تأويل مشكل القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
|||
| (۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR01954J1.jpg | |||
| عنوان =تأویل مشکل القرآن | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[شمس‌الدین، ابراهیم]] (محقق) | |||
| | |||
| | |||
[[ | [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 91/9 /الف2ت2 | ||
| موضوع = | |||
تاویل | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
تفسیر - غرائب | تفسیر - غرائب | ||
قرآن - | قرآن - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها | ||
قرآن - علوم قرآنی | قرآن - علوم قرآنی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1423 ق یا 2002 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01954AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =01954 | |||
| کتابخوان همراه نور =01954 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''تأويل مشكل القرآن'''، تأليف [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|عبدالله بن مسلم بن قتيبه دينورى]] (متوفى 276ق)، به زبان عربى است كه با تحقيق و حواشى ابراهیم شمس‌الدين منتشر شده است. | |||
==ساختار== | |||
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، شرح حال مؤلف، مقدمه مؤلف و 15 باب است. 11 باب اول كتاب فاقد بخش‌بندى خاصى است. باب دوازدهم بر طبق سوره‌هاى قرآن كريم دسته‌بندى شده است. در سه باب ديگر نيز بر طبق عناوين الفاظ يا حروف مى‌توان به مطلب مورد نظر دست يافت. | كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، شرح حال مؤلف، مقدمه مؤلف و 15 باب است. 11 باب اول كتاب فاقد بخش‌بندى خاصى است. باب دوازدهم بر طبق سوره‌هاى قرآن كريم دسته‌بندى شده است. در سه باب ديگر نيز بر طبق عناوين الفاظ يا حروف مى‌توان به مطلب مورد نظر دست يافت. | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
كتاب حاضر يكى از تأليفاتى است كه به جهت آشنايى هرچه بيشتر با زيبايى‌ها و ظرافت‌هاى قرآن كريم تدوين شده است. به اعتقاد [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] تنها كسانى مى‌توانند از قرآن بهره كافى را ببرند كه بر اساليب متنوع زبان عرب مسلط باشند و بتوانند عبارات قرآن كريم را به‌درستى دريابند. او در اين باره مى‌گويد: «براى عامه مردم كه تنها به لفظ و دلالت ظاهرى توجه دارند، بسيارى از ظرافت‌هاى معنوى قرآن پوشيده است و قرآن از زيبايى و استحكامى برخوردار است كه جز بر اهل ذوق و ارباب بصيرت بر ديگران مخفى است و به همين جهت فقط كسانى كه از علوم كافى بهره‌مند باشند و اساليب متنوع عرب را بشناسند مى‌توانند فضل آن را دريابند».<ref>ابراهیم انيس، ص161</ref> | |||
كتاب حاضر يكى از تأليفاتى است كه به جهت آشنايى هرچه بيشتر با زيبايى‌ها و ظرافت‌هاى قرآن كريم تدوين شده است. به اعتقاد [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] تنها كسانى مى‌توانند از قرآن بهره كافى را ببرند كه بر اساليب متنوع زبان عرب مسلط باشند و بتوانند عبارات قرآن كريم را به‌درستى دريابند. او در اين باره مى‌گويد: «براى عامه مردم كه تنها به لفظ و دلالت ظاهرى توجه دارند، بسيارى از ظرافت‌هاى معنوى قرآن پوشيده است و قرآن از زيبايى و استحكامى برخوردار است كه جز بر اهل ذوق و ارباب بصيرت بر ديگران مخفى است و به همين جهت فقط كسانى كه از علوم كافى بهره‌مند باشند و اساليب متنوع عرب را بشناسند مى‌توانند فضل آن را دريابند» | |||
[[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] درباره آيه '''«و جعلنا نومكم سباتا»''' | [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] درباره آيه'''«و جعلنا نومكم سباتا»'''.<ref>نبأ /9</ref>مى‌گويد: منظور از «سبات»، خواب نيست، بلكه به معناى «راحتى» است؛ يعنى «ما خواب را مايه آرامش جسمتان قرار داديم» و درباره استعاره‌اى كه در اين آيه:'''«أ و من كان ميتا فأحييناه و جعلنا له نوراً يمشي به في الناس»'''.<ref>انعام/ 122</ref>به كار رفته است، مى‌گويد: منظور از «ميت»، كافر است... و در [باره] كنايه‌اى كه در آيه'''«و ثيابك فطهر»'''.<ref>مدثر/4</ref>؛ «جامه‌ات را پاکيزه گردان» نهفته است، مى‌گويد: منظور از «ثياب» آن چيزى است كه لباس دربردارنده آن مى‌باشد؛ يعنى نفس انسان.<ref>همان</ref> | ||
به اعتقاد [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] يكى از اسلوب‌هاى قرآن، اسلوب استفهام است كه گاهى منظور از استفهام، تقرير است، مثل: '''«أ أنت قلت للناس | به اعتقاد [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] يكى از اسلوب‌هاى قرآن، اسلوب استفهام است كه گاهى منظور از استفهام، تقرير است، مثل:'''«أ أنت قلت للناس اتخذونیو أمي إلهين من دون الله»'''.<ref>مائده /116</ref>و گاهى تعجب مثل:'''«عمّ يتسائلون عن النبإ العظيم»'''.<ref>نبأ/ 1</ref>و گاهى توبيخ مثل:'''«أ تأتون الذكران من العالمين»'''.<ref>شعراء/ 165</ref>..<ref>همان</ref> | ||
نویسنده، باب اول كتاب را با اين عبارات آغاز كرده است كه تنها كسى مى‌تواند به فضل و عظمت قرآن پى برد كه به زبان عرب و مذاهب آن و ويژگى‌هایى كه خداوند به اين لغت اختصاص داده احاطه داشته باشد. وى ادامه مى‌دهد كه خداوند براى هر پيامبرى معجزه‌اى قرار داده است و معجزه پيامبر اسلام كتابى است كه اگر جن و انس جمع شوند كه مانند آن را بياورند نخواهند توانست. وى سپس به بيان ويژگى 28 حرف زبان عربى و مخارج آن و... پرداخته است. | |||
در باب دوم كتاب، وجوه قرائات بررسى شده است. [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] مى‌نويسد: «وجوه اختلاف قرائات را هفت وجه يافتم: | در باب دوم كتاب، وجوه قرائات بررسى شده است. [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] مى‌نويسد: «وجوه اختلاف قرائات را هفت وجه يافتم: | ||
#اختلاف در حركات كلمه بدون اينكه در معنى و صورت و شكل آن تغييرى ايجاد كند مانند '''«هؤلاء بناتي هن أطهر لكم»''' | #اختلاف در حركات كلمه بدون اينكه در معنى و صورت و شكل آن تغييرى ايجاد كند مانند'''«هؤلاء بناتي هن أطهر لكم»'''.<ref>هود/ 78</ref>كه «أطهر» به ضم و فتح راء خوانده شده است. | ||
#اختلاف در اعراب كلمه كه تغييرى در معنى ايجاد كند، لكن صورت و شكل كلمه محفوظ بماند، مانند آيه: '''«ربنا باعد بين أسفارنا''' | #اختلاف در اعراب كلمه كه تغييرى در معنى ايجاد كند، لكن صورت و شكل كلمه محفوظ بماند، مانند آيه:'''«ربنا باعد بين أسفارنا'''.<ref>سبأ/ 19</ref>كه «باعَدَ» هم ذكر شده است.<ref>متن كتاب، ص31</ref> | ||
از ديگر ابواب كتاب، باب حذف و اختصار است كه در آن ديدگاه‌هاى [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] پيرامون ساختار موارد حذف در قرآن عنوان شده است | از ديگر ابواب كتاب، باب حذف و اختصار است كه در آن ديدگاه‌هاى [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] پيرامون ساختار موارد حذف در قرآن عنوان شده است.<ref>ص 133</ref> | ||
به نظر مى‌رسد كه [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] به‌جاى تفكيك حذف از اختصار مى‌كوشد در كنار حذف، از دومين نوع ايجاز (اختصار) سخن گويد. هرچند وى در اشاره به آن از اصطلاح تخصصى استفاده نمى‌كند، اما به‌يقين مى‌دانيم منظور وى از آن، قصر است. هرچند صاحب «[[تأويل مشكل القرآن]]»، مسئله ايجاز القرآن را - كه البته به‌جاى آن از اصطلاح فضل القرآن استفاده مى‌كند - مفصلاً و به‌طور نظام‌يافته طرح و شرح نكرده است، على‌رغم اين نكته‌ها بايد اذعان داشت كه بسيارى از آرا و انديشه‌هاى وى در باب ايجاز قرآن، بعدها توسط ديگران طرح و شرح شده‌اند | به نظر مى‌رسد كه [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]] به‌جاى تفكيك حذف از اختصار مى‌كوشد در كنار حذف، از دومين نوع ايجاز (اختصار) سخن گويد. هرچند وى در اشاره به آن از اصطلاح تخصصى استفاده نمى‌كند، اما به‌يقين مى‌دانيم منظور وى از آن، قصر است. هرچند صاحب «[[تأويل مشكل القرآن]]»، مسئله ايجاز القرآن را - كه البته به‌جاى آن از اصطلاح فضل القرآن استفاده مى‌كند - مفصلاً و به‌طور نظام‌يافته طرح و شرح نكرده است، على‌رغم اين نكته‌ها بايد اذعان داشت كه بسيارى از آرا و انديشه‌هاى وى در باب ايجاز قرآن، بعدها توسط ديگران طرح و شرح شده‌اند.<ref>يوسف رحمان، ص18</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
محقق كتاب در پاورقى، لغات دشوار را شرح، اعلام را معرفى و برخى توضيحات پيرامون اشعار ارائه نموده است. استخراج آيات، احاديث، شواهد شعرى و امثال از ديگر كارهاى محقق كتاب است كه پس از متن كتاب آمده است. فهرست مطالب نيز در انتهاى كتاب ذكر شده است. | محقق كتاب در پاورقى، لغات دشوار را شرح، اعلام را معرفى و برخى توضيحات پيرامون اشعار ارائه نموده است. استخراج آيات، احاديث، شواهد شعرى و امثال از ديگر كارهاى محقق كتاب است كه پس از متن كتاب آمده است. فهرست مطالب نيز در انتهاى كتاب ذكر شده است. | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن كتاب. | #مقدمه و متن كتاب. | ||
#[[تأويل مشكل القرآن]] [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، نوشته يوسف رحمان، ترجمه و تلخيص مرتضى رزم‌آرا، مجله گلستان قرآن، دوره دوم، شماره 118. | #[[تأويل مشكل القرآن]] [[ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم|ابن قتيبه]]، نوشته يوسف رحمان، ترجمه و تلخيص مرتضى رزم‌آرا، مجله گلستان قرآن، دوره دوم، شماره 118. | ||
#مشكل ترجمه متون دينى، نوشته | #مشكل ترجمه متون دينى، نوشته ابراهیم انيس، ترجمه سيد حسین سيدى، كيهان انديشه، بهمن و اسفند 1371، شماره 46. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ترجمه تأويل مشكل القرآن]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: تفسیر]] | [[رده: تفسیر]] | ||
[[رده:علم تفسیر]] | [[رده:علم تفسیر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۴۵
| تأویل مشکل القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شمس‌الدین، ابراهیم (محقق) ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (نویسنده) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1423 ق یا 2002 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تاویل
تفسیر - غرائب قرآن - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها قرآن - علوم قرآنی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 91/9 /الف2ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تأويل مشكل القرآن، تأليف عبدالله بن مسلم بن قتيبه دينورى (متوفى 276ق)، به زبان عربى است كه با تحقيق و حواشى ابراهیم شمس‌الدين منتشر شده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه محقق، شرح حال مؤلف، مقدمه مؤلف و 15 باب است. 11 باب اول كتاب فاقد بخش‌بندى خاصى است. باب دوازدهم بر طبق سوره‌هاى قرآن كريم دسته‌بندى شده است. در سه باب ديگر نيز بر طبق عناوين الفاظ يا حروف مى‌توان به مطلب مورد نظر دست يافت.
گزارش محتوا
كتاب حاضر يكى از تأليفاتى است كه به جهت آشنايى هرچه بيشتر با زيبايى‌ها و ظرافت‌هاى قرآن كريم تدوين شده است. به اعتقاد ابن قتيبه تنها كسانى مى‌توانند از قرآن بهره كافى را ببرند كه بر اساليب متنوع زبان عرب مسلط باشند و بتوانند عبارات قرآن كريم را به‌درستى دريابند. او در اين باره مى‌گويد: «براى عامه مردم كه تنها به لفظ و دلالت ظاهرى توجه دارند، بسيارى از ظرافت‌هاى معنوى قرآن پوشيده است و قرآن از زيبايى و استحكامى برخوردار است كه جز بر اهل ذوق و ارباب بصيرت بر ديگران مخفى است و به همين جهت فقط كسانى كه از علوم كافى بهره‌مند باشند و اساليب متنوع عرب را بشناسند مى‌توانند فضل آن را دريابند».[۱]
ابن قتيبه درباره آيه«و جعلنا نومكم سباتا».[۲]مى‌گويد: منظور از «سبات»، خواب نيست، بلكه به معناى «راحتى» است؛ يعنى «ما خواب را مايه آرامش جسمتان قرار داديم» و درباره استعاره‌اى كه در اين آيه:«أ و من كان ميتا فأحييناه و جعلنا له نوراً يمشي به في الناس».[۳]به كار رفته است، مى‌گويد: منظور از «ميت»، كافر است... و در [باره] كنايه‌اى كه در آيه«و ثيابك فطهر».[۴]؛ «جامه‌ات را پاکيزه گردان» نهفته است، مى‌گويد: منظور از «ثياب» آن چيزى است كه لباس دربردارنده آن مى‌باشد؛ يعنى نفس انسان.[۵]
به اعتقاد ابن قتيبه يكى از اسلوب‌هاى قرآن، اسلوب استفهام است كه گاهى منظور از استفهام، تقرير است، مثل:«أ أنت قلت للناس اتخذونیو أمي إلهين من دون الله».[۶]و گاهى تعجب مثل:«عمّ يتسائلون عن النبإ العظيم».[۷]و گاهى توبيخ مثل:«أ تأتون الذكران من العالمين».[۸]..[۹]
نویسنده، باب اول كتاب را با اين عبارات آغاز كرده است كه تنها كسى مى‌تواند به فضل و عظمت قرآن پى برد كه به زبان عرب و مذاهب آن و ويژگى‌هایى كه خداوند به اين لغت اختصاص داده احاطه داشته باشد. وى ادامه مى‌دهد كه خداوند براى هر پيامبرى معجزه‌اى قرار داده است و معجزه پيامبر اسلام كتابى است كه اگر جن و انس جمع شوند كه مانند آن را بياورند نخواهند توانست. وى سپس به بيان ويژگى 28 حرف زبان عربى و مخارج آن و... پرداخته است.
در باب دوم كتاب، وجوه قرائات بررسى شده است. ابن قتيبه مى‌نويسد: «وجوه اختلاف قرائات را هفت وجه يافتم:
- اختلاف در حركات كلمه بدون اينكه در معنى و صورت و شكل آن تغييرى ايجاد كند مانند«هؤلاء بناتي هن أطهر لكم».[۱۰]كه «أطهر» به ضم و فتح راء خوانده شده است.
- اختلاف در اعراب كلمه كه تغييرى در معنى ايجاد كند، لكن صورت و شكل كلمه محفوظ بماند، مانند آيه:«ربنا باعد بين أسفارنا.[۱۱]كه «باعَدَ» هم ذكر شده است.[۱۲]
از ديگر ابواب كتاب، باب حذف و اختصار است كه در آن ديدگاه‌هاى ابن قتيبه پيرامون ساختار موارد حذف در قرآن عنوان شده است.[۱۳]
به نظر مى‌رسد كه ابن قتيبه به‌جاى تفكيك حذف از اختصار مى‌كوشد در كنار حذف، از دومين نوع ايجاز (اختصار) سخن گويد. هرچند وى در اشاره به آن از اصطلاح تخصصى استفاده نمى‌كند، اما به‌يقين مى‌دانيم منظور وى از آن، قصر است. هرچند صاحب «تأويل مشكل القرآن»، مسئله ايجاز القرآن را - كه البته به‌جاى آن از اصطلاح فضل القرآن استفاده مى‌كند - مفصلاً و به‌طور نظام‌يافته طرح و شرح نكرده است، على‌رغم اين نكته‌ها بايد اذعان داشت كه بسيارى از آرا و انديشه‌هاى وى در باب ايجاز قرآن، بعدها توسط ديگران طرح و شرح شده‌اند.[۱۴]
وضعيت كتاب
محقق كتاب در پاورقى، لغات دشوار را شرح، اعلام را معرفى و برخى توضيحات پيرامون اشعار ارائه نموده است. استخراج آيات، احاديث، شواهد شعرى و امثال از ديگر كارهاى محقق كتاب است كه پس از متن كتاب آمده است. فهرست مطالب نيز در انتهاى كتاب ذكر شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- تأويل مشكل القرآن ابن قتيبه، نوشته يوسف رحمان، ترجمه و تلخيص مرتضى رزم‌آرا، مجله گلستان قرآن، دوره دوم، شماره 118.
- مشكل ترجمه متون دينى، نوشته ابراهیم انيس، ترجمه سيد حسین سيدى، كيهان انديشه، بهمن و اسفند 1371، شماره 46.