الرسالة الرابعة في الغيبة: تفاوت میان نسخه‌ها

الرسالة الرابعة فی الغیبة
الرسالة الرابعة فی الغیبة
پدیدآوران	مفید، محمد بن محمد (نویسنده) آل‌ جعفر، علاء (محقق)
ناشر	المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1413 ق
چاپ	1
موضوع	مفید، محمد بن محمد، 336 - 413ق. - کنگره‏‌ها مهدویت کلام شیعه امامیه - قرن 4ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏209‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ک‎‏9‎‏ ‎‏25‎.‎‏ش*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۰

برای دیگر کاربردها، الغيبة (ابهام‌زدایی) را ببینید.

الرسالة الرابعة فی الغیبة، یکى از چهار رساله مختصرى است که مرحوم شیخ مفید (بغداد، 336 - 413ق، بغداد)، در موضوع علت غیبت طولانى حضرت مهدى(عج)، به زبان عربى نوشته است.

هرچند نام پرسشگر مشخص نشده، ولى شیخ مفید او را یکى از مخالفان (سنیان) شمرده است. بحث شیخ مفید، هرچند مختصر است، ولى از نظر روشى، جامع است و با بهریرى از علم کلام، فقه و آیات و روایات و حتى تحلیل و تفسیر حوادث تاریخى پاسخى قانع‌کننده عرضه کرده است.

این اثر را آقاى علاء آل جعفر تصحیح کرده و آقاى سید محمدرضا حسینى جلالى مقدمه‌اى به زبان عربى بر آن نوشته و کنگره جهانى شیخ مفید آن را به مناسبت هزارمین سالگرد درگذشت شیخ مفید منتشر کرده است.

در مورد اثر حاضر، گفتنى است که حجم اندک آن نباید ما را از ارزش والاى آن و کیفیت محتوایش غافل سازد؛ زیرا آگاهان به تاریخ اندیشه اسلامى به‌خوبى مى‌دانند که شیخ مفید و آثار علمى‌اش تاکنون نقش بسیار سرنوشت‌سازى در تاریخ علوم اسلامى ایفا کرده و کتاب حاضر نیز همچنان جزو بهترین پاسخ‌هاى شیعه به پرسش‌هاى مبحث غیبت امام زمان(ع) است.

ساختار

کتاب حاضر در واقع رساله‌اى کم‌برگ، ولى پُربار است که به‌صورت پرسش و پاسخ فراهم شده و به‌صورت کتاب سامان‌دهى نشده است و به همین جهت ویژگى‌هاى ساختارى کتاب را نیز دارا نیست و تقسیم به بخش و فصل و درس و... نشده است. از نظر روشى مى‌توان گفت که اثر حاضر، اجتهادى و جامع است؛ یعنى شیخ مفید در آن از روش‌هاى فقهى، کلامى، حدیثى و ادبى و... و همچنین تحلیل و تفسیر وقایع تاریخى آگاهانه استفاده کرده است.

گزارش محتوا

درباره محتواى اثر حاضر، گفتنى‌ها فراوان است، از جمله:

نویسنده نوشته است: یکى از مخالفان پرسید سبب پنهان شدن و غیبت طولانى امام زمان(عج) چیست؟ آیا این عامل، عبارت از کثرت دشمنان و ترس از کشته شدن است؟ اگر چنین است، زمانه پدران ایشان بدتر بود، ولى آنان هرگز غایب و پنهان نشدند. شیخ مفید چنین پاسخ داده است: حالت امام زمان(ع) غیر از وضعیت پدران ایشان(ع) است و همین اختلاف باعث آن شده است که ایشان در این زمان پنهان شود و روزگارى نیز ظاهر گردد و همین روشن مى‌کند که ادعاى دشمن صحیح نیست. توضیح مطلب این است که حضرت مهدى موعود(عج) مکلف است که در هنگام ظهور، قیام مسلحانه (با شمشیر) کند، ولى هیچ‌کدام از پدرانش(ع) موظف به چنین وظیفه‌اى نبودند. او وقتى که ظاهر شود مُلزَم به ترک تقیه است، ولى دیگران چنین نیستند. امامان پیشین(ع) تقیه مى‌کردند و با دشمنان رفت‌وآمد داشتند و... وقتى مورد سؤال قرار مى‌گرفتند، به امامى اشاره مى‌کردند که در آخر الزمان خواهد آمد و خداوند به‌وسیله او غم‌ها را برطرف مى‌سازد و امت اسلام را به‌وسیله او زنده و هدایت مى‌کند و در هنگام ظهور براى او تقیه روا نیست و فرشتگان نام او را در آسمان فریاد مى‌زنند و جبرئیل و میکائیل مردمان را به بیعت با او فرامى‌خوانند و.^[۱]
نویسنده، تأکید کرده است: چون عصمت امام زمان(عج) ثابت است پس باید استتار هم بکند تا به‌صورت یقینى بداند که یارانش فراهم مى‌شوند و مصلحت عمومى در ظهور مسلحانه او قرار مى‌گیرد و مى‌تواند حدود را اقامه کند و احکام شرع را حاکم سازد.^[۲]
نویسنده از تحلیل و تفسیر حوادث تاریخى نیز استفاده کرده و چنین نوشته و از مخاطب بحث پرسیده است: پیامبر(ص) در دوره سیزده ساله‌اى که در مکه بود و مردم را به‌سوى خدا دعوت مى‌کرد، باآنکه قریش اصحاب پیامر(ص) را شکنجه مى‌دادند و شهید مى‌کردند و...، آیا پیامبر(ص) اجازه استفاده از شمشیر را به یارانش داد؟!... شیخ مفید با ذکر حوادثى چون محاصره اقتصادى و اجتماعى در شعب ابى‌طالب(ع) و واقعه لیلة المبیت و هجرت به مدینه و صلح حدیبیه و... پرسش‌هایى افزوده است: چرا پیامبر(ص) در مکه نجنگید و بر آن همه آزار و اذیت صبر کرد و یارانش را از جهاد برحذر داشت، درحالى‌که آنان جانشان را در راه نصرت اسلام فدا مى‌کردند؟! چه چیزى او را واداشت که از نجاشى کمک بگیرد و یارانش را از مکه به حبشه بفرستد؟! چرا رسول‌خدا(ص) در حدیبیه صلح کرد؟! و... شما چه پاسخى براى اختلاف رفتار پیامبر(ص) در این حوادث و رفتار ایشان در غزوات دارید؟! پاسخ ما در مورد اختلاف عملکرد حضرت مهدى موعود(عج) با پدران بزرگوارش(ع)، عبارت از همان پاسخ است.^[۳]

وضعیت کتاب

با توجه به آنکه این رساله در قالب پرسش و پاسخ نوشته شده و ساختار کتابى ندارد و حجمش نیز اندک است، براى آن، فهرست مطالب و همچنین فهرست منابع و فهرست‌هاى فنى (آیات، روایات، اعلام، امکنه و...) فراهم نشده است.

مصحح محترم، تصاویرى از آغاز و انجام نسخه خطى اثر حاضر را آورده است که در کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى در قم موجود است.^[۴]مصحح محترم در مواردى پاورقى‌هایى نوشته است و گاه لغتى را بر اساس کتاب «لسان العرب» معنا کرده.^[۵]و گاه نسخه‌بدل عبارتى را آورده.^[۶]و گاهى توضیحى تاریخى و تفسیرى با ذکر منبع بحث و نام کتاب و جلد و صفحه مورد نظر نوشته است.^[۷]

پانويس

↑ متن کتاب، ص11 - 12
↑ ر.ک: همان، ص13
↑ ر.ک: همان، ص13 - 16
↑ همان، ص9 - 10
↑ ر.ک: متن کتاب، ص14، پاورقى 1
↑ ر.ک: همان، ص14، پاورقى 2
↑ ر.ک: همان، ص14، پاورقى 3 و ص15، پاورقى 4

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد

[1] متن کتاب، ص11 - 12

[2] ر.ک: همان، ص13

[3] ر.ک: همان، ص13 - 16

[4] همان، ص9 - 10

[5] ر.ک: متن کتاب، ص14، پاورقى 1

[6] ر.ک: همان، ص14، پاورقى 2

[7] ر.ک: همان، ص14، پاورقى 3 و ص15، پاورقى 4

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR37036J1.jpg|بندانگشتی|الرسالة الرابعة في الغیبة]]
+| تصویر =NUR37036J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =الرسالة الرابعة فی الغیبة
-|+ |
+| عنوان‌های دیگر =
-|-
+| پدیدآوران =
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|الرسالة الرابعة في الغیبة
+[[مفید، محمد بن محمد]] (نویسنده)
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|
-|-
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[مفید، محمد بن محمد]] (نويسنده)
-[[آل‌جعفر، علاء]] (محقق)
+[[آل‌ جعفر، علاء]] (محقق)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏209‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ک‎‏9‎‏ ‎‏25‎.‎‏ش*
-|data-type='language'|عربی
+| موضوع =
-|-
+مفید، محمد بن محمد، 336 - 413ق. - کنگره‏‌ها
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏209‎‏/‎‏7‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ک‎‏9‎‏ ‎‏25‎‏.‎‏ش*
-|-
-|موضوع
-|data-type='subject'|مفید، محمد بن محمد، 336 - 413ق. - کنگره‏ها
 مهدویت
 کلام شیعه امامیه - قرن 4ق.
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید
-|data-type='publisher'|المؤتمر العالمي لألفية الشيخ المفيد
+| مکان نشر =قم - ایران
-|-
+| سال نشر = 1413 ق
-|مکان نشر
-|data-type='publishPlace'|قم - ایران
-|-
-|سال نشر
-|data-type='publishYear'|401 هـ.ش یا 413 هـ.ق یا 1022 م
-|-class='articleCode'
-|کد اتوماسیون
-|data-type='automationCode'|37036
-|}
-</div>
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE37036AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
+| تعداد جلد =1
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =37036
+| کتابخوان همراه نور =37036
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
-== معرفى اجمالى ==
+{{کاربردهای دیگر|الغيبة (ابهام‌زدایی)}}
+'''الرسالة الرابعة فی الغیبة'''، یکى از چهار رساله مختصرى است که مرحوم [[شیخ مفید]] (بغداد، 336 - 413ق، بغداد)، در موضوع علت غیبت طولانى حضرت مهدى(عج)، به زبان عربى نوشته است.
+هرچند نام پرسشگر مشخص نشده، ولى [[شیخ مفید]] او را یکى از مخالفان (سنیان) شمرده است. بحث [[شیخ مفید]]، هرچند مختصر است، ولى از نظر روشى، جامع است و با بهریرى از علم کلام، فقه و آیات و روایات و حتى تحلیل و تفسیر حوادث تاریخى پاسخى قانع‌کننده عرضه کرده است.
-«الرسالة الرابعة في الغيبة»، يكى از چهار رساله مختصرى است كه مرحوم [[[[شيخ مفيد]]]] (بغداد، 336 - 413ق، بغداد)، در موضوع علت غيبت طولانى حضرت مهدى(عج)، به زبان عربى نوشته است.
+این اثر را آقاى علاء آل جعفر تصحیح کرده و آقاى سید محمدرضا حسینى جلالى مقدمه‌اى به زبان عربى بر آن نوشته و کنگره جهانى [[شیخ مفید]] آن را به مناسبت هزارمین سالگرد درگذشت [[شیخ مفید]] منتشر کرده است.
-هرچند نام پرسشگر مشخص نشده، ولى [[[[شيخ مفيد]]]] او را يكى از مخالفان (سنيان) شمرده است. بحث [[[[شيخ مفيد]]]]، هرچند مختصر است، ولى از نظر روشى، جامع است و با بهره‌گيرى از علم كلام، فقه و آيات و روايات و حتى تحليل و تفسير حوادث تاريخى پاسخى قانع‌كننده عرضه كرده است.
+در مورد اثر حاضر، گفتنى است که حجم اندک آن نباید ما را از ارزش والاى آن و کیفیت محتوایش غافل سازد؛ زیرا آگاهان به تاریخ اندیشه اسلامى به‌خوبى مى‌دانند که [[شیخ مفید]] و آثار علمى‌اش تاکنون نقش بسیار سرنوشت‌سازى در تاریخ علوم اسلامى ایفا کرده و کتاب حاضر نیز همچنان جزو بهترین پاسخ‌هاى شیعه به پرسش‌هاى مبحث غیبت امام زمان(ع) است.
-اين اثر را آقاى علاء آل جعفر تصحيح كرده و آقاى سيد محمدرضا حسينى جلالى مقدمه‌اى به زبان عربى بر آن نوشته و كنگره جهانى [[[[شيخ مفيد]]]] آن را به مناسبت هزارمين سالگرد درگذشت [[[[شيخ مفيد]]]] منتشر كرده است.
+==ساختار==
+کتاب حاضر در واقع رساله‌اى کم‌برگ، ولى پُربار است که به‌صورت پرسش و پاسخ فراهم شده و به‌صورت کتاب سامان‌دهى نشده است و به همین جهت ویژگى‌هاى ساختارى کتاب را نیز دارا نیست و تقسیم به بخش و فصل و درس و... نشده است. از نظر روشى مى‌توان گفت که اثر حاضر، اجتهادى و جامع است؛ یعنى [[شیخ مفید]] در آن از روش‌هاى فقهى، کلامى، حدیثى و ادبى و... و همچنین تحلیل و تفسیر وقایع تاریخى آگاهانه استفاده کرده است.
-در مورد اثر حاضر، گفتنى است كه حجم اندك آن نبايد ما را از ارزش والاى آن و كيفيت محتوايش غافل سازد؛ زيرا آگاهان به تاريخ انديشه اسلامى به‌خوبى مى‌دانند كه [[[[شيخ مفيد]]]] و آثار علمى‌اش تاكنون نقش بسيار سرنوشت‌سازى در تاريخ علوم اسلامى ايفا كرده و كتاب حاضر نيز همچنان جزو بهترين پاسخ‌هاى شيعه به پرسش‌هاى مبحث غيبت امام زمان(ع) است.
+==گزارش محتوا==
+درباره محتواى اثر حاضر، گفتنى‌ها فراوان است، از جمله:
-== ساختار ==
+#نویسنده نوشته است: یکى از مخالفان پرسید سبب پنهان شدن و غیبت طولانى امام زمان(عج) چیست؟ آیا این عامل، عبارت از کثرت دشمنان و ترس از کشته شدن است؟ اگر چنین است، زمانه پدران ایشان بدتر بود، ولى آنان هرگز غایب و پنهان نشدند. [[شیخ مفید]] چنین پاسخ داده است: حالت امام زمان(ع) غیر از وضعیت پدران ایشان(ع) است و همین اختلاف باعث آن شده است که ایشان در این زمان پنهان شود و روزگارى نیز ظاهر گردد و همین روشن مى‌کند که ادعاى دشمن صحیح نیست. توضیح مطلب این است که حضرت مهدى موعود(عج) مکلف است که در هنگام ظهور، قیام مسلحانه (با شمشیر) کند، ولى هیچ‌کدام از پدرانش(ع) موظف به چنین وظیفه‌اى نبودند. او وقتى که ظاهر شود مُلزَم به ترک تقیه است، ولى دیگران چنین نیستند. امامان پیشین(ع) تقیه مى‌کردند و با دشمنان رفت‌وآمد داشتند و... وقتى مورد سؤال قرار مى‌گرفتند، به امامى اشاره مى‌کردند که در آخر الزمان خواهد آمد و خداوند به‌وسیله او غم‌ها را برطرف مى‌سازد و امت اسلام را به‌وسیله او زنده و هدایت مى‌کند و در هنگام ظهور براى او تقیه روا نیست و فرشتگان نام او را در آسمان فریاد مى‌زنند و جبرئیل و میکائیل مردمان را به بیعت با او فرامى‌خوانند و.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/11 متن کتاب، ص11 - 12]</ref>
+#نویسنده، تأکید کرده است: چون عصمت امام زمان(عج) ثابت است پس باید استتار هم بکند تا به‌صورت یقینى بداند که یارانش فراهم مى‌شوند و مصلحت عمومى در ظهور مسلحانه او قرار مى‌گیرد و مى‌تواند حدود را اقامه کند و احکام شرع را حاکم سازد.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/13 ر.ک: همان، ص13]</ref>
+#نویسنده از تحلیل و تفسیر حوادث تاریخى نیز استفاده کرده و چنین نوشته و از مخاطب بحث پرسیده است: پیامبر(ص) در دوره سیزده ساله‌اى که در مکه بود و مردم را به‌سوى خدا دعوت مى‌کرد، باآنکه قریش اصحاب پیامر(ص) را شکنجه مى‌دادند و شهید مى‌کردند و...، آیا پیامبر(ص) اجازه استفاده از شمشیر را به یارانش داد؟!... [[شیخ مفید]] با ذکر حوادثى چون محاصره اقتصادى و اجتماعى در شعب ابى‌طالب(ع) و واقعه لیلة المبیت و هجرت به مدینه و صلح حدیبیه و... پرسش‌هایى افزوده است: چرا پیامبر(ص) در مکه نجنگید و بر آن همه آزار و اذیت صبر کرد و یارانش را از جهاد برحذر داشت، درحالى‌که آنان جانشان را در راه نصرت اسلام فدا مى‌کردند؟! چه چیزى او را واداشت که از [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] کمک بگیرد و یارانش را از مکه به حبشه بفرستد؟! چرا رسول‌خدا(ص) در حدیبیه صلح کرد؟! و... شما چه پاسخى براى اختلاف رفتار پیامبر(ص) در این حوادث و رفتار ایشان در غزوات دارید؟! پاسخ ما در مورد اختلاف عملکرد حضرت مهدى موعود(عج) با پدران بزرگوارش(ع)، عبارت از همان پاسخ است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/13 ر.ک: همان، ص13 - 16]</ref>
+==وضعیت کتاب==
-كتاب حاضر در واقع رساله‌اى كم‌برگ، ولى پُربار است كه به‌صورت پرسش و پاسخ فراهم شده و به‌صورت كتاب سامان‌دهى نشده است و به همين جهت ويژگى‌هاى ساختارى كتاب را نيز دارا نيست و تقسيم به بخش و فصل و درس و... نشده است. از نظر روشى مى‌توان گفت كه اثر حاضر، اجتهادى و جامع است؛ يعنى [[[[شيخ مفيد]]]] در آن از روش‌هاى فقهى، كلامى، حديثى و ادبى و... و همچنين تحليل و تفسير وقايع تاريخى آگاهانه استفاده كرده است.
+با توجه به آنکه این رساله در قالب پرسش و پاسخ نوشته شده و ساختار کتابى ندارد و حجمش نیز اندک است، براى آن، فهرست مطالب و همچنین فهرست منابع و فهرست‌هاى فنى (آیات، روایات، اعلام، امکنه و...) فراهم نشده است.
-== گزارش محتوا ==
+مصحح محترم، تصاویرى از آغاز و انجام نسخه خطى اثر حاضر را آورده است که در کتابخانه آیت‌الله مرعشى نجفى در قم موجود است.<ref>همان، ص9 - 10</ref>مصحح محترم در مواردى پاورقى‌هایى نوشته است و گاه لغتى را بر اساس کتاب «[[لسان العرب]]» معنا کرده.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص14، پاورقى 1</ref>و گاه نسخه‌بدل عبارتى را آورده.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/14 ر.ک: همان، ص14، پاورقى 2]</ref>و گاهى توضیحى تاریخى و تفسیرى با ذکر منبع بحث و نام کتاب و جلد و صفحه مورد نظر نوشته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/14 ر.ک: همان، ص14، پاورقى 3] و [https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/22448/1/15 ص15، پاورقى 4]</ref>
+==پانويس ==
+<references/>
+==منابع مقاله==
-در باره محتواى اثر حاضر، گفتنى‌ها فراوان است، از جمله:
+مقدمه و متن کتاب.
-. نويسنده نوشته است: يكى از مخالفان پرسيد سبب پنهان شدن و غيبت طولانى امام زمان (عج) چيست؟ آيا اين عامل، عبارت از كثرت دشمنان و ترس از كشته شدن است؟ اگر چنين است، زمانه پدران ايشان بدتر بود، ولى آنان هرگز غايب و پنهان نشدند. [[[[شيخ مفيد]]]] چنين پاسخ داده است: حالت امام زمان(ع) غير از وضعيت پدران ايشان (ع) است و همين اختلاف باعث آن شده است كه ايشان در اين زمان پنهان شود و روزگارى نيز ظاهر گردد و همين روشن مى‌كند كه ادعاى دشمن صحيح نيست. توضيح مطلب اين است كه حضرت مهدى موعود(عج) مكلف است كه در هنگام ظهور، قيام مسلحانه (با شمشير) كند، ولى هيچ‌كدام از پدرانش(ع) موظف به چنين وظيفه‌اى نبودند. او وقتى كه ظاهر شود مُلزَم به ترك تقيه است، ولى ديگران چنين نيستند. امامان پيشين(ع) تقيه مى‌كردند و با دشمنان رفت‌وآمد داشتند و... وقتى مورد سؤال قرار مى‌گرفتند، به امامى اشاره مى‌كردند كه در آخر الزمان خواهد آمد و خداوند به‌وسيله او غم‌ها را برطرف مى‌سازد و امت اسلام را به‌وسيله او زنده و هدايت مى‌كند و در هنگام ظهور براى او تقيه روا نيست و فرشتگان نام او را در آسمان فرياد مى‌زنند و جبرئيل و ميكائيل مردمان را به بيعت با او فرامى‌خوانند و... (متن كتاب، ص11 - 12).
+{{شیخ مفید}}
-. نويسنده، تأكيد كرده است: چون عصمت امام زمان(عج) ثابت است پس بايد استتار هم بكند تا به‌صورت يقينى بداند كه يارانش فراهم مى‌شوند و مصلحت عمومى در ظهور مسلحانه او قرار مى‌گيرد و مى‌تواند حدود را اقامه كند و احكام شرع را حاكم سازد... (ر.ك: همان، ص13).
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-. نويسنده از تحليل و تفسير حوادث تاريخى نيز استفاده كرده و چنين نوشته و از مخاطب بحث پرسيده است: پيامبر(ص) در دوره سيزده ساله‌اى كه در مكه بود و مردم را به‌سوى خدا دعوت مى‌كرد، باآنكه قريش اصحاب پيامر(ص) را شكنجه مى‌دادند و شهيد مى‌كردند و...، آيا پيامبر(ص) اجازه استفاده از شمشير را به يارانش داد؟! ... [[[[شيخ مفيد]]]] با ذكر حوادثى چون محاصره اقتصادى و اجتماعى در شعب ابى‌طالب(ع) و واقعه ليلة المبيت و هجرت به مدينه و صلح حديبيه و... پرسش‌هايى افزوده است: چرا پيامبر(ص) در مكه نجنگيد و بر آن همه آزار و اذيت صبر كرد و يارانش را از جهاد برحذر داشت، درحالى‌كه آنان جانشان را در راه نصرت اسلام فدا مى‌كردند؟! چه چيزى او را واداشت كه از نجاشى كمك بگيرد و يارانش را از مكه به حبشه بفرستد؟! چرا رسول‌خدا(ص) در حديبيه صلح كرد؟! و... شما چه پاسخى براى اختلاف رفتار پيامبر(ص) در اين حوادث و رفتار ايشان در غزوات داريد؟! پاسخ ما در مورد اختلاف عملكرد حضرت مهدى موعود(عج) با پدران بزرگوارش(ع)، عبارت از همان پاسخ است (ر.ك: همان، ص13 - 16).
-== وضعيت كتاب ==
+[[سلسلة مؤلفات الشيخ المفيد]]
-با توجه به آنكه اين رساله در قالب پرسش و پاسخ نوشته شده و ساختار كتابى ندارد و حجمش نيز اندك است، براى آن، فهرست مطالب و همچنين فهرست منابع و فهرست‌هاى فنى (آيات، روايات، اعلام، امكنه و...) فراهم نشده است.
-مصحح محترم، تصاويرى از آغاز و انجام نسخه خطى اثر حاضر را آورده است كه در كتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفى در قم موجود است (همان، ص9 - 10). مصحح محترم در مواردى پاورقى‌هايى نوشته است و گاه لغتى را بر اساس كتاب «لسان العرب» معنا كرده (ر.ك: متن كتاب، ص14، پاورقى 1) و گاه نسخه‌بدل عبارتى را آورده (ر.ك: همان، ص14، پاورقى 2) و گاهى توضيحى تاريخى و تفسيرى با ذكر منبع بحث و نام كتاب و جلد و صفحه مورد نظر نوشته است (ر.ك: همان، ص14، پاورقى 3 و ص15، پاورقى 4).
-== منابع مقاله ==
-مقدمه و متن كتاب.
-== وابسته‌ها ==
-[[سلسلة مؤلفات الشیخ المفید]]
-== پیوندها ==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/22448 مطالعه کتاب الرسالة الرابعة في الغیبة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
 [[رده:کلام و عقاید]]
 [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]]
+[[رده:امام مهدی(عج)]]