المسائل العزّية: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' الدين' به 'الدين') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''') |
||
| (۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00166J1.jpg | |||
| عنوان =الرسائل التسع | |||
| | | عنوان‌های دیگر =جواباب المسائل العزيّة، المسائل العزية، الرسالة العزيّة، العزيّة | ||
| پدیدآوران = | |||
[[حلی، جعفر بن حسن]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[استادی، رضا]] (محقق) | [[استادی، رضا]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 182 /م3ر5 | ||
| موضوع = | |||
فقه جعفری - قرن 7ق. | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) | |||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
|موضوع | | سال نشر = 1413 ق | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00166AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00166 | |||
| کتابخوان همراه نور =00166 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''المسائل العزيّة''' يكى از كتب گرانقدر به يادگار مانده از [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] «قده» مى‌باشد اين كتاب كه به سبک فقه استدلالى و مقارنه‌اى تأليف شده است شامل 10 مسأله بوده است كه 9 مسأله از آن باقى مانده است و به تعبير [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](مخرومة الآخر) مى‌باشد. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]/15 262). | |||
اين مسائل به صورت مستقل و در موضوعاتى از كتاب‌هاى طهارت، صلاة، قرض، نكاح تأليف شده است. | اين مسائل به صورت مستقل و در موضوعاتى از كتاب‌هاى طهارت، صلاة، قرض، نكاح تأليف شده است. | ||
این کتاب به همراه هشت رساله دیگر و با نام [[الرسائل التسع]] منتشر شده است. | این کتاب به همراه هشت رساله دیگر و با نام [[الرسائل التسع]] منتشر شده است. | ||
| خط ۴۶: | خط ۳۲: | ||
[[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] اين كتاب را به درخواست امير ابوالمظفر عز‌الدين عبدالعزيز بن جعفر بن | [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] اين كتاب را به درخواست امير ابوالمظفر عز‌الدين عبدالعزيز بن جعفر بن حسین نيشابورى (م 672 ق) تأليف نموده است. | ||
وى كه مردى فاضل و از عامّه بوده است و به علويين علاقۀ زيادى داشته است، سؤالاتى را در مسائلى كه مورد اختلاف مذاهب شيعه و سنى بوده است مطرح نموده است كه [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] به | وى كه مردى فاضل و از عامّه بوده است و به علويين علاقۀ زيادى داشته است، سؤالاتى را در مسائلى كه مورد اختلاف مذاهب شيعه و سنى بوده است مطرح نموده است كه [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] به سبک فقه خلافى و مقارنه‌اى به آن پاسخ داده است. | ||
==ارزش و اعتبار== | ==ارزش و اعتبار== | ||
به دليل همين | به دليل همين سبک نگارش، وى كمتر به اقوال فقهاى شيعه اشاره نموده است و جز در چند مورد نظير [[شيخ صدوق]]، [[شيخ مفيد]]، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] و [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] به نظريات آنان متعرض نشده و از طرفى نظريات علماى عامه همچون [[ابن حنبل، احمد بن محمد|احمد بن حنبل]] و تابعين او، حسن بصرى، [[طبری، محمد بن جریر|ابن جرير طبرى]] و جبائى را مطرح نموده است. | ||
زندگى‌نامۀ مختصر و مفيد [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] كه توسط محقق ارجمند حجت‌الاسلام شيخ [[استادی، رضا|رضا استادى]] نوشته شده و در مقدمۀ كتاب آورده شده همراه با فهارست ارزشمندى همچون فهرست مصادر تحقيق، آيات قرآن كريم، احاديث شريفه، اشعار، كتب و اعلام در متن كتاب و موضوعات به چاپ موجود ارزش و اعتبار خاصى بخشيده است. | زندگى‌نامۀ مختصر و مفيد [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] كه توسط محقق ارجمند حجت‌الاسلام شيخ [[استادی، رضا|رضا استادى]] نوشته شده و در مقدمۀ كتاب آورده شده همراه با فهارست ارزشمندى همچون فهرست مصادر تحقيق، آيات قرآن كريم، احاديث شريفه، اشعار، كتب و اعلام در متن كتاب و موضوعات به چاپ موجود ارزش و اعتبار خاصى بخشيده است. | ||
| خط ۷۴: | خط ۶۰: | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 4 نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از: | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 4 نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از: | ||
#نسخۀ | #نسخۀ سيد جعفر بن باقر بن على بحرالعلوم، صاحب البرهان. | ||
#نسخۀ متعلّق به كتابخانۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء. | #نسخۀ متعلّق به كتابخانۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء. | ||
#نسخه‌اى به خط شيخ سليمان بن بحرانى كه در سال 995ق در نجف اشرف نوشته شده و متعلّق به ميرزا عبدالله تفريشى تهرانى خطاط بوده است. | #نسخه‌اى به خط شيخ سليمان بن بحرانى كه در سال 995ق در نجف اشرف نوشته شده و متعلّق به ميرزا عبدالله تفريشى تهرانى خطاط بوده است. | ||
#نسخه‌اى كه متعلّق به ميرزا | #نسخه‌اى كه متعلّق به ميرزا نصرالله بن هدايةالله مشهور به مجتهد قزوينى شهيدى است و همراه با رسالۀ مصريه و رسالۀ بغداديه بوده است. | ||
==نسخه‌هاى معتبر== | ==نسخه‌هاى معتبر== | ||
| خط ۹۱: | خط ۷۷: | ||
اگر چه نسخۀ اصلى كتاب مسائل الغريّة شامل 10 مسأله بوده است اما اين كتاب فقط 9 مسأله را در بر دارد كه عبارتند از: | اگر چه نسخۀ اصلى كتاب مسائل الغريّة شامل 10 مسأله بوده است اما اين كتاب فقط 9 مسأله را در بر دارد كه عبارتند از: | ||
#اگر دو آب قليل نجس بر روى هم به اندازۀ كر يا بيشتر شوند آيا | #اگر دو آب قليل نجس بر روى هم به اندازۀ كر يا بيشتر شوند آيا پاک مى‌شوند يا نه؟ | ||
#اعتبار نيّت در طهارت | #اعتبار نيّت در طهارت | ||
#وجوب مسح پاها | #وجوب مسح پاها | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۹۰: | ||
از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب، | از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب، سبک تبيين مباحث فقهى به صورت فقه مقارنه‌اى و خلافى است، مؤلف در اكثر موارد از نظريات فقهاى اهل تشيع تعبير به «اصحاب» نموده است و كمتر به نام آنان تصريح نموده است و در مقابل نيز از نظر اهل تسنن با عبارت جمهور ياد نموده و نام فقهاى آنان را ذكر نموده است. | ||
اين | اين سبک جواب‌گويى باعث شده كه وى از ادلۀ فقهى شيعه كمتر استفاده نموده و به سبک آنان جواب سؤالات را بدهد، مثلاًدر مسألۀ اول پس از اين كه اختلاف بين خود جمهور را مطرح مى‌نمايد مى‌نويسد: | ||
فإنّ كثيرا من الجمهور يفرّق بين الحالين كأحمد بن حنبل و من تابعه، و كذا اختلاف فرقتنا و إلاّ فالمناظرة على ماذا؟ و إن ادّعى ذلك علينا فهو إذن غنى بهذا الإجماع عن هذا النزاع (صفحۀ 67). | فإنّ كثيرا من الجمهور يفرّق بين الحالين كأحمد بن حنبل و من تابعه، و كذا اختلاف فرقتنا و إلاّ فالمناظرة على ماذا؟ و إن ادّعى ذلك علينا فهو إذن غنى بهذا الإجماع عن هذا النزاع (صفحۀ 67). | ||
در همين حال وى احترام خاصى براى فقهاى شيعه بخصوص [[شيخ صدوق]] قائل است، | در همين حال وى احترام خاصى براى فقهاى شيعه بخصوص [[شيخ صدوق]] قائل است، مثلاًدر صفحۀ 120 و 121 در رابطه با وى و كتاب [[من لا‌يحضره الفقيه]] مى‌نويسد: منهم الفقيه أبو جعفر بن بابويه، و هو أحد الأعيان، «و هو الكتاب الّذي أودعه ما يعتقد أنّه حجّة بينه و بين ربّه». | ||
از نقايص نحوۀ تدوين مطالب كتاب اين كه مؤلف گاهى با عبارت‌هاى متعدد (قوله... قلنا) به سؤالات جواب مى‌دهد و در نتيجه متن يك سؤال در چند قسمت ذكر شده است كه خواننده را در احاطه به سؤالات و جواب آنها دچار مشكل مى‌كند. | از نقايص نحوۀ تدوين مطالب كتاب اين كه مؤلف گاهى با عبارت‌هاى متعدد (قوله... قلنا) به سؤالات جواب مى‌دهد و در نتيجه متن يك سؤال در چند قسمت ذكر شده است كه خواننده را در احاطه به سؤالات و جواب آنها دچار مشكل مى‌كند. | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۰۲: | ||
==نظريات جديد== | ==نظريات جديد== | ||
اين كتاب داراى نظريات جديد و ابتكارات فقهى مؤلف در ابواب مختلف مى‌باشد كه به چند نمونه از آن در بحث اجماع، استناد به روايات | اين كتاب داراى نظريات جديد و ابتكارات فقهى مؤلف در ابواب مختلف مى‌باشد كه به چند نمونه از آن در بحث اجماع، استناد به روايات اهل‌بيت عليهم‌السلام اشاره مى‌شود. | ||
در مسألۀ هفتم (جرّ النفع بالقرض) در صفحۀ 144 در مورد حجيت اجماع آمده است: | در مسألۀ هفتم (جرّ النفع بالقرض) در صفحۀ 144 در مورد حجيت اجماع آمده است: | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۰۸: | ||
الأوّل: إما أن يدعى أن إجماع الخمسة أو الستة من الإماميّة حجّة، و إمّا أن يدعى أن إجماع العدة المذكورة دليل على دخول من قوله حجة فيه و كيف ما قال طالبناه بالدليل، بل الّذي نقول نحن إن فتوى الألف ليس حجة ما لم يعلم دخول المعصوم فيه فكان عليه بيان ذلك. | الأوّل: إما أن يدعى أن إجماع الخمسة أو الستة من الإماميّة حجّة، و إمّا أن يدعى أن إجماع العدة المذكورة دليل على دخول من قوله حجة فيه و كيف ما قال طالبناه بالدليل، بل الّذي نقول نحن إن فتوى الألف ليس حجة ما لم يعلم دخول المعصوم فيه فكان عليه بيان ذلك. | ||
در مسألۀ نكاح متعه در دليل استناد به روايات ائمۀ معصومين عليهم‌السلام مى‌نويسد: و أحاديث | در مسألۀ نكاح متعه در دليل استناد به روايات ائمۀ معصومين عليهم‌السلام مى‌نويسد: و أحاديث أهل‌البيت في ذلك كثيرة جدا و لا يظنّ بمثل أبي‌جعفر الباقر و جعفر بن محمد الصادق و موسى الكاظم عليهم‌السلام أن يذهبوا إلى ما يعلم من مذهب علي‌عليه‌السلام خلافه، بل لا يظنّ ذلك بأضعف اتباعهم و وراء هذه الأحاديث من الأحاديث الصريحة في أحكام المتعة و فروعها عن أهل‌البيت عليهم‌السلام ما يفيد اليقين بذهابهم إلى ذلك (صفحۀ 160). | ||
== وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
| خط ۱۴۵: | خط ۱۳۱: | ||
[[المقصود من الجمل و العقود]] | [[المقصود من الجمل و العقود]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۵۲: | خط ۱۳۷: | ||
[[رده: فقه مذاهب]] | [[رده: فقه مذاهب]] | ||
[[رده: فقه شیعه]] | [[رده: فقه شیعه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۱۷
| الرسائل التسع | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حلی، جعفر بن حسن (نویسنده) استادی، رضا (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | جواباب المسائل العزيّة، المسائل العزية، الرسالة العزيّة، العزيّة |
| ناشر | کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1413 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | فقه جعفری - قرن 7ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 182 /م3ر5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المسائل العزيّة يكى از كتب گرانقدر به يادگار مانده از محقق حلى «قده» مى‌باشد اين كتاب كه به سبک فقه استدلالى و مقارنه‌اى تأليف شده است شامل 10 مسأله بوده است كه 9 مسأله از آن باقى مانده است و به تعبير الذريعة(مخرومة الآخر) مى‌باشد. (الذريعة/15 262). اين مسائل به صورت مستقل و در موضوعاتى از كتاب‌هاى طهارت، صلاة، قرض، نكاح تأليف شده است. این کتاب به همراه هشت رساله دیگر و با نام الرسائل التسع منتشر شده است.
انگيزۀ تأليف
محقق حلى اين كتاب را به درخواست امير ابوالمظفر عز‌الدين عبدالعزيز بن جعفر بن حسین نيشابورى (م 672 ق) تأليف نموده است.
وى كه مردى فاضل و از عامّه بوده است و به علويين علاقۀ زيادى داشته است، سؤالاتى را در مسائلى كه مورد اختلاف مذاهب شيعه و سنى بوده است مطرح نموده است كه محقق حلى به سبک فقه خلافى و مقارنه‌اى به آن پاسخ داده است.
ارزش و اعتبار
به دليل همين سبک نگارش، وى كمتر به اقوال فقهاى شيعه اشاره نموده است و جز در چند مورد نظير شيخ صدوق، شيخ مفيد، شيخ طوسى و سيد مرتضى به نظريات آنان متعرض نشده و از طرفى نظريات علماى عامه همچون احمد بن حنبل و تابعين او، حسن بصرى، ابن جرير طبرى و جبائى را مطرح نموده است.
زندگى‌نامۀ مختصر و مفيد محقق حلى كه توسط محقق ارجمند حجت‌الاسلام شيخ رضا استادى نوشته شده و در مقدمۀ كتاب آورده شده همراه با فهارست ارزشمندى همچون فهرست مصادر تحقيق، آيات قرآن كريم، احاديث شريفه، اشعار، كتب و اعلام در متن كتاب و موضوعات به چاپ موجود ارزش و اعتبار خاصى بخشيده است.
تاريخ تأليف
با توجه به اين كه عبدالعزيز بن جعفر نيشابورى (م 672 ق) پس از فتح بغداد در سال 663ق به آنجا رفته است و سپس توسط علاء‌الدين عطا ملك جوينى و برادرش شمس‌الدين محمد جوينى وزير هلاكوخان حكومت بصره و نواحى آن به وى سپرده شده است (كتاب احوال و آثار خواجه نصير‌الدين طوسى، صفحۀ 164 به نقل از كتاب مجمع الآداب ج /1 208، تأليف ابن الفواطى).
و همين طور با توجه به سال وفات وى (672 ق)، احتمالا اين كتاب بين سال‌هاى 663ق تا 670ق تأليف شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود توسط كتابخانۀ آیت‌الله مرعشى در سال 1413ق در قم چاپ شده است. مصحح و محقق آن فاضل ارجمند حجت‌الاسلام شيخ رضا استادى بوده است.
نسخه‌ها
در الذريعة به 4 نسخه اشاره نموده است كه عبارتند از:
- نسخۀ سيد جعفر بن باقر بن على بحرالعلوم، صاحب البرهان.
- نسخۀ متعلّق به كتابخانۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء.
- نسخه‌اى به خط شيخ سليمان بن بحرانى كه در سال 995ق در نجف اشرف نوشته شده و متعلّق به ميرزا عبدالله تفريشى تهرانى خطاط بوده است.
- نسخه‌اى كه متعلّق به ميرزا نصرالله بن هدايةالله مشهور به مجتهد قزوينى شهيدى است و همراه با رسالۀ مصريه و رسالۀ بغداديه بوده است.
نسخه‌هاى معتبر
اگر چه در مقدمۀ كتاب به 8 نسخه اشاره شده است كه متعلّق به كتابخانه‌هاى ملك در تهران، مجلس شوراى اسلامى، دانشگاه تهران، مدرسۀ آیت‌الله بروجردى در نجف، آستان قدس رضوى و مدينة العلم بوده است كه در صفحۀ 100 كتاب «مقدمه‌اى بر فقه شيعه» نيز نام آنان ذكر شده است، امّا مشخص نشده است كه در چاپ كتاب از چه نسخه‌اى استفاده شده است و فقط در حواشى كتاب گاهى با عبارت «في بعض النسخ» بعضى از قسمت‌هاى كتاب تصحيح شده است.
با توجه به اين كه در صفحات ابتداى كتاب تصاوير نمونه‌اى از نسخۀ كتابخانۀ ملك در تهران، مربوط به سال 674ق و همين طور از نسخه‌هاى كتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى مربوط به سال‌هاى 1086ق و 969ق نشان داده شده است. احتمالا از اين سه نسخه در چاپ كتاب موجود استفاده شده است.
مطالب
اگر چه نسخۀ اصلى كتاب مسائل الغريّة شامل 10 مسأله بوده است اما اين كتاب فقط 9 مسأله را در بر دارد كه عبارتند از:
- اگر دو آب قليل نجس بر روى هم به اندازۀ كر يا بيشتر شوند آيا پاک مى‌شوند يا نه؟
- اعتبار نيّت در طهارت
- وجوب مسح پاها
- وجوب غسل جنابت
- اوقات نماز
- انجام كدام يك از نمازهاى اداء و قضاء بر ديگرى مقدم است؟
- آيا اگر كسى مالش را به ديگرى قرض بدهد كه با آن تجارت كند و نفع ببرد صحيح است؟
- نكاح متعه
- وطى با زن حلال از دبر
ويژگى‌ها
از مهم‌ترين ويژگى‌هاى كتاب، سبک تبيين مباحث فقهى به صورت فقه مقارنه‌اى و خلافى است، مؤلف در اكثر موارد از نظريات فقهاى اهل تشيع تعبير به «اصحاب» نموده است و كمتر به نام آنان تصريح نموده است و در مقابل نيز از نظر اهل تسنن با عبارت جمهور ياد نموده و نام فقهاى آنان را ذكر نموده است.
اين سبک جواب‌گويى باعث شده كه وى از ادلۀ فقهى شيعه كمتر استفاده نموده و به سبک آنان جواب سؤالات را بدهد، مثلاًدر مسألۀ اول پس از اين كه اختلاف بين خود جمهور را مطرح مى‌نمايد مى‌نويسد:
فإنّ كثيرا من الجمهور يفرّق بين الحالين كأحمد بن حنبل و من تابعه، و كذا اختلاف فرقتنا و إلاّ فالمناظرة على ماذا؟ و إن ادّعى ذلك علينا فهو إذن غنى بهذا الإجماع عن هذا النزاع (صفحۀ 67).
در همين حال وى احترام خاصى براى فقهاى شيعه بخصوص شيخ صدوق قائل است، مثلاًدر صفحۀ 120 و 121 در رابطه با وى و كتاب من لا‌يحضره الفقيه مى‌نويسد: منهم الفقيه أبو جعفر بن بابويه، و هو أحد الأعيان، «و هو الكتاب الّذي أودعه ما يعتقد أنّه حجّة بينه و بين ربّه».
از نقايص نحوۀ تدوين مطالب كتاب اين كه مؤلف گاهى با عبارت‌هاى متعدد (قوله... قلنا) به سؤالات جواب مى‌دهد و در نتيجه متن يك سؤال در چند قسمت ذكر شده است كه خواننده را در احاطه به سؤالات و جواب آنها دچار مشكل مى‌كند.
نظريات جديد
اين كتاب داراى نظريات جديد و ابتكارات فقهى مؤلف در ابواب مختلف مى‌باشد كه به چند نمونه از آن در بحث اجماع، استناد به روايات اهل‌بيت عليهم‌السلام اشاره مى‌شود.
در مسألۀ هفتم (جرّ النفع بالقرض) در صفحۀ 144 در مورد حجيت اجماع آمده است:
الأوّل: إما أن يدعى أن إجماع الخمسة أو الستة من الإماميّة حجّة، و إمّا أن يدعى أن إجماع العدة المذكورة دليل على دخول من قوله حجة فيه و كيف ما قال طالبناه بالدليل، بل الّذي نقول نحن إن فتوى الألف ليس حجة ما لم يعلم دخول المعصوم فيه فكان عليه بيان ذلك.
در مسألۀ نكاح متعه در دليل استناد به روايات ائمۀ معصومين عليهم‌السلام مى‌نويسد: و أحاديث أهل‌البيت في ذلك كثيرة جدا و لا يظنّ بمثل أبي‌جعفر الباقر و جعفر بن محمد الصادق و موسى الكاظم عليهم‌السلام أن يذهبوا إلى ما يعلم من مذهب علي‌عليه‌السلام خلافه، بل لا يظنّ ذلك بأضعف اتباعهم و وراء هذه الأحاديث من الأحاديث الصريحة في أحكام المتعة و فروعها عن أهل‌البيت عليهم‌السلام ما يفيد اليقين بذهابهم إلى ذلك (صفحۀ 160).