مطالب السؤول في مناقب آل الرسول: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
جز (جایگزینی متن - 'طباطبایی، عبدالعزیز' به 'طباطبایی، سید عبدالعزیز') |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02496J1.jpg | |||
| عنوان =مطالب السؤول في مناقب آل الرسول | |||
| عنوان‌های دیگر = | |||
| پدیدآوران = | |||
[[نصیبی، محمد بن طلحه]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[طباطبایی، عبدالعزیز]] (مصحح) | [[طباطبایی، سید عبدالعزیز]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 36 /ن6م6 | ||
| موضوع = | |||
چهارده معصوم - سرگذشت‌نامه | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
چهارده معصوم - فضایل | چهارده معصوم - فضایل | ||
چهارده معصوم - مدایح و مناقب | چهارده معصوم - مدایح و مناقب | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مؤسسة البلاغ | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1419 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02496AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02496 | |||
| کتابخوان همراه نور =02496 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''مطالب السؤول في مناقب آل الرسول'''، اثر [[نصیبی، محمد بن طلحه|محمد بن طلحه نصیبی شافعی]] (متوفی 652ق)، با تصحیح [[طباطبایی، سید عبدالعزیز|عبدالعزیز طباطبایی]]، کتابی است در مناقب و فضایل ائمه(ع) که به زبان عربی و در قرن هفتم هجری، نوشته شده است. | |||
'''مطالب السؤول في مناقب آل الرسول'''، اثر [[نصیبی، محمد بن طلحه|محمد بن طلحه نصیبی شافعی]] (متوفی 652ق)، با تصحیح [[طباطبایی، عبدالعزیز|عبدالعزیز طباطبایی]]، کتابی است در مناقب و فضایل ائمه(ع) که به زبان عربی و در قرن هفتم هجری، نوشته شده است. | |||
==انگیزه نگارش== | |||
انگیزه نویسنده از تدوین کتاب حاضر را می‌توان در سه امر زیر، خلاصه نمود: | انگیزه نویسنده از تدوین کتاب حاضر را می‌توان در سه امر زیر، خلاصه نمود: | ||
# مؤلف در دوران نوجوانی به ائمه(ع) علاقه‌مند بوده و با نوشتن کتابیبه نام «زبدة المقال في فضائل الآل»، محبت خود را ابراز کرده است، اما این کتاب به سرقت رفته و بدین منظور کتاب حاضر را تدوین نموده است. | # مؤلف در دوران نوجوانی به ائمه(ع) علاقه‌مند بوده و با نوشتن کتابیبه نام «زبدة المقال في فضائل الآل»، محبت خود را ابراز کرده است، اما این کتاب به سرقت رفته و بدین منظور کتاب حاضر را تدوین نموده است. | ||
# به امید بهره‌مند شدن از شفاعت اهل‌بیت(ع). | # به امید بهره‌مند شدن از شفاعت اهل‌بیت(ع). | ||
# عنایتی که امیر مؤمنان(ع) به ایشان فرموده بود <ref>ر.ک: عبدالمحمدی، حسین، ص127</ref> | # عنایتی که امیر مؤمنان(ع) به ایشان فرموده بود<ref>ر.ک: عبدالمحمدی، حسین، ص127</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده باب، عرضه شده است. | کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده باب، عرضه شده است. | ||
در جزء نخست که بیش از نصف کتاب را به خود اختصاص داده، به زندگی و مناقب [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] | در جزء نخست که بیش از نصف کتاب را به خود اختصاص داده، به زندگی و مناقب [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] پرداخته شده و در جزء دوم، به فضایل و مناقب بقیه ائمه(ع)<ref>ر.ک: همان، ص142</ref> | ||
نویسنده به جنبه‌های تاریخی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته و تلاش کرده است تا صفات پسندیده ائمه(ع) را در زمینه‌های مختلف جمع‌آوری کند. وی بحث خود را درباره هریک از امامان(ع)، از ولادت آنان آغاز می‌کند؛ درباره نسب، اسم، لقب و کنیه ایشان پی می‌گیرد؛ سپس به صفات جسمی و روحی آن بزرگواران می‌پردازد؛ سخنان پیامبر(ص) را که درباره آنان نقل شده است ذکر می‌کند و کرامات و سخنان برجسته هر امام(ع) را در پایان می‌آورد <ref>ر.ک: همان، ص132</ref> | نویسنده به جنبه‌های تاریخی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته و تلاش کرده است تا صفات پسندیده ائمه(ع) را در زمینه‌های مختلف جمع‌آوری کند. وی بحث خود را درباره هریک از امامان(ع)، از ولادت آنان آغاز می‌کند؛ درباره نسب، اسم، لقب و کنیه ایشان پی می‌گیرد؛ سپس به صفات جسمی و روحی آن بزرگواران می‌پردازد؛ سخنان پیامبر(ص) را که درباره آنان نقل شده است ذکر می‌کند و کرامات و سخنان برجسته هر امام(ع) را در پایان می‌آورد<ref>ر.ک: همان، ص132</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی‌نامه نویسنده، به ذکر و بررسی نسخ کتاب پرداخته شده است <ref>مقدمه، ص5-26</ref> | در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی‌نامه نویسنده، به ذکر و بررسی نسخ کتاب پرداخته شده است<ref>مقدمه، ص5-26</ref> | ||
نویسنده در مقدمه پس از ستایش و تجلیل از اهل‌بیت(ع)، به شرح الفاظی مانند | نویسنده در مقدمه پس از ستایش و تجلیل از اهل‌بیت(ع)، به شرح الفاظی مانند «أهل‌البيت»، «آل الرسول»، «ذوي القربی» و «العترة» می‌پردازد و ویژگی‌های کلی ائمه(ع) را یادآوری می‌کند و نهایتا درباره فضایل فاطمه زهرا(س) روایاتی را متذکر می‌شود<ref>ر.ک: عبدالمحمدی، حسین، ص141-142</ref> | ||
نویسنده در باب نخست، پس از سیری گذرا بر زندگی [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]]، به فضایل و مناقب او می‌پردازد. مطالبی که او نقل می‌کند، | نویسنده در باب نخست، پس از سیری گذرا بر زندگی [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]]، به فضایل و مناقب او می‌پردازد. مطالبی که او نقل می‌کند، عمدتاً قابل توجه است و بدون اغراق باید گفت نقل برخی از آنها و صرف نظر کردن از بقیه، ترجیح بلا مرجح است؛ به‌عنوان نمونه به برخی از این مطالب اشاره می‌شود: | ||
# علی(ع) دور از هوا و هوس و دارای قلبی مملو از علم و حکمت الهی: نویسنده با بیان بسیار ادیبانه و عالمانه، فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] | # علی(ع) دور از هوا و هوس و دارای قلبی مملو از علم و حکمت الهی: نویسنده با بیان بسیار ادیبانه و عالمانه، فضایل [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] را نقل و تحلیل می‌کند. او از ترجمه سخن پیامبر(ص) که به علی(ع) فرمود: «إنك الأنزع البطين» آغاز می‌کند و می‌نویسد: «[[امام على(ع)|علی بن ابی‌طالب(ع)]] از روز نخست در دامن ربانی رسول خدا(ص) پرورش یافت و نخستین فردی از مردان بود که به او ایمان آورد. او مسجد الحرام را از لوث وجود بت‌ها و تصاویری که نماد تباهی و گمراهی بودند پاک کرد. او خود را از پلیدی‌ها دور ساخته بود و ریشه‌های هواپرستی را سوزانده بود؛ بدین جهت پیامبر(ص) لقب «انزع» به او داد و ازاین‌رو این لقب از مناقب بلند حضرت(ع) می‌باشد و از آنجا که قلب او مملو از علم و حکمت الهی بود، به «بطین» متصف گردید»<ref>ر.ک: همان، ص142</ref> | ||
مؤلف پس از ترجمه «الأنزع البطين»، مواردی از داوری‌های بدیع و خردمندانه علی(ع) را متذکر می‌شود و سخن عمر را که گفت: «لولا علي(ع) لهلك عمر»، نقل می‌کند و می‌نویسد: «این علم فراوان علی(ع) که فراتر از فهم بشر بود، علمی نبود که با خواندن و نوشتن و مباحثه و تکرار به دست آمده باشد، بلکه آن علم لدنی بود که خداوند متعال به‌خاطر تقوا و زهد و نورانیت باطن وی به او الهام کرده بود» <ref>همان</ref> | مؤلف پس از ترجمه «الأنزع البطين»، مواردی از داوری‌های بدیع و خردمندانه علی(ع) را متذکر می‌شود و سخن عمر را که گفت: «لولا علي(ع) لهلك عمر»، نقل می‌کند و می‌نویسد: «این علم فراوان علی(ع) که فراتر از فهم بشر بود، علمی نبود که با خواندن و نوشتن و مباحثه و تکرار به دست آمده باشد، بلکه آن علم لدنی بود که خداوند متعال به‌خاطر تقوا و زهد و نورانیت باطن وی به او الهام کرده بود»<ref>همان</ref> | ||
# مؤلف پس از ذکر فضایلی از علی(ع) می‌نویسد: «احادیث پیامبر(ص) درباره فضایل و منزلت بلند علمی و معنوی علی(ع)، گرچه راویان و حافظان متفاوت، آنها را در قالب الفاظ مختلف نقل کرده‌اند، اما مدلول عمومی آنها یک چیز است و آن این است که پیامبر(ص)، علاقه خاصی به علی(ع) داشته و او را مورد محبت قرار داده و از او برای پیشبرد اهدافش کمک گرفته است و محبت او را مایه رستگاری شمرده است. بنابراین می‌توان گفت اخبار فضایل علی(ع) متواتر است. چنان‌که اگر کسی بگوید پادشاه، خلعتی به فلانی بخشید، دیگری بگوید خانه‌ای بخشید، سومی بگوید مدال به او داد و...، گرچه مطلب هریک با دیگری متفاوت است، ولی در یک چیز مشترکند و آن اینکه این فرد، مورد توجه پادشاه است» <ref>ر.ک: همان، ص147</ref> | # مؤلف پس از ذکر فضایلی از علی(ع) می‌نویسد: «احادیث پیامبر(ص) درباره فضایل و منزلت بلند علمی و معنوی علی(ع)، گرچه راویان و حافظان متفاوت، آنها را در قالب الفاظ مختلف نقل کرده‌اند، اما مدلول عمومی آنها یک چیز است و آن این است که پیامبر(ص)، علاقه خاصی به علی(ع) داشته و او را مورد محبت قرار داده و از او برای پیشبرد اهدافش کمک گرفته است و محبت او را مایه رستگاری شمرده است. بنابراین می‌توان گفت اخبار فضایل علی(ع) متواتر است. چنان‌که اگر کسی بگوید پادشاه، خلعتی به فلانی بخشید، دیگری بگوید خانه‌ای بخشید، سومی بگوید مدال به او داد و...، گرچه مطلب هریک با دیگری متفاوت است، ولی در یک چیز مشترکند و آن اینکه این فرد، مورد توجه پادشاه است»<ref>ر.ک: همان، ص147</ref> | ||
نویسنده در باقی ابواب کتاب، به مناقب و بیوگرافی بقیه ائمه(ع) پرداخته و درباره حضرت مهدی(عج)، ضمن نقل روایات پیامبر(ص) درباره مهدویت، به شبهه‌ها و پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح بوده است، پاسخ می‌دهد. وی درباره هریک از ائمه(ع)، موضوع‌های زیر را به‌اختصار مورد بحث قرار داده است: ولادت، نسب، کنیه، لقب، روایاتی که از پیامبر(ص) درباره هر امام نقل شده است، علم، شجاعت، عبادت، کرامت، احادیثی از هریک از ائمه(ع)، فرزندان، مدت عمر و چگونگی وفات. از آنجا که عمده مطالب این فصول در منابع شیعه و سنی موجود است، از نقل آن صرف نظر می‌کنیم و تنها به مباحثی که وی درباره قیام امام حسین(ع) و انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) مطرح کرده است، اشاره می‌کنیم <ref>ر.ک: همان، ص153</ref> | نویسنده در باقی ابواب کتاب، به مناقب و بیوگرافی بقیه ائمه(ع) پرداخته و درباره حضرت مهدی(عج)، ضمن نقل روایات پیامبر(ص) درباره مهدویت، به شبهه‌ها و پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح بوده است، پاسخ می‌دهد. وی درباره هریک از ائمه(ع)، موضوع‌های زیر را به‌اختصار مورد بحث قرار داده است: ولادت، نسب، کنیه، لقب، روایاتی که از پیامبر(ص) درباره هر امام نقل شده است، علم، شجاعت، عبادت، کرامت، احادیثی از هریک از ائمه(ع)، فرزندان، مدت عمر و چگونگی وفات. از آنجا که عمده مطالب این فصول در منابع شیعه و سنی موجود است، از نقل آن صرف نظر می‌کنیم و تنها به مباحثی که وی درباره قیام امام حسین(ع) و انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) مطرح کرده است، اشاره می‌کنیم<ref>ر.ک: همان، ص153</ref> | ||
===قیام حسینی از دیدگاه نویسنده=== | ===قیام حسینی از دیدگاه نویسنده=== | ||
آنچه از مجموع مطالبی که نویسنده درباره قیام حسینی نوشته به دست می‌آید، این است که وی معتقد می‌باشد قیام امام حسین(ع) قیام برحقی بوده که به علت وضعیت حاکم بر جامعه و دعوت مردم کوفه انجام گرفته است. وی قیام امام حسین(ع) را تحسین می‌کند و مخالفان او را افرادی دنیاطلب، فاسق و فاجر می‌داند <ref>همان، ص153</ref> | آنچه از مجموع مطالبی که نویسنده درباره قیام حسینی نوشته به دست می‌آید، این است که وی معتقد می‌باشد قیام امام حسین(ع) قیام برحقی بوده که به علت وضعیت حاکم بر جامعه و دعوت مردم کوفه انجام گرفته است. وی قیام امام حسین(ع) را تحسین می‌کند و مخالفان او را افرادی دنیاطلب، فاسق و فاجر می‌داند<ref>همان، ص153</ref> | ||
وی مصائبی که بر امام حسین(ع) و یارانش پیش آمد را جان‌سوز و بسیار غم‌انگیز می‌داند. وی قاتلان امام حسین(ع) را مستحق لعن و نفرین می‌داند و هریک از آنها را که نام می‌برد، بعد از نامشان، «لعنه الله عليه» یا «في النار خلده الله» می‌آورد. وی عمده مطالب مربوط به نهضت امام حسین(ع) را از کتاب «الفتوح» ابن اعثم نقل کرده است <ref>همان، ص154-155</ref> | وی مصائبی که بر امام حسین(ع) و یارانش پیش آمد را جان‌سوز و بسیار غم‌انگیز می‌داند. وی قاتلان امام حسین(ع) را مستحق لعن و نفرین می‌داند و هریک از آنها را که نام می‌برد، بعد از نامشان، «لعنه الله عليه» یا «في النار خلده الله» می‌آورد. وی عمده مطالب مربوط به نهضت امام حسین(ع) را از کتاب «الفتوح» ابن اعثم نقل کرده است<ref>همان، ص154-155</ref> | ||
===حضرت مهدی(عج) از نگاه نویسنده=== | ===حضرت مهدی(عج) از نگاه نویسنده=== | ||
مؤلف پس از نقل احادیثی از پیامبر(ص) درباره حضرت مهدی(عج)، پرسش‌هایی مطرح می‌کند و پاسخ می‌دهد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست: | مؤلف پس از نقل احادیثی از پیامبر(ص) درباره حضرت مهدی(عج)، پرسش‌هایی مطرح می‌کند و پاسخ می‌دهد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست: | ||
پرسش: «کسی منکر نیست که پیامبر(ص) فرمود: اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند به اندازه‌ای آن را طولانی می‌کند که فرزندم مهدی(عج) ظهور کند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ ولی ضرورت ندارد حتما نسل دهم از پیامبر(ص) باشد، بلکه معنایش این است که چنین کسی که از نسل پیامبر(ص) است، می‌آید» <ref>ر.ک: همان، ص155</ref> | پرسش: «کسی منکر نیست که پیامبر(ص) فرمود: اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند به اندازه‌ای آن را طولانی می‌کند که فرزندم مهدی(عج) ظهور کند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ ولی ضرورت ندارد حتما نسل دهم از پیامبر(ص) باشد، بلکه معنایش این است که چنین کسی که از نسل پیامبر(ص) است، می‌آید»<ref>ر.ک: همان، ص155</ref> | ||
پاسخ: «ویژگی‌هایی که پیامبر(ص) برای مهدی(عج) (از نظر نسب و مشخصات فردی) ذکر کرده است، تنها در فرزند حسن بن علی(ع) جمع است. اگر کسی بگوید چنین شخصی که پیامبر(ص) با تمام ویژگی‌هایش معرفی کرده است، ممکن است در آینده متولد شود، پس احادیث پیامبر(ص) در فرزند حسن بن علی منحصر نیست. در پاسخ می‌گوییم تا زمان ما غیر از فرزند امام حسن عسکری کسی با چنین ویژگی نیامده است؛ بنابراین احکام در حق او ثابت است. اما حمل این روایات بر کسی که احتمال دارد در آینده به دنیا بیاید، مرجوح است و ترجیح مرجوح بر راجح جایز نیست» <ref>همان، ص155-156</ref> | پاسخ: «ویژگی‌هایی که پیامبر(ص) برای مهدی(عج) (از نظر نسب و مشخصات فردی) ذکر کرده است، تنها در فرزند حسن بن علی(ع) جمع است. اگر کسی بگوید چنین شخصی که پیامبر(ص) با تمام ویژگی‌هایش معرفی کرده است، ممکن است در آینده متولد شود، پس احادیث پیامبر(ص) در فرزند حسن بن علی منحصر نیست. در پاسخ می‌گوییم تا زمان ما غیر از فرزند امام حسن عسکری کسی با چنین ویژگی نیامده است؛ بنابراین احکام در حق او ثابت است. اما حمل این روایات بر کسی که احتمال دارد در آینده به دنیا بیاید، مرجوح است و ترجیح مرجوح بر راجح جایز نیست»<ref>همان، ص155-156</ref> | ||
===ویژگی‌های کتاب=== | ===ویژگی‌های کتاب=== | ||
یکی از ویژگی‌های برجسته کتاب، آن است که نویسنده، واژه‌هایی که در روایات به کار رفته را مورد دقت قرار می‌دهد و به‌خوبی تبیین می‌کند. برای نمونه، واژه‌هایی چون مؤاخات بین علی(ع) و پیامبر(ص)، الائمة من قريش، محبوبیت علی(ع) نزد خدا، معنای حدیث پیامبر(ص) «أنت مني و أنا منك»، آل البيت، ذوي القربی، حدیث منزلت، مارقون، قاسطون و ناکثون را با عقل و نقل، تجزیه و تحلیل می‌کند <ref>همان، ص132</ref> | یکی از ویژگی‌های برجسته کتاب، آن است که نویسنده، واژه‌هایی که در روایات به کار رفته را مورد دقت قرار می‌دهد و به‌خوبی تبیین می‌کند. برای نمونه، واژه‌هایی چون مؤاخات بین علی(ع) و پیامبر(ص)، الائمة من قريش، محبوبیت علی(ع) نزد خدا، معنای حدیث پیامبر(ص) «أنت مني و أنا منك»، آل البيت، ذوي القربی، حدیث منزلت، مارقون، قاسطون و ناکثون را با عقل و نقل، تجزیه و تحلیل می‌کند<ref>همان، ص132</ref> | ||
نگرش مؤلف در این کتاب، به جنبه‌های معنوی و عرفانی ائمه(ع) معطوف بوده و به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته است؛ البته زندگی [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] | نگرش مؤلف در این کتاب، به جنبه‌های معنوی و عرفانی ائمه(ع) معطوف بوده و به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته است؛ البته زندگی [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] در این جهت مستنثنا می‌باشد؛ زیرا نقش اجتماعی و سیاسی علی(ع) در عصر پیامبر(ص) و حکومت پنج ساله‌اش را به‌تفصیل ذکر کرده است<ref>همان، ص132-133</ref> | ||
از جمله مواردی که در کتاب، جلب توجه می‌کند، نگرش مؤلف به مسئله امامت ائمه(ع) است. او بدون تعصب، روایاتی که از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است را آورده و با بیان زیبایی، تبیین کرده است. او منصوص بودن امامت ائمه(ع) را نقل می‌کند و حدیث غدیر را به شکلی بسیار بدیع، توضیح می‌دهد <ref>ر.ک: همان، ص133</ref> | از جمله مواردی که در کتاب، جلب توجه می‌کند، نگرش مؤلف به مسئله امامت ائمه(ع) است. او بدون تعصب، روایاتی که از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است را آورده و با بیان زیبایی، تبیین کرده است. او منصوص بودن امامت ائمه(ع) را نقل می‌کند و حدیث غدیر را به شکلی بسیار بدیع، توضیح می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص133</ref> | ||
نویسنده در مواردی توانمندی ادبی خود را به نمایش می‌گذارد و چنان ادیبانه می‌نویسد که آدمی را به تعجب وا می‌دارد. نمونه این هنرنمایی را در مقدمه کتاب می‌توان ملاحظه کرد. همچنین اشعاری که درباره ائمه(ع) سروده است، توانمندی ادبی او را به‌خوبی نشان می‌دهد <ref>همان</ref> | نویسنده در مواردی توانمندی ادبی خود را به نمایش می‌گذارد و چنان ادیبانه می‌نویسد که آدمی را به تعجب وا می‌دارد. نمونه این هنرنمایی را در مقدمه کتاب می‌توان ملاحظه کرد. همچنین اشعاری که درباره ائمه(ع) سروده است، توانمندی ادبی او را به‌خوبی نشان می‌دهد<ref>همان</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. | ||
پاورقی‌ها بسیار اندک بوده و در آنها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ <ref>ر.ک: پاورقی، ص235</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است <ref>ر.ک: همان، ص225</ref> | پاورقی‌ها بسیار اندک بوده و در آنها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ<ref>ر.ک: پاورقی، ص235</ref>، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص225</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۸۹: | ||
# [[:noormags:972476|عبدالمحمدی، حسین، «نقد و ارزیابیکتاب «مطالب السؤول في مناقب آل الرسول»»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره 2، بهار 1382 (48 صفحه، از 117 تا 164)]]. | # [[:noormags:972476|عبدالمحمدی، حسین، «نقد و ارزیابیکتاب «مطالب السؤول في مناقب آل الرسول»»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: تاریخ اسلام در آیینه پژوهش، شماره 2، بهار 1382 (48 صفحه، از 117 تا 164)]]. | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۲۳:۲۰
| مطالب السؤول في مناقب آل الرسول | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصیبی، محمد بن طلحه (نویسنده) طباطبایی، سید عبدالعزیز (مصحح) |
| ناشر | مؤسسة البلاغ |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1419 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | چهارده معصوم - سرگذشت‌نامه
چهارده معصوم - فضایل چهارده معصوم - مدایح و مناقب |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 36 /ن6م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مطالب السؤول في مناقب آل الرسول، اثر محمد بن طلحه نصیبی شافعی (متوفی 652ق)، با تصحیح عبدالعزیز طباطبایی، کتابی است در مناقب و فضایل ائمه(ع) که به زبان عربی و در قرن هفتم هجری، نوشته شده است.
انگیزه نگارش
انگیزه نویسنده از تدوین کتاب حاضر را می‌توان در سه امر زیر، خلاصه نمود:
- مؤلف در دوران نوجوانی به ائمه(ع) علاقه‌مند بوده و با نوشتن کتابیبه نام «زبدة المقال في فضائل الآل»، محبت خود را ابراز کرده است، اما این کتاب به سرقت رفته و بدین منظور کتاب حاضر را تدوین نموده است.
- به امید بهره‌مند شدن از شفاعت اهل‌بیت(ع).
- عنایتی که امیر مؤمنان(ع) به ایشان فرموده بود[۱]
ساختار
کتاب با دو مقدمه از مصحح و مؤلف آغاز و مطالب در دوازده باب، عرضه شده است.
در جزء نخست که بیش از نصف کتاب را به خود اختصاص داده، به زندگی و مناقب حضرت علی(ع) پرداخته شده و در جزء دوم، به فضایل و مناقب بقیه ائمه(ع)[۲]
نویسنده به جنبه‌های تاریخی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته و تلاش کرده است تا صفات پسندیده ائمه(ع) را در زمینه‌های مختلف جمع‌آوری کند. وی بحث خود را درباره هریک از امامان(ع)، از ولادت آنان آغاز می‌کند؛ درباره نسب، اسم، لقب و کنیه ایشان پی می‌گیرد؛ سپس به صفات جسمی و روحی آن بزرگواران می‌پردازد؛ سخنان پیامبر(ص) را که درباره آنان نقل شده است ذکر می‌کند و کرامات و سخنان برجسته هر امام(ع) را در پایان می‌آورد[۳]
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگی‌نامه نویسنده، به ذکر و بررسی نسخ کتاب پرداخته شده است[۴]
نویسنده در مقدمه پس از ستایش و تجلیل از اهل‌بیت(ع)، به شرح الفاظی مانند «أهل‌البيت»، «آل الرسول»، «ذوي القربی» و «العترة» می‌پردازد و ویژگی‌های کلی ائمه(ع) را یادآوری می‌کند و نهایتا درباره فضایل فاطمه زهرا(س) روایاتی را متذکر می‌شود[۵]
نویسنده در باب نخست، پس از سیری گذرا بر زندگی حضرت علی(ع)، به فضایل و مناقب او می‌پردازد. مطالبی که او نقل می‌کند، عمدتاً قابل توجه است و بدون اغراق باید گفت نقل برخی از آنها و صرف نظر کردن از بقیه، ترجیح بلا مرجح است؛ به‌عنوان نمونه به برخی از این مطالب اشاره می‌شود:
- علی(ع) دور از هوا و هوس و دارای قلبی مملو از علم و حکمت الهی: نویسنده با بیان بسیار ادیبانه و عالمانه، فضایل امیرالمؤمنین(ع) را نقل و تحلیل می‌کند. او از ترجمه سخن پیامبر(ص) که به علی(ع) فرمود: «إنك الأنزع البطين» آغاز می‌کند و می‌نویسد: «علی بن ابی‌طالب(ع) از روز نخست در دامن ربانی رسول خدا(ص) پرورش یافت و نخستین فردی از مردان بود که به او ایمان آورد. او مسجد الحرام را از لوث وجود بت‌ها و تصاویری که نماد تباهی و گمراهی بودند پاک کرد. او خود را از پلیدی‌ها دور ساخته بود و ریشه‌های هواپرستی را سوزانده بود؛ بدین جهت پیامبر(ص) لقب «انزع» به او داد و ازاین‌رو این لقب از مناقب بلند حضرت(ع) می‌باشد و از آنجا که قلب او مملو از علم و حکمت الهی بود، به «بطین» متصف گردید»[۶]
مؤلف پس از ترجمه «الأنزع البطين»، مواردی از داوری‌های بدیع و خردمندانه علی(ع) را متذکر می‌شود و سخن عمر را که گفت: «لولا علي(ع) لهلك عمر»، نقل می‌کند و می‌نویسد: «این علم فراوان علی(ع) که فراتر از فهم بشر بود، علمی نبود که با خواندن و نوشتن و مباحثه و تکرار به دست آمده باشد، بلکه آن علم لدنی بود که خداوند متعال به‌خاطر تقوا و زهد و نورانیت باطن وی به او الهام کرده بود»[۷]
- مؤلف پس از ذکر فضایلی از علی(ع) می‌نویسد: «احادیث پیامبر(ص) درباره فضایل و منزلت بلند علمی و معنوی علی(ع)، گرچه راویان و حافظان متفاوت، آنها را در قالب الفاظ مختلف نقل کرده‌اند، اما مدلول عمومی آنها یک چیز است و آن این است که پیامبر(ص)، علاقه خاصی به علی(ع) داشته و او را مورد محبت قرار داده و از او برای پیشبرد اهدافش کمک گرفته است و محبت او را مایه رستگاری شمرده است. بنابراین می‌توان گفت اخبار فضایل علی(ع) متواتر است. چنان‌که اگر کسی بگوید پادشاه، خلعتی به فلانی بخشید، دیگری بگوید خانه‌ای بخشید، سومی بگوید مدال به او داد و...، گرچه مطلب هریک با دیگری متفاوت است، ولی در یک چیز مشترکند و آن اینکه این فرد، مورد توجه پادشاه است»[۸]
نویسنده در باقی ابواب کتاب، به مناقب و بیوگرافی بقیه ائمه(ع) پرداخته و درباره حضرت مهدی(عج)، ضمن نقل روایات پیامبر(ص) درباره مهدویت، به شبهه‌ها و پرسش‌هایی که در این زمینه مطرح بوده است، پاسخ می‌دهد. وی درباره هریک از ائمه(ع)، موضوع‌های زیر را به‌اختصار مورد بحث قرار داده است: ولادت، نسب، کنیه، لقب، روایاتی که از پیامبر(ص) درباره هر امام نقل شده است، علم، شجاعت، عبادت، کرامت، احادیثی از هریک از ائمه(ع)، فرزندان، مدت عمر و چگونگی وفات. از آنجا که عمده مطالب این فصول در منابع شیعه و سنی موجود است، از نقل آن صرف نظر می‌کنیم و تنها به مباحثی که وی درباره قیام امام حسین(ع) و انقلاب جهانی حضرت مهدی(عج) مطرح کرده است، اشاره می‌کنیم[۹]
قیام حسینی از دیدگاه نویسنده
آنچه از مجموع مطالبی که نویسنده درباره قیام حسینی نوشته به دست می‌آید، این است که وی معتقد می‌باشد قیام امام حسین(ع) قیام برحقی بوده که به علت وضعیت حاکم بر جامعه و دعوت مردم کوفه انجام گرفته است. وی قیام امام حسین(ع) را تحسین می‌کند و مخالفان او را افرادی دنیاطلب، فاسق و فاجر می‌داند[۱۰]
وی مصائبی که بر امام حسین(ع) و یارانش پیش آمد را جان‌سوز و بسیار غم‌انگیز می‌داند. وی قاتلان امام حسین(ع) را مستحق لعن و نفرین می‌داند و هریک از آنها را که نام می‌برد، بعد از نامشان، «لعنه الله عليه» یا «في النار خلده الله» می‌آورد. وی عمده مطالب مربوط به نهضت امام حسین(ع) را از کتاب «الفتوح» ابن اعثم نقل کرده است[۱۱]
حضرت مهدی(عج) از نگاه نویسنده
مؤلف پس از نقل احادیثی از پیامبر(ص) درباره حضرت مهدی(عج)، پرسش‌هایی مطرح می‌کند و پاسخ می‌دهد که یادآوری آنها خالی از فایده نیست: پرسش: «کسی منکر نیست که پیامبر(ص) فرمود: اگر یک روز از عمر دنیا باقی مانده باشد، خداوند به اندازه‌ای آن را طولانی می‌کند که فرزندم مهدی(عج) ظهور کند و زمین را پر از عدل و داد نماید؛ ولی ضرورت ندارد حتما نسل دهم از پیامبر(ص) باشد، بلکه معنایش این است که چنین کسی که از نسل پیامبر(ص) است، می‌آید»[۱۲]
پاسخ: «ویژگی‌هایی که پیامبر(ص) برای مهدی(عج) (از نظر نسب و مشخصات فردی) ذکر کرده است، تنها در فرزند حسن بن علی(ع) جمع است. اگر کسی بگوید چنین شخصی که پیامبر(ص) با تمام ویژگی‌هایش معرفی کرده است، ممکن است در آینده متولد شود، پس احادیث پیامبر(ص) در فرزند حسن بن علی منحصر نیست. در پاسخ می‌گوییم تا زمان ما غیر از فرزند امام حسن عسکری کسی با چنین ویژگی نیامده است؛ بنابراین احکام در حق او ثابت است. اما حمل این روایات بر کسی که احتمال دارد در آینده به دنیا بیاید، مرجوح است و ترجیح مرجوح بر راجح جایز نیست»[۱۳]
ویژگی‌های کتاب
یکی از ویژگی‌های برجسته کتاب، آن است که نویسنده، واژه‌هایی که در روایات به کار رفته را مورد دقت قرار می‌دهد و به‌خوبی تبیین می‌کند. برای نمونه، واژه‌هایی چون مؤاخات بین علی(ع) و پیامبر(ص)، الائمة من قريش، محبوبیت علی(ع) نزد خدا، معنای حدیث پیامبر(ص) «أنت مني و أنا منك»، آل البيت، ذوي القربی، حدیث منزلت، مارقون، قاسطون و ناکثون را با عقل و نقل، تجزیه و تحلیل می‌کند[۱۴]
نگرش مؤلف در این کتاب، به جنبه‌های معنوی و عرفانی ائمه(ع) معطوف بوده و به جنبه‌های سیاسی و اجتماعی زندگی ائمه(ع) کمتر پرداخته است؛ البته زندگی امیرالمؤمنین(ع) در این جهت مستنثنا می‌باشد؛ زیرا نقش اجتماعی و سیاسی علی(ع) در عصر پیامبر(ص) و حکومت پنج ساله‌اش را به‌تفصیل ذکر کرده است[۱۵]
از جمله مواردی که در کتاب، جلب توجه می‌کند، نگرش مؤلف به مسئله امامت ائمه(ع) است. او بدون تعصب، روایاتی که از پیامبر(ص) در این باره نقل شده است را آورده و با بیان زیبایی، تبیین کرده است. او منصوص بودن امامت ائمه(ع) را نقل می‌کند و حدیث غدیر را به شکلی بسیار بدیع، توضیح می‌دهد[۱۶]
نویسنده در مواردی توانمندی ادبی خود را به نمایش می‌گذارد و چنان ادیبانه می‌نویسد که آدمی را به تعجب وا می‌دارد. نمونه این هنرنمایی را در مقدمه کتاب می‌توان ملاحظه کرد. همچنین اشعاری که درباره ائمه(ع) سروده است، توانمندی ادبی او را به‌خوبی نشان می‌دهد[۱۷]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
پاورقی‌ها بسیار اندک بوده و در آنها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ[۱۸]، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است[۱۹]
پانویس
- ↑ ر.ک: عبدالمحمدی، حسین، ص127
- ↑ ر.ک: همان، ص142
- ↑ ر.ک: همان، ص132
- ↑ مقدمه، ص5-26
- ↑ ر.ک: عبدالمحمدی، حسین، ص141-142
- ↑ ر.ک: همان، ص142
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: همان، ص147
- ↑ ر.ک: همان، ص153
- ↑ همان، ص153
- ↑ همان، ص154-155
- ↑ ر.ک: همان، ص155
- ↑ همان، ص155-156
- ↑ همان، ص132
- ↑ همان، ص132-133
- ↑ ر.ک: همان، ص133
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: پاورقی، ص235
- ↑ ر.ک: همان، ص225