شرح كتاب التيسير للداني في القراءات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ابوعمرو دانى' به 'ابوعمرو دانى ') |
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[') |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03068J1.jpg | |||
| عنوان =شرح کتاب التیسیر للدانی فی القراءات | |||
| عنوان‌های دیگر =التیسیر فی القراءات السبع. | |||
| | |||
| | |||
الدر النثیر و العذب النمیر | |||
| پدیدآوران = | |||
[[مالقی، عبدالواحد بن محمد]] (نویسنده) | |||
| | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 75/35 /د2 ت9028 | |||
| موضوع = | |||
دانی، عثمان بن سعید، 371 - 444ق. التیسیر فی القراءات السبع - نقد و تفسیر | |||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
قرآن - قرائت - متون قدیمی تا قرن ۱۴ | قرآن - قرائت - متون قدیمی تا قرن ۱۴ | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1424 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
'''شرح كتاب التيسير''' تألیف [[مالقی، عبدالواحد بن محمد|عبدالواحد مالقى]] ، شرحى بر كتاب | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03068AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03068 | |||
| کتابخوان همراه نور =03068 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''شرح كتاب التيسير''' تألیف [[مالقی، عبدالواحد بن محمد|عبدالواحد مالقى]]، شرحى بر كتاب «[[كتاب التيسير في القراءات السبع|التيسير]]»[[دانی، عثمان بن سعید|ابوعمرو دانى]]، پيرامون تبيين توقيفى بودن قرائات قرآنى و تشريح شبهات متأثر از اين مسأله، از برخى مستشرقين ومتفكرين غرب زده عربى به رشته تحرير در آمده است. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
مطالب در مقدمه‌اى از محقق و مؤلف وسيزده باب می‌باشد كه در فهرست به تفصيل ذكر شده‌اند. غرض اصلى مالقى از شرح كتاب، تاكيد و تنقيح جايگاه آن از ساير كتب تألیف شده در اين زمينه می‌باشد بدين جهت وى اهتمام ويژه‌اى در تدراك نقائص موجود در «التيسير» كه در كتب پس از آن هم مشهود بوده است، دارد. برخى عناوين ابواب از اين قرارند: باب البسمله، باب الادغام الكبير و... | |||
روش مالقى با ساير شارحان تفاوت زيادى ندارد او هم ابتدا نصى از التيسير را ذكر و درادامه به شرح، تعليق وتحليل آنها می‌پردازد و بيشتر سعى در تكميل مطالب تيسير دارد. در شرح، اسلوب خاصى را دنبال كرده و از كلام «مكى ابن ابى‌طالب مؤلف التبصره»، «ابن شريح مؤلف الكافى» در تبيين وجوه اختلاف و اتفاق بين ساير كتب و كتاب التيسير استفاده و در نقل قولها از التيسير از نسخه‌هاى متعددى بهره‌مند شده تا بتواند شرحى دقيق ارائه دهد وبا تكيه و حفظ امانت دارى در انتقال مطالب، در اكثر موارد خود را ملتزم به ذكر اسامى لغويين، نحويين و قراء كرده و استدراكاتش بر دانى را در آخر هر باب تحت عنوان تنبيه و تتميم مطرح نموده است. | |||
كتاب مالقى مشتمل بر شواهدى از قرآن، احاديث و امثال عرب جهت تاكيد بر عناصر علمى كتاب و ارزيابى آنها با مثالهاى دال مطلوب می‌باشد. وى داراى روش خاصى در استشهاد هستند، جهت توضيح و تثبيت احكام نحوى از آيات قرآن و در تاكيد مسائل لغوى به اشعار و از روش قدما در اين استشهادات پيروى و به ندرت از امثال و اقوال ماثور عرب استفاده كرده است. | |||
كتاب مالقى مشتمل بر شواهدى از قرآن، احاديث و امثال عرب جهت تاكيد بر عناصر علمى كتاب و ارزيابى آنها با مثالهاى دال مطلوب | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
محقق در مقدمه تحقيق پس از اشاره‌اى به توقيفى بودن قرائات، اختلاف لهجه و قرائات قرآنى، را مورد پژوهش قرار ميدهد و معتقدند اختلاف قرائات به معناى تنافى، تضاد و تناقض نمی‌باشد، تمام قرائات علاوه بر تواتر و قطعى الصدور بودن، داراى اسلوب واحد و معرّف جنبه اعجازى قرآنند. مهمترين علت در اختلاف قرائت، نزول قرآن بر هفت حرف می‌باشد كه سبب آن اختلاف لهجه‌ها، طريقه ادا، و... می‌باشد. | |||
وى در ادامه اقسام قرائات را بيان نموده متواتر، مشهور، آحاد، شاذ، موضوعه و... و تاريخ تألیف قرائات را مورد كنكاش و ادعاهاى بعضى از متفكران عرب مبتنى بر توقيفى نبودن قرائات را بررسى و باطل ارزيابى می‌كند. وى بر اين باور است كه تمامى قرآن در زمان نبى اكرم ص جمع‌آورى شده است. سپس، مطالبى در تأليفات علم رسم و قواعد آن، فوائد رسم عثمانى و شبهات پيرامون كتابت قرآن و در خاتمه شرح حالى از زندگانى عبدالواحد، مصادر و منهج او را از نگاه مخاطبان ميگذراند. | |||
مقدمه مؤلف مشتمل بر اسناد كتاب تيسير واجازه او در نقل كتاب و تشريح مسائلى پيرامون نكات متنى كتاب، مبحث استعاذه، تسمية، و مذهب دانى را مطرح می‌كنند. مطالب اين باب مشتمل بر دو قسم و فصولى است، در قسم اول معناى لغوى واصطلاحى ادغام و موارد ادغام حروف را بر شمرده و آن را بر دو مورد مطابقت داده است 1- در اصل مثلين باشند 2- در اصل مخالف هم باشند كه اين مورد به ادغام مثلين برميگردد. | |||
مقدمه | |||
دربحث حروف و مخارج و صفاتشان مينويسد: دو حرف اگر درمخرج و پاره‌اى ازصفات مشترك باشد اگر با تعدد مخارج مختلف شوند يا صفتى كه در يك حرف باشد و در حرف ديگر يافت | دربحث حروف و مخارج و صفاتشان مينويسد: دو حرف اگر درمخرج و پاره‌اى ازصفات مشترك باشد اگر با تعدد مخارج مختلف شوند يا صفتى كه در يك حرف باشد و در حرف ديگر يافت نمی‌شود مختلف گردند؛ مختلفان و اگر در مخرج يا بعض صفات مشترك باشند متقاربان هستند... | ||
در قسم دوم كه بخش حائز اهميت اين باب را تشكيل | در قسم دوم كه بخش حائز اهميت اين باب را تشكيل می‌دهد كلامش را مطابق كلام حافظ مرتب ونظريه دانى در ادغام كبير را مطرح مى نمايد. به جهت كثرت جريان ادغام در قرآن كه بالغ بر1372 كلمه می‌باشد اين ادغام به ادغام كبير موسوم شده است. سپس يكايك ادغامهاى حروف را با استمداد از نصوص قرآنى، تشريح و علت زيادت تمكين در مذهب ورشا را خفى بودن حرف مد می‌داند، هرگاه مدى بعد از همزه واقع شود موجب خفاء بيشتر آن می‌شود لذا در اين هنگام مد را متمكن دانسته‌اند و معنى اين كلام را اين می‌داند كه حرف مد، صوتى بيش نيست و در اعضاء ناطقه بر آن اعتماد نمی‌شود تا بگوييم مادامى كه حرف مد باشد چيزى از حركات بر آن تعلق بيابد و هرگاه دو مد كنار هم بيايند بيم آن می‌رود كه متكلم براى تلفظ، همزه را قبل حرف مد ادا كند و اين امر سبب زياده‌روى در تلفظ مد شده است. به عقيده وى در باب متلاصقين در يك كلمه همه همزه‌هاى اين باب در حقيقت از دو كلمه هستند، همزه اولى در تمامى موارد ذكر شده همزه استفهام و حرف می‌باشد و بر سر كلمه‌اى وارد می‌شود كه همزه بر سر آن است و التقاى همزتان صورت ميگيرد. در قرآن دو همزه بهم رسيده فقط در لفظ ائمه می‌باشد كه در پنج جاى قرآن ذكر شده است. | ||
تاء تانيث متصل به فعل و حروفى كه بعد آنها متحرك هستند را جستجو و مورد بحث قرار | تاء تانيث متصل به فعل و حروفى كه بعد آنها متحرك هستند را جستجو و مورد بحث قرار داده‌اند، نویسنده بر اين باورند كه نون ساكن در آخر كلمه و وسط آن مثل ساير حرفهاى ساكن و در اسم، فعل و حرف واقع می‌شود، اما تنوين فقط در آخر اسماء واقع می‌شود به شرط اينكه موصول منصرف غير مضاف و بدون ال و لام باشد، اين تنوين فقط در اشعار با عنوان ترنم يا تنكير و... يافت می‌شود. براى نون ساكن و تنوين، چهار حكم اظهار، ادغام، قلب و اخفاء وجود دارد كه مؤلف به تفصيل آنها را نقل و مورد بررسى قرار ميداده و نظرشان درباب فتح و اماله بين دو لفظ بر اصل بودن فتحه و فرع بودن اماله می‌باشد، اماله تا سببى نباشد به وجود نمى‌آيد و اگر اين اسباب نباشند تلفظ به فتحه متعين است. | ||
در «لام» معتقدند: اصل در لام ترقيق بوده وتغلظ آن منوط به مجاورت با حروف استعلاء پس ترقيق منوط به عدم مجاورتش با حروف استعلاست. | در «لام» معتقدند: اصل در لام ترقيق بوده وتغلظ آن منوط به مجاورت با حروف استعلاء پس ترقيق منوط به عدم مجاورتش با حروف استعلاست. | ||
بحث وقف تشريح و موارد استعمال آن در كلام عرب بر هشت قسم: سكون، روم، اشمام، ابدال، نقل و... | بحث وقف تشريح و موارد استعمال آن در كلام عرب بر هشت قسم: سكون، روم، اشمام، ابدال، نقل و... می‌باشد. پس از ارزيابى بحث، نحوه‌ى قرائات بخشهايى از سوره‌ها و قواعد جارى در آنها، تكبير و حكم وصل و فصل آن را نقل وشرح می‌نماید. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۷۶: | خط ۵۸: | ||
فهرست موضوعات درآخر كتاب آمده است. | فهرست موضوعات درآخر كتاب آمده است. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[كتاب التيسير في القراءات السبع]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۱۹
| شرح کتاب التیسیر للدانی فی القراءات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مالقی، عبدالواحد بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | التیسیر فی القراءات السبع. الدر النثیر و العذب النمیر |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | دانی، عثمان بن سعید، 371 - 444ق. التیسیر فی القراءات السبع - نقد و تفسیر قرآن - قرائت - متون قدیمی تا قرن ۱۴ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 75/35 /د2 ت9028 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح كتاب التيسير تألیف عبدالواحد مالقى، شرحى بر كتاب «التيسير»ابوعمرو دانى، پيرامون تبيين توقيفى بودن قرائات قرآنى و تشريح شبهات متأثر از اين مسأله، از برخى مستشرقين ومتفكرين غرب زده عربى به رشته تحرير در آمده است.
ساختار
مطالب در مقدمه‌اى از محقق و مؤلف وسيزده باب می‌باشد كه در فهرست به تفصيل ذكر شده‌اند. غرض اصلى مالقى از شرح كتاب، تاكيد و تنقيح جايگاه آن از ساير كتب تألیف شده در اين زمينه می‌باشد بدين جهت وى اهتمام ويژه‌اى در تدراك نقائص موجود در «التيسير» كه در كتب پس از آن هم مشهود بوده است، دارد. برخى عناوين ابواب از اين قرارند: باب البسمله، باب الادغام الكبير و...
روش مالقى با ساير شارحان تفاوت زيادى ندارد او هم ابتدا نصى از التيسير را ذكر و درادامه به شرح، تعليق وتحليل آنها می‌پردازد و بيشتر سعى در تكميل مطالب تيسير دارد. در شرح، اسلوب خاصى را دنبال كرده و از كلام «مكى ابن ابى‌طالب مؤلف التبصره»، «ابن شريح مؤلف الكافى» در تبيين وجوه اختلاف و اتفاق بين ساير كتب و كتاب التيسير استفاده و در نقل قولها از التيسير از نسخه‌هاى متعددى بهره‌مند شده تا بتواند شرحى دقيق ارائه دهد وبا تكيه و حفظ امانت دارى در انتقال مطالب، در اكثر موارد خود را ملتزم به ذكر اسامى لغويين، نحويين و قراء كرده و استدراكاتش بر دانى را در آخر هر باب تحت عنوان تنبيه و تتميم مطرح نموده است.
كتاب مالقى مشتمل بر شواهدى از قرآن، احاديث و امثال عرب جهت تاكيد بر عناصر علمى كتاب و ارزيابى آنها با مثالهاى دال مطلوب می‌باشد. وى داراى روش خاصى در استشهاد هستند، جهت توضيح و تثبيت احكام نحوى از آيات قرآن و در تاكيد مسائل لغوى به اشعار و از روش قدما در اين استشهادات پيروى و به ندرت از امثال و اقوال ماثور عرب استفاده كرده است.
گزارش محتوا
محقق در مقدمه تحقيق پس از اشاره‌اى به توقيفى بودن قرائات، اختلاف لهجه و قرائات قرآنى، را مورد پژوهش قرار ميدهد و معتقدند اختلاف قرائات به معناى تنافى، تضاد و تناقض نمی‌باشد، تمام قرائات علاوه بر تواتر و قطعى الصدور بودن، داراى اسلوب واحد و معرّف جنبه اعجازى قرآنند. مهمترين علت در اختلاف قرائت، نزول قرآن بر هفت حرف می‌باشد كه سبب آن اختلاف لهجه‌ها، طريقه ادا، و... می‌باشد.
وى در ادامه اقسام قرائات را بيان نموده متواتر، مشهور، آحاد، شاذ، موضوعه و... و تاريخ تألیف قرائات را مورد كنكاش و ادعاهاى بعضى از متفكران عرب مبتنى بر توقيفى نبودن قرائات را بررسى و باطل ارزيابى می‌كند. وى بر اين باور است كه تمامى قرآن در زمان نبى اكرم ص جمع‌آورى شده است. سپس، مطالبى در تأليفات علم رسم و قواعد آن، فوائد رسم عثمانى و شبهات پيرامون كتابت قرآن و در خاتمه شرح حالى از زندگانى عبدالواحد، مصادر و منهج او را از نگاه مخاطبان ميگذراند.
مقدمه مؤلف مشتمل بر اسناد كتاب تيسير واجازه او در نقل كتاب و تشريح مسائلى پيرامون نكات متنى كتاب، مبحث استعاذه، تسمية، و مذهب دانى را مطرح می‌كنند. مطالب اين باب مشتمل بر دو قسم و فصولى است، در قسم اول معناى لغوى واصطلاحى ادغام و موارد ادغام حروف را بر شمرده و آن را بر دو مورد مطابقت داده است 1- در اصل مثلين باشند 2- در اصل مخالف هم باشند كه اين مورد به ادغام مثلين برميگردد.
دربحث حروف و مخارج و صفاتشان مينويسد: دو حرف اگر درمخرج و پاره‌اى ازصفات مشترك باشد اگر با تعدد مخارج مختلف شوند يا صفتى كه در يك حرف باشد و در حرف ديگر يافت نمی‌شود مختلف گردند؛ مختلفان و اگر در مخرج يا بعض صفات مشترك باشند متقاربان هستند...
در قسم دوم كه بخش حائز اهميت اين باب را تشكيل می‌دهد كلامش را مطابق كلام حافظ مرتب ونظريه دانى در ادغام كبير را مطرح مى نمايد. به جهت كثرت جريان ادغام در قرآن كه بالغ بر1372 كلمه می‌باشد اين ادغام به ادغام كبير موسوم شده است. سپس يكايك ادغامهاى حروف را با استمداد از نصوص قرآنى، تشريح و علت زيادت تمكين در مذهب ورشا را خفى بودن حرف مد می‌داند، هرگاه مدى بعد از همزه واقع شود موجب خفاء بيشتر آن می‌شود لذا در اين هنگام مد را متمكن دانسته‌اند و معنى اين كلام را اين می‌داند كه حرف مد، صوتى بيش نيست و در اعضاء ناطقه بر آن اعتماد نمی‌شود تا بگوييم مادامى كه حرف مد باشد چيزى از حركات بر آن تعلق بيابد و هرگاه دو مد كنار هم بيايند بيم آن می‌رود كه متكلم براى تلفظ، همزه را قبل حرف مد ادا كند و اين امر سبب زياده‌روى در تلفظ مد شده است. به عقيده وى در باب متلاصقين در يك كلمه همه همزه‌هاى اين باب در حقيقت از دو كلمه هستند، همزه اولى در تمامى موارد ذكر شده همزه استفهام و حرف می‌باشد و بر سر كلمه‌اى وارد می‌شود كه همزه بر سر آن است و التقاى همزتان صورت ميگيرد. در قرآن دو همزه بهم رسيده فقط در لفظ ائمه می‌باشد كه در پنج جاى قرآن ذكر شده است.
تاء تانيث متصل به فعل و حروفى كه بعد آنها متحرك هستند را جستجو و مورد بحث قرار داده‌اند، نویسنده بر اين باورند كه نون ساكن در آخر كلمه و وسط آن مثل ساير حرفهاى ساكن و در اسم، فعل و حرف واقع می‌شود، اما تنوين فقط در آخر اسماء واقع می‌شود به شرط اينكه موصول منصرف غير مضاف و بدون ال و لام باشد، اين تنوين فقط در اشعار با عنوان ترنم يا تنكير و... يافت می‌شود. براى نون ساكن و تنوين، چهار حكم اظهار، ادغام، قلب و اخفاء وجود دارد كه مؤلف به تفصيل آنها را نقل و مورد بررسى قرار ميداده و نظرشان درباب فتح و اماله بين دو لفظ بر اصل بودن فتحه و فرع بودن اماله می‌باشد، اماله تا سببى نباشد به وجود نمى‌آيد و اگر اين اسباب نباشند تلفظ به فتحه متعين است.
در «لام» معتقدند: اصل در لام ترقيق بوده وتغلظ آن منوط به مجاورت با حروف استعلاء پس ترقيق منوط به عدم مجاورتش با حروف استعلاست.
بحث وقف تشريح و موارد استعمال آن در كلام عرب بر هشت قسم: سكون، روم، اشمام، ابدال، نقل و... می‌باشد. پس از ارزيابى بحث، نحوه‌ى قرائات بخشهايى از سوره‌ها و قواعد جارى در آنها، تكبير و حكم وصل و فصل آن را نقل وشرح می‌نماید.
وضعيت كتاب
فهرست موضوعات درآخر كتاب آمده است.