لامية في النحو: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'حضرت امير' به 'حضرت امير ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR15345J1.jpg | |||
| عنوان =لامیة في النحو | |||
| | | عنوان‌های دیگر =تنشر اول مره | ||
| پدیدآوران = | |||
[[آثاری، شعبان بن محمد]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[ناجی، هلال]] (محقق) | [[ناجی، هلال]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره = | ||
| موضوع = | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
| ناشر = | |||
عالم الکتب | |||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1420 ق | |||
== | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15345AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15345 | |||
| کتابخوان همراه نور =15345 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''لامية في النحو'''، اثر [[آثاری، شعبان بن محمد|زین‌الدین شعبان بن محمد قرشی آثاری موصلی]] (765-828ق)، نحوی، ادیب، شاعر و آشنای به دانش خط است. وی شافعی‌مذهب و برخی از مناصب حکومتی در مصر را عهده‌دار بود<ref>ر.ک: بوسنینه، منجی، ج1، ص24؛ مقدمه، ص5-8</ref>. موضوع این کتاب، ادبیات (نحو) است و توسط [[هلال ناجی]] تحقیق شده است. | |||
این کتاب در حقیقت، بخشی از اثر خطی متعلق به نویسنده است که در کتابخانه اوقاف موصل نگهداری می‌شود. اثر یادشده دربرگیرنده کتاب مورد بحث و کتاب دیگری تحت عنوان «كفاية الغلام في إعراب الكلام» است که الفیه‌ای از نویسنده در نحو است. حدود پنجاه صفحه از این اثر خطی به منظومه‌ای 499 بیتی در نحو اختصاص دارد که به همت محقق استخراج، تحقیق و برای نخستین بار با عنوان «لامية في النحو» عرضه شده است<ref>رک: همان، ص17-18</ref>. | |||
==ساختار== | |||
ساختار این اثر در هفت بخش تنظیم شده است. در بخش اول نویسنده به کلام، کلمه و لفظ پرداخته است. | |||
بخش دیگر اختصاص به تقسیم اسماء دارد. مرفوعات، منصوبات، مجرورات و مجزومات از مطالب دیگر کتاب است. در پایان نوسنده به حروف و ادوات پرداخته و در ضمن آن حروف جر، ابتدا، عطف، نصب، جزم و ندا و برخی دیگر از حروف را نام برده است<ref>رک: متن کتاب، ص49-52</ref>. | |||
در خاتمه کتاب، نویسنده به این مطلب اشاره کرده است که این منظومه در اصل دارای هزار بیت بوده و به جهت اختصار به حدود پانصد بیت کاهش یافته است<ref>رک: همان، ص52</ref>. | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در مقدمه محقق كتاب، اين مطالب بيان شده است: | در مقدمه محقق كتاب، اين مطالب بيان شده است: | ||
| خط ۶۰: | خط ۴۶: | ||
#يگانه نسخه‌ى خطى كتاب. | #يگانه نسخه‌ى خطى كتاب. | ||
منظومه حاضر، مجموعا در هشت باب بسيار كوتاه تنظيم شده و عناوين هر مبحث در بالاى اشعار ذكر شده است. ناظم، پيش از وارد شدن در ابواب مزبور، در ضمن بيست بيت به ستايش خدا، صلوات و سلام بر محمد(ص) و آل و اصحاب وى، تمجيد از [[امام على(ع)|حضرت امير]] (ع) و معرفى نحو و فايده آن پرداخته است. | منظومه حاضر، مجموعا در هشت باب بسيار كوتاه تنظيم شده و عناوين هر مبحث در بالاى اشعار ذكر شده است. ناظم، پيش از وارد شدن در ابواب مزبور، در ضمن بيست بيت به ستايش خدا، صلوات و سلام بر محمد(ص) و آل و اصحاب وى، تمجيد از [[امام على(ع)|حضرت امير]](ع) و معرفى نحو و فايده آن پرداخته است. | ||
ابواب هشت‌گانه كتاب به‌ترتيب عبارت است از: | ابواب هشت‌گانه كتاب به‌ترتيب عبارت است از: | ||
| خط ۷۶: | خط ۶۲: | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
فهرست مصادر و مراجع و فهرست‌هاى فنى كتاب شامل اعلام، جماعت‌ها، مواضع و اماكن و شهرها، اسماء عناوين ابواب لاميه و شعر در پايان كتاب ذكر شده است. پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از الفاظ دشوار و معرفى گويندگان اشعار تضمينى و مورد استشهاد ناظم اختصاص يافته است. | فهرست مصادر و مراجع و فهرست‌هاى فنى كتاب شامل اعلام، جماعت‌ها، مواضع و اماكن و شهرها، اسماء عناوين ابواب لاميه و شعر در پايان كتاب ذكر شده است. پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از الفاظ دشوار و معرفى گويندگان اشعار تضمينى و مورد استشهاد ناظم اختصاص يافته است. | ||
== | ==پانویس== | ||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
# مقدمه و متن کتاب. | |||
# بوسنینه، منجی، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، 1425ق، چاپ اول. | |||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[آثاری، شعبان بن محمد]] | |||
[ | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۵ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۸
| لامیة في النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آثاری، شعبان بن محمد (نویسنده) ناجی، هلال (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تنشر اول مره |
| ناشر | عالم الکتب |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
لامية في النحو، اثر زین‌الدین شعبان بن محمد قرشی آثاری موصلی (765-828ق)، نحوی، ادیب، شاعر و آشنای به دانش خط است. وی شافعی‌مذهب و برخی از مناصب حکومتی در مصر را عهده‌دار بود[۱]. موضوع این کتاب، ادبیات (نحو) است و توسط هلال ناجی تحقیق شده است.
این کتاب در حقیقت، بخشی از اثر خطی متعلق به نویسنده است که در کتابخانه اوقاف موصل نگهداری می‌شود. اثر یادشده دربرگیرنده کتاب مورد بحث و کتاب دیگری تحت عنوان «كفاية الغلام في إعراب الكلام» است که الفیه‌ای از نویسنده در نحو است. حدود پنجاه صفحه از این اثر خطی به منظومه‌ای 499 بیتی در نحو اختصاص دارد که به همت محقق استخراج، تحقیق و برای نخستین بار با عنوان «لامية في النحو» عرضه شده است[۲].
ساختار
ساختار این اثر در هفت بخش تنظیم شده است. در بخش اول نویسنده به کلام، کلمه و لفظ پرداخته است. بخش دیگر اختصاص به تقسیم اسماء دارد. مرفوعات، منصوبات، مجرورات و مجزومات از مطالب دیگر کتاب است. در پایان نوسنده به حروف و ادوات پرداخته و در ضمن آن حروف جر، ابتدا، عطف، نصب، جزم و ندا و برخی دیگر از حروف را نام برده است[۳].
در خاتمه کتاب، نویسنده به این مطلب اشاره کرده است که این منظومه در اصل دارای هزار بیت بوده و به جهت اختصار به حدود پانصد بیت کاهش یافته است[۴].
گزارش محتوا
در مقدمه محقق كتاب، اين مطالب بيان شده است:
- شرح زندگانى مؤلف؛
- تأليفات مؤلف؛
- منظومه‌هاى نحوى قبل و بعد از مؤلف؛
- يگانه نسخه‌ى خطى كتاب.
منظومه حاضر، مجموعا در هشت باب بسيار كوتاه تنظيم شده و عناوين هر مبحث در بالاى اشعار ذكر شده است. ناظم، پيش از وارد شدن در ابواب مزبور، در ضمن بيست بيت به ستايش خدا، صلوات و سلام بر محمد(ص) و آل و اصحاب وى، تمجيد از حضرت امير(ع) و معرفى نحو و فايده آن پرداخته است.
ابواب هشت‌گانه كتاب به‌ترتيب عبارت است از:
- باب لفظ و كلمه و كلام و كلم و قول: در اين باب، آنچه كلام از آن تركيب مى‌يابد، نشانه‌هاى اسم، نشانه‌هاى فعل، بيان حرف، انواع اعراب و بنا و موارد اعراب بررسى شده است.
- باب اعراب: در اين باب، اعراب رفع، نصب، جر، جزم، اعراب افعال معتل و تنوين تشريح شده است.
- باب تقسيمات اسماء: در اين باب، تقسيمات متعدد اسم، همچون تقسيم به ظاهر و مضمر و مبهم؛ تقسيم به مذكر و مؤنث؛ تقسيم به معرب و مبنى؛ تقسيم به معرفه و نكره و... مفصلا بررسى شده است.
- باب مرفوعات: در اين باب، ده اسم مرفوع كه عبارتند از فاعل؛ نايب فاعل؛ مبتدا و خبر؛ اسم افعال ناقصه؛ اسم افعال مقاربه و رجاء و شروع؛ اسم افعال مدح و ذم؛ اسم ما و لا و لات و ان شبيه به ليس؛ خبر لاى نفى جنس؛ خبر حروف مشبهه بالفعل و فعل مضارع مجرد از عوامل بررسى شده است.
- باب منصوبات: در اين باب، از مفعول‌به، متعدى، لازم، شبيه به مفعول‌به، منادى، مناداى مضاف به ياء متكلم، مرخم، مستغاث‌به، مندوب، اختصاص، تحذير و اغراء، مفعول مطلق، مفعول‌له، مفعول‌فيه، مفعول‌معه و... سخن به ميان آمده است.
- باب مجرورات: در اين باب، از توابع پنج‌گانه، تنازع در عمل، اشتغال عامل از معمول و حكايت بحث شده است.
- باب مجزومات: در اين باب از اسمايى كه عمل «إِنْ» را در شرط و جواب انجام مى‌دهند، نسب، تاريخ و وقف، سخن گفته شده است.
- باب حروف: در اين باب از حروف جر، حروف ابتداء، حروف عطف، حروف نصب، حروف جزم، حروف ندا، حروف تحضيض و توبيخ و استفتاح، حروف جواب و تصديق، حروف تنبيه، لام‌ها، حروف تنفيس و امهال، حروف تعريف، حروف نيابت، حروف عله، حروف نفى، حروف وصل و مصدر، حروف خطاب، حروف تفسير، حروف تأكيد، حروف ردع و زجر و... بحث شده است.
مؤلف، در پايان تحت عنوان «خاتمه»، در ضمن ابياتى بيان مى‌كند كه معانى مورد نظر در موضوعات نحوى در ضمن هزار بيت عرضه گرديد، ولى چون بيم آن مى‌رفت كه گفته شود شاعر براى بيان مقصود خويش، «بحر طويل» را برگزيده و سخن را در آن به درازا كشانده، ناچار معانى يادشده در پانصد بيت خلاصه گرديد.
وضعيت كتاب
فهرست مصادر و مراجع و فهرست‌هاى فنى كتاب شامل اعلام، جماعت‌ها، مواضع و اماكن و شهرها، اسماء عناوين ابواب لاميه و شعر در پايان كتاب ذكر شده است. پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از الفاظ دشوار و معرفى گويندگان اشعار تضمينى و مورد استشهاد ناظم اختصاص يافته است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بوسنینه، منجی، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، 1425ق، چاپ اول.