تحفة الفتی في تفسير سورة هل أتی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' .' به '.')
    جز (جایگزینی متن - ' زين ال' به ' زين‌ال')
     
    (۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR10668J1.jpg|بندانگشتی|تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی]]
    | تصویر =NUR10668J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی
    [[بهارزاده، پروين]] (محقق و مصحح)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[بهارزاده، پروين]] (محقق و مصحح)


    [[دشتکی، منصور بن محمد]] (نويسنده)
    [[دشتکی، منصور بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏102‎‏/‎‏933‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏ت‎‏7
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
     
    تفاسیر (سوره دهر)
    فارسی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏102‎‏/‎‏933‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏ت‎‏7
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|تفاسیر (سوره دهر)


    تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق.
    تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق.
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
    |data-type='publisher'|مرکز پژوهشی ميراث مکتوب
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1381 ش  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1381 هـ.ش  
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10668AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>
     
     
    == معرفى اجمالى ==
     


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10668AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | شابک =964-6781-74-8
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10668
    | کتابخوان همراه نور =10668
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى'''، از آثار [[دشتکی، منصور بن محمد |غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى]] (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است.
    '''تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى'''، از آثار [[دشتکی، منصور بن محمد |غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى]] (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است.


    اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان فارسى و نيز تعليقات دو زبانه (عربى - فارسى) از ايشان منتشر گرديده است.
    اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان فارسی و نيز تعليقات دو زبانه (عربى - فارسی) از ايشان منتشر گرديده است.


    == ساختار ==
    ==ساختار==
    اثر حاضر، از مقدمه مصحح و متن اصلى كتاب (شامل مقدمه و 26 مشرق به ترتيب آيات سى‌ويك‌گانه سوره انسان) تشكيل شده است. هرچند زبان و ادبيات مقدمه مصحح اين اثر، فارسی و متناسب با نسل معاصر، روان و زيبا است، ولى زبان متن اثر، چنين نيست و عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فلسفى و عرفانى است و البته تعليقات مصحح كه به‌صورت دو زبانه (عربى - فارسی) نوشته شده، چنين مشكلى ندارد و روشن و رسا است.


    مصحح از منابع قابل توجهى (169 كتاب فارسی و عربى و 5 مقاله فارسی) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است.


    اثر حاضر، از مقدمه مصحح و متن اصلى كتاب (شامل مقدمه و 26 مشرق به ترتيب آيات سى‌ويك‌گانه سوره انسان) تشكيل شده است. هرچند زبان و ادبيات مقدمه مصحح اين اثر، فارسى و متناسب با نسل معاصر، روان و زيبا است، ولى زبان متن اثر، چنين نيست و عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فلسفى و عرفانى است و البته تعليقات مصحح كه به‌صورت دو زبانه (عربى - فارسى) نوشته شده، چنين مشكلى ندارد و روشن و رسا است.
    شيوه نویسنده در اين اثر، پژوهشى است و در آن كوشيده است افزون بر نقل و بيان آراى ديگران، نقدها و نوآورى‌هاى خود را نيز شرح دهد.
     
    مصحح از منابع قابل توجهى (169 كتاب فارسى و عربى و 5 مقاله فارسى) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است.
     
    شيوه نويسنده در اين اثر، پژوهشى است و در آن كوشيده است افزون بر نقل و بيان آراى ديگران، نقدها و نوآورى‌هاى خود را نيز شرح دهد.


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
    درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:


    #مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛
    #مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛
    #:ب)- نويسنده، كوشيده است تا ضمن تفسير آيات سوره انسان، علاوه بر ذكر آراء ديگر مفسران، مطالب نو و كشفيات خود را كه غالباً رنگ‌وبوى فلسفى و عرفانى و تأويلى دارد، در قالب جملاتى كوتاه و اشاره‌اى عرضه كند؛
    #:ب)- نویسنده، كوشيده است تا ضمن تفسير آيات سوره انسان، علاوه بر ذكر آراء ديگر مفسران، مطالب نو و كشفيات خود را كه غالباً ً رنگ‌وبوى فلسفى و عرفانى و تأويلى دارد، در قالب جملاتى كوتاه و اشاره‌اى عرضه كند؛
    #:ج)- نويسنده در موارد متعدد، تفصيل مطالب را به رساله‌هاى ديگر خويش احاله كرده و درك عميق آن را به داشتن ذوقى سليم و فهمى مستقيم مشروط كرده است و.<ref>ر. ك.: مقدمه مصحح، ص يازده - بيست و نه</ref>
    #:ج)- نویسنده در موارد متعدد، تفصيل مطالب را به رساله‌هاى ديگر خويش احاله كرده و درك عميق آن را به داشتن ذوقى سليم و فهمى مستقيم مشروط كرده است و.<ref>ر. ك.: مقدمه مصحح، صيازده - بيست و نه</ref>
    #نويسنده در تفسير آيه {{متن قرآن|مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فيها شَمْساً وَ لا زَمْهَريراً|سوره=انسان|آیه=13}}چنين آورده است: «... آيه بيانگر اثبات لذات و نفى درد و رنج در بهشت است. #:«شمس»، مشقتى توأم با شوريدگى و «زمهرير»، سرما و جمودى است كه كاهلى و بى‌خبرى در پى دارند و بهشت عارى از اين دو رنج است.<ref>متن كتاب، ص 141 و مقايسه شود با: همان، ص 44</ref>
    #نویسنده در تفسير آيه {{متن قرآن|مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فيها شَمْساً وَ لا زَمْهَريراً|سوره=انسان|آیه=13}}چنين آورده است: «... آيه بيانگر اثبات لذات و نفى درد و رنج در بهشت است. #:«شمس»، مشقتى توأم با شوريدگى و «زمهرير»، سرما و جمودى است كه كاهلى و بى‌خبرى در پى دارند و بهشت عارى از اين دو رنج است.<ref>متن كتاب، ص141 و مقايسه شود با: همان، ص44</ref>
    #نويسنده در تفسير آيه{{متن قرآن|إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً|سوره=انسان|آیه=22}}چنين آورده است: «مقصود آن است كه آن نعمت كه به شما عنايت شد، به ميزان تلاش و كوشش شما است؛ يعنى همه آن فعاليت‌هاى حسى و عقلى شما براى دستيابى به آن است و سپاس از جانب خدا به اين معنا بازمى‌گردد كه وى در دايره علم خويش اهميت و سزاوارى اينان را به آن نعمت‌هاى بخشوده، سنجيده است و الله اعلم».<ref>همان، ص 148 - 149 و مقايسه شود با: همان، ص 54</ref>
    #نویسنده در تفسير آيه{{متن قرآن|إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً|سوره=انسان|آیه=22}}چنين آورده است: «مقصود آن است كه آن نعمت كه به شما عنايت شد، به ميزان تلاش و كوشش شما است؛ يعنى همه آن فعالیت‌های حسى و عقلى شما براى دستيابى به آن است و سپاس از جانب خدا به اين معنا بازمى‌گردد كه وى در دايره علم خويش اهميت و سزاوارى اينان را به آن نعمت‌هاى بخشوده، سنجيده است و الله اعلم».<ref>همان، ص148 - 149 و مقايسه شود با: همان، ص54</ref>
    #نويسنده مطالبش را با مناجاتى جالب به پايان برده كه سركار خانم پروين بهارزاده آن را به اين صورت زيبا ترجمه كرده است: «بارالها! اى آنكه هستى را حيات بخشيدى و اى آنكه اسير و دربند را صاحب اختيارى! بنده‌اى كه سر بر آستانت مى‌سايد و ميهمان ناخوانده خوان كرمت گشته است، اميد آن دارد كه توبه‌اش بپذيرى؛ عفو و بخششت مقصود اوست و...».<ref>همان، ص 155</ref>
    #نویسنده مطالبش را با مناجاتى جالب به پايان برده كه سركار خانم پروين بهارزاده آن را به اين صورت زيبا ترجمه كرده است: «بارالها! اى آنكه هستى را حيات بخشيدى و اى آنكه اسير و دربند را صاحب اختيارى! بنده‌اى كه سر بر آستانت مى‌سايد و ميهمان ناخوانده خوان كرمت گشته است، اميد آن دارد كه توبه‌اش بپذيرى؛ عفو و بخششت مقصود اوست و...».<ref>همان، ص155</ref>
    #نويسنده گاه از اشعار فارسى نيز براى توضيح مطالبش استفاده كرده است، مانند استشهاد به اين ابيات از مولوى:{{شعر}}
    #نویسنده گاه از اشعار فارسی نيز براى توضيح مطالبش استفاده كرده است، مانند استشهاد به اين ابيات از مولوى:{{شعر}}
    #:{{ب|''گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ''|2=''ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف''}}
    #:{{ب|''گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ''|2=''ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف''}}
    #:{{ب|''در بيابان، داد معنى دادمى ''|2=''غير از اين، نطق دگر بگشادمى''}}
    #:{{ب|''در بيابان، داد معنى دادمى ''|2=''غير از اين، نطق دگر بگشادمى''}}
    #:{{ب|''من چه گويم يك رگم هشيار نيست''|2=''وصف آن يارى كه او را يار نيست''}}
    #:{{ب|''من چه گويم يك رگم هشيار نيست''|2=''وصف آن يارى كه او را يار نيست''<ref>متن كتاب، ص40</ref>}}{{پایان شعر}}.
    {{پایان شعر}}.<ref>متن كتاب، ص 40</ref>
    #در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).<ref>همان، ص61</ref>به نظر مى‌رسد اين جمله كلام نویسنده كتاب نيست و گفته كاتب نسخه خطى است.
    #در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).<ref>همان، ص 61</ref>به نظر مى‌رسد اين جمله كلام نويسنده كتاب نيست و گفته كاتب نسخه خطى است.


    == وضعيت كتاب ==
    == وضعيت كتاب ==
    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، صهفت - ده)، فهرست‌هاى فنى - شامل آيات، احاديث، كتب و اشعار -.<ref>متن كتاب، ص159 - 169</ref>و فهرست منابع.<ref>همان، ص171 - 180</ref>فراهم شده است.


    كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى براى مقدمه و متن كتاب، در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نویسنده، نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 3 و...</ref>و گاه توضيحى نسخه‌شناختى به‌صورت كلى است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 1 و...</ref>و گاه موارد اختلاف نسخه‌ها را به‌صورت جزئى مطرح كرده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص14، پاورقى 1، 2، 3، 5، 6، 7 و...</ref>و گاه معانى لغات را شرح داده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص24، پاورقى 14 و...</ref>و گاه متن آيه يا ترجمه فارسی آن را آورده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص25، پاورقى 4 و 5 و...</ref>و...


    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، ص هفت - ده)، فهرست‌هاى فنى - شامل آيات، احاديث، كتب و اشعار -..<ref>متن كتاب، ص 159 - 169</ref>و فهرست منابع.<ref>همان، ص 171 - 180</ref>فراهم شده است.
    همچنين مصحح پى‌نوشت‌هایى پژوهشى بر مطالب كتاب نوشته است.<ref>همان، ص63 - 108</ref>در برخى از اين پى‌نوشت‌ها، توضيحاتى تاريخى و رجالى است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص63، پى‌نوشت 1</ref>و برخى ديگر شرح لغات و اصطلاحات.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص81 - 82، پى‌نوشت 20 و ص82، پى‌نوشت 21. و ص83، پى‌نوشت 22 و ص98، پى‌نوشت 41 و 42 و...</ref>و بعضى ديگر توضيحاتى در مورد معانى روايات است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص93، پى‌نوشت 33</ref>و برخى تبيين معناى يكى از اصطلاحات علم حديث، مانند روايت مستفيض است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص94، پى‌نوشت 34</ref>و...
     
    كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى براى مقدمه و متن كتاب، در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نويسنده، نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 1، پاورقى 3 و...</ref>و گاه توضيحى نسخه‌شناختى به‌صورت كلى است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 1، پاورقى 1 و...</ref>و گاه موارد اختلاف نسخه‌ها را به‌صورت جزئى مطرح كرده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 14، پاورقى 1، 2، 3، 5، 6، 7 و...</ref>و گاه معانى لغات را شرح داده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 24، پاورقى 14 و...</ref>و گاه متن آيه يا ترجمه فارسى آن را آورده است.<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 25، پاورقى 4 و 5 و...</ref>و...
     
    همچنين مصحح پى‌نوشت‌هايى پژوهشى بر مطالب كتاب نوشته است.<ref>همان، ص 63 - 108</ref>در برخى از اين پى‌نوشت‌ها، توضيحاتى تاريخى و رجالى است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص 63، پى‌نوشت 1</ref>و برخى ديگر شرح لغات و اصطلاحات.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص 81 - 82، پى‌نوشت 20 و ص 82، پى‌نوشت 21. و ص 83، پى‌نوشت 22 و ص 98، پى‌نوشت 41 و 42 و...</ref>و بعضى ديگر توضيحاتى در مورد معانى روايات است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص 93، پى‌نوشت 33</ref>و برخى تبيين معناى يكى از اصطلاحات علم حديث، مانند روايت مستفيض است.<ref>مثلاً ر. ك.: همان، ص 94، پى‌نوشت 34</ref>و...


    همچنين مصحح، متن عربى را به زبان فارسى به‌صورت شيوا و مختصر ترجمه كرده است.<ref>همان، ص 109 - 155</ref>وى تصويرى از آغاز و انجام نسخه خطى كتاب حاضر را نيز آورده است.<ref>همان، ص 90 - 91</ref>همچنين شجره‌نامه خاندان دشتكى را تحت عنوان «سلسه آباء بيت دشتكى» آورده و نسب غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى را تا حضرت [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] ذكر كرده است.<ref>همان، ص سى و سه</ref>
    همچنين مصحح، متن عربى را به زبان فارسی به‌صورت شيوا و مختصر ترجمه كرده است.<ref>همان، ص109 - 155</ref>وى تصويرى از آغاز و انجام نسخه خطى كتاب حاضر را نيز آورده است.<ref>همان، ص90 - 91</ref>همچنين شجره‌نامه خاندان دشتكى را تحت عنوان «سلسه آباء بيت دشتكى» آورده و نسب غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى را تا حضرت [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] ذكر كرده است.<ref>همان، صسى و سه</ref>


    ==پانويس ==
    ==پانويس ==
    <references />
    <references/>
    == منابع مقاله ==
    ==منابع مقاله==


    مقدمه و متن كتاب.
    مقدمه و متن كتاب.




    خط ۹۸: خط ۷۳:


    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    [[العسل المصفی من تهذيب زين الفتی في شرح سورة هل أتی]]
    {{وابسته‌ها}}
     
    [[العسل المصفی من تهذيب زين‌الفتی في شرح سورة هل أتی]]
     


    == پیوندها ==


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۸

    تحفة الفتی في تفسیر سورة هل أتی
    تحفة الفتی في تفسير سورة هل أتی
    پدیدآورانبهارزاده، پروين (محقق و مصحح) دشتکی، منصور بن محمد (نویسنده)
    ناشرمرکز پژوهشی ميراث مکتوب
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1381 ش
    چاپ1
    شابک964-6781-74-8
    موضوعتفاسیر (سوره دهر) تفاسیر اهل سنت - قرن 10ق.
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏102‎‏/‎‏933‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏5‎‏ت‎‏7
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، از آثار غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى (866 - 948ق) است كه در آن، آيات هفتاد و ششمين سوره قرآن كريم را كه به نام‌هاى «انسان»، «دهر» و «هل أتى» ناميده مى‌شود، به‌صورت تفسير ترتيبى و به شيوه‌اى مختصر با گرايش فلسفى و عرفانى و تأويلى توضيح داده است.

    اين اثر پژوهشى، به زبان عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فنى كلامى، فلسفى و عرفانى نوشته شده و با تصحيح و مقدمه عالمانه سركار خانم پروين بهارزاده و همراه ترجمه‌اى شيوا به زبان فارسی و نيز تعليقات دو زبانه (عربى - فارسی) از ايشان منتشر گرديده است.

    ساختار

    اثر حاضر، از مقدمه مصحح و متن اصلى كتاب (شامل مقدمه و 26 مشرق به ترتيب آيات سى‌ويك‌گانه سوره انسان) تشكيل شده است. هرچند زبان و ادبيات مقدمه مصحح اين اثر، فارسی و متناسب با نسل معاصر، روان و زيبا است، ولى زبان متن اثر، چنين نيست و عربى قديمى و سرشار از اصطلاحات فلسفى و عرفانى است و البته تعليقات مصحح كه به‌صورت دو زبانه (عربى - فارسی) نوشته شده، چنين مشكلى ندارد و روشن و رسا است.

    مصحح از منابع قابل توجهى (169 كتاب فارسی و عربى و 5 مقاله فارسی) از آثار مهمّ انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است.

    شيوه نویسنده در اين اثر، پژوهشى است و در آن كوشيده است افزون بر نقل و بيان آراى ديگران، نقدها و نوآورى‌هاى خود را نيز شرح دهد.

    گزارش محتوا

    درباره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:

    1. مصحح در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن را معين نكرده است، چند نكته را يادآور شده است: الف)- رساله تحفة الفتى في تفسير سورة هل أتى، تفسيرى است فشرده و سرشار از اشارات فلسفى و عرفانى...؛
      ب)- نویسنده، كوشيده است تا ضمن تفسير آيات سوره انسان، علاوه بر ذكر آراء ديگر مفسران، مطالب نو و كشفيات خود را كه غالباً ً رنگ‌وبوى فلسفى و عرفانى و تأويلى دارد، در قالب جملاتى كوتاه و اشاره‌اى عرضه كند؛
      ج)- نویسنده در موارد متعدد، تفصيل مطالب را به رساله‌هاى ديگر خويش احاله كرده و درك عميق آن را به داشتن ذوقى سليم و فهمى مستقيم مشروط كرده است و.[۱]
    2. نویسنده در تفسير آيه Ra bracket.png مُتَّكِئينَ فيها عَلَى الْأَرائِكِ لا يَرَوْنَ فيها شَمْساً وَ لا زَمْهَريراً [انسان–13] La bracket.png

    چنين آورده است: «... آيه بيانگر اثبات لذات و نفى درد و رنج در بهشت است. #:«شمس»، مشقتى توأم با شوريدگى و «زمهرير»، سرما و جمودى است كه كاهلى و بى‌خبرى در پى دارند و بهشت عارى از اين دو رنج است.[۲]

    1. نویسنده در تفسير آيهRa bracket.png إِنَّ هذا كانَ لَكُمْ جَزاءً وَ كانَ سَعْيُكُمْ مَشْكُوراً [انسان–22] La bracket.png

    چنين آورده است: «مقصود آن است كه آن نعمت كه به شما عنايت شد، به ميزان تلاش و كوشش شما است؛ يعنى همه آن فعالیت‌های حسى و عقلى شما براى دستيابى به آن است و سپاس از جانب خدا به اين معنا بازمى‌گردد كه وى در دايره علم خويش اهميت و سزاوارى اينان را به آن نعمت‌هاى بخشوده، سنجيده است و الله اعلم».[۳]

    1. نویسنده مطالبش را با مناجاتى جالب به پايان برده كه سركار خانم پروين بهارزاده آن را به اين صورت زيبا ترجمه كرده است: «بارالها! اى آنكه هستى را حيات بخشيدى و اى آنكه اسير و دربند را صاحب اختيارى! بنده‌اى كه سر بر آستانت مى‌سايد و ميهمان ناخوانده خوان كرمت گشته است، اميد آن دارد كه توبه‌اش بپذيرى؛ عفو و بخششت مقصود اوست و...».[۴]
    2. نویسنده گاه از اشعار فارسی نيز براى توضيح مطالبش استفاده كرده است، مانند استشهاد به اين ابيات از مولوى:
      گر نبودى خلق، محجوب و كثيف ور نبودى حلق‌ها، تنگ و ضعيف
      در بيابان، داد معنى دادمى غير از اين، نطق دگر بگشادمى
      من چه گويم يك رگم هشيار نيستوصف آن يارى كه او را يار نيست[۵]
      .
    3. در پايان متن كتاب نوشته شده است: «قد تمّ كتابة تفسير سورة الإنسان في يوم الإثنين التاسع من شهر ربيع‌الآخر سنة تسعين و تسعمائة الهجرية» (نگارش تفسير سوره انسان در روز دوشنبه نهم ماه ربيع‌الثانى سال 990 هجرى تمام شد).[۶]به نظر مى‌رسد اين جمله كلام نویسنده كتاب نيست و گفته كاتب نسخه خطى است.

    وضعيت كتاب

    براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب (مقدمه كتاب، صهفت - ده)، فهرست‌هاى فنى - شامل آيات، احاديث، كتب و اشعار -.[۷]و فهرست منابع.[۸]فراهم شده است.

    كتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى براى مقدمه و متن كتاب، در پايان هر صفحه آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نویسنده، نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده.[۹]و گاه توضيحى نسخه‌شناختى به‌صورت كلى است.[۱۰]و گاه موارد اختلاف نسخه‌ها را به‌صورت جزئى مطرح كرده است.[۱۱]و گاه معانى لغات را شرح داده است.[۱۲]و گاه متن آيه يا ترجمه فارسی آن را آورده است.[۱۳]و...

    همچنين مصحح پى‌نوشت‌هایى پژوهشى بر مطالب كتاب نوشته است.[۱۴]در برخى از اين پى‌نوشت‌ها، توضيحاتى تاريخى و رجالى است.[۱۵]و برخى ديگر شرح لغات و اصطلاحات.[۱۶]و بعضى ديگر توضيحاتى در مورد معانى روايات است.[۱۷]و برخى تبيين معناى يكى از اصطلاحات علم حديث، مانند روايت مستفيض است.[۱۸]و...

    همچنين مصحح، متن عربى را به زبان فارسی به‌صورت شيوا و مختصر ترجمه كرده است.[۱۹]وى تصويرى از آغاز و انجام نسخه خطى كتاب حاضر را نيز آورده است.[۲۰]همچنين شجره‌نامه خاندان دشتكى را تحت عنوان «سلسه آباء بيت دشتكى» آورده و نسب غياث‌الدين منصور دشتكى شيرازى را تا حضرت اميرالمؤمنين على(ع) ذكر كرده است.[۲۱]

    پانويس

    1. ر. ك.: مقدمه مصحح، صيازده - بيست و نه
    2. متن كتاب، ص141 و مقايسه شود با: همان، ص44
    3. همان، ص148 - 149 و مقايسه شود با: همان، ص54
    4. همان، ص155
    5. متن كتاب، ص40
    6. همان، ص61
    7. متن كتاب، ص159 - 169
    8. همان، ص171 - 180
    9. به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 3 و...
    10. به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص1، پاورقى 1 و...
    11. به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص14، پاورقى 1، 2، 3، 5، 6، 7 و...
    12. به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص24، پاورقى 14 و...
    13. به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص25، پاورقى 4 و 5 و...
    14. همان، ص63 - 108
    15. مثلاً ر. ك.: همان، ص63، پى‌نوشت 1
    16. مثلاً ر. ك.: همان، ص81 - 82، پى‌نوشت 20 و ص82، پى‌نوشت 21. و ص83، پى‌نوشت 22 و ص98، پى‌نوشت 41 و 42 و...
    17. مثلاً ر. ك.: همان، ص93، پى‌نوشت 33
    18. مثلاً ر. ك.: همان، ص94، پى‌نوشت 34
    19. همان، ص109 - 155
    20. همان، ص90 - 91
    21. همان، صسى و سه

    منابع مقاله

    مقدمه و متن كتاب.


    وابسته‌ها