ابعاد سیاسی و اجتماعی حج: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ر.ك:' به 'ر.ک:')
    جز (جایگزینی متن - 'حج (ابهام زدایی)' به 'حج (ابهام‌زدایی)')
     
    (۴۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR18515J1.jpg|بندانگشتی|ابعاد سیاسی و اجتماعی حج]]
    | تصویر =NUR18515J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =ابعاد سیاسی و اجتماعی حج
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|ابعاد سیاسی و اجتماعی حج
    [[رهبر، محمدتقی]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام‌های دیگر کتاب
    | کد کنگره =
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    حج
    |پدیدآورندگان
    | ناشر =
    |data-type='authors'|[[رهبر، محمدتقی]] (نويسنده)
    مشعر
    |-
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |زبان  
    | سال نشر = 1377 ش
    |data-type='language'|فارسی
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE18515AUTOMATIONCODE
    |-
    | چاپ =1
    |کد کنگره  
    | شابک =964-6293-47-6
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|
    | تعداد جلد =1
    |-
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =18515
    |موضوع  
    | کتابخوان همراه نور =18515
    |data-type='subject'|حج
    | کد پدیدآور =
    |-
    | پس از =
    |ناشر  
    | پیش از =
    |data-type='publisher'|مشعر
    }}
    |-
    {{کاربردهای دیگر|حج (ابهام‌زدایی)}}
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'| 1377 هـ.ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE18515AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    '''ابعاد سياسى و اجتماعى حج'''، تأليف [[رهبر، محمدتقی|محمدتقى رهبر]]، از جمله آثار فارسی است كه حج را از جنبه‌اى خاص مورد بررسى قرار داده است. نویسنده در مقدمه، هدف از نگارش کتاب را بررسى یکى از ابعاد مهم و حياتى حج؛ يعنى بعد «اجتماعى - سياسى» آن دانسته كه نسبت به ديگر ابعاد، كمتر مورد توجه قرار گرفته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=20&viewType=pdf ر.ک. مقدمه، ص20]</ref>


    == معرفى اجمالى ==
    ==ساختار==
    '''ابعاد سياسى و اجتماعى حج'''، تأليف محمدتقى رهبر، از جمله آثار فارسى است كه حج را از جنبه‌اى خاص مورد بررسى قرار داده است. نويسنده در مقدمه، هدف از نگارش کتاب را بررسى يكى از ابعاد مهم و حياتى حج؛ يعنى بعد «اجتماعى - سياسى» آن دانسته كه نسبت به ديگر ابعاد، كمتر مورد توجه قرار گرفته است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/20|مقدمه، ص20]]</ref>
    کتاب در ضمن یک مقدمه و يازده عنوان نوشته شده است. نویسنده در نگارش کتاب از منابع متقدم و متأخر بهره گرفته و مطالب خود را مستند ساخته است.


    == ساختار ==
    ==گزارش محتوا==
    نویسنده در مقدمه کتاب پس از پرداختن به اهمیت حج از ديدگاه آيات و روايات و توضيح ابعاد سياسى - اجتماعى آن، عناوین و محورهایى را كه در این بحث مورد توجه قرار گرفته، ذكر كرده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=21&viewType=pdf ر.ک. همان، ص21]</ref>


    توضيح تمام مباحث کتاب در این مقاله نمى‌گنجد، لذا به برخى از مطالب اشاره مى‌شود:


    کتاب در ضمن يك مقدمه و يازده عنوان نوشته شده است. نويسنده در نگارش کتاب از منابع متقدم و متأخر بهره گرفته و مطالب خود را مستند ساخته است.
    نویسنده در اولین مبحث کتاب، ویژگى‌هاى كنگره حج را در چهارده مورد بيان مى‌كند كه از آن جمله است: «در این اجتماع فرامليتى، افراد مسلمان از سراسر جهان، بدون توجه به مشخصه‌هاى جغرافيايى و سنت‌هاى قومى و لباس و رنگ، با مساوات كامل و بدون توجه به شعارهاى پوچ و گمراه‌كننده، شركت دارند و نظير این همبستگى در سراسر كره زمین بى‌مانند است».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=25&viewType=pdf ر.ک. متن کتاب، ص25]</ref>


    == گزارش محتوا ==
    نویسنده، اعلام خلافت و وصايت على(ع) توسط پيامبر اكرم(ص) در حجةالوداع در مسجد خيف و سپس در غدير خم را نشانه اهمیت ولايت دانسته و چنين نوشته است: «اين واقعه مهم تاريخى در عصر درخشان رسالت و آخرين سال حيات مقدس رسول‌اللَّه(ص) در حجةالوداع، گواه صادق ديگرى است بر اهمیّت مسئله رهبرى و مسائل حكومت و زعامت دينى و سياسى مسلمین كه بنيان‌گذار اسلام حضرت محمد(ص) بدان قيام و اقدام كرد و در حضور حاجيان و زائران بلاد برای تبليغ مهم‌ترين ركن معنوى اسلام پس از توحيد و نبوت؛ يعنى امامت و ولايت، بهره گرفت.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=53&viewType=pdf ر.ک.همان، ص53]</ref>


    ولايت امر حج نيز یکى از شئون امامت است كه ولى امر اگر مبسوط اليد بود و در موسم حضور داشت، عهده‌دار آن است؛ وگرنه امیر و نماينده‌اى را بدين منظور برمى‌گزيند و هدايت امر حج و سرپرستى حجاج را بدو مى‌سپارد. هدف از این سرپرستى، حسن انتظام و انجام فريضه حج و سياست‌گذارى آن و رسيدگى به امور حجاج بيت‌اللَّه است كه در موسم، گردهمايى عظيمى را تشكيل مى‌دهند و به راهنمايى فكرى و دينى و سياسى و اقتصادى نياز دارند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=86&viewType=pdf ر.ک. همان، ص86]</ref>


    نويسنده در مقدمه کتاب پس از پرداختن به اهميت حج از ديدگاه آيات و روايات و توضيح ابعاد سياسى - اجتماعى آن، عناوين و محورهايى را كه در اين بحث مورد توجه قرار گرفته، ذكر كرده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/21 مقدمه، ص21]-[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/9|9]]</ref>
    موضوع برائت از موضوعات مهمى است كه به آن پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، برائت قبل از آنكه بعد سياسى - اجتماعى داشته باشد، جنبه اعتقادى و تربيتى دارد و مؤمن به حكم انگیزه ايمانى و با تأسى به خدا و رسول، مى‌بايست از هرچه سد راه خدا است و هركس كه در مقام خصومت با خلق اوست، تبرّى جوید و عُلقه روحى و عملى خود را قطع كند و با دشمنان خدا طرح دوستى نيفكند. قرآن به این اصل مهم ايمانى اهتمام ورزيده و بارها آن را متذكر شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=95&viewType=pdf ر.ک: همان، ص95]</ref>


    توضيح تمام مباحث کتاب در اين مقاله نمى‌گنجد، لذا به برخى از مطالب اشاره مى‌شود:
    نویسنده، یکى از ابعاد سياسى حج را مبارزه با روحيه استكبارى دانسته و حج را برای در هم شكستن طغيان و غرور جباران، به خضوع كشاندن گنهكاران و دمیدن روح بندگى به جان‌ها و روان‌ها دانسته است. در حديثى از على(ع) پرسيدند: چرا مكه را «بكّه» گویند؟ فرمود: بدين جهت كه گردنكشان جبار و تبهكاران را در هم كوبيده است».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=136&viewType=pdf ر.ک: همان، ص136]</ref>


    نويسنده در اولين مبحث کتاب، ويژگى‌هاى كنگره حج را در چهارده مورد بيان مى‌كند كه از آن جمله است: «در اين اجتماع فرامليتى، افراد مسلمان از سراسر جهان، بدون توجه به مشخصه‌هاى جغرافيايى و سنت‌هاى قومى و لباس و رنگ، با مساوات كامل و بدون توجه به شعارهاى پوچ و گمراه‌كننده، شركت دارند و نظير اين همبستگى در سراسر كره زمين بى‌مانند است».<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/25|متن کتاب، ص25]]</ref>
    مباحث اقتصادى حج نيز از موضوعات مهمى است كه در چند عنوان مورد بررسى قرار گرفته كه از آن جمله است: آثار و بركات حج، تأمین بنيه اقتصادى مسلمانان، قربانى و اطعام مساكين و گرسنگان. از مجموع آنچه در روايات درباره بعد اقتصادى حج آمده، چنين به دست مى‌آيد كه: بالا بردن توان اقتصادى مسلمانان از این رهگذر مورد توجه قرار گرفته است. شايد رمز مطلب این باشد كه بعد اجتماعى حج پررنگ‌تر از ساير عبادات است و این فريضه جهان‌شمول، مصالح عموم مسلمین را در جامعه جهانى منظور مى‌دارد و از سوى ديگر مسئله اقتصاد و توان مالى مى‌تواند به‌عنوان یک اهرم قدرت برای امت مطرح گردد و آنها را از وابستگى‌هاى ديگر نيز برهاند؛ لذا به منافع اقتصادى در حج اهتمام ویژه‌اى شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=218&viewType=pdf ر.ک: همان، ص218]</ref>


    نويسنده، اعلام خلافت و وصايت على(ع) توسط پيامبر اكرم(ص) در حجةالوداع در مسجد خيف و سپس در غدير خم را نشانه اهميت ولايت دانسته و چنين نوشته است: «اين واقعه مهم تاريخى در عصر درخشان رسالت و آخرين سال حيات مقدس رسول‌اللَّه(ص) در حجةالوداع، گواه صادق ديگرى است بر اهميّت مسئله رهبرى و مسائل حكومت و زعامت دينى و سياسى مسلمين كه بنيان‌گذار اسلام حضرت محمد(ص) بدان قيام و اقدام كرد و در حضور حاجيان و زائران بلاد براى تبليغ مهم‌ترين ركن معنوى اسلام پس از توحيد و نبوت؛ يعنى امامت و ولايت، بهره گرفت.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/53|همان، ص53]]</ref>
    آخرين عنوان کتاب، بعد فرهنگى حج است. بعد فرهنگى حج را از چند نظر مى‌توان مورد توجه قرار داد: از درون و جوهره فريضه حج، موقعيت ویژه حج، ديار وحى و آثار پيامبر(ص) و رسه‌گانه بين‌المللى اسلامى. درباره موقعيت ویژه حج مى‌خوانيم: «استفاده از فضاى معنوى، موقعيت زمانى و مكانى و ارتباطات مردمى و وضعيت مساعد آن، جهت اعلام مسائل حياتى اسلام و آگاهى مسلمین و بيدارى حج‌گزاران، نيز به حج ویژگى خاص فرهنگى مى‌بخشد. از این بابت حج را بايد منبر بلندپايه اسلام و مأذنه رفيع ايمان نامید».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=240&viewType=pdf ر.ک.همان، ص240]</ref>


    ولايت امر حج نيز يكى از شئون امامت است كه ولى امر اگر مبسوط اليد بود و در موسم حضور داشت، عهده‌دار آن است؛ وگرنه امير و نماينده‌اى را بدين منظور برمى‌گزيند و هدايت امر حج و سرپرستى حجاج را بدو مى‌سپارد. هدف از اين سرپرستى، حسن انتظام و انجام فريضه حج و سياست‌گذارى آن و رسيدگى به امور حجاج بيت‌اللَّه است كه در موسم، گردهمايى عظيمى را تشكيل مى‌دهند و به راهنمايى فكرى و دينى و سياسى و اقتصادى نياز دارند.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/86|همان، ص86]]</ref>
    نویسنده، مباحث کتاب را با این سطور به پایان رسانده است: «اگر حج به‌صورتى كه شايسته است، شكل مى‌گرفت و حج‌گزاران كه نخبه‌هاى هر ملتند در این دانشگاه بزرگ شركت جسته و مؤمنان با امنيت كامل از خدا و دين حرف مى‌زدند و مشكلات مسلمین را مطرح می‌كردند، با ره‌آورد معنوى و آگاهى بيشتر به جوامع خود بازمى‌گشتند و پيام‌هاى سودمندى به ارمغان مى‌بردند، بى‌شك سرنوشت مسلمانان به‌گونه‌اى ديگر بود؛ به امید چنين تحولى».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/18515/%D8%A7%D8%A8%D8%B9%D8%A7%D8%AF-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=262&viewType=pdf ر.ک.همان، ص262]</ref>


    موضوع برائت از موضوعات مهمى است كه به آن پرداخته شده است. به اعتقاد نويسنده، برائت قبل از آنكه بعد سياسى - اجتماعى داشته باشد، جنبه اعتقادى و تربيتى دارد و مؤمن به حكم انگيزه ايمانى و با تأسى به خدا و رسول، مى‌بايست از هرچه سد راه خدا است و هركس كه در مقام خصومت با خلق اوست، تبرّى جويد و عُلقه روحى و عملى خود را قطع كند و با دشمنان خدا طرح دوستى نيفكند. قرآن به اين اصل مهم ايمانى اهتمام ورزيده و بارها آن را متذكر شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/95|ر.ک: همان، ص95]]</ref>
    ==وضعيت کتاب==
     
    نويسنده، يكى از ابعاد سياسى حج را مبارزه با روحيه استكبارى دانسته و حج را براى در هم شكستن طغيان و غرور جباران، به خضوع كشاندن گنهكاران و دميدن روح بندگى به جان‌ها و روان‌ها دانسته است. در حديثى از على(ع) پرسيدند: چرا مكه را «بكّه» گويند؟ فرمود: بدين جهت كه گردنكشان جبار و تبهكاران را در هم كوبيده است».<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/136|ر.ک: همان، ص136]]</ref>
     
    مباحث اقتصادى حج نيز از موضوعات مهمى است كه در چند عنوان مورد بررسى قرار گرفته كه از آن جمله است: آثار و بركات حج، تأمين بنيه اقتصادى مسلمانان، قربانى و اطعام مساكين و گرسنگان. از مجموع آنچه در روايات درباره بعد اقتصادى حج آمده، چنين به دست مى‌آيد كه: بالا بردن توان اقتصادى مسلمانان از اين رهگذر مورد توجه قرار گرفته است. شايد رمز مطلب اين باشد كه بعد اجتماعى حج پررنگ‌تر از ساير عبادات است و اين فريضه جهان‌شمول، مصالح عموم مسلمين را در جامعه جهانى منظور مى‌دارد و از سوى ديگر مسئله اقتصاد و توان مالى مى‌تواند به‌عنوان يك اهرم قدرت براى امت مطرح گردد و آنها را از وابستگى‌هاى ديگر نيز برهاند؛ لذا به منافع اقتصادى در حج اهتمام ويژه‌اى شده است.<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/218|ر.ک: همان، ص218]]</ref>
     
    آخرين عنوان کتاب، بعد فرهنگى حج است. بعد فرهنگى حج را از چند نظر مى‌توان مورد توجه قرار داد: از درون و جوهره فريضه حج، موقعيت ويژه حج، ديار وحى و آثار پيامبر(ص) و رسانه بين‌المللى اسلامى. درباره موقعيت ويژه حج مى‌خوانيم: «استفاده از فضاى معنوى، موقعيت زمانى و مكانى و ارتباطات مردمى و وضعيت مساعد آن، جهت اعلام مسائل حياتى اسلام و آگاهى مسلمين و بيدارى حج‌گزاران، نيز به حج ويژگى خاص فرهنگى مى‌بخشد. از اين بابت حج را بايد منبر بلندپايه اسلام و مأذنه رفيع ايمان ناميد».<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/240|همان، ص240]]</ref>
     
    نويسنده، مباحث کتاب را با اين سطور به پايان رسانده است: «اگر حج به‌صورتى كه شايسته است، شكل مى‌گرفت و حج‌گزاران كه نخبه‌هاى هر ملتند در اين دانشگاه بزرگ شركت جسته و مؤمنان با امنيت كامل از خدا و دين حرف مى‌زدند و مشكلات مسلمين را مطرح مى‌كردند، با ره‌آورد معنوى و آگاهى بيشتر به جوامع خود بازمى‌گشتند و پيام‌هاى سودمندى به ارمغان مى‌بردند، بى‌شك سرنوشت مسلمانان به‌گونه‌اى ديگر بود؛ به اميد چنين تحولى».<ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/18721/1/262|همان، ص262]]</ref>
     
    == وضعيت کتاب ==




    فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده، در انتهاى کتاب ذكر شده است. آدرس آيات، روايات و منابع، ارجاعات و توضيح برخى مطالب در پاورقى‌هاى کتاب آمده است.
    فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده، در انتهاى کتاب ذكر شده است. آدرس آيات، روايات و منابع، ارجاعات و توضيح برخى مطالب در پاورقى‌هاى کتاب آمده است.
    ==پانويس ==
    ==پانویس==
    <references />
    <references />


    == منابع مقاله ==
    ==منابع مقاله==


    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن کتاب.


    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18721 مطالعه کتاب ابعاد سیاسی و اجتماعی حج در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اردیبهشت (1401)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۵۸

    ابعاد سیاسی و اجتماعی حج
    ابعاد سیاسی و اجتماعی حج
    پدیدآورانرهبر، محمدتقی (نویسنده)
    ناشرمشعر
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1377 ش
    چاپ1
    شابک‎964-6293-47-6
    موضوعحج
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf
    برای دیگر کاربردها، حج (ابهام‌زدایی) را ببینید.

    ابعاد سياسى و اجتماعى حج، تأليف محمدتقى رهبر، از جمله آثار فارسی است كه حج را از جنبه‌اى خاص مورد بررسى قرار داده است. نویسنده در مقدمه، هدف از نگارش کتاب را بررسى یکى از ابعاد مهم و حياتى حج؛ يعنى بعد «اجتماعى - سياسى» آن دانسته كه نسبت به ديگر ابعاد، كمتر مورد توجه قرار گرفته است.[۱]

    ساختار

    کتاب در ضمن یک مقدمه و يازده عنوان نوشته شده است. نویسنده در نگارش کتاب از منابع متقدم و متأخر بهره گرفته و مطالب خود را مستند ساخته است.

    گزارش محتوا

    نویسنده در مقدمه کتاب پس از پرداختن به اهمیت حج از ديدگاه آيات و روايات و توضيح ابعاد سياسى - اجتماعى آن، عناوین و محورهایى را كه در این بحث مورد توجه قرار گرفته، ذكر كرده است.[۲]

    توضيح تمام مباحث کتاب در این مقاله نمى‌گنجد، لذا به برخى از مطالب اشاره مى‌شود:

    نویسنده در اولین مبحث کتاب، ویژگى‌هاى كنگره حج را در چهارده مورد بيان مى‌كند كه از آن جمله است: «در این اجتماع فرامليتى، افراد مسلمان از سراسر جهان، بدون توجه به مشخصه‌هاى جغرافيايى و سنت‌هاى قومى و لباس و رنگ، با مساوات كامل و بدون توجه به شعارهاى پوچ و گمراه‌كننده، شركت دارند و نظير این همبستگى در سراسر كره زمین بى‌مانند است».[۳]

    نویسنده، اعلام خلافت و وصايت على(ع) توسط پيامبر اكرم(ص) در حجةالوداع در مسجد خيف و سپس در غدير خم را نشانه اهمیت ولايت دانسته و چنين نوشته است: «اين واقعه مهم تاريخى در عصر درخشان رسالت و آخرين سال حيات مقدس رسول‌اللَّه(ص) در حجةالوداع، گواه صادق ديگرى است بر اهمیّت مسئله رهبرى و مسائل حكومت و زعامت دينى و سياسى مسلمین كه بنيان‌گذار اسلام حضرت محمد(ص) بدان قيام و اقدام كرد و در حضور حاجيان و زائران بلاد برای تبليغ مهم‌ترين ركن معنوى اسلام پس از توحيد و نبوت؛ يعنى امامت و ولايت، بهره گرفت.[۴]

    ولايت امر حج نيز یکى از شئون امامت است كه ولى امر اگر مبسوط اليد بود و در موسم حضور داشت، عهده‌دار آن است؛ وگرنه امیر و نماينده‌اى را بدين منظور برمى‌گزيند و هدايت امر حج و سرپرستى حجاج را بدو مى‌سپارد. هدف از این سرپرستى، حسن انتظام و انجام فريضه حج و سياست‌گذارى آن و رسيدگى به امور حجاج بيت‌اللَّه است كه در موسم، گردهمايى عظيمى را تشكيل مى‌دهند و به راهنمايى فكرى و دينى و سياسى و اقتصادى نياز دارند.[۵]

    موضوع برائت از موضوعات مهمى است كه به آن پرداخته شده است. به اعتقاد نویسنده، برائت قبل از آنكه بعد سياسى - اجتماعى داشته باشد، جنبه اعتقادى و تربيتى دارد و مؤمن به حكم انگیزه ايمانى و با تأسى به خدا و رسول، مى‌بايست از هرچه سد راه خدا است و هركس كه در مقام خصومت با خلق اوست، تبرّى جوید و عُلقه روحى و عملى خود را قطع كند و با دشمنان خدا طرح دوستى نيفكند. قرآن به این اصل مهم ايمانى اهتمام ورزيده و بارها آن را متذكر شده است.[۶]

    نویسنده، یکى از ابعاد سياسى حج را مبارزه با روحيه استكبارى دانسته و حج را برای در هم شكستن طغيان و غرور جباران، به خضوع كشاندن گنهكاران و دمیدن روح بندگى به جان‌ها و روان‌ها دانسته است. در حديثى از على(ع) پرسيدند: چرا مكه را «بكّه» گویند؟ فرمود: بدين جهت كه گردنكشان جبار و تبهكاران را در هم كوبيده است».[۷]

    مباحث اقتصادى حج نيز از موضوعات مهمى است كه در چند عنوان مورد بررسى قرار گرفته كه از آن جمله است: آثار و بركات حج، تأمین بنيه اقتصادى مسلمانان، قربانى و اطعام مساكين و گرسنگان. از مجموع آنچه در روايات درباره بعد اقتصادى حج آمده، چنين به دست مى‌آيد كه: بالا بردن توان اقتصادى مسلمانان از این رهگذر مورد توجه قرار گرفته است. شايد رمز مطلب این باشد كه بعد اجتماعى حج پررنگ‌تر از ساير عبادات است و این فريضه جهان‌شمول، مصالح عموم مسلمین را در جامعه جهانى منظور مى‌دارد و از سوى ديگر مسئله اقتصاد و توان مالى مى‌تواند به‌عنوان یک اهرم قدرت برای امت مطرح گردد و آنها را از وابستگى‌هاى ديگر نيز برهاند؛ لذا به منافع اقتصادى در حج اهتمام ویژه‌اى شده است.[۸]

    آخرين عنوان کتاب، بعد فرهنگى حج است. بعد فرهنگى حج را از چند نظر مى‌توان مورد توجه قرار داد: از درون و جوهره فريضه حج، موقعيت ویژه حج، ديار وحى و آثار پيامبر(ص) و رسه‌گانه بين‌المللى اسلامى. درباره موقعيت ویژه حج مى‌خوانيم: «استفاده از فضاى معنوى، موقعيت زمانى و مكانى و ارتباطات مردمى و وضعيت مساعد آن، جهت اعلام مسائل حياتى اسلام و آگاهى مسلمین و بيدارى حج‌گزاران، نيز به حج ویژگى خاص فرهنگى مى‌بخشد. از این بابت حج را بايد منبر بلندپايه اسلام و مأذنه رفيع ايمان نامید».[۹]

    نویسنده، مباحث کتاب را با این سطور به پایان رسانده است: «اگر حج به‌صورتى كه شايسته است، شكل مى‌گرفت و حج‌گزاران كه نخبه‌هاى هر ملتند در این دانشگاه بزرگ شركت جسته و مؤمنان با امنيت كامل از خدا و دين حرف مى‌زدند و مشكلات مسلمین را مطرح می‌كردند، با ره‌آورد معنوى و آگاهى بيشتر به جوامع خود بازمى‌گشتند و پيام‌هاى سودمندى به ارمغان مى‌بردند، بى‌شك سرنوشت مسلمانان به‌گونه‌اى ديگر بود؛ به امید چنين تحولى».[۱۰]

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع مورد استفاده، در انتهاى کتاب ذكر شده است. آدرس آيات، روايات و منابع، ارجاعات و توضيح برخى مطالب در پاورقى‌هاى کتاب آمده است.

    پانویس

    1. ↑ ر.ک. مقدمه، ص20
    2. ↑ ر.ک. همان، ص21
    3. ↑ ر.ک. متن کتاب، ص25
    4. ↑ ر.ک.همان، ص53
    5. ↑ ر.ک. همان، ص86
    6. ↑ ر.ک: همان، ص95
    7. ↑ ر.ک: همان، ص136
    8. ↑ ر.ک: همان، ص218
    9. ↑ ر.ک.همان، ص240
    10. ↑ ر.ک.همان، ص262

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=ابعاد_سیاسی_و_اجتماعی_حج&oldid=751400»