اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''')
     
    (۳۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR33156J1.jpg|بندانگشتی|اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب]]
    | تصویر =NUR33156J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب
    |+ |
    | پدیدآوران =  
    |-
    [[سراج، محمد علی]] (نویسنده)
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[سراج، محمد علي]] (نويسنده)


    [[شمسي پاشا، خيرالدين]] (مصحح)
    [[شمسی پاشا، خیرالدين]] (مصحح)


    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =
    |data-type='language'|عربي
    | ناشر =  
    |-
    دار الفکر  
    |کد کنگره  
    | مکان نشر =سوريه - دمشق
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|
    | سال نشر = |مجلد1: 1983م , 1403ق ,  
    |-
    |موضوع
    |data-type='subject'|
    |-
    |ناشر
    |data-type='publisher'|دار الفکر  
    |-
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|سوريه - دمشق
    |-
    ||سال نشر  
    |ata-type='publishYear'|مجلد1: 1983م , 1403ق ,
    |-class='articleCode'


    |کد اتوماسیون  
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE33156AUTOMATIONCODE
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE33156AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    |}
    | تعداد جلد =1
    </div>
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =33156
    '''اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب (النحو و الصرف - ‎البلاغة و العروض - ‎اللغة و المثل)'''، اثر محمدعلی سراج، با تحقیق خیرالدین شمسی پاشا، کتابی است پیرامون علوم نحو و صرف، بلاغت و عروض و لغت و مثل که به زبان عربی نوشته شده است.
    | کتابخوان همراه نور =33156
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب (النحو و الصرف - ‎البلاغة و العروض - ‎اللغة و المثل)'''، اثر [[سراج، محمد علي|محمد علی سراج]]، با تحقیق [[شمسي پاشا، خيرالدين|خیرالدین شمسی پاشا]]، کتابی است پیرامون علوم نحو و صرف، بلاغت و عروض و لغت و مثل که به زبان عربی نوشته شده است.


    نویسنده در مقدمه، انگیزه خویش از تألیف کتاب را نشان دادن همان رسالتی دانسته که هریک از علوم مورد بحث کتاب، آن را برعهده دارند: نحو و صرف که لسان را از خطای در گفتار و قلم را از لغزش در نوشتار نگاه می‎دارد؛ علوم بلاغی که به فهم اعجاز قرآن کریم رهنمون بوده و ذوق زیبایی‎شناسی در روائع شعر و بدایع نثر را در وجود آدمی بارور می‎سازد، علوم عروض که یاوری است برای تمییز وزن صحیح شعر از فاسد آن و...<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9</ref>.
    نویسنده در مقدمه، انگیزه خویش از تألیف کتاب را نشان دادن همان رسالتی دانسته که هریک از علوم مورد بحث کتاب، آن را برعهده دارند: نحو و صرف که لسان را از خطای در گفتار و قلم را از لغزش در نوشتار نگاه می‌دارد؛ علوم بلاغی که به فهم اعجاز قرآن کریم رهنمون بوده و ذوق زیبایی‌شناسی در روائع شعر و بدایع نثر را در وجود آدمی بارور می‌سازد، علوم عروض که یاوری است برای تمییز وزن صحیح شعر از فاسد آن و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/9 ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9]</ref>.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۴۸: خط ۳۳:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    در مقدمه محقق، در ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده بیان و در ادامه، اشاره‎ای کوتاه به اثر وی شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص5</ref>.
    در مقدمه محقق، در ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده بیان و در ادامه، اشاره‌ای کوتاه به اثر وی شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/5 ر.ک: مقدمه محقق، ص5]</ref>.


    در مقدمه نویسنده، ضمن بیان انگیزه تألیف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره شده است<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9-10</ref>.
    در مقدمه نویسنده، ضمن بیان انگیزه تألیف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/9 ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9-10]</ref>.


    قسم اول مربوط به علم نحو و صرف بوده و نویسنده در ابتدا، بحث از فعل را به میان کشیده است که از جمله مواد مورد بحث وی، عبارتند از: ماضی و مضارع و امر؛ مجرد و مزید؛ جامد و متصرف؛ معتل و صحیح؛ تام و ناقص؛ لازم و متعدی؛ معلوم و مجهول؛ مؤکد و غیر مؤکد؛ معرب و مبنی؛ نصب و رفع و جزم فعل و اعراب تقدیری آن<ref>ر.ک: متن کتاب، ص11</ref>.
    قسم اول مربوط به علم نحو و صرف بوده و نویسنده در ابتدا، بحث از فعل را به میان کشیده است که از جمله مواد مورد بحث وی، عبارتند از: ماضی و مضارع و امر؛ مجرد و مزید؛ جامد و متصرف؛ معتل و صحیح؛ تام و ناقص؛ لازم و متعدی؛ معلوم و مجهول؛ مؤکد و غیر مؤکد؛ معرب و مبنی؛ نصب و رفع و جزم فعل و اعراب تقدیری آن<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/11 ر.ک: متن کتاب، ص11]</ref>.


    پس از آن، بحث از اسم و مباحث مربوط به آن، به میان آمده است که از جمله‎ آنها می‎توان به موارد زیر اشاره نمود: جامد و مشتق؛ مجرد و مزید؛ مقصور، منقوص و ممدود؛ مفرد، مثنی و جمع؛ تذکیر و تأنیث؛ نکره و معرفه؛ منصرف و غیر منصرف و معرب و مبنی<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>.
    پس از آن، بحث از اسم و مباحث مربوط به آن، به میان آمده است که از جمله‎ آنها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: جامد و مشتق؛ مجرد و مزید؛ مقصور، منقوص و ممدود؛ مفرد، مثنی و جمع؛ تذکیر و تأنیث؛ نکره و معرفه؛ منصرف و غیر منصرف و معرب و مبنی<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/47 ر.ک: همان، ص47]</ref>.


    سپس بحث از حروف و مطالب مربوط به آن مطرح شده است. پایان‎بخش این قسم، تحت عنوان «تتمه»، مباحثی است، از قبیل: توابع؛ تعجب؛ ابدال و اعلال؛ اختصاص؛ اشتغال؛ تحذیر، اغراء؛ تنازع؛ استغاثه؛ ندبه؛ جملاتی که محلی از اعراب دارند؛ جملاتی که محلی از اعراب ندارند؛ اعراب اسماء شرط جازم؛ اعراب ادوات شرط غیر جارم و...<ref>ر.ک: همان، ص114-115</ref>.
    سپس بحث از حروف و مطالب مربوط به آن مطرح شده است. پایان‌بخش این قسم، تحت عنوان «تتمه»، مباحثی است، از قبیل: توابع؛ تعجب؛ ابدال و اعلال؛ اختصاص؛ اشتغال؛ تحذیر، اغراء؛ تنازع؛ استغاثه؛ ندبه؛ جملاتی که محلی از اعراب دارند؛ جملاتی که محلی از اعراب ندارند؛ اعراب اسماء شرط جازم؛ اعراب ادوات شرط غیر جارم و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/114 ر.ک: همان، ص114-115]</ref>.


    قسم دوم، خود در دو بخش سامان یافته است. بخش اول، مربوط به علوم بلاغت بوده و در آن، مباحث سه علم معانی، بیان و بدیع، مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله مباحث این علوم، می‎توان به: خبر و انشاء؛ ذکر و حذف؛ تقدیم و تأخیر؛ ایجاز و اطناب؛ تشبیه؛ مجاز؛ کنایه؛ محسنات معنوی شامل (حسن ابتدا، توریه، طباق، مقابله، مبالغه و مراعات نظیر) و همچنین محسنات لفظیه از قبیل: جناس، اقتباس و سجع)، اشاره نمود<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>.
    قسم دوم، خود در دو بخش سامان یافته است. بخش اول، مربوط به علوم بلاغت بوده و در آن، مباحث سه علم معانی، بیان و بدیع، مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله مباحث این علوم، می‌توان به: خبر و انشاء؛ ذکر و حذف؛ تقدیم و تأخیر؛ ایجاز و اطناب؛ تشبیه؛ مجاز؛ کنایه؛ محسنات معنوی شامل (حسن ابتدا، توریه، طباق، مقابله، مبالغه و مراعات نظیر) و همچنین محسنات لفظیه از قبیل: جناس، اقتباس و سجع)، اشاره نمود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/153 ر.ک: همان، ص153]</ref>.


    در بخش دوم این قسم، از علم عروض سخن به میان آمده که مباحث آن عبارت است از: تعریف عروض؛ بیت و اقسام آن؛ بحور (طویل، بسیط، وافر، کامل، رجز، رمل، سریع، خفیف، متقارب، متدارک، منسرح، مجتث، مضارع و مقتضب) و فنون شعر شامل: بحر السلسه، موشح، تضمین، اجازه، تشطیر و تخمیس<ref>ر.ک: همان، ص185</ref>.
    در بخش دوم این قسم، از علم عروض سخن به میان آمده که مباحث آن عبارت است از: تعریف عروض؛ بیت و اقسام آن؛ بحور (طویل، بسیط، وافر، کامل، رجز، رمل، سریع، خفیف، متقارب، متدارک، منسرح، مجتث، مضارع و مقتضب) و فنون شعر شامل: بحر السلسه، موشح، تضمین، اجازه، تشطیر و تخمیس<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/185 ر.ک: همان، ص185]</ref>.


    آخرین قسم، به لغت و امثال اختصاص یافته و در آن، ضمن بحث از فقه اللغه ثعالبی، منتخبی از امثال به‎کاررفته در اشعار و اقوال شعرا و حکمای عرب از جمله ابوطیب و ابوالعتاهیه معرفی گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص250</ref>.
    آخرین قسم، به لغت و امثال اختصاص یافته و در آن، ضمن بحث از فقه اللغه ثعالبی، منتخبی از امثال به‌کاررفته در اشعار و اقوال شعرا و حکمای عرب از جمله ابوطیب و ابوالعتاهیه معرفی گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/250 ر.ک: همان، ص250]</ref>.


    در خاتمه، از علم کتابت سخن به میان آمده و نویسنده آن را چنین تعریف نموده است: علم به اصولی است که به کمک آنها، نوشتن به‎گونه درست انجام می‎پذیرد؛ یا قانونی است که مراعات آن، باعث صیانت از خطا در خط می‎گردد؛ همان‎ گونه که قواعد نحو، باعث حفظ از خطا در لفظ می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص296</ref>.
    در خاتمه، از علم کتابت سخن به میان آمده و نویسنده آن را چنین تعریف نموده است: علم به اصولی است که به کمک آنها، نوشتن به‌گونه درست انجام می‌پذیرد؛ یا قانونی است که مراعات آن، باعث صیانت از خطا در خط می‌گردد؛ همان‎ گونه که قواعد نحو، باعث حفظ از خطا در لفظ می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/296 ر.ک: همان، ص296]</ref>.


    موضوع این علم، در چهار باب منحصر می‎گردد:
    موضوع این علم، در چهار باب منحصر می‌گردد:
    # حروفی که در مواضعی منفصل و در مواضع دیگر، متصل می‎شود، مانند حرف «ما» در امثال: طال ما و طالما، إن ما و إنما، قل ما و قلما؛
    # حروفی که در مواضعی منفصل و در مواضع دیگر، متصل می‌شود، مانند حرف «ما» در امثال: طال ما و طالما، إن ما و إنما، قل ما و قلما؛
    # حروفی که تبدیل می‎شود، مانند: «نما» و «رما» که اصلشان «نَمَوَ» و «رَمَیَ» می‎باشد؛
    # حروفی که تبدیل می‌شود، مانند: «نما» و «رما» که اصلشان «نَمَوَ» و «رَمَیَ» می‌باشد؛
    # حروفی که زاید واقع می‎شود، مانند «الف» در «أکلوا» و «شربوا» و «واو» در «عمرو»؛
    # حروفی که زاید واقع می‌شود، مانند «الف» در «أکلوا» و «شربوا» و «واو» در «عمرو»؛
    # حروفی که کم می‎گردد، مانند حذف «واو» از «داود»، «طاوس» و...<ref>ر.ک: همان</ref>.
    # حروفی که کم می‌گردد، مانند حذف «واو» از «داود»، «طاوس» و..<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29367/1/296 ر.ک: همان]</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
    فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
    در پاورقی‎ها که اندک می‎باشد، علاوه بر توضیح پیرامون برخی از لغات و عبارات متن، به ذکر منابع و شاهد مثال‎هایی افزودن بر آنچه در متن به آن‎ها اشاره گردیده، پرداخته شده است.
    در پاورقی‌ها که اندک می‌باشد، علاوه بر توضیح پیرامون برخی از لغات و عبارات متن، به ذکر منابع و شاهد مثال‎هایی افزودن بر آنچه در متن به آن‌ها اشاره گردیده، پرداخته شده است.


    ==پانویس ==
    ==پانویس==
    <references />
    <references />


    خط ۸۳: خط ۶۸:




    == وابسته‌ها ==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[صرف العين]]
     
    [[استاد و درس (صرف و نحو)]]
       
       
    ==پیوندها==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29367 مطالعه کتاب اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:25آذر الی 24 دی]]
    [[رده:قربانی-دی96]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۱۷

    اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب
    اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب
    پدیدآورانسراج، محمد علی (نویسنده) شمسی پاشا، خیرالدين (مصحح)
    ناشردار الفکر
    مکان نشرسوريه - دمشق
    چاپ1
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    اللباب في قواعد اللغة و آلات الأدب (النحو و الصرف - ‎البلاغة و العروض - ‎اللغة و المثل)، اثر محمد علی سراج، با تحقیق خیرالدین شمسی پاشا، کتابی است پیرامون علوم نحو و صرف، بلاغت و عروض و لغت و مثل که به زبان عربی نوشته شده است.

    نویسنده در مقدمه، انگیزه خویش از تألیف کتاب را نشان دادن همان رسالتی دانسته که هریک از علوم مورد بحث کتاب، آن را برعهده دارند: نحو و صرف که لسان را از خطای در گفتار و قلم را از لغزش در نوشتار نگاه می‌دارد؛ علوم بلاغی که به فهم اعجاز قرآن کریم رهنمون بوده و ذوق زیبایی‌شناسی در روائع شعر و بدایع نثر را در وجود آدمی بارور می‌سازد، علوم عروض که یاوری است برای تمییز وزن صحیح شعر از فاسد آن و..[۱].

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در سه قسمت ارائه گردیده است.

    نویسنده در ابتدا به علم نحو و صرف پرداخته، سپس به سراغ علم بلاغت و عروض رفته و در پایان از لغت و مثل، سخن رانده است.

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، در ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده بیان و در ادامه، اشاره‌ای کوتاه به اثر وی شده است.[۲].

    در مقدمه نویسنده، ضمن بیان انگیزه تألیف، به موضوع ابواب کتاب، اشاره شده است.[۳].

    قسم اول مربوط به علم نحو و صرف بوده و نویسنده در ابتدا، بحث از فعل را به میان کشیده است که از جمله مواد مورد بحث وی، عبارتند از: ماضی و مضارع و امر؛ مجرد و مزید؛ جامد و متصرف؛ معتل و صحیح؛ تام و ناقص؛ لازم و متعدی؛ معلوم و مجهول؛ مؤکد و غیر مؤکد؛ معرب و مبنی؛ نصب و رفع و جزم فعل و اعراب تقدیری آن[۴].

    پس از آن، بحث از اسم و مباحث مربوط به آن، به میان آمده است که از جمله‎ آنها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: جامد و مشتق؛ مجرد و مزید؛ مقصور، منقوص و ممدود؛ مفرد، مثنی و جمع؛ تذکیر و تأنیث؛ نکره و معرفه؛ منصرف و غیر منصرف و معرب و مبنی[۵].

    سپس بحث از حروف و مطالب مربوط به آن مطرح شده است. پایان‌بخش این قسم، تحت عنوان «تتمه»، مباحثی است، از قبیل: توابع؛ تعجب؛ ابدال و اعلال؛ اختصاص؛ اشتغال؛ تحذیر، اغراء؛ تنازع؛ استغاثه؛ ندبه؛ جملاتی که محلی از اعراب دارند؛ جملاتی که محلی از اعراب ندارند؛ اعراب اسماء شرط جازم؛ اعراب ادوات شرط غیر جارم و..[۶].

    قسم دوم، خود در دو بخش سامان یافته است. بخش اول، مربوط به علوم بلاغت بوده و در آن، مباحث سه علم معانی، بیان و بدیع، مورد بررسی قرار گرفته است. از جمله مباحث این علوم، می‌توان به: خبر و انشاء؛ ذکر و حذف؛ تقدیم و تأخیر؛ ایجاز و اطناب؛ تشبیه؛ مجاز؛ کنایه؛ محسنات معنوی شامل (حسن ابتدا، توریه، طباق، مقابله، مبالغه و مراعات نظیر) و همچنین محسنات لفظیه از قبیل: جناس، اقتباس و سجع)، اشاره نمود[۷].

    در بخش دوم این قسم، از علم عروض سخن به میان آمده که مباحث آن عبارت است از: تعریف عروض؛ بیت و اقسام آن؛ بحور (طویل، بسیط، وافر، کامل، رجز، رمل، سریع، خفیف، متقارب، متدارک، منسرح، مجتث، مضارع و مقتضب) و فنون شعر شامل: بحر السلسه، موشح، تضمین، اجازه، تشطیر و تخمیس[۸].

    آخرین قسم، به لغت و امثال اختصاص یافته و در آن، ضمن بحث از فقه اللغه ثعالبی، منتخبی از امثال به‌کاررفته در اشعار و اقوال شعرا و حکمای عرب از جمله ابوطیب و ابوالعتاهیه معرفی گردیده است.[۹].

    در خاتمه، از علم کتابت سخن به میان آمده و نویسنده آن را چنین تعریف نموده است: علم به اصولی است که به کمک آنها، نوشتن به‌گونه درست انجام می‌پذیرد؛ یا قانونی است که مراعات آن، باعث صیانت از خطا در خط می‌گردد؛ همان‎ گونه که قواعد نحو، باعث حفظ از خطا در لفظ می‌شود[۱۰].

    موضوع این علم، در چهار باب منحصر می‌گردد:

    1. حروفی که در مواضعی منفصل و در مواضع دیگر، متصل می‌شود، مانند حرف «ما» در امثال: طال ما و طالما، إن ما و إنما، قل ما و قلما؛
    2. حروفی که تبدیل می‌شود، مانند: «نما» و «رما» که اصلشان «نَمَوَ» و «رَمَیَ» می‌باشد؛
    3. حروفی که زاید واقع می‌شود، مانند «الف» در «أکلوا» و «شربوا» و «واو» در «عمرو»؛
    4. حروفی که کم می‌گردد، مانند حذف «واو» از «داود»، «طاوس» و..[۱۱].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها که اندک می‌باشد، علاوه بر توضیح پیرامون برخی از لغات و عبارات متن، به ذکر منابع و شاهد مثال‎هایی افزودن بر آنچه در متن به آن‌ها اشاره گردیده، پرداخته شده است.

    پانویس

    1. ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9
    2. ↑ ر.ک: مقدمه محقق، ص5
    3. ↑ ر.ک: مقدمه نویسنده، ص9-10
    4. ↑ ر.ک: متن کتاب، ص11
    5. ↑ ر.ک: همان، ص47
    6. ↑ ر.ک: همان، ص114-115
    7. ↑ ر.ک: همان، ص153
    8. ↑ ر.ک: همان، ص185
    9. ↑ ر.ک: همان، ص250
    10. ↑ ر.ک: همان، ص296
    11. ↑ ر.ک: همان

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=اللباب_في_قواعد_اللغة_و_آلات_الأدب&oldid=626806»