معاني الأخبار: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'هـ.ش' به 'ش ')
    جز (جایگزینی متن - 'معاني الأخبار (ابهام زدایی)' به 'معاني الأخبار (ابهام‌زدایی)')
     
    (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR01560J1.jpg|بندانگشتی|معاني الأخبار]]
    | تصویر =NUR01560J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =معاني الأخبار
    |+ |
    | پدیدآوران =  
    |-
    [[ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی]] (نویسنده)
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|معاني الأخبار
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[ابن‌بابویه، محمد بن علی]] (نويسنده)


    [[غفاری، علی‌‎اکبر]] (مصحح)
    [[غفاری، علی‌‎اکبر]] (مصحح)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1361
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    احادیث شیعه - قرن 4ق.
    |کد کنگره  
    | ناشر =
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1361
    جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
    |-
    | مکان نشر =قم - ایران
    |موضوع  
    | سال نشر = 1361 ش  
    |data-type='subject'|احادیث شیعه - قرن 4ق.
    |-
    |ناشر  
    |data-type='publisher'|[[جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی]]
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1361 ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1560AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01560AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01560
    | کتابخوان همراه نور =01560
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    {{کاربردهای دیگر|معاني الأخبار (ابهام‌زدایی)}}


    == معرفى اجمالى ==
    '''معاني الأخبار'''، اثر ابوجعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به [[شيخ صدوق]]، با تصحيح [[على‌اكبر غفارى]]، توضيح و تشريح كلمات مشكل آيات و روايات، مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى، نوشته شده است.


     
    در اهميت اين اثر، مى‌توان به اين نكته اشاره نمود كه اين كتاب، در مقام بيان غرايب احاديث و مشكلات اخبار، از زبان اهل‌بيت(ع) است و به‌منزله قاموسى در فهم كلمات و معانى الفاظ و لطايف اخبار معصومين(ع) مى‌باشد و روزگار، كتابى مثل اين را در اين زمينه، به خود نديده و بر سبک آن، كتابى نوشته نشده است و فوايد آن، در غير آن، يافت نمى‌شود<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 175</ref>.
    '''معاني الأخبار'''، اثر [[ابن‌بابویه، محمد بن علی|ابوجعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى]]، معروف به [[شيخ صدوق]]، با تصحيح [[على‌اكبر غفارى]]، توضيح و تشريح كلمات مشكل آيات و روايات، مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى، نوشته شده است.
     
    در اهميت اين اثر، مى‌توان به اين نكته اشاره نمود كه اين كتاب، در مقام بيان غرايب احاديث و مشكلات اخبار، از زبان اهل بيت(ع) است و به‌منزله قاموسى در فهم كلمات و معانى الفاظ و لطايف اخبار معصومين(ع) مى‌باشد و روزگار، كتابى مثل اين را در اين زمينه، به خود نديده و بر سبك آن، كتابى نوشته نشده است و فوايد آن، در غير آن، يافت نمى‌شود<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 175</ref>


    == ساختار ==
    == ساختار ==
    دو مقدمه از مصحح و مؤلف، آغازگر مطالب بوده و كتاب حاوى 429 باب در موضوعات مختلف و متنوع مى‌باشد كه در هر باب، از يك تا 105 حديث وجود دارد<ref>همان، ص 177</ref>.


    تعداد روايات كتاب، 784 روايت است، ولى در برخى روايات، مشاهده مى‌شود كه داخل روايات، روايت ديگرى نيز ذكر شده كه بر اين اساس، به تعداد مذكور، 53 روايت نيز اضافه مى‌گردد و مجموع روايات، به 837 روايت مى‌رسد<ref>همان، ص 178</ref>.


    دو مقدمه از مصحح و مؤلف، آغازگر مطالب بوده و كتاب حاوى 429 باب در موضوعات مختلف و متنوع مى‌باشد كه در هر باب، از يك تا 105 حديث وجود دارد<ref>همان، ص 177</ref>
    شيخ صدوق در اين اثر، كوشيده است تا به توضيح و تشريح واژه‌هاى مشكل و مجمل قرآن و روايات بپردازد. او در اين جهت، از خود آيات و احاديث، كمك گرفته است؛ بسيارى از لغات مشكل قرآن و احاديث را معنا كرده، سپس وقتى معناى لغتى را از روايات يا آيات درنيافته، به سراغ كتاب‌هاى معتبرى مانند «غريب القرآن» ابوعبيد قاسم بن سلام و «غريب الحديث» رفته و بحث را تكميل كرده است<ref>همان، ص 174</ref>.
     
    تعداد روايات كتاب، 784 روايت است، ولى در برخى روايات، مشاهده مى‌شود كه داخل روايات، روايت ديگرى نيز ذكر شده كه بر اين اساس، به تعداد مذكور، 53 روايت نيز اضافه مى‌گردد و مجموع روايات، به 837 روايت مى‌رسد<ref>همان، ص 178</ref>
     
    شيخ صدوق در اين اثر، كوشيده است تا به توضيح و تشريح واژه‌هاى مشكل و مجمل قرآن و روايات بپردازد. او در اين جهت، از خود آيات و احاديث، كمك گرفته است؛ بسيارى از لغات مشكل قرآن و احاديث را معنا كرده، سپس وقتى معناى لغتى را از روايات يا آيات درنيافته، به سراغ كتاب‌هاى معتبرى مانند «غريب القرآن» ابوعبيد قاسم بن سلام و «غريب الحديث» رفته و بحث را تكميل كرده است<ref>همان، ص 174</ref>


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    در مقدمه مصحح، زندگى‌نامه مفصلى از شيخ صدوق ارائه گرديده است<ref>مقدمه مصحح، ص 4 - 94</ref>.


    در مقدمه مختصر مؤلف نيز به وجه تسميه و نام‌گذارى كتاب، اشاره گرديده است<ref>مقدمه نویسنده، ص 1</ref>.


    در مقدمه مصحح، زندگى‌نامه مفصلى از شيخ صدوق ارائه گرديده است<ref>مقدمه مصحح، ص 4 - 94</ref>
    مؤلف در اين اثر، نشان مى‌دهد هرچند حفظ و نقل احاديث و آيات و تدوين آن‌ها به تنهايى لازم و ارزشمند است، ولى هرگز كافى نيست، بلكه علاوه بر آن، بايد به عمق معانى آيات و حقيقت سخنان گهربار معصومين(ع) آگاهى يافت و به مفاهيم مورد نظر آن‌ها، به‌طور دقيق پى‌برد. باب اول، بدين موضوع مهم، اختصاص يافته است<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 174</ref>.
     
    در مقدمه مختصر مؤلف نيز به وجه تسميه و نام‌گذارى كتاب، اشاره گرديده است<ref>مقدمه نويسنده، ص 1</ref>
     
    مؤلف در اين اثر، نشان مى‌دهد هرچند حفظ و نقل احاديث و آيات و تدوين آن‌ها به تنهايى لازم و ارزشمند است، ولى هرگز كافى نيست، بلكه علاوه بر آن، بايد به عمق معانى آيات و حقيقت سخنان گهربار معصومين(ع) آگاهى يافت و به مفاهيم مورد نظر آن‌ها، به‌طور دقيق پى‌برد. باب اول، بدين موضوع مهم، اختصاص يافته است<ref>عبداللهى عابد، صمد، ص 174</ref>
     
    در اين باب، درباره اهميت درك واقعيت‌هاى نهفته در كلام الهى و معصومين(ع)، سه حديث از امام باقر(ع) و [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] ديده مى‌شود كه مضمون آن‌ها به‌اختصار، چنين است:


    1. [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] فرمود: شما زمانى فقيه‌ترين مردم دنيا مى‌شويد كه به عمق گفتار ما آگاهى يابيد (همان).
    در اين باب، در باره اهميت درك واقعيت‌هاى نهفته در كلام الهى و معصومين(ع)، سه حديث از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) ديده مى‌شود كه مضمون آن‌ها به‌اختصار، چنين است:


    2. امام باقر(ع) به [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] فرمود: فرزندم، مقام و منزلت شيعيان ما را به اندازه روايات و معرفتشان بشناس، چون معرفت صحيح، آن است كه انسان از احاديث و گفتار ما شناخت كامل داشته باشد و تنها به سبب همين شناخت است كه مؤمنان مى‌توانند به درجات عالى ايمان دست يابند<ref>همان</ref>
    #امام صادق(ع) فرمود: شما زمانى فقيه‌ترين مردم دنيا مى‌شويد كه به عمق گفتار ما آگاهى يابيد<ref>همان</ref>
     
    #امام باقر(ع) به امام صادق(ع) فرمود: فرزندم، مقام و منزلت شیعیان ما را به اندازه روايات و معرفتشان بشناس، چون معرفت صحيح، آن است كه انسان از احاديث و گفتار ما شناخت كامل داشته باشد و تنها به سبب همين شناخت است كه مؤمنان مى‌توانند به درجات عالى ايمان دست يابند<ref>همان</ref>.
    3. [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] فرمود: فهميدن معناى يك حديث، بهتر از نقل و حفظ هزار حديث است<ref>همان</ref>
    #امام صادق(ع) فرمود: فهميدن معناى يك حديث، بهتر از نقل و حفظ هزار حديث است<ref>همان</ref>.


    احاديث كتاب در موضوعات مختلفى است كه در يك دسته‌بندى كلى، مى‌توان محتواى آن‌ها را در پنج موضوع زير، تقسيم نمود:
    احاديث كتاب در موضوعات مختلفى است كه در يك دسته‌بندى كلى، مى‌توان محتواى آن‌ها را در پنج موضوع زير، تقسيم نمود:


    1. احاديث تفسيرى:حجم بسيار زيادى از كتاب، به احاديث تفسيرى اختصاص دارد، همچنان كه حجم نسبتا قابل توجهى از متون روايى شيعه را به خود اختصاص داده است. اين روايات در بسيارى از مواقع، در حل مشكلات تفسيرى، بسيار مفيد و قابل استفاده‌اند. براى نمونه، ابواب زير، روايات تفسيرى را در بر دارند:
    #احاديث تفسيرى:حجم بسيار زيادى از كتاب، به احاديث تفسيرى اختصاص دارد، همچنان كه حجم نسبتا قابل توجهى از متون روايى شيعه را به خود اختصاص داده است. اين روايات در بسيارى از مواقع، در حل مشكلات تفسيرى، بسيار مفيد و قابل استفاده‌اند. براى نمونه، ابواب زير، روايات تفسيرى را در بر دارند:
     
    #:باب‌هاى معنى «بسم الله الرحمن الرحيم»، معنى الله عز و جل، معنى الصمد، معنى الأول و الآخر، معنى رضى الله و سخطه، معنى الهدى و الظلال و التوفيق و الخذلان من الله، معنى الحروف المقطعة في أوائل السور، معنى الاستواء على العرش، معنى العرش و الكرسي، معنى الصراط، معنى الكلمات التي ابتلى إبراهيم ربه بهن فأتمهن، معنى كلمة الباقية في عقب إبراهيم(ع) و...<ref>همان، ص 175</ref>.
    باب‌هاى معنى «بسم الله الرحمن الرحيم»، معنى الله عز و جل، معنى الصمد، معنى الأول و الآخر، معنى رضى الله و سخطه، معنى الهدى و الظلال و التوفيق و الخذلان من الله، معنى الحروف المقطعة في أوائل السور، معنى الاستواء على العرش، معنى العرش و الكرسي، معنى الصراط، معنى الكلمات التي ابتلى إبراهيم ربه بهن فأتمهن، معنى كلمة الباقية في عقب إبراهيم(ع) و...<ref>همان، ص 175</ref>
    #احاديث فقهى: به‌عنوان نمونه، در ابواب زير، مى‌توان با موضوعات فقهى ذيل، آشنا شد:
     
    #:معنى حروف الأذان و الإقامة، معنى الزكاة الظاهرة و الباطنة، معنى ما روي أن الفقيه لا يعيد الصلاة، معنى قول الصادق(ع): «لا يحرم من الرضاع إلا ما كان مجبورا»، معنى السهم من المال يوصي به الرجل و...<ref>همان، ص 176</ref>.
    2. احاديث فقهى: به‌عنوان نمونه، در ابواب زير، مى‌توان با موضوعات فقهى ذيل، آشنا شد:
    #احاديث كلامى: اين احاديث در ابواب زير، مطرح شده است:
    #:معنى التوحيد و العدل، معنى النبوة، معنى القول النبي(ص): «من كنت مولاه فعلي مولاه»، معنى القول النبي(ص): «أنت مني بمنزلة هارون من موسى(ع)»، معنى الثقلين و العترة و...<ref>همان</ref>.
    #:به جهت اهميت اين قسم، شيخ صدوق استدلالات خوب و ارزنده‌اى در برخى از موارد فوق، ارائه نموده است<ref>همان</ref>.
    #احاديث اخلاقى: در ابواب متعددى ذكر شده است كه از آن جمله‌اند:
    #:باب‌هاى معنى البخل و الشح، معنى الكبر، معنى العجب، معنى الحسد، معنى الفقر، معنى الزهد و...<ref>همان، ص 177</ref>.
    #در برخى ابواب نيز نویسنده ضمن روايات، به برخى حوادث تاريخى اشاره كرده كه از جمله مى‌توان به ابواب زير اشاره كرد:
    #:معنى الناكثين و القاسطين و المارقين، معنى قول النبي(ص): «من بشرني بخروج آذار فله الجنة»، معنى إسلام أبي‌طالب بحساب الجمل و...<ref>همان</ref>.


    معنى حروف الأذان و الإقامة، معنى الزكاة الظاهرة و الباطنة، معنى ما روي أن الفقيه لا يعيد الصلاة، معنى قول الصادق(ع): «لا يحرم من الرضاع إلا ما كان مجبورا»، معنى السهم من المال يوصي به الرجل و...<ref>همان، ص 176</ref>
    آخرين باب كتاب، باب «نوادر المعاني» است كه بر اساس سنت غالب نويسندگان، موضوعاتى كه تحت عنوان خاصى نيامده است، در اين باب قرار گرفته است، لذا تعداد احاديث اين باب، از همه ابواب بيشتر است كه شامل 105 حديث مى‌شود<ref>همان، ص 177</ref>.


    3. احاديث كلامى: اين احاديث در ابواب زير، مطرح شده است:
    ابوابى كه گرايش شيعى مؤلف را به‌طور بارزى نشان مى‌دهند، جزء طولانى‌ترين ابواب كتاب بشمار مى‌آيند، البته بعضى ابواب، با اينكه احاديث كم‌ترى دارند، صفحات بيشترى را به خود اخصاص داده‌اند؛ زيرا نویسنده، مطالب بسيار را از خود، اضافه نموده است، مثل باب معنى عصمة الإمام<ref>متن کتاب، ص 32</ref>، معنى الإمام المبين<ref>همان، ص 95</ref>، معنى ألفاظ وردت في صفة النبي(ص) <ref>همان، ص 79</ref>، معنى قول النبي(ص):«من كنت مولاه...»<ref>همان، ص 68</ref>، معاني أسماء محمد(ص) و علي(ع) و..<ref>همان، ص 54</ref> و...
     
    معنى التوحيد و العدل، معنى النبوة، معنى القول النبي(ص): «من كنت مولاه فعلي مولاه»، معنى القول النبي(ص): «أنت مني بمنزلة هارون من موسى(ع)»، معنى الثقلين و العترة و...<ref>همان</ref>
     
    به جهت اهميت اين قسم، شيخ صدوق استدلالات خوب و ارزنده‌اى در برخى از موارد فوق، ارائه نموده است<ref>همان</ref>
     
    4. احاديث اخلاقى: در ابواب متعددى ذكر شده است كه از آن جمله‌اند:
     
    باب‌هاى معنى البخل و الشح، معنى الكبر، معنى العجب، معنى الحسد، معنى الفقر، معنى الزهد و...<ref>همان، ص 177</ref>
     
    5. در برخى ابواب نيز نويسنده ضمن روايات، به برخى حوادث تاريخى اشاره كرده كه از جمله مى‌توان به ابواب زير اشاره كرد:
     
    معنى الناكثين و القاسطين و المارقين، معنى قول النبي(ص): «من بشرني بخروج آذار فله الجنة»، معنى إسلام أبي‌طالب بحساب الجمل و...<ref>همان</ref>
     
    آخرين باب كتاب، باب «نوادر المعاني» است كه بر اساس سنت غالب نويسندگان، موضوعاتى كه تحت عنوان خاصى نيامده است، در اين باب قرار گرفته است، لذا تعداد احاديث اين باب، از همه ابواب بيشتر است كه شامل 105 حديث مى‌شود<ref>همان، ص 177</ref>
     
    ابوابى كه گرايش شيعى مؤلف را به‌طور بارزى نشان مى‌دهند، جزء طولانى‌ترين ابواب كتاب بشمار مى‌آيند، البته بعضى ابواب، با اينكه احاديث كم‌ترى دارند، صفحات بيشترى را به خود اخصاص داده‌اند؛ زيرا نويسنده، مطالب بسيار را از خود، اضافه نموده است، مثل باب معنى عصمة الإمام<ref>متن کتاب، ص 32</ref>، معنى الإمام المبين<ref>همان، ص 95</ref>، معنى ألفاظ وردت في صفة النبي(ص) (همان، ص 79</ref>، معنى قول النبي(ص): «من كنت مولاه...»<ref>همان، ص 68</ref>، معاني أسماء محمد(ص) و علي(ع) و...<ref>همان، ص 54</ref>و...


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==
    خط ۱۰۶: خط ۷۵:
    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر آدرس آيات مذكور در متن، توضيحات مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، داده شده است.
    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر آدرس آيات مذكور در متن، توضيحات مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، داده شده است.


    ==پانویس ==
    ==پانویس==
    <references/>
    <references/>


    خط ۱۱۲: خط ۸۱:
    == منابع مقاله ==
    == منابع مقاله ==


    #مقدمه و متن كتاب.
    #عبداللهى عابد، صمد «شيخ صدوق، معاني الأخبار و سبک مؤلف در نگارش آن»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه فلسفه، كلام و عرفان، شيعه‌شناسى، زمستان 1386- شماره 20 (46 صفحه، از 157 تا 202).


    1. مقدمه و متن كتاب.


    2. عبداللهى عابد، صمد «شيخ صدوق، معاني الأخبار و سبك مؤلف در نگارش آن»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه فلسفه، كلام و عرفان، شيعه‌شناسى، زمستان 1386- شماره 20 (46 صفحه، از 157 تا 202).
    ==وابسته‌ها==
     
    {{وابسته‌ها}}
     
    == وابسته‌ها ==
     
     
    == وابسته‌ها ==


    [[شیخی، حمیدرضا]] (مترجم)
    [[شیخی، حمیدرضا]] (مترجم)


    [[ابن‌بابویه، محمد بن علی]] (نويسنده)
    [[ابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی]] (نویسنده)


    [[متن و ترجمه معانی الأخبار]]/[[محمدی شاهرودی، عبدالعلی]] (مترجم)
    [[متن و ترجمه معانی الأخبار]]/[[محمدی شاهرودی، عبدالعلی]] (مترجم)
    خط ۱۳۱: خط ۹۶:
    [[معانی الاخبار /ترجمه]]
    [[معانی الاخبار /ترجمه]]


    == پیوندها ==
     
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/11415 مطالعه کتاب معاني الأخبار در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۲:۰۶

    معاني الأخبار
    معاني الأخبار
    پدیدآورانابن بابویه، ابوجعفر، محمد بن علی (نویسنده) غفاری، علی‌‎اکبر (مصحح)
    ناشرجامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1361 ش
    چاپ1
    موضوعاحادیث شیعه - قرن 4ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏129‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏م‎‏6‎‏ ‎‏1361
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، معاني الأخبار (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    معاني الأخبار، اثر ابوجعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق، با تصحيح على‌اكبر غفارى، توضيح و تشريح كلمات مشكل آيات و روايات، مى‌باشد كه به زبان عربى و در قرن چهارم هجرى، نوشته شده است.

    در اهميت اين اثر، مى‌توان به اين نكته اشاره نمود كه اين كتاب، در مقام بيان غرايب احاديث و مشكلات اخبار، از زبان اهل‌بيت(ع) است و به‌منزله قاموسى در فهم كلمات و معانى الفاظ و لطايف اخبار معصومين(ع) مى‌باشد و روزگار، كتابى مثل اين را در اين زمينه، به خود نديده و بر سبک آن، كتابى نوشته نشده است و فوايد آن، در غير آن، يافت نمى‌شود[۱].

    ساختار

    دو مقدمه از مصحح و مؤلف، آغازگر مطالب بوده و كتاب حاوى 429 باب در موضوعات مختلف و متنوع مى‌باشد كه در هر باب، از يك تا 105 حديث وجود دارد[۲].

    تعداد روايات كتاب، 784 روايت است، ولى در برخى روايات، مشاهده مى‌شود كه داخل روايات، روايت ديگرى نيز ذكر شده كه بر اين اساس، به تعداد مذكور، 53 روايت نيز اضافه مى‌گردد و مجموع روايات، به 837 روايت مى‌رسد[۳].

    شيخ صدوق در اين اثر، كوشيده است تا به توضيح و تشريح واژه‌هاى مشكل و مجمل قرآن و روايات بپردازد. او در اين جهت، از خود آيات و احاديث، كمك گرفته است؛ بسيارى از لغات مشكل قرآن و احاديث را معنا كرده، سپس وقتى معناى لغتى را از روايات يا آيات درنيافته، به سراغ كتاب‌هاى معتبرى مانند «غريب القرآن» ابوعبيد قاسم بن سلام و «غريب الحديث» رفته و بحث را تكميل كرده است[۴].

    گزارش محتوا

    در مقدمه مصحح، زندگى‌نامه مفصلى از شيخ صدوق ارائه گرديده است[۵].

    در مقدمه مختصر مؤلف نيز به وجه تسميه و نام‌گذارى كتاب، اشاره گرديده است[۶].

    مؤلف در اين اثر، نشان مى‌دهد هرچند حفظ و نقل احاديث و آيات و تدوين آن‌ها به تنهايى لازم و ارزشمند است، ولى هرگز كافى نيست، بلكه علاوه بر آن، بايد به عمق معانى آيات و حقيقت سخنان گهربار معصومين(ع) آگاهى يافت و به مفاهيم مورد نظر آن‌ها، به‌طور دقيق پى‌برد. باب اول، بدين موضوع مهم، اختصاص يافته است[۷].

    در اين باب، در باره اهميت درك واقعيت‌هاى نهفته در كلام الهى و معصومين(ع)، سه حديث از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) ديده مى‌شود كه مضمون آن‌ها به‌اختصار، چنين است:

    1. امام صادق(ع) فرمود: شما زمانى فقيه‌ترين مردم دنيا مى‌شويد كه به عمق گفتار ما آگاهى يابيد[۸]
    2. امام باقر(ع) به امام صادق(ع) فرمود: فرزندم، مقام و منزلت شیعیان ما را به اندازه روايات و معرفتشان بشناس، چون معرفت صحيح، آن است كه انسان از احاديث و گفتار ما شناخت كامل داشته باشد و تنها به سبب همين شناخت است كه مؤمنان مى‌توانند به درجات عالى ايمان دست يابند[۹].
    3. امام صادق(ع) فرمود: فهميدن معناى يك حديث، بهتر از نقل و حفظ هزار حديث است[۱۰].

    احاديث كتاب در موضوعات مختلفى است كه در يك دسته‌بندى كلى، مى‌توان محتواى آن‌ها را در پنج موضوع زير، تقسيم نمود:

    1. احاديث تفسيرى:حجم بسيار زيادى از كتاب، به احاديث تفسيرى اختصاص دارد، همچنان كه حجم نسبتا قابل توجهى از متون روايى شيعه را به خود اختصاص داده است. اين روايات در بسيارى از مواقع، در حل مشكلات تفسيرى، بسيار مفيد و قابل استفاده‌اند. براى نمونه، ابواب زير، روايات تفسيرى را در بر دارند:
      باب‌هاى معنى «بسم الله الرحمن الرحيم»، معنى الله عز و جل، معنى الصمد، معنى الأول و الآخر، معنى رضى الله و سخطه، معنى الهدى و الظلال و التوفيق و الخذلان من الله، معنى الحروف المقطعة في أوائل السور، معنى الاستواء على العرش، معنى العرش و الكرسي، معنى الصراط، معنى الكلمات التي ابتلى إبراهيم ربه بهن فأتمهن، معنى كلمة الباقية في عقب إبراهيم(ع) و...[۱۱].
    2. احاديث فقهى: به‌عنوان نمونه، در ابواب زير، مى‌توان با موضوعات فقهى ذيل، آشنا شد:
      معنى حروف الأذان و الإقامة، معنى الزكاة الظاهرة و الباطنة، معنى ما روي أن الفقيه لا يعيد الصلاة، معنى قول الصادق(ع): «لا يحرم من الرضاع إلا ما كان مجبورا»، معنى السهم من المال يوصي به الرجل و...[۱۲].
    3. احاديث كلامى: اين احاديث در ابواب زير، مطرح شده است:
      معنى التوحيد و العدل، معنى النبوة، معنى القول النبي(ص): «من كنت مولاه فعلي مولاه»، معنى القول النبي(ص): «أنت مني بمنزلة هارون من موسى(ع)»، معنى الثقلين و العترة و...[۱۳].
      به جهت اهميت اين قسم، شيخ صدوق استدلالات خوب و ارزنده‌اى در برخى از موارد فوق، ارائه نموده است[۱۴].
    4. احاديث اخلاقى: در ابواب متعددى ذكر شده است كه از آن جمله‌اند:
      باب‌هاى معنى البخل و الشح، معنى الكبر، معنى العجب، معنى الحسد، معنى الفقر، معنى الزهد و...[۱۵].
    5. در برخى ابواب نيز نویسنده ضمن روايات، به برخى حوادث تاريخى اشاره كرده كه از جمله مى‌توان به ابواب زير اشاره كرد:
      معنى الناكثين و القاسطين و المارقين، معنى قول النبي(ص): «من بشرني بخروج آذار فله الجنة»، معنى إسلام أبي‌طالب بحساب الجمل و...[۱۶].

    آخرين باب كتاب، باب «نوادر المعاني» است كه بر اساس سنت غالب نويسندگان، موضوعاتى كه تحت عنوان خاصى نيامده است، در اين باب قرار گرفته است، لذا تعداد احاديث اين باب، از همه ابواب بيشتر است كه شامل 105 حديث مى‌شود[۱۷].

    ابوابى كه گرايش شيعى مؤلف را به‌طور بارزى نشان مى‌دهند، جزء طولانى‌ترين ابواب كتاب بشمار مى‌آيند، البته بعضى ابواب، با اينكه احاديث كم‌ترى دارند، صفحات بيشترى را به خود اخصاص داده‌اند؛ زيرا نویسنده، مطالب بسيار را از خود، اضافه نموده است، مثل باب معنى عصمة الإمام[۱۸]، معنى الإمام المبين[۱۹]، معنى ألفاظ وردت في صفة النبي(ص) [۲۰]، معنى قول النبي(ص):«من كنت مولاه...»[۲۱]، معاني أسماء محمد(ص) و علي(ع) و..[۲۲] و...

    وضعيت كتاب

    فهرست مطالب، در انتهاى كتاب آمده است.

    در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر آدرس آيات مذكور در متن، توضيحات مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، داده شده است.

    پانویس

    1. ↑ عبداللهى عابد، صمد، ص 175
    2. ↑ همان، ص 177
    3. ↑ همان، ص 178
    4. ↑ همان، ص 174
    5. ↑ مقدمه مصحح، ص 4 - 94
    6. ↑ مقدمه نویسنده، ص 1
    7. ↑ عبداللهى عابد، صمد، ص 174
    8. ↑ همان
    9. ↑ همان
    10. ↑ همان
    11. ↑ همان، ص 175
    12. ↑ همان، ص 176
    13. ↑ همان
    14. ↑ همان
    15. ↑ همان، ص 177
    16. ↑ همان
    17. ↑ همان، ص 177
    18. ↑ متن کتاب، ص 32
    19. ↑ همان، ص 95
    20. ↑ همان، ص 79
    21. ↑ همان، ص 68
    22. ↑ همان، ص 54


    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن كتاب.
    2. عبداللهى عابد، صمد «شيخ صدوق، معاني الأخبار و سبک مؤلف در نگارش آن»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه فلسفه، كلام و عرفان، شيعه‌شناسى، زمستان 1386- شماره 20 (46 صفحه، از 157 تا 202).


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=معاني_الأخبار&oldid=755158»