثار مفصل و ارزنده نویسنده زيدى يمنى عبدالسلام بن عباس الوجيه (متولد شهاره (يمن) 1376ق) است كه در آن با جمع‌آورى و ارائه اطلاعات موجود در مورد زندگى و آثار نویسندگان شيعه زيدى به صورت مختصر شناسانده است. در این اثر، در مجموع 1240 شخصيت علمى و پژوهشگر از قرن اول تا دوران معاصر معرفى شده است. در واقع اثر حاضر، معجم و فرهنگنامه‌اى برای نویسندگان زيدى يا منسوبان به زيديه همراه با شمارش تأليفات آنان و ذكر محل دسترسى به آن است.

    ساختار

    در این کتاب نویسندگان شيعى زيدى مذهب به ترتيب الفبايى معرفى شده‌اند. این مؤلفان از أبان بن تغلب (متوفاى 141ق) آغاز شده و با كسانى مانند ابراهیم العبالي و الكينعي ادامه يافته و سرانجام با يوسف بن يحيى بن الحسين (1078- 1121 ق) به پایان رسيده است. نویسنده در اثر حاضر از نظمى آسان (الفبايى) استفاده كرده و در اواخر کتاب، نویسندگان زيدى را به ترتيب تاريخى و زمانى نيز دسته‌بندى كرده است.

    گزارش محتوا

    درباره محتواى این اثر چند نكته گفتنى است:

    در مقدمه «مؤسسة الإمام زيد بن علي الثقافية» -كه در عمّان و در سال 1420ق نوشته شده- تأكيد شده است كه على‌رغم كثرت نوشته‌ها در مورد فرقه‌هاى مسلمان، آثار تأليفى در مورد شیعیان زيدى محدود است و این خلأ ناشى از اسباب ذيل است: 1- تقصير خود زيديان در بيان انديشه خودشان است و اينكه نقش خود را به خوبى در قيام این امت اسلامى انجام نداده‌اند. 2- پنهان‌سازى عمدى انديشه شیعیان زيدى كه علل گوناگونى دارد و در پشت پرده این پنهان‌سازى، ترس‌هایى است كه هيچ ريشه و واقعيتى ندارد. 3- سختى دسترسى به منابع این انديشه چون اكثر آن در کتابخانه‌هاى شخصى و عمومى در وضعيتى غيرطبيعى و به صورت خطى، گرفتار و زندانى باقى مانده است. در این مقدمه، خلاصه‌اى از زندگی‌نامه و تأليفات نویسنده كه خودش زيدى است بيان شده و همچنين در مورد اهداف مؤسسه فرهنگى امام زيد بن على(ع) -كه به شكل رسمى به عنوان مؤسسه‌اى غيرانتفاعى در آمریکا ثبت شده- توضيحاتى آمده است.[۱]

    نویسنده، در مقدمه اثر حاضر، نقدى بر کتاب «هجر العلم و معاقله في اليمن» نوشته و چنين آورده است: اسماعيل اكوع در کتابى كه به عنوان «المدارس الإسلامیة في اليمن» نوشته وعده داده بود كه مبحث هجرت علم و دانشمندان در يمن را بررسى كند؛ من منتظرش ماندم و امید داشتم كه به اثرى علمى و پژوهشى دست يابم، تا آنكه کتابش (هجر العلم و معاقله في اليمن) منتشر شد و امید مرا به يأس تبديل كرد! انتظار داشتم كه او امانت و روحيه علمى و حقيقت‌طلبى را مراعات كرده باشد ولى افسوس كه او به همه خيانت كرد و به همگان دروغ گفت و كينه و تعصب كورش او را تباه ساخت.... و من بعد از مطالعه کتاب اكوع، کتابى در نقدش به عنوان «جناية الأكوع على العلم و العلماء» نوشتم.[۲]

    نویسنده در مقدمه‌اش كه در تاريخ /13 /11 1419ق در صنعاء نوشته- بر چند نكته تأكيد كرده است: «1- هدف از این کتاب گردآورى اطلاعات در مورد زندگى نویسندگان زيدى از روزگار زيد بن على(ع) تا عصر حاضر است؛ 2- روشى كه در این کتاب در پيش گرفتم این است كه نخست كوشيدم مطمئن شوم كه شخصى كه درصدد نگارش شرح حالش هستم داراى گرايش به فرقه زيديه است و البته در این مطلب، تابعان هر یک از مكاتب داخل در مذهب زيديه مساوى هستند حتى كسانى كه به تعبير دانشمندان زيديه از حشویه متأثّر هستند يعنى از کتاب‌هاى وارد شده از غير اهل‌بيت(ع) و شیعیان شان تأثير گرفته‌اند. آنگاه تلاش كردم زندگی‌نامه مختصرى از هر نویسنده و صفات و ویژگى‌هایش بيابم و ذكر كنم و بعد به مهمترين اشتغالات او و شمارش تأليفاتش پرداختم». نویسنده سپس برخى از منابع مهمش در نگارش کتاب حاضر را برشمرده است كه از آن جمله، کتاب «مصادر الفكر العربي و الإسلامی في اليمن» نوشته علامه عبدالله بن محمد حبشى و «مؤلفات الزيدية» از آثار حجت‌الاسلام سيد‌ ‎احمد حسینى است.[۳]

    نویسنده يادآور شده است كه در روز چهارشنبه 23 ذيقعده سال 1414 بين ساعت هشت و نه شب در شهر صنعاء مركز يمن كه معركه‌اى برپا شد و درگیرى خونينى روى داد و حالت ترس و ناامنى پديدار گرديد و از هر سوى صداى گلوله و انفجار به گوش رسيد، احساس خطر كردم و با خود انديشيدم و به كارنامه عمرم نگريستم و از خود پرسيدم: زاد و توشه‌ات كجاست؟! و برای سفر آخرت چه خدمتى به علم و دين كرده و از پيش فرستاده‌اى؟! جرقه نگارش کتاب حاضر در همان زمان در ذهنم زده شد و با خود گفتم چرا از فرصت سبز حيات برای آباد ساختن زندگى جاوید اخروى بهره نگیرم؟! از همان شب، فرصت را غنيمت شمرده و به جمع‌آورى منابع پژوهش در مورد نویسندگان شيعى زيدى پرداختم و از واقعيت تلخ و دردناك زندگى گريختم و به دنياى شيرين پژوهش رفتم و در حالى كه آتش جنگ شعله‌ور بود، من مشغول تحقيق بودم و حدود سه ماه طول كشيد كه شعله‌هاى آن آتش به خاموشى گراييد و من نيز به پایان تحقيق و به آخر حرف ياء رسيدم و بيش از هزار و پانصد صفحه را آماده ساختم.[۴]

    نویسنده فهرست 34 کتابخانه را در شهرهاى صنعاء، تعز، أهنوم و صعده و... ذكر كرده است كه در آن نسخه‌هاى خطى و کتاب‌هاى شیعیان زيدى موجود است.[۵]

    اين مطلب، پرسيدنى است كه آيا همه كسانى كه در این اثر به عنوان نویسنده شيعى و زيدى معرفى شده‌اند به واقع شيعه زيدى هستند؟! پاسخ مشكل است و نياز به تحقيق و بررسى بسيار دارد ولى اثباتش آسان نيست. در برخى موارد مانند ابان بن تغلب -كه اولین نفرى است كه در این کتاب ذكر شده-، پرسشى روشن وجود دارد: نویسنده بر پايه كدام دليل و با استناد به كدام منبع و شاهد، او را شيعه زيدى شمرده است؟! او شيعه است ولى به چه دليل، دوازده امامى نيست و زيدى است؟! نویسنده به این پرسش پاسخى نداده است. جالب است كه نویسنده تصريح كرده است كه «ابان بن تغلب در قيام زيد شركت نكرد».[۶]و گاه نویسنده محترم برخى از نویسندگان را به عنوان نویسنده‌اى زيدى آورده در صورتى كه هيچ دلالت و مستندى بر شيعه زيدى بودن او نيست! و هيچ اطلاعاتى از زندگیشان نداشته و حتى نوشته كه «برایش شرح‌حالى نيافتم» و فقط نام کتابى از تأليفات او را همراه با عناوین فصلهایش ذكر كرده است و در این مطالب، قرينه‌اى بر تعيين مذهب او نيست.[۷]

    از ویژگى‌هاى جالب این اثر، زيدى و يمنى‌بودن نویسنده آن است كه بر دقت و جامعيت نسبى مطالب آن افزوده است و البته معناى این مطلب، تأييد مطلق نيست بلكه به معناى دقيق‌تر بايد گفت كه نویسنده چون خودش زيدى و يمنى است دغدغه و علاقه بيشتر و شايد آشنايى كاملترى نسبت به جمع‌آورى اطلاعات درباره نویسندگان زيدى داشته و احتمالاً به نتيجه جامع‌ترى رسيده است؛ هرچند این اثر نيز از آنجا كه فعاليتى بشرى است شايد گرفتار سهو و اشتباه شده و خالى از عيب و اشكال نباشد.

    وضعيت کتاب

    نویسنده در این کتاب پاورقى يا پى‌نوشت نياورده و بعد از توضيحات در مورد هر شخصيت، منابع مورد استفاده را به صورت جداگانه، درون‌متنى و با بيان نام کتاب و شماره جلد و صفحه مشخص كرده است. مطالب کتاب به صورت الفبايى تنظيم شده ولى نویسنده در پایان، برای سهولت استفاده، فهرست شخصيت‌ها و نویسندگان زيدى را به تفكیک قرن با ذكر تاريخ ولادت، وفات، تعداد آثار و صفحه کتاب در جداولى دسته‌بندى كرده است. مواردى را نيز كه تاريخ وفاتشان مشخص نبوده در انتهاى این فهرست آورده است.[۸]

    مهم‌ترين مصادر و فهرست مطالب، آخرين بخش مطالب کتاب را تشكيل مى‌دهد.


    پانویس

    1. ↑ [ص1]- [[۱]]
    2. ↑ [ص26]
    3. ↑ [ص9]- [[۲]]
    4. ↑ [ص11]- [[۳]]
    5. ↑ [ص23]- [[۴]]
    6. ↑ [کتاب، ص43]- [[۵]]
    7. ↑ [ص96]
    8. ↑ [ص1183]- [[۶]]


    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=أعلام_المؤلفين_الزيدية&oldid=712999»