آشنایی با فرق تشیع: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'هـ.ش' به 'ش')
    جز (جایگزینی متن - '= ' به '=')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR14762J1.jpg|بندانگشتی|آشنایی با فرق تشیع]]
    | تصویر =NUR14762J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =آشنایی با فرق تشیع
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|آشنایی با فرق تشیع
    [[فرمانیان، مهدی]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام‌های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏837‎‏آ‎‏5‎‏ ‎‏1387*
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    شیعه- فرقه‌ها
    |پدیدآورندگان
    | ناشر =
    |data-type='authors'|[[فرمانیان، مهدی]] (نويسنده)
    حوزه علمیه قم، مرکز مديريت
    |-
    | مکان نشر =قم - ایران
    |زبان  
    | سال نشر =1387 ش
    |data-type='language'|فارسی
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE14762AUTOMATIONCODE
    |-
    | چاپ =1
    |کد کنگره  
    | شابک =978-964-2638-239
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏837‎‏آ‎‏5‎‏ ‎‏1387*
    | تعداد جلد =1
    |-
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =14762
    |موضوع  
    | کتابخوان همراه نور =14762
    |data-type='subject'|شیعه- فرقه‎ها
    | کد پدیدآور =
    |-
    | پس از =
    |ناشر  
    | پیش از =
    |data-type='publisher'|حوزه علميه قم، مرکز مديريت
    }}
    |-
    '''آشنايى با فرق تشيع'''، به همت [[فرمانیان، مهدی|مهدى فرمانيان]] و تعدادى از متخصصان این علم به زبان فارسی برای دو واحد درسى تأليف شده است. بخش تاريخ تشيع و امامیه، نوشته [[محمد جاودان]]؛ زيديه، به قلم [[موسوی‌نژاد، سید علی|سيد‌ ‎على موسوى‌نژاد]]؛ غلات نخستين، نگارش [[صفری فروشانی، نعمت‌الله|نعمت‌الله صفرى]]؛ شيخيه، بابيه و بهائيّه، تأليف [[احمد طاووسى]] و اهل حق، نصيريه و علویان تركيه، نوشته [[قاسم جوادى]] است.
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'| 1387 ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE14762AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    ==ساختار==
    کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و بيست درس است. در هر درس پس از طرح مباحث در ضمن عناوینى، پرسش‌هایى ارائه و منابعى برای مطالعه بيشتر مطرح شده است.
    شيوه نگارش بدين ترتيب است كه در بخش مقدماتى به تعريف شيعه و تاريخ پيدايش آن پرداخته و ديدگاه‌هاى مخالف نقد شده است. دروس بعد این مجموعه بر اساس تاريخ پيدايش و تثبيت فرق، چينش يافته و به مذاهب موجود توجه بيشترى شده است.


     
    ==گزارش محتوا==
    '''آشنايى با فرق تشيع'''، به همت [[مهدى فرمانيان]] و تعدادى از متخصصان اين علم به زبان فارسى براى دو واحد درسى تأليف شده است. بخش تاريخ تشيع و اماميه، نوشته محمد جاودان؛ زيديه، به قلم سيد على موسوى‌نژاد؛ غلات نخستين، نگارش [[صفری فروشانی، نعمت‌الله|نعمت‌الله صفرى]]؛ شيخيه، بابيه و بهائيّه، تأليف احمد طاووسى و اهل حق، نصيريه و علويان تركيه، نوشته قاسم جوادى است.
    نویسنده در مقدمه کتاب درباره اهمیت دانش ملل‌ونحل‌شناسى چنين مى‌نویسد: «دانش ملل‌ونحل‌شناسى از علوم آلى است كه وظيفه خود را تبيين صحيح و دقيق آموزه‌هاى اعتقادى فرق و مذاهب گوناگون اسلامى و اديان ديگر قرار داده است. مطالعه و انديشه درباره ملل و نحل، خواننده را به عمق اختلافات و ريشه‌هاى اعتقادات مختلف مذاهب سوق داده، به اسلام‌شناسى كمك شايانى مى‌كند. شايد یکى از مهم‌ترين بخش‌هایى كه پژوهشگر را به اصول كلى اسلام رهنمون ساخته و او را به ساحل اطمینان مى‌رساند، توجه به تاريخ علم كلام و مذاهب اسلامى است».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/17 مقدمه، ص17]</ref>
     
    وى در ادامه مقدمه، تطورات مباحث كلامى در قرون مختلف و آثار هر قرن را مورد بررسى قرار داده است. در آخر نيز با ذكر تأليفات فارسی دو دهه گذشته، انگیزه نگارش اثر را اين‌گونه مى‌نویسد: «با گسترش وسائل ارتباطى، اطلاع از ديدگاه‌هاى فرق و مذاهب برای عموم طلاب و دانشجویان ضرورت يافته است. در این کتاب به‌صورت مختصر، فرقى كه در تاريخ به‌عنوان شيعه شناخته شده و يا از شيعه انشعاب يافته‌اند، شناسايى و آراى مختلف آنها را بيان كرده‌ايم».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/19 همان، ص19]</ref>
    == ساختار ==
     
     
    کتاب، مشتمل بر يك مقدمه و بيست درس است. در هر درس پس از طرح مباحث در ضمن عناوينى، پرسش‌هايى ارائه و منابعى براى مطالعه بيشتر مطرح شده است.
     
    شيوه نگارش بدين ترتيب است كه در بخش مقدماتى به تعريف شيعه و تاريخ پيدايش آن پرداخته و ديدگاه‌هاى مخالف نقد شده است. دروس بعد اين مجموعه بر اساس تاريخ پيدايش و تثبيت فرق، چينش يافته و به مذاهب موجود توجه بيشترى شده است.
     
    == گزارش محتوا ==
     
     
    نويسنده در مقدمه کتاب درباره اهميت دانش ملل‌ونحل‌شناسى چنين مى‌نويسد: «دانش ملل‌ونحل‌شناسى از علوم آلى است كه وظيفه خود را تبيين صحيح و دقيق آموزه‌هاى اعتقادى فرق و مذاهب گوناگون اسلامى و اديان ديگر قرار داده است. مطالعه و انديشه درباره ملل و نحل، خواننده را به عمق اختلافات و ريشه‌هاى اعتقادات مختلف مذاهب سوق داده، به اسلام‌شناسى كمك شايانى مى‌كند. شايد يكى از مهم‌ترين بخش‌هايى كه پژوهشگر را به اصول كلى اسلام رهنمون ساخته و او را به ساحل اطمينان مى‌رساند، توجه به تاريخ علم كلام و مذاهب اسلامى است».<ref>مقدمه، ص17</ref>
     
    وى در ادامه مقدمه، تطورات مباحث كلامى در قرون مختلف و آثار هر قرن را مورد بررسى قرار داده است. در آخر نيز با ذكر تأليفات فارسى دو دهه گذشته، انگيزه نگارش اثر را اين‌گونه مى‌نويسد: «با گسترش وسائل ارتباطى، اطلاع از ديدگاه‌هاى فرق و مذاهب براى عموم طلاب و دانشجويان ضرورت يافته است. در اين کتاب به‌صورت مختصر، فرقى كه در تاريخ به‌عنوان شيعه شناخته شده و يا از شيعه انشعاب يافته‌اند، شناسايى و آراى مختلف آنها را بيان كرده‌ايم».<ref>همان، ص19</ref>
     
    در ادامه مقاله به جهت راحتى در مطالعه، درس‌هاى بيست‌گانه کتاب در ده شماره خلاصه مى‌شود:
    در ادامه مقاله به جهت راحتى در مطالعه، درس‌هاى بيست‌گانه کتاب در ده شماره خلاصه مى‌شود:
     
    #درس اول کتاب با ذكر پنج معنا برای واژه «شيعه» آغاز شده است. نویسنده با توجه به این معانى، شيعه را اين‌گونه معنا مى‌كند: «شيعه بر جماعتى اطلاق مى‌شود كه از فرد ديگرى پيروى يا او را همراهى يا با او همكارى كند، يا اسباب نيرومندى او را فراهم سازد يا كيش و آيين او را رواج بخشد».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/21 متن کتاب، ص21]</ref>
    #درس اول کتاب با ذكر پنج معنا براى واژه «شيعه» آغاز شده است. نويسنده با توجه به اين معانى، شيعه را اين‌گونه معنا مى‌كند: «شيعه بر جماعتى اطلاق مى‌شود كه از فرد ديگرى پيروى يا او را همراهى يا با او همكارى كند، يا اسباب نيرومندى او را فراهم سازد يا كيش و آيين او را رواج بخشد».<ref>متن کتاب، ص21</ref>
    در طول تاريخ از «شيعه» تعاريف گوناگونى شده است كه نویسنده با ذكر ده تعريف از نویسندگان اهل سنت و تشيع چون [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] معتزلى، [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]] و [[ابن حزم، علی بن احمد|ابن حزم]] تا [[طباطبایی، سید محمدحسین|علامه طباطبايى]] و كامل مصطفى شيبى و احمد امین تمامى تعاريف را تعريف عام دانسته است. وى سپس به تحليل تعريف [[شيخ مفيد]] به‌عنوان یک تعريف خاص پرداخته و چنين نتيجه‌گیرى مى‌كند كه با توجه به قيودى كه [[شيخ مفيد]] لحاظ كرده، شيعه امامى يا اثناعشرى از همه گرايش‌هاى شيعى ديگر متمايز مى‌شود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/24 همان، ص24]</ref>
    در طول تاريخ از «شيعه» تعاريف گوناگونى شده است كه نويسنده با ذكر ده تعريف از نويسندگان اهل سنت و تشيع چون [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] معتزلى، [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]] و [[ابن حزم، علی بن احمد|ابن حزم]] تا [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبايى]] و كامل مصطفى شيبى و احمد امين تمامى تعاريف را تعريف عام دانسته است. وى سپس به تحليل تعريف [[شيخ مفيد]] به‌عنوان يك تعريف خاص پرداخته و چنين نتيجه‌گيرى مى‌كند كه با توجه به قيودى كه [[شيخ مفيد]] لحاظ كرده، شيعه امامى يا اثناعشرى از همه گرايش‌هاى شيعى ديگر متمايز مى‌شود.<ref>همان، ص24</ref>
    #نویسنده از درس دوم به بررسى تاريخ تشيع پرداخته و پيدايش تشيع را هم‌زمان با اسلام مى‌داند: «در یک نگاه كلى و فرافرقه‌اى، نبايد تاريخى برای پيدايش تشيع، به‌مثابه تفسيرى خاص از اسلام، جدا از تاريخ اسلام قائل شد، بلكه بايد آن را همزاد اسلام دانست».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/28 همان، ص28]</ref>وى با بررسى ده فرضيه در این خصوص، چنين نتيجه مى‌گیرد كه تمام فرضيه‌هاى ده‌گانه‌اى كه در باب «پيدايش تشيع» مطرح شده است، بى‌اساس و دور از واقعيت است و اگر طرح چنين فرضياتى ناشى از عناد و تعصب نباشد، به ناآگاهى يا اطلاعات اندك از تاريخ اسلام و به‌ویژه حوادث و جزئيات دوران رسالت، دوران خلفا و سده‌هاى نخستين بازمى‌گردد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/28 همان، ص28 - 36]</ref>
    #نويسنده از درس دوم به بررسى تاريخ تشيع پرداخته و پيدايش تشيع را هم‌زمان با اسلام مى‌داند: «در يك نگاه كلى و فرافرقه‌اى، نبايد تاريخى براى پيدايش تشيع، به‌مثابه تفسيرى خاص از اسلام، جدا از تاريخ اسلام قائل شد، بلكه بايد آن را همزاد اسلام دانست».<ref>همان، ص28</ref>وى با بررسى ده فرضيه در اين خصوص، چنين نتيجه مى‌گيرد كه تمام فرضيه‌هاى ده‌گانه‌اى كه در باب «پيدايش تشيع» مطرح شده است، بى‌اساس و دور از واقعيت است و اگر طرح چنين فرضياتى ناشى از عناد و تعصب نباشد، به ناآگاهى يا اطلاعات اندك از تاريخ اسلام و به‌ويژه حوادث و جزئيات دوران رسالت، دوران خلفا و سده‌هاى نخستين بازمى‌گردد.<ref>همان، ص28 - 36</ref>
    #«كيسانيه» به‌عنوان اولین فرقه شيعه در درس سوم مورد بررسى قرار گرفته است: «كتب ملل و نحل در تعريف كيسانيه هم‌داستان نبوده و آنان را به فرق متعدد - حدود يازده فرقه - تقسيم كرده‌اند. نقطه مركزى فكر تمامى گروه‌هاى كيسانيّه را مى‌توان امامت محمد بن حنفيه بعد از حسنين(ع) دانست».<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/37 همان، ص37 - 42]</ref>
    #«كيسانيه» به‌عنوان اولين فرقه شيعه در درس سوم مورد بررسى قرار گرفته است: «كتب ملل و نحل در تعريف كيسانيه هم‌داستان نبوده و آنان را به فرق متعدد - حدود يازده فرقه - تقسيم كرده‌اند. نقطه مركزى فكر تمامى گروه‌هاى كيسانيّه را مى‌توان امامت محمد بن حنفيه بعد از حسنين(ع) دانست».<ref>همان، ص37 - 42</ref>
    #درس چهارم تا هفتم کتاب به بررسى عقايد شيعه اثناعشريه اختصاص يافته است. نویسنده در ابتداى درس چهارم در رابطه با جدايى شيعه از اكثريت چنين مى‌نویسد: «به نظر مى‌رسد مبدأ و نقطه تاريخى این جدايى، زمانى است كه تصمیم و تصویب اهل سقيفه اعلان شد. از نظر ياران، دوستان و هواخواهان [[امام على(ع)]]، نظر به نصوص مسلّم و نيز فضائل، مقام و منزلت بى‌همانند او، انتخاب فرد ديگرى در مقام خلافت كاملاً انحراف از حق بود». در ادامه این درس اوضاع تشيع در عصر [[امام على(ع)]] و عصر اموى و عباسى مورد بررسى قرار گرفته است. در درس پنجم، ائمه اطهار(ع) یک‌به‌یک معرفى شده و در انتها نيز به غيبت امام زمان(عج) اشاره شده است. در درس ششم آنچه شيعه از قرن چهار تا چهارده با آن مواجه بود؛ يعنى از حمله مغول تا عصر صفوى، از صفویه تا انقلاب و در دوره انقلاب اسلامى مورد مطالعه قرار گرفته است. در درس هفتم، عقايد شيعه به‌اختصار در ضمن هفت عنوان اصلى بيان شده كه به ترتيب عبارتند از: توحيد، عدل، نبوت، امامت، معاد، بداء و رجعت.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/43 همان، ص43 - 83]</ref>
    #درس چهارم تا هفتم کتاب به بررسى عقايد شيعه اثناعشريه اختصاص يافته است. نويسنده در ابتداى درس چهارم در رابطه با جدايى شيعه از اكثريت چنين مى‌نويسد: «به نظر مى‌رسد مبدأ و نقطه تاريخى اين جدايى، زمانى است كه تصميم و تصويب اهل سقيفه اعلان شد. از نظر ياران، دوستان و هواخواهان [[امام على(ع)]]، نظر به نصوص مسلّم و نيز فضائل، مقام و منزلت بى‌همانند او، انتخاب فرد ديگرى در مقام خلافت كاملاً انحراف از حق بود». در ادامه اين درس اوضاع تشيع در عصر [[امام على(ع)]] و عصر اموى و عباسى مورد بررسى قرار گرفته است. در درس پنجم، ائمه اطهار(ع) يك‌به‌يك معرفى شده و در انتها نيز به غيبت امام زمان(عج) اشاره شده است. در درس ششم آنچه شيعه از قرن چهار تا چهارده با آن مواجه بود؛ يعنى از حمله مغول تا عصر صفوى، از صفويه تا انقلاب و در دوره انقلاب اسلامى مورد مطالعه قرار گرفته است. در درس هفتم، عقايد شيعه به‌اختصار در ضمن هفت عنوان اصلى بيان شده كه به ترتيب عبارتند از: توحيد، عدل، نبوت، امامت، معاد، بداء و رجعت.<ref>همان، ص43 - 83</ref>
    #در درس نهم تا دوازدهم، چگونگى شكل‌گیرى فرقه «زيديه» و عقايد و تفكرات آن مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است كه ديدگاه زيديه در اصول دين تفاوت چندانى با ديگر عدليه ندارد و همچون ديگر شیعیان به دو اصل توحيد و عدل به‌عنوان اساسى‌ترين اصول اعتقادى مى‌نگرند، اما در نظريه رايج و مشهور زيديه، امامت پس از امام حسین(ع) غير منصوص است و فقط در فرزندانى از فاطمه(س) ادامه مى‌يابد كه عليه ظالمان خروج كنند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/83 همان، ص83 - 112]</ref>
    #در درس نهم تا دوازدهم، چگونگى شكل‌گيرى فرقه «زيديه» و عقايد و تفكرات آن مورد بحث قرار گرفته است. نويسنده، معتقد است كه ديدگاه زيديه در اصول دين تفاوت چندانى با ديگر عدليه ندارد و همچون ديگر شيعيان به دو اصل توحيد و عدل به‌عنوان اساسى‌ترين اصول اعتقادى مى‌نگرند، اما در نظريه رايج و مشهور زيديه، امامت پس از امام حسين(ع) غير منصوص است و فقط در فرزندانى از فاطمه(س) ادامه مى‌يابد كه عليه ظالمان خروج كنند.<ref>همان، ص83 - 112</ref>
    #در سه درس سيزدهم تا پانزدهم، بزرگان و دانشمندان فرقه «اسماعيليه» و عقايد این فرقه بيان شده است.<ref>همان، ص113 - 132</ref>
    #در سه درس سيزدهم تا پانزدهم، بزرگان و دانشمندان فرقه «اسماعيليه» و عقايد اين فرقه بيان شده است.<ref>همان، ص113 - 132</ref>
    #بعد از شهادت امام كاظم(ع) در سال 183ق، برخى از اصحاب ايشان، شهادت امام را انكار كرده، قائل به مهدویّت وى گرديدند كه به «واقفيه» مشهور شدند. این فرقه در درس شانزدهم کتاب بحث شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/133 همان، ص133 - 137]</ref>
    #بعد از شهادت امام كاظم(ع) در سال 183ق، برخى از اصحاب ايشان، شهادت امام را انكار كرده، قائل به مهدويّت وى گرديدند كه به «واقفيه» مشهور شدند. اين فرقه در درس شانزدهم کتاب بحث شده است.<ref>همان، ص133 - 137</ref>
    #در درس هفدهم تا نوزدهم، به موضوع مهم «غلو»، علل رواج غلو و عقايد غاليان و برخورد ائمه اطهار(ع) با غاليان پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/139 همان، ص139 - 172]</ref>
    #در درس هفدهم تا نوزدهم، به موضوع مهم «غلو»، علل رواج غلو و عقايد غاليان و برخورد ائمه اطهار(ع) با غاليان پرداخته شده است.<ref>همان، ص139 - 172</ref>
    #شيخيّه، فرقه‌اى منشعب از شیعیان اثناعشرى است كه به پيروان و جانشينان شيخ احمد احسايى (1166 - 1241ق) اطلاق مى‌شود. آراء و عقايد این فرقه و فرقه‌هاى شيخيه در درس آخر کتاب مطرح شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/173 همان، ص173 - 184]</ref>
    #شيخيّه، فرقه‌اى منشعب از شيعيان اثناعشرى است كه به پيروان و جانشينان شيخ احمد احسايى (1166 - 1241ق) اطلاق مى‌شود. آراء و عقايد اين فرقه و فرقه‌هاى شيخيه در درس آخر کتاب مطرح شده است.<ref>همان، ص173 - 184</ref>
    #در انتهاى کتاب، ابتدا در بخش «ضمیمه»، به پنج فرقه انحرافى بابيه، بهائيه، اهل حق، نصيريه و علویان تركيه پرداخته شده است. سپس در پيوستى، اسامى فرقه‌هاى شيعى بر اساس كتب ملل و نحل نوبختى، [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]]، ملطى و ديگران ذكر شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18413/1/185 همان، ص185 - 229]</ref>
    #در انتهاى کتاب، ابتدا در بخش «ضميمه»، به پنج فرقه انحرافى بابيه، بهائيه، اهل حق، نصيريه و علويان تركيه پرداخته شده است. سپس در پيوستى، اسامى فرقه‌هاى شيعى بر اساس كتب ملل و نحل نوبختى، [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعرى]]، ملطى و ديگران ذكر شده است.<ref>همان، ص185 - 229</ref>
    ==وضعيت کتاب==
     
    == وضعيت کتاب ==
     
     
    فهرست مطالب در ابتدا و منابع در انتهاى کتاب آمده است. در پاورقى‌هاى کتاب آدرس مطالب، توضيحات برخى عبارات و نيز ارجاع به منابع ذكر شده است.
    فهرست مطالب در ابتدا و منابع در انتهاى کتاب آمده است. در پاورقى‌هاى کتاب آدرس مطالب، توضيحات برخى عبارات و نيز ارجاع به منابع ذكر شده است.
    =پانویس =
    =پانویس =
    <references/>
    <references/>


    == منابع مقاله ==
    ==منابع مقاله==
     
     
    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن کتاب.


     
    ==وابسته‌ها==
    == پیوندها ==
    {{وابسته‌ها}}
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18413 مطالعه کتاب آشنایی با فرق تشیع در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده: فرق اسلامی]]
    [[رده: فرق اسلامی]]
    [[رده: فرق شیعه]]
    [[رده: فرق شیعه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۳۲

    آشنایی با فرق تشیع
    آشنایی با فرق تشیع
    پدیدآورانفرمانیان، مهدی (نویسنده)
    ناشرحوزه علمیه قم، مرکز مديريت
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1387 ش
    چاپ1
    شابک‎978-964-2638-239
    موضوعشیعه- فرقه‌ها
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏239‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏837‎‏آ‎‏5‎‏ ‎‏1387*
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    آشنايى با فرق تشيع، به همت مهدى فرمانيان و تعدادى از متخصصان این علم به زبان فارسی برای دو واحد درسى تأليف شده است. بخش تاريخ تشيع و امامیه، نوشته محمد جاودان؛ زيديه، به قلم سيد‌ ‎على موسوى‌نژاد؛ غلات نخستين، نگارش نعمت‌الله صفرى؛ شيخيه، بابيه و بهائيّه، تأليف احمد طاووسى و اهل حق، نصيريه و علویان تركيه، نوشته قاسم جوادى است.

    ساختار

    کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و بيست درس است. در هر درس پس از طرح مباحث در ضمن عناوینى، پرسش‌هایى ارائه و منابعى برای مطالعه بيشتر مطرح شده است. شيوه نگارش بدين ترتيب است كه در بخش مقدماتى به تعريف شيعه و تاريخ پيدايش آن پرداخته و ديدگاه‌هاى مخالف نقد شده است. دروس بعد این مجموعه بر اساس تاريخ پيدايش و تثبيت فرق، چينش يافته و به مذاهب موجود توجه بيشترى شده است.

    گزارش محتوا

    نویسنده در مقدمه کتاب درباره اهمیت دانش ملل‌ونحل‌شناسى چنين مى‌نویسد: «دانش ملل‌ونحل‌شناسى از علوم آلى است كه وظيفه خود را تبيين صحيح و دقيق آموزه‌هاى اعتقادى فرق و مذاهب گوناگون اسلامى و اديان ديگر قرار داده است. مطالعه و انديشه درباره ملل و نحل، خواننده را به عمق اختلافات و ريشه‌هاى اعتقادات مختلف مذاهب سوق داده، به اسلام‌شناسى كمك شايانى مى‌كند. شايد یکى از مهم‌ترين بخش‌هایى كه پژوهشگر را به اصول كلى اسلام رهنمون ساخته و او را به ساحل اطمینان مى‌رساند، توجه به تاريخ علم كلام و مذاهب اسلامى است».[۱] وى در ادامه مقدمه، تطورات مباحث كلامى در قرون مختلف و آثار هر قرن را مورد بررسى قرار داده است. در آخر نيز با ذكر تأليفات فارسی دو دهه گذشته، انگیزه نگارش اثر را اين‌گونه مى‌نویسد: «با گسترش وسائل ارتباطى، اطلاع از ديدگاه‌هاى فرق و مذاهب برای عموم طلاب و دانشجویان ضرورت يافته است. در این کتاب به‌صورت مختصر، فرقى كه در تاريخ به‌عنوان شيعه شناخته شده و يا از شيعه انشعاب يافته‌اند، شناسايى و آراى مختلف آنها را بيان كرده‌ايم».[۲] در ادامه مقاله به جهت راحتى در مطالعه، درس‌هاى بيست‌گانه کتاب در ده شماره خلاصه مى‌شود:

    1. درس اول کتاب با ذكر پنج معنا برای واژه «شيعه» آغاز شده است. نویسنده با توجه به این معانى، شيعه را اين‌گونه معنا مى‌كند: «شيعه بر جماعتى اطلاق مى‌شود كه از فرد ديگرى پيروى يا او را همراهى يا با او همكارى كند، يا اسباب نيرومندى او را فراهم سازد يا كيش و آيين او را رواج بخشد».[۳]

    در طول تاريخ از «شيعه» تعاريف گوناگونى شده است كه نویسنده با ذكر ده تعريف از نویسندگان اهل سنت و تشيع چون جاحظ معتزلى، ابوالحسن اشعرى و ابن حزم تا علامه طباطبايى و كامل مصطفى شيبى و احمد امین تمامى تعاريف را تعريف عام دانسته است. وى سپس به تحليل تعريف شيخ مفيد به‌عنوان یک تعريف خاص پرداخته و چنين نتيجه‌گیرى مى‌كند كه با توجه به قيودى كه شيخ مفيد لحاظ كرده، شيعه امامى يا اثناعشرى از همه گرايش‌هاى شيعى ديگر متمايز مى‌شود.[۴]

    1. نویسنده از درس دوم به بررسى تاريخ تشيع پرداخته و پيدايش تشيع را هم‌زمان با اسلام مى‌داند: «در یک نگاه كلى و فرافرقه‌اى، نبايد تاريخى برای پيدايش تشيع، به‌مثابه تفسيرى خاص از اسلام، جدا از تاريخ اسلام قائل شد، بلكه بايد آن را همزاد اسلام دانست».[۵]وى با بررسى ده فرضيه در این خصوص، چنين نتيجه مى‌گیرد كه تمام فرضيه‌هاى ده‌گانه‌اى كه در باب «پيدايش تشيع» مطرح شده است، بى‌اساس و دور از واقعيت است و اگر طرح چنين فرضياتى ناشى از عناد و تعصب نباشد، به ناآگاهى يا اطلاعات اندك از تاريخ اسلام و به‌ویژه حوادث و جزئيات دوران رسالت، دوران خلفا و سده‌هاى نخستين بازمى‌گردد.[۶]
    2. «كيسانيه» به‌عنوان اولین فرقه شيعه در درس سوم مورد بررسى قرار گرفته است: «كتب ملل و نحل در تعريف كيسانيه هم‌داستان نبوده و آنان را به فرق متعدد - حدود يازده فرقه - تقسيم كرده‌اند. نقطه مركزى فكر تمامى گروه‌هاى كيسانيّه را مى‌توان امامت محمد بن حنفيه بعد از حسنين(ع) دانست».[۷]
    3. درس چهارم تا هفتم کتاب به بررسى عقايد شيعه اثناعشريه اختصاص يافته است. نویسنده در ابتداى درس چهارم در رابطه با جدايى شيعه از اكثريت چنين مى‌نویسد: «به نظر مى‌رسد مبدأ و نقطه تاريخى این جدايى، زمانى است كه تصمیم و تصویب اهل سقيفه اعلان شد. از نظر ياران، دوستان و هواخواهان امام على(ع)، نظر به نصوص مسلّم و نيز فضائل، مقام و منزلت بى‌همانند او، انتخاب فرد ديگرى در مقام خلافت كاملاً انحراف از حق بود». در ادامه این درس اوضاع تشيع در عصر امام على(ع) و عصر اموى و عباسى مورد بررسى قرار گرفته است. در درس پنجم، ائمه اطهار(ع) یک‌به‌یک معرفى شده و در انتها نيز به غيبت امام زمان(عج) اشاره شده است. در درس ششم آنچه شيعه از قرن چهار تا چهارده با آن مواجه بود؛ يعنى از حمله مغول تا عصر صفوى، از صفویه تا انقلاب و در دوره انقلاب اسلامى مورد مطالعه قرار گرفته است. در درس هفتم، عقايد شيعه به‌اختصار در ضمن هفت عنوان اصلى بيان شده كه به ترتيب عبارتند از: توحيد، عدل، نبوت، امامت، معاد، بداء و رجعت.[۸]
    4. در درس نهم تا دوازدهم، چگونگى شكل‌گیرى فرقه «زيديه» و عقايد و تفكرات آن مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده، معتقد است كه ديدگاه زيديه در اصول دين تفاوت چندانى با ديگر عدليه ندارد و همچون ديگر شیعیان به دو اصل توحيد و عدل به‌عنوان اساسى‌ترين اصول اعتقادى مى‌نگرند، اما در نظريه رايج و مشهور زيديه، امامت پس از امام حسین(ع) غير منصوص است و فقط در فرزندانى از فاطمه(س) ادامه مى‌يابد كه عليه ظالمان خروج كنند.[۹]
    5. در سه درس سيزدهم تا پانزدهم، بزرگان و دانشمندان فرقه «اسماعيليه» و عقايد این فرقه بيان شده است.[۱۰]
    6. بعد از شهادت امام كاظم(ع) در سال 183ق، برخى از اصحاب ايشان، شهادت امام را انكار كرده، قائل به مهدویّت وى گرديدند كه به «واقفيه» مشهور شدند. این فرقه در درس شانزدهم کتاب بحث شده است.[۱۱]
    7. در درس هفدهم تا نوزدهم، به موضوع مهم «غلو»، علل رواج غلو و عقايد غاليان و برخورد ائمه اطهار(ع) با غاليان پرداخته شده است.[۱۲]
    8. شيخيّه، فرقه‌اى منشعب از شیعیان اثناعشرى است كه به پيروان و جانشينان شيخ احمد احسايى (1166 - 1241ق) اطلاق مى‌شود. آراء و عقايد این فرقه و فرقه‌هاى شيخيه در درس آخر کتاب مطرح شده است.[۱۳]
    9. در انتهاى کتاب، ابتدا در بخش «ضمیمه»، به پنج فرقه انحرافى بابيه، بهائيه، اهل حق، نصيريه و علویان تركيه پرداخته شده است. سپس در پيوستى، اسامى فرقه‌هاى شيعى بر اساس كتب ملل و نحل نوبختى، ابوالحسن اشعرى، ملطى و ديگران ذكر شده است.[۱۴]

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب در ابتدا و منابع در انتهاى کتاب آمده است. در پاورقى‌هاى کتاب آدرس مطالب، توضيحات برخى عبارات و نيز ارجاع به منابع ذكر شده است.

    پانویس

    1. ↑ مقدمه، ص17
    2. ↑ همان، ص19
    3. ↑ متن کتاب، ص21
    4. ↑ همان، ص24
    5. ↑ همان، ص28
    6. ↑ همان، ص28 - 36
    7. ↑ همان، ص37 - 42
    8. ↑ همان، ص43 - 83
    9. ↑ همان، ص83 - 112
    10. ↑ همان، ص113 - 132
    11. ↑ همان، ص133 - 137
    12. ↑ همان، ص139 - 172
    13. ↑ همان، ص173 - 184
    14. ↑ همان، ص185 - 229

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=آشنایی_با_فرق_تشیع&oldid=709337»