ویکی‌نور

رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - 'سرگذشت نامه' به 'سرگذشت‌نامه')
جز (جایگزینی متن - 'شیعه (ابهام زدایی)' به 'شیعه (ابهام‌زدایی)')
 
(۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR11584J1.jpg|بندانگشتی|ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه]]
| تصویر =NUR11584J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه
|+ |
| عنوان‌های دیگر =ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه
|-
| پدیدآوران =
! نام کتاب!! data-type='bookName'|ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه
[[محلاتی، ذبیح‌الله]] (نویسنده)
|-
| زبان =فارسی
|نام های دیگر کتاب
| کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏52‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ر‎‏9
|data-type='otherBookNames'|ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه
| موضوع =
|-
زنان شیعه - سرگذشت‌نامه
|پدیدآورندگان
|data-type='authors'|[[محلاتی، ذبیح‌الله]] (نويسنده)
|-
|زبان  
|data-type='language'|فارسی
|-
|کد کنگره  
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏52‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ر‎‏9
|-
|موضوع  
|data-type='subject'|زنان شیعه - سرگذشت‌نامه


زنان مقدس اسلام
زنان مقدس اسلام


فاطمه زهرا(س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه
فاطمه زهرا(س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه
|-
| ناشر =
|ناشر  
دار الکتب الإسلامیة
|data-type='publisher'|دار الکتب الإسلامیة
| مکان نشر =تهران - ایران
|-
| سال نشر =  
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
|-
|سال نشر  
|data-type='publishYear'|
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE11584AUTOMATIONCODE
|}
</div>


| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11584AUTOMATIONCODE
| چاپ =1
| تعداد جلد =6
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11584
| کتابخوان همراه نور =11584
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
{{کاربردهای دیگر| شیعه (ابهام‌زدایی)}} 
'''ریاحین الشریعه در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه'''، تألیف [[محلاتی، ذبیح‌الله|ذبیح‌الله محلاتى]]، کتابى است در شرح حال تمام زنان دانشمند شیعه که در زمینه علم و ادب و مذهب، در تاریخ اسلام، نقش داشته‌اند.


== معرفى اجمالى ==
کتاب به زبان فارسى است و نگارش آن در سال 1349ش1390/ق، پایان یافته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141/1/300 ر.ک: متن کتاب، ج6، ص300]</ref>
'''رياحين الشريعه در ترجمه دانشمندان بانوان شيعه'''، تأليف [[محلاتی، ذبیح‌الله|ذبيح‌الله محلاتى]]، كتابى است در شرح حال تمام زنان دانشمند شيعه كه در زمينه علم و ادب و مذهب، در تاريخ اسلام، نقش داشته‌اند.


كتاب به زبان فارسى است و نگارش آن در سال 1349ش1390/ق، پايان يافته است<ref>ر.ك: متن كتاب، ج6، ص300</ref>
تذکر: عبارتى که براى نام این کتاب برگزیده شده، درست و سلیس نیست و مى‌بایست چنین گفته مى‌شد: «ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه».
 
تذكر: عبارتى كه براى نام اين كتاب برگزيده شده، درست و سليس نيست و مى‌بايست چنين گفته مى‌شد: «[[رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه|رياحين الشريعة]] در ترجمه بانوان دانشمند شيعه».


== ساختار ==
== ساختار ==
کتاب با دیباچه نویسنده آغاز و مطالب در شش جلد، تنظیم شده است.


روش تنظیم مطالب و محتواى کتاب به‌صورت الفبایى است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/22635/1/313 طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314]</ref>و هر جا که چند اسم مشابه بوده به ترتیب حرف اول نام الفبایى مرتب شده است. نظم جلدهاى سوم تا پنجم که به احوال بانوان دانشمند شیعه اختصاص دارد، الفبایى و بر اساس نام کوچک افراد است که با کلمه بنت و سپس نام پدر از یکدیگر متمایز مى‌شود.


كتاب با ديباچه نويسنده آغاز و مطالب در شش جلد، تنظيم شده است.
مؤلف از بانوان دانشمندى که نام آنها را نمى‌دانسته، با عنوان بانو و در ذیل حرف «ب» یاد کرده است. وى در ابتداى هر جلد، راجع به مطالب آن جلد توضیح مختصرى داده و در انتهاى هر جلد، راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدى نیز توضیح مختصرى داده است.
 
روش تنظيم مطالب و محتواى كتاب به‌صورت الفبايى است<ref>طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314</ref>و هر جا كه چند اسم مشابه بوده به ترتيب حرف اول نام الفبايى مرتب شده است. نظم جلدهاى سوم تا پنجم كه به احوال بانوان دانشمند شيعه اختصاص دارد، الفبايى و بر اساس نام كوچك افراد است كه با كلمه بنت و سپس نام پدر از يكديگر متمايز مى‌شود.
 
مؤلف از بانوان دانشمندى كه نام آنها را نمى‌دانسته، با عنوان بانو و در ذيل حرف «ب» ياد كرده است. وى در ابتداى هر جلد، راجع به مطالب آن جلد توضيح مختصرى داده و در انتهاى هر جلد، راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدى نيز توضيح مختصرى داده است.


او در نگارش كتاب، از منابع بسيارى استفاده كرده است. وى در مقدمه جلد اول، به استفاده از به منابع ذيل اشاره دارد و علائم اختصارى هركدام را بيان مى‌كند، به اين شرح: «عاشر بحار»، با علامت اختصارى «ر»؛ جلد فاطميه «[[ناسخ التواريخ]]»، با علامت اختصارى «نا» و «خصايص فاطميه» ملا محمدباقر كجورى طهرانى، با علامت اختصارى «يص»<ref>مقدمه، ج1، ص4</ref>
او در نگارش کتاب، از منابع بسیارى استفاده کرده است. وى در مقدمه جلد اول، به استفاده از به منابع ذیل اشاره دارد و علائم اختصارى هرکدام را بیان مى‌کند، به این شرح: «عاشر بحار»، با علامت اختصارى «ر»؛ جلد فاطمیه «[[ناسخ التواریخ]]»، با علامت اختصارى «نا» و «خصایص فاطمیه» ملا محمدباقر کجورى طهرانى، با علامت اختصارى «یص»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/4 مقدمه، ج1، ص4]</ref>


نويسنده علاوه بر منابع مذكور، در لابه‌لاى مطالب، هر جا كه از منبع خاصى استفاده كرده است در درون متن به آن استناد مى‌كند و در همان جا به ذكر منبع مى‌پردازد.
نویسنده علاوه بر منابع مذکور، در لابه‌لاى مطالب، هر جا که از منبع خاصى استفاده کرده است در درون متن به آن استناد مى‌کند و در همان جا به ذکر منبع مى‌پردازد.


نثر كتاب، به زبان فارسى قديم، همراه با عبارت‌پردازى‌هاى اديبانه و استفاده از كلمات و واژگان عربى مى‌باشد.
نثر کتاب، به زبان فارسى قدیم، همراه با عبارت‌پردازى‌هاى ادیبانه و استفاده از کلمات و واژگان عربى مى‌باشد.


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==
در دیباچه، علاوه بر اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده و علایم اختصارى هریک، اشاره شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/2 ر.ک: دیباچه، ج1، ص2-4]</ref>


جلد نخست و نیمى از جلد دوم کتاب، به القاب، کنیه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سیره و اخلاق و کیفیت شهادت حضرت زهرا(س) مى‌پردازد (متن کتاب، ج1). نیمه جلد دوم، به زندگانى حضرت آمنه، خدیجه، ام سلمه، عایشه، دختران پیامبر(ص) (زینب، ام‌کلثوم و رقیه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7585 همان، ج2]</ref>


در ديباچه، علاوه بر اشاره به موضوع و اهميت كتاب، به منابع مورد استفاده نويسنده و علايم اختصارى هريك، اشاره شده است<ref>ر.ك: ديباچه، ج1، ص2-4</ref>
جلد سوم سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به‌اختصار توضیحاتى داده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/3 همان، ج3، ص3-25]</ref>نویسنده در فصل دوم، پیرامون زندگى حضرت زینب(س) شامل ولادت، کنیه‌ها و القاب، علم، فضایل، وقایع کربلا، خطبه‌ها، سخنرانى‌ها در کوفه و شام و... مطالبى را ارائه نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/33 همان، ص33-241]</ref>و در ادامه این فصل، به بررسى شخصیت سایر بانوان کربلا مى‌پردازد که از جمله ایشان عبارتند از: ام‌کلثوم دختر حضرت زهرا(س)؛ سکینه و فاطمه بنت حسین(ع)؛ ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل(ع)؛ مادر و همسر وهب؛ شهربانو؛ رباب مادر حضرت على اصغر(ع) و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/244 همان، ص244-318]</ref>
 
جلد نخست و نيمى از جلد دوم كتاب، به القاب، كنيه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سيره و اخلاق و كيفيت شهادت حضرت زهرا(س) مى‌پردازد (متن كتاب، ج1). نيمه جلد دوم، به زندگانى حضرت آمنه، خديجه، ام سلمه، عايشه، دختران پيامبر(ص) (زينب، ام‌كلثوم و رقيه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد<ref>همان، ج2</ref>


جلد سوم سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به‌اختصار توضيحاتى داده شده است<ref>همان، ج3، ص3-25</ref>نويسنده در فصل دوم، پيرامون زندگى حضرت زينب(س) شامل ولادت، كنيه‌ها و القاب، علم، فضايل، وقايع كربلا، خطبه‌ها، سخنرانى‌ها در كوفه و شام و... مطالبى را ارائه نموده است<ref>همان، ص33-241</ref>و در ادامه اين فصل، به بررسى شخصيت ساير بانوان كربلا مى‌پردازد كه از جمله ايشان عبارتند از: ام‌كلثوم دختر حضرت زهرا(س)؛ سكينه و فاطمه بنت حسين(ع)؛ ام‌البنين مادر حضرت ابوالفضل(ع)؛ مادر و همسر وهب؛ شهربانو؛ رباب مادر حضرت على اصغر(ع) و...<ref>همان، ص244-318</ref>
نویسنده از فصل سوم به بعد، وارد بررسى شخصیت و شرح حال بانوان دانشمند شیعه مى‌شود. فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شیعه مى‌پردازد. از جمله این بانوان، مى‌توان از افراد زیر نام برد: آرایش‌بیگم دختر اسکندر؛ آرام‌جان‌بیگم زوجه سلطان محمد؛ آغادوست دختر درویش حسام سبزوارى؛ آسیه دختر جارالله طبرى؛ آمنه، امامه و ام‌ابیها دختر موسى بن جعفر(ع)؛ اسماء بنت عقیل بن ابى‌طالب؛ ام‌احمد دختر موسى مبرقع؛ ام‌عطیه انصارى؛ ام‌هانى دختر بیگلربیگى، ایران‌خاتون و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15185/1/320 همان، ص320-458]</ref>


نويسنده از فصل سوم به بعد، وارد بررسى شخصيت و شرح حال بانوان دانشمند شيعه مى‌شود. فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شيعه مى‌پردازد. از جمله اين بانوان، مى‌توان از افراد زير نام برد: آرايش‌بيگم دختر اسكندر؛ آرام‌جان‌بيگم زوجه سلطان محمد؛ آغادوست دختر درويش حسام سبزوارى؛ آسيه دختر جارالله طبرى؛ آمنه، امامه و ام‌ابيها دختر موسى بن جعفر(ع)؛ اسماء بنت عقيل بن ابى‌طالب؛ ام‌احمد دختر موسى مبرقع؛ ام‌عطيه انصارى؛ ام‌هانى دختر بيگلربيگى، ايران‌خاتون و...<ref>همان، ص320-458</ref>
جلد چهارم از حرف «ب» تا آخر حرف «عین» را در خود جاى داده است. بدر التمام، پرى‌خان خانم، بره دختر عبدالمطلب، بغدادخاتون، تاشى‌خاتون، ترکان مریم، ترکان‌خاتون، جاریه مخزومیه، جاریه مأمون، جمیله بنت ناصرالدوله، حبیبه زوجه سهل بن حنین، حلیمه دختر موسى بن جعفر(ع)، حکیمه دختر حضرت جواد(ع)، حمیده انصاریه، دختر شاه طماسب صفوى، دختر [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، دره بنت ابى‌مسلمه و... از جمله کسانى هستند که در این جلد، به شرح حال ایشان پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7586 همان، ج4]</ref>


جلد چهارم از حرف «ب» تا آخر حرف «عين» را در خود جاى داده است. بدر التمام، پرى‌خان خانم، بره دختر عبدالمطلب، بغدادخاتون، تاشى‌خاتون، تركان مريم، تركان‌خاتون، جاريه مخزوميه، جاريه مأمون، جميله بنت ناصرالدوله، حبيبه زوجه سهل بن حنين، حليمه دختر موسى بن جعفر(ع)، حكيمه دختر حضرت جواد(ع)، حميده انصاريه، دختر شاه طماسب صفوى، دختر [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]]، دره بنت ابى‌مسلمه و... از جمله كسانى هستند كه در اين جلد، به شرح حال ايشان پرداخته شده است<ref>همان، ج4</ref>
جلد پنجم از حرف «ف» تا آخر الفبا را شامل مى‌شود. برخى از افراد معرفى‌شده در آن عبارتند از: فاطمه بنت الخشاب؛ فاطمه بنت الیمان خواهر حذیفه؛ فاطمه نیشابوریه؛ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ قنواء بنت رشید هجرى؛ قمرخانم دختر ظل سلطان؛ کریمه بنت مقداد بن اسود؛ گلبن‌خانم دختر فتحعلى شاه؛ گوهربیگم آذربایجانى؛ گوهرشادآغا بانى مسجد گوهرشاد؛ لاله‌خاتون کرمانى؛ مهستى ادیبه؛ نعمه دختر [[حسان بن ثابت]]؛ هند زوجه یزید؛ هند زوجه عبدالله محض و..<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7587/1/1 همان، ج5، ص1-107]</ref>


جلد پنجم از حرف «ف» تا آخر الفبا را شامل مى‌شود. برخى از افراد معرفى‌شده در آن عبارتند از: فاطمه بنت الخشاب؛ فاطمه بنت اليمان خواهر حذيفه؛ فاطمه نيشابوريه؛ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ قنواء بنت رشيد هجرى؛ قمرخانم دختر ظل سلطان؛ كريمه بنت مقداد بن اسود؛ گلبن‌خانم دختر فتحعلى شاه؛ گوهربيگم آذربايجانى؛ گوهرشادآغا بانى مسجد گوهرشاد؛ لاله‌خاتون کرمانى؛ مهستى اديبه؛ نعمه دختر [[حسان بن ثابت]]؛ هند زوجه يزيد؛ هند زوجه عبدالله محض و...<ref>همان، ج5، ص1-107</ref>
در فصل دوم جلد پنجم و جلد ششم، به شرح حال مشاهیر بانوان مثل حوا، ساره همسر ابراهیم(ع)، آسیه همسر فرعون، مریم(س) مادر حضرت عیسى(ع)، راحیل مادر حضرت یوسف(ع)، زلیخا، رحیمه همسر حضرت ایوب(ع)، سیده همسر حضرت اسماعیل(ع)، لیلى همسر الیاس بن مضر و... پرداخته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141 همان، ج6]</ref>


در فصل دوم جلد پنجم و جلد ششم، به شرح حال مشاهير بانوان مثل حوا، ساره همسر ابراهيم(ع)، آسيه همسر فرعون، مريم(س) مادر حضرت عيسى(ع)، راحيل مادر حضرت يوسف(ع)، زليخا، رحيمه همسر حضرت ايوب(ع)، سيده همسر حضرت اسماعيل(ع)، ليلى همسر الياس بن مضر و... پرداخته است<ref>همان، ج6</ref>
مؤلف در مقدمه جلد ششم مى‌گوید: این جلد اختصاص به بانوان شیعه ندارد، بلکه هر بانویى که کمال، شهرت یا آثارى داشته است را معرفى کرده است.<ref>همان، ص5</ref>او سرانجام کتاب را با مناقبى از حضرت زهرا(س) به پایان مى‌برد<ref>[[296 /1/https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19141|همان، ص296]]</ref>


مؤلف در مقدمه جلد ششم مى‌گويد: اين جلد اختصاص به بانوان شيعه ندارد، بلكه هر بانويى كه كمال، شهرت يا آثارى داشته است را معرفى كرده است<ref>همان، ص5</ref>او سرانجام كتاب را با مناقبى از حضرت زهرا(س) به پايان مى‌برد<ref>همان، ص296</ref>
از جمله ویژگى‌هاى این اثر، چنان‌که خود نویسنده نیز در دیباچه کتاب بدان اشاره دارد، آن است که بسیارى از شخصیت‌هاى زن شیعه که در منابع دیگر نیامده است، در این کتاب معرفى شده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/3 دیباچه، ج1، ص3]</ref>


از جمله ويژگى‌هاى اين اثر، چنان‌كه خود نويسنده نيز در ديباچه كتاب بدان اشاره دارد، آن است كه بسيارى از شخصيت‌هاى زن شيعه كه در منابع ديگر نيامده است، در اين كتاب معرفى شده‌اند<ref>ديباچه، ج1، ص3</ref>
== وضعیت کتاب ==


== وضعيت كتاب ==


 
به گفته آقابزرگ، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، این کتاب را در سال 1369ش در 5 جلد چاپ کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/22635/1/313 طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314]</ref>نسخه‌اى 6 جلدى از این کتاب نیز موجود است که چاپ «1370ش دارالکتب الإسلامیة» در شناسنامه ج6 درج شده است و خود مؤلف نیز به جلد ششم اشاره دارد.
به گفته آقابزرگ، انتشارات دارالكتب الإسلامية، اين كتاب را در سال 1369ش در 5 جلد چاپ كرده است<ref>طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314</ref>نسخه‌اى 6 جلدى از اين كتاب نيز موجود است كه چاپ «1370ش دارالكتب الإسلامية» در شناسنامه ج6 درج شده است و خود مؤلف نيز به جلد ششم اشاره دارد.


فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.


پاورقى‌ها بسيار اندك بوده و در آن‌ها، به توضيح و تشريح برخى از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است<ref>ر.ك: پاورقى، ج1، ص91 و 134</ref>
پاورقى‌ها بسیار اندک بوده و در آن‌ها، به توضیح و تشریح برخى از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/7584/1/91 ر.ک: پاورقى، ج1، ص91 و 134]</ref>


==پانويس ==
==پانویس ==
<references />
<references/>
== منابع مقاله ==
== منابع مقاله ==


1. مقدمه و متن كتاب.
#مقدمه و متن کتاب.
#طهرانى، آقابزرگ، «الذریعةإلى تصانیف الشیعة»، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوم، 1403ق1983/م.
{{مطالعات زن و خانواده}}
 
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


2. طهرانى، آقابزرگ، «[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]إلى تصانيف الشيعة»، بيروت، دارالأضواء، چاپ سوم، 1403ق1983/م.
[[أمهات الأئمة]]


[[صفوة النساء]]


== پیوندها ==
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/7584 مطالعه کتاب ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
[[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۲۱

ریاحین الشریعه در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، تألیف ذبیح‌الله محلاتى، کتابى است در شرح حال تمام زنان دانشمند شیعه که در زمینه علم و ادب و مذهب، در تاریخ اسلام، نقش داشته‌اند.

ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه
رياحين الشريعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه
پدیدآورانمحلاتی، ذبیح‌الله (نویسنده)
عنوان‌های دیگرریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه
ناشردار الکتب الإسلامیة
مکان نشرتهران - ایران
چاپ1
موضوعزنان شیعه - سرگذشت‌نامه

زنان مقدس اسلام

فاطمه زهرا(س)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. - سرگذشت‌نامه
زبانفارسی
تعداد جلد6
کد کنگره
‏‎‏BP‎‏ ‎‏52‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏3‎‏ر‎‏9
نورلایبمطالعه و دانلود pdf
برای دیگر کاربردها، شیعه (ابهام‌زدایی) را ببینید.

کتاب به زبان فارسى است و نگارش آن در سال 1349ش1390/ق، پایان یافته است.[۱]

تذکر: عبارتى که براى نام این کتاب برگزیده شده، درست و سلیس نیست و مى‌بایست چنین گفته مى‌شد: «ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه».

ساختار

کتاب با دیباچه نویسنده آغاز و مطالب در شش جلد، تنظیم شده است.

روش تنظیم مطالب و محتواى کتاب به‌صورت الفبایى است.[۲]و هر جا که چند اسم مشابه بوده به ترتیب حرف اول نام الفبایى مرتب شده است. نظم جلدهاى سوم تا پنجم که به احوال بانوان دانشمند شیعه اختصاص دارد، الفبایى و بر اساس نام کوچک افراد است که با کلمه بنت و سپس نام پدر از یکدیگر متمایز مى‌شود.

مؤلف از بانوان دانشمندى که نام آنها را نمى‌دانسته، با عنوان بانو و در ذیل حرف «ب» یاد کرده است. وى در ابتداى هر جلد، راجع به مطالب آن جلد توضیح مختصرى داده و در انتهاى هر جلد، راجع به موضوع همان جلد و مطالب جلد بعدى نیز توضیح مختصرى داده است.

او در نگارش کتاب، از منابع بسیارى استفاده کرده است. وى در مقدمه جلد اول، به استفاده از به منابع ذیل اشاره دارد و علائم اختصارى هرکدام را بیان مى‌کند، به این شرح: «عاشر بحار»، با علامت اختصارى «ر»؛ جلد فاطمیه «ناسخ التواریخ»، با علامت اختصارى «نا» و «خصایص فاطمیه» ملا محمدباقر کجورى طهرانى، با علامت اختصارى «یص»[۳]

نویسنده علاوه بر منابع مذکور، در لابه‌لاى مطالب، هر جا که از منبع خاصى استفاده کرده است در درون متن به آن استناد مى‌کند و در همان جا به ذکر منبع مى‌پردازد.

نثر کتاب، به زبان فارسى قدیم، همراه با عبارت‌پردازى‌هاى ادیبانه و استفاده از کلمات و واژگان عربى مى‌باشد.

گزارش محتوا

در دیباچه، علاوه بر اشاره به موضوع و اهمیت کتاب، به منابع مورد استفاده نویسنده و علایم اختصارى هریک، اشاره شده است.[۴]

جلد نخست و نیمى از جلد دوم کتاب، به القاب، کنیه‌ها، ولادت، معجزات، مناقب، سیره و اخلاق و کیفیت شهادت حضرت زهرا(س) مى‌پردازد (متن کتاب، ج1). نیمه جلد دوم، به زندگانى حضرت آمنه، خدیجه، ام سلمه، عایشه، دختران پیامبر(ص) (زینب، ام‌کلثوم و رقیه) و فضه خادم آن حضرت اختصاص دارد[۵]

جلد سوم سه فصل دارد؛ در فصل نخست درباره مادران ائمه به‌اختصار توضیحاتى داده شده است.[۶]نویسنده در فصل دوم، پیرامون زندگى حضرت زینب(س) شامل ولادت، کنیه‌ها و القاب، علم، فضایل، وقایع کربلا، خطبه‌ها، سخنرانى‌ها در کوفه و شام و... مطالبى را ارائه نموده است.[۷]و در ادامه این فصل، به بررسى شخصیت سایر بانوان کربلا مى‌پردازد که از جمله ایشان عبارتند از: ام‌کلثوم دختر حضرت زهرا(س)؛ سکینه و فاطمه بنت حسین(ع)؛ ام‌البنین مادر حضرت ابوالفضل(ع)؛ مادر و همسر وهب؛ شهربانو؛ رباب مادر حضرت على اصغر(ع) و..[۸]

نویسنده از فصل سوم به بعد، وارد بررسى شخصیت و شرح حال بانوان دانشمند شیعه مى‌شود. فصل سوم جلد سوم به حرف الف بانوان شیعه مى‌پردازد. از جمله این بانوان، مى‌توان از افراد زیر نام برد: آرایش‌بیگم دختر اسکندر؛ آرام‌جان‌بیگم زوجه سلطان محمد؛ آغادوست دختر درویش حسام سبزوارى؛ آسیه دختر جارالله طبرى؛ آمنه، امامه و ام‌ابیها دختر موسى بن جعفر(ع)؛ اسماء بنت عقیل بن ابى‌طالب؛ ام‌احمد دختر موسى مبرقع؛ ام‌عطیه انصارى؛ ام‌هانى دختر بیگلربیگى، ایران‌خاتون و..[۹]

جلد چهارم از حرف «ب» تا آخر حرف «عین» را در خود جاى داده است. بدر التمام، پرى‌خان خانم، بره دختر عبدالمطلب، بغدادخاتون، تاشى‌خاتون، ترکان مریم، ترکان‌خاتون، جاریه مخزومیه، جاریه مأمون، جمیله بنت ناصرالدوله، حبیبه زوجه سهل بن حنین، حلیمه دختر موسى بن جعفر(ع)، حکیمه دختر حضرت جواد(ع)، حمیده انصاریه، دختر شاه طماسب صفوى، دختر شیخ طوسی، دره بنت ابى‌مسلمه و... از جمله کسانى هستند که در این جلد، به شرح حال ایشان پرداخته شده است.[۱۰]

جلد پنجم از حرف «ف» تا آخر الفبا را شامل مى‌شود. برخى از افراد معرفى‌شده در آن عبارتند از: فاطمه بنت الخشاب؛ فاطمه بنت الیمان خواهر حذیفه؛ فاطمه نیشابوریه؛ حضرت فاطمه معصومه(س)؛ قنواء بنت رشید هجرى؛ قمرخانم دختر ظل سلطان؛ کریمه بنت مقداد بن اسود؛ گلبن‌خانم دختر فتحعلى شاه؛ گوهربیگم آذربایجانى؛ گوهرشادآغا بانى مسجد گوهرشاد؛ لاله‌خاتون کرمانى؛ مهستى ادیبه؛ نعمه دختر حسان بن ثابت؛ هند زوجه یزید؛ هند زوجه عبدالله محض و..[۱۱]

در فصل دوم جلد پنجم و جلد ششم، به شرح حال مشاهیر بانوان مثل حوا، ساره همسر ابراهیم(ع)، آسیه همسر فرعون، مریم(س) مادر حضرت عیسى(ع)، راحیل مادر حضرت یوسف(ع)، زلیخا، رحیمه همسر حضرت ایوب(ع)، سیده همسر حضرت اسماعیل(ع)، لیلى همسر الیاس بن مضر و... پرداخته است.[۱۲]

مؤلف در مقدمه جلد ششم مى‌گوید: این جلد اختصاص به بانوان شیعه ندارد، بلکه هر بانویى که کمال، شهرت یا آثارى داشته است را معرفى کرده است.[۱۳]او سرانجام کتاب را با مناقبى از حضرت زهرا(س) به پایان مى‌برد[۱۴]

از جمله ویژگى‌هاى این اثر، چنان‌که خود نویسنده نیز در دیباچه کتاب بدان اشاره دارد، آن است که بسیارى از شخصیت‌هاى زن شیعه که در منابع دیگر نیامده است، در این کتاب معرفى شده‌اند[۱۵]

وضعیت کتاب

به گفته آقابزرگ، انتشارات دارالکتب الإسلامیة، این کتاب را در سال 1369ش در 5 جلد چاپ کرده است.[۱۶]نسخه‌اى 6 جلدى از این کتاب نیز موجود است که چاپ «1370ش دارالکتب الإسلامیة» در شناسنامه ج6 درج شده است و خود مؤلف نیز به جلد ششم اشاره دارد.

فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.

پاورقى‌ها بسیار اندک بوده و در آن‌ها، به توضیح و تشریح برخى از مطالب و عبارات متن پرداخته شده است.[۱۷]

پانویس

  1. ↑ ر.ک: متن کتاب، ج6، ص300
  2. ↑ طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314
  3. ↑ مقدمه، ج1، ص4
  4. ↑ ر.ک: دیباچه، ج1، ص2-4
  5. ↑ همان، ج2
  6. ↑ همان، ج3، ص3-25
  7. ↑ همان، ص33-241
  8. ↑ همان، ص244-318
  9. ↑ همان، ص320-458
  10. ↑ همان، ج4
  11. ↑ همان، ج5، ص1-107
  12. ↑ همان، ج6
  13. ↑ همان، ص5
  14. ↑ همان، ص296
  15. ↑ دیباچه، ج1، ص3
  16. ↑ طهرانى، آقابزرگ، ج11، ص313-314
  17. ↑ ر.ک: پاورقى، ج1، ص91 و 134

منابع مقاله

  1. مقدمه و متن کتاب.
  2. طهرانى، آقابزرگ، «الذریعةإلى تصانیف الشیعة»، بیروت، دارالأضواء، چاپ سوم، 1403ق1983/م.


وابسته‌ها

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=رياحين_الشريعة_در_ترجمه_دانشمندان_بانوان_شیعه&oldid=753101»