اسرار عرفانی حج: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>')
    جز (جایگزینی متن - 'حج (ابهام زدایی)' به 'حج (ابهام‌زدایی)')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۵۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR03831J1.jpg|بندانگشتی|اسرار عرفانی حج]]
    | تصویر =NUR03831J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =اسرار عرفانی حج
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|اسرار عرفانی حج
    [[فعالی، محمدتقی]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =فارسی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏7‎‏الف‎‏5
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    حج - فلسفه
    |پدیدآورندگان
    | ناشر =
    |data-type='authors'|[[فعالی، محمدتقی]] (نويسنده)
    مشعر
    |-
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |زبان  
    | سال نشر = 1386 ش
    |data-type='language'|فارسی
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03831AUTOMATIONCODE
    |-
    | چاپ =1
    |کد کنگره  
    | شابک =978-964-540-06-59
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏7‎‏الف‎‏5
    | تعداد جلد =1
    |-
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =03831
    |موضوع  
    | کتابخوان همراه نور =03831
    |data-type='subject'|حج - فلسفه
    | کد پدیدآور =
    |-
    | پس از =
    |ناشر  
    | پیش از =
    |data-type='publisher'|مشعر
    }}
    |-
    {{کاربردهای دیگر|حج (ابهام‌زدایی)}}
    |مکان نشر  
    {{کاربردهای دیگر|اسرار حج (ابهام‌زدایی)}}
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    '''اسرار عرفانى حج'''، تألیف [[فعالی، محمدتقی|محمدتقى فعالى]]، از جمله آثارى است كه حج را به لحاظ معنوى و عرفانى مورد بررسى قرار داده است. این اثر به زبان فارسی و به‌گونه‌اى نگارش شده كه قابل استفاده عموم مردم قرار گیرد.
    |-
    |سال نشر
    |data-type='publishYear'| 1386 هـ.ش
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE3831AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    ==ساختار==
    کتاب، داراى سه بخش است. بخش اول، اختصاص به حرم دارد و خود داراى سه فصل است كه به ترتيب به شهر مكه مكرمه، مسجدالحرام و اسرار عرفانى كعبه پرداخته است. دومین بخش، شامل اسرار نورانى، معنوى و عرفانى مناسك و مواقف حج مى‌شود و نهایتاً سومین بخش، مباحثى را پيرامون فضائل شهر پيامبر(ص)، مسجدالحرام و بقيع پيش رو قرار مى‌دهد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=21&viewType=html مقدمه، ص21]</ref>


    == معرفى اجمالى ==
    ==گزارش محتوا==
    نویسنده در مقدمه کتاب، پنج مورد از اسرار و معانى باطنى حج را بيان مى‌كند كه عبارت است از: فهم، شوق، عزم، قطع علاقه و راحله كه هریک از این اسرار در این بخش از کتاب به‌اختصار شرح شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=20&viewType=html مقدمه، صص 20 و 21]</ref>


    بخش اول: در بخش اول کتاب با عنوان «اسرار عرفانى حرم»، در سه فصل به ترتيب، اسرار عرفانى مكه مكرمه، مسجدالحرام و كعبه مورد مطالعه قرار گرفته است.


    '''اسرار عرفانى حج'''، تألیف محمدتقى فعالى، از جمله آثارى است كه حج را به لحاظ معنوى و عرفانى مورد بررسى قرار داده است. اين اثر به زبان فارسى و به‌گونه‌اى نگارش شده كه قابل استفاده عموم مردم قرار گيرد.
    در فصل اول از این بخش، ابتدا معناى لغوى «مكه» با استناد به معاجم لغت بيان شده است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=25&viewType=html ر.ک: همان، ص25]</ref>. نویسنده، چهار معناى نقص، هلاكت، نقصان آب و ازدحام جمعيت را استخراج مى‌كند و به این جمع‌بندى مى‌رسد كه: «معناى لغوى مكه سه معنا بيش نيست: نقص، هلاكت و ازدحام جمعيت، اما آنچه كه مورد اتفاق تمامى اهل لغت است دو معناى نقص و هلاكت است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=28&viewType=html ر.ک: همان، ص28]</ref> اگر معناى اول دلالت بر كاهش و ريزش گناهان دارد، اشاره به شرافت و عظمت این شهر الهى دارد و اگر هلاكت از معناى لغوى مكه است و نشان از هلاكت و نابودى ظالمان و متجاوزان دارد، این نيز دليلى روشن بر حرمت و امنيت شهرى است كه خداوند آن را مقدس و عظيم قرار داده است».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=28&viewType=html همان، ص28]</ref>


    == ساختار ==
    در بخش ديگرى از این فصل اسرار نام‌هاى ديگر مكه مانند: بكّه، بلد و وادي‌القرى، با استفاده از قرآن كريم و منابع شيعى، مورد بررسى قرار گرفته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=28&viewType=html ر.ک: همان، ص 28]</ref> در هریک از این موارد معناى لغوى، موارد مذكور در قرآن و نيز روايات مرتبط با آن ذكر شده است. نویسنده در انتهاى این بخش نيز به این نتيجه مى‌رسد كه سه اسم برای مكه در قرآن و روايات مشترك است، مكه، بكه و ام‌القرى.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=45&viewType=html همان، ص45]</ref>


    در گفتارهاى ديگر این فصل، فضيلت و عظمت مكه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=46&viewType=html ر.ک: همان، ص46]</ref>، اسرار حدود مكه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=88&viewType=html ر.ک: همان، ص88]</ref>، ویژگى‌ها و احكام مكه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=94&viewType=html ر.ک: همان، ص94]</ref>، آداب ورود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=130&viewType=html ر.ک: همان، ص130]</ref> و خروج به مكه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=139&viewType=html ر.ک: همان، ص139]</ref> با استفاده از آيات و روايات، بررسى شده است.


    کتاب، داراى سه بخش است. بخش اول، اختصاص به حرم دارد و خود داراى سه فصل است كه به ترتيب به شهر مكه مكرمه، مسجدالحرام و اسرار عرفانى كعبه پرداخته است. دومين بخش، شامل اسرار نورانى، معنوى و عرفانى مناسك و مواقف حج مى‌شود و نهايتاً سومين بخش، مباحثى را پيرامون فضائل شهر پيامبر(ص)، مسجدالحرام و بقيع پيش رو قرار مى‌دهد ..<ref>مقدمه، ص 21</ref>
    در فصل دوم از کتاب كه به اسرار عرفانى مسجدالحرام اختصاص دارد، چنين مى‌خوانيم: «مسجدالحرام داراى حرمت و قداست بسيار بالايى است. این مسجد از قصرهاى بهشت در روى زمین شمرده شده و محبوب‌ترين مسجد روى زمین نزد خداست». نویسنده، درباره حرمت این مسجد با ذكر اولین آيه از سوره اسراء به معراج پيامبر در این محل اشاره مى‌كند. وى با استناد به روايات، این مسجد را مدفن انبيا و اولیاى فراوانى دانسته است و از قول [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] آورده است كه میان ركن يمانى و حجرالاسود هفتاد پيامبر دفن شده‌اند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=152&viewType=html همان، ص152]</ref>


    == گزارش محتوا ==
    در فصل سوم از این بخش کتاب، ابتدا تاريخچه بناى كعبه و سپس نام‌هاى كعبه با استفاده از آيات و روايات استخراج شده است، سپس اسرار عرفانى كعبه از زواياى مختلف مطالعه شده است. نویسنده، معتقد است كه سيره ائمه اطهار(ع) این بوده كه هنگام طواف، به پوشش كعبه آویزان مى‌شدند و با خدا مناجات می‌كردند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=186&viewType=html همان، ص186]</ref>وى با استفاده از روايات، كعبه را دست خدا روى زمین دانسته كه با آن با بندگانش مصافحه مى‌كند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=187&viewType=html همان، ص187]</ref>وى با ذكر مطالب فراوان ديگرى اعتراف مى‌كند كه اينها تنها بخشى از اسرار عرفانى كعبه است. در انتهاى این فصل، ورود به كعبه از جمله مستحباتى دانسته شده كه برای زائر، به‌ویژه برای صروره (كسى كه حج اول اوست) تأكيد شده است.


    بخش دوم: در این بخش از کتاب در ضمن نه فصل، ابتدا جايگاه حج و سپس جايگاه حج‌گزار در آيات و روايات مطالعه شده است. ضيف الله، ضمان الله و عون الله از جمله الفاظى است كه به حج‌گزار نسبت داده شده است.


    نويسنده در مقدمه کتاب، پنج مورد از اسرار و معانى باطنى حج را بيان مى‌كند كه عبارت است از: فهم، شوق، عزم، قطع علاقه و راحله كه هريك از اين اسرار در اين بخش از کتاب به‌اختصار شرح شده است ..<ref>مقدمه، صص 20 و 21</ref>
    در فصول ديگر این بخش، اسرار وجوب حج، اسرار عرفانى احرام، طواف، سعى و تقصير، مشعر، منى و ساير مناسك حج تبيين شده است. در گوشه‌اى از مطالب این بخش مى‌خوانيم: «مسعى محبوب‌ترين محدوده‌اى است كه در حج وجود دارد و از میان مناسك حج هيچ‌كدام به اندازه سعى پيش خدا محبوب و عزيز نيست. این محبوبيت، رمز و رازى دارد: خداوند مى‌خواهد بنده‌اش نزد او ذليل باشد و این ذلت بيش از همه‌جا در مسعى نمود دارد؛ چنان‌كه گردنكشان و جباران تاريخ در این مكان احساس ذلت می‌كردند».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=422&viewType=html همان، ص422]</ref>


    بخش اول: در بخش اول کتاب با عنوان «اسرار عرفانى حرم»، در سه فصل به ترتيب، اسرار عرفانى مكه مكرمه، مسجدالحرام و كعبه مورد مطالعه قرار گرفته است.
    بخش سوم: نویسنده در این بخش به تبيين فضائل مدينه منوره، مسجدالحرام و بقيع پرداخته است. وى معتقد است كه: «بهتر است حج از مكه آغاز و به مدينه ختم شود و زيارت شهر مدينه و مسجدالنبى بعد از اتمام مناسك حج انجام شود؛ زيارت خانه خدا نسبت به زيارت پيامبرش تقدم دارد».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=509&viewType=html همان، ص509]</ref>جالب است كه مؤلف در شيوه چينش مطالب کتاب نيز این مطلب را لحاظ كرده است و با مكه شروع و به مدينه ختم كرده است. محبوب نبى، شهر قرآن و وادى پاک عناوینى است كه درباره این شهر بررسى شده است.


    در فصل اول از اين بخش، ابتدا معناى لغوى «مكه» با استناد به معاجم لغت بيان شده است. نويسنده، چهار معناى نقص، هلاكت، نقصان آب و ازدحام جمعيت را استخراج مى‌كند و به اين جمع‌بندى مى‌رسد كه: «معناى لغوى مكه سه معنا بيش نيست: نقص، هلاكت و ازدحام جمعيت، اما آنچه كه مورد اتفاق تمامى اهل لغت است دو معناى نقص و هلاكت است. اگر معناى اول دلالت بر كاهش و ريزش گناهان دارد، اشاره به شرافت و عظمت اين شهر الهى دارد و اگر هلاكت از معناى لغوى مكه است و نشان از هلاكت و نابودى ظالمان و متجاوزان دارد، اين نيز دليلى روشن بر حرمت و امنيت شهرى است كه خداوند آن را مقدس و عظيم قرار داده است» ..<ref>فعالى، محمدتقى، 1386، ص 8</ref>
    فصل دوم این بخش با نقل تاريخچه مختصرى از بناى مسجدالحرام از «فروع كافى» و «[[تهذيب الأحكام]]» آغاز شده است. این مسجد یکى از سه مسجد بزرگ روى زمین است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=519&viewType=html همان، ص519]</ref>زيارت مسجدالحرام و مشاهده قبر نورانى پيامبر اكرم(ص) اسرارى دارد كه زيارت رسول‌الله(ص) و لياقت شفاعت ايشان از جمله آنهاست.


    در بخش ديگرى از اين فصل اسرار نام‌هاى ديگر مكه مانند: بكّه، بلد و وادي‌القرى، با استفاده از قرآن كريم و منابع شيعى، مورد بررسى قرار گرفته است. در هريك از اين موارد معناى لغوى، موارد مذكور در قرآن و نيز روايات مرتبط با آن ذكر شده است. نويسنده در انتهاى اين بخش نيز به اين نتيجه مى‌رسد كه سه اسم براى مكه در قرآن و روايات مشترك است، مكه، بكه و ام‌القرى ..<ref>همان، ص 45</ref>
    نویسنده در آخرين فصل از کتاب به فضائل بقيع پرداخته و چنين مى‌نویسد: «شايسته است بعد از زيارت رسول خدا(ص)، با دلى پاک و قلبى آرام و با يقين به فضل و كرم خداى رحمان، قصد زيارت ائمه بقيع نمود. حب آنان، حب پيامبر(ص)، اطاعت آنان، اطاعت رسول خدا(ص) و خضوع و خشوع در برابر آنان، خضوع و خشوع در برابر جانشين خداست». این فصل كه بسيار مختصر است با بحثى پيرامون مدفن فاطمه زهرا(س) و جايگاه زيارت بقيع به پایان آمده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3831/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AD%D8%AC?pageNumber=527&viewType=html همان، صص 529 - 527]</ref>


    در گفتارهاى ديگر اين فصل، فضيلت و عظمت مكه، اسرار حدود مكه، ويژگى‌ها و احكام مكه، آداب ورود و خروج به مكه با استفاده از آيات و روايات، بررسى شده است.
    ==وضعيت کتاب==


    در فصل دوم از کتاب كه به اسرار عرفانى مسجدالحرام اختصاص دارد، چنين مى‌خوانيم: «مسجدالحرام داراى حرمت و قداست بسيار بالايى است. اين مسجد از قصرهاى بهشت در روى زمين شمرده شده و محبوب‌ترين مسجد روى زمين نزد خداست». نويسنده، درباره حرمت اين مسجد با ذكر اولين آيه از سوره اسراء به معراج پيامبر در اين محل اشاره مى‌كند. وى با استناد به روايات، اين مسجد را مدفن انبيا و اولياى فراوانى دانسته است و از قول [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] آورده است كه ميان ركن يمانى و حجرالاسود هفتاد پيامبر دفن شده‌اند ..<ref>همان، ص 152</ref>


    در فصل سوم از اين بخش کتاب، ابتدا تاريخچه بناى كعبه و سپس نام‌هاى كعبه با استفاده از آيات و روايات استخراج شده است، سپس اسرار عرفانى كعبه از زواياى مختلف مطالعه شده است. نويسنده، معتقد است كه سيره ائمه اطهار(ع) اين بوده كه هنگام طواف، به پوشش كعبه آويزان مى‌شدند و با خدا مناجات مى‌كردند ..<ref>همان، ص 186</ref> وى با استفاده از روايات، كعبه را دست خدا روى زمين دانسته كه با آن با بندگانش مصافحه مى‌كند ..<ref>همان، ص 187</ref> وى با ذكر مطالب فراوان ديگرى اعتراف مى‌كند كه اينها تنها بخشى از اسرار عرفانى كعبه است. در انتهاى اين فصل، ورود به كعبه از جمله مستحباتى دانسته شده كه براى زائر، به‌ويژه براى صروره (كسى كه حج اول اوست) تأكيد شده است.
    فهرست مطالب کتاب در ابتدا و کتاب‌نامه در انتهاى اثر ذكر شده است. در پاورقى‌هاى کتاب، آدرس آيات و روايات و منابع مطالب و گاه توضيحات مختصرى آورده شده است.


    بخش دوم: در اين بخش از کتاب در ضمن نه فصل، ابتدا جايگاه حج و سپس جايگاه حج‌گزار در آيات و روايات مطالعه شده است. ضيف الله، ضمان الله و عون الله از جمله الفاظى است كه به حج‌گزار نسبت داده شده است.
    ==پانویس==
    <references />


    در فصول ديگر اين بخش، اسرار وجوب حج، اسرار عرفانى احرام، طواف، سعى و تقصير، مشعر، منى و ساير مناسك حج تبيين شده است. در گوشه‌اى از مطالب اين بخش مى‌خوانيم: «مسعى محبوب‌ترين محدوده‌اى است كه در حج وجود دارد و از ميان مناسك حج هيچ‌كدام به اندازه سعى پيش خدا محبوب و عزيز نيست. اين محبوبيت، رمز و رازى دارد: خداوند مى‌خواهد بنده‌اش نزد او ذليل باشد و اين ذلت بيش از همه‌جا در مسعى نمود دارد؛ چنان‌كه گردنكشان و جباران تاريخ در اين مكان احساس ذلت مى‌كردند» ..<ref>همان، ص 422</ref>
    ==منابع مقاله==


    بخش سوم: نويسنده در اين بخش به تبيين فضائل مدينه منوره، مسجدالحرام و بقيع پرداخته است. وى معتقد است كه: «بهتر است حج از مكه آغاز و به مدينه ختم شود و زيارت شهر مدينه و مسجدالنبى بعد از اتمام مناسك حج انجام شود؛ زيارت خانه خدا نسبت به زيارت پيامبرش تقدم دارد» ..<ref>همان، ص 509</ref> جالب است كه مؤلف در شيوه چينش مطالب کتاب نيز اين مطلب را لحاظ كرده است و با مكه شروع و به مدينه ختم كرده است. محبوب نبى، شهر قرآن و وادى پاك عناوينى است كه درباره اين شهر بررسى شده است.
    مقدمه و متن کتاب.


    فصل دوم اين بخش با نقل تاريخچه مختصرى از بناى مسجدالحرام از «فروع كافى» و «[[تهذيب الأحكام]] » آغاز شده است. اين مسجد يكى از سه مسجد بزرگ روى زمين است ..<ref>همان، ص 519</ref> زيارت مسجدالحرام و مشاهده قبر نورانى پيامبر اكرم(ص) اسرارى دارد كه زيارت رسول الله(ص) و لياقت شفاعت ايشان از جمله آنهاست.


    نويسنده در آخرين فصل از کتاب به فضائل بقيع پرداخته و چنين مى‌نويسد: «شايسته است بعد از زيارت رسول خدا(ص)، با دلى پاك و قلبى آرام و با يقين به فضل و كرم خداى رحمان، قصد زيارت ائمه بقيع نمود. حب آنان، حب پيامبر(ص)، اطاعت آنان، اطاعت رسول خدا(ص) و خضوع و خشوع در برابر آنان، خضوع و خشوع در برابر جانشين خداست». اين فصل كه بسيار مختصر است با بحثى پيرامون مدفن فاطمه زهرا (س) و جايگاه زيارت بقيع به پايان آمده است ..<ref>همان، صص 529 - 527</ref>
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    == وضعيت کتاب ==
    [[اسرار عرفانی عمره]]


    [[درسنامه اسرار حج]]


    فهرست مطالب کتاب در ابتدا و کتاب‌نامه در انتهاى اثر ذكر شده است. در پاورقى‌هاى کتاب، آدرس آيات و روايات و منابع مطالب و گاه توضيحات مختصرى آورده شده است.
    [[اسرار حج]]
     
    ==پانويس ==
    <references />
     
    == منابع مقاله ==
     
    مقدمه و متن کتاب.


    [[آشنایی با عرفان و تصوف]]


    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/14746 مطالعه کتاب اسرار عرفانی حج در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده: فقه و اصول]]
    [[رده:مباحث خاص فقه]]
    [[رده: مباحث خاص فقه]]
    [[رده:عبادات]]
    [[رده:عبادات]]
    [[رده:اردیبهشت (1401)]]
    [[رده:تصوف و عرفان]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۳۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۳:۵۸

    اسرار عرفانی حج
    اسرار عرفانی حج
    پدیدآورانفعالی، محمدتقی (نویسنده)
    ناشرمشعر
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1386 ش
    چاپ1
    شابک978-964-540-06-59
    موضوعحج - فلسفه
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏ف‎‏7‎‏الف‎‏5
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    اسرار عرفانى حج، تألیف محمدتقى فعالى، از جمله آثارى است كه حج را به لحاظ معنوى و عرفانى مورد بررسى قرار داده است. این اثر به زبان فارسی و به‌گونه‌اى نگارش شده كه قابل استفاده عموم مردم قرار گیرد.

    ساختار

    کتاب، داراى سه بخش است. بخش اول، اختصاص به حرم دارد و خود داراى سه فصل است كه به ترتيب به شهر مكه مكرمه، مسجدالحرام و اسرار عرفانى كعبه پرداخته است. دومین بخش، شامل اسرار نورانى، معنوى و عرفانى مناسك و مواقف حج مى‌شود و نهایتاً سومین بخش، مباحثى را پيرامون فضائل شهر پيامبر(ص)، مسجدالحرام و بقيع پيش رو قرار مى‌دهد.[۱]

    گزارش محتوا

    نویسنده در مقدمه کتاب، پنج مورد از اسرار و معانى باطنى حج را بيان مى‌كند كه عبارت است از: فهم، شوق، عزم، قطع علاقه و راحله كه هریک از این اسرار در این بخش از کتاب به‌اختصار شرح شده است.[۲]

    بخش اول: در بخش اول کتاب با عنوان «اسرار عرفانى حرم»، در سه فصل به ترتيب، اسرار عرفانى مكه مكرمه، مسجدالحرام و كعبه مورد مطالعه قرار گرفته است.

    در فصل اول از این بخش، ابتدا معناى لغوى «مكه» با استناد به معاجم لغت بيان شده است[۳]. نویسنده، چهار معناى نقص، هلاكت، نقصان آب و ازدحام جمعيت را استخراج مى‌كند و به این جمع‌بندى مى‌رسد كه: «معناى لغوى مكه سه معنا بيش نيست: نقص، هلاكت و ازدحام جمعيت، اما آنچه كه مورد اتفاق تمامى اهل لغت است دو معناى نقص و هلاكت است.[۴] اگر معناى اول دلالت بر كاهش و ريزش گناهان دارد، اشاره به شرافت و عظمت این شهر الهى دارد و اگر هلاكت از معناى لغوى مكه است و نشان از هلاكت و نابودى ظالمان و متجاوزان دارد، این نيز دليلى روشن بر حرمت و امنيت شهرى است كه خداوند آن را مقدس و عظيم قرار داده است».[۵]

    در بخش ديگرى از این فصل اسرار نام‌هاى ديگر مكه مانند: بكّه، بلد و وادي‌القرى، با استفاده از قرآن كريم و منابع شيعى، مورد بررسى قرار گرفته است.[۶] در هریک از این موارد معناى لغوى، موارد مذكور در قرآن و نيز روايات مرتبط با آن ذكر شده است. نویسنده در انتهاى این بخش نيز به این نتيجه مى‌رسد كه سه اسم برای مكه در قرآن و روايات مشترك است، مكه، بكه و ام‌القرى.[۷]

    در گفتارهاى ديگر این فصل، فضيلت و عظمت مكه[۸]، اسرار حدود مكه[۹]، ویژگى‌ها و احكام مكه[۱۰]، آداب ورود[۱۱] و خروج به مكه[۱۲] با استفاده از آيات و روايات، بررسى شده است.

    در فصل دوم از کتاب كه به اسرار عرفانى مسجدالحرام اختصاص دارد، چنين مى‌خوانيم: «مسجدالحرام داراى حرمت و قداست بسيار بالايى است. این مسجد از قصرهاى بهشت در روى زمین شمرده شده و محبوب‌ترين مسجد روى زمین نزد خداست». نویسنده، درباره حرمت این مسجد با ذكر اولین آيه از سوره اسراء به معراج پيامبر در این محل اشاره مى‌كند. وى با استناد به روايات، این مسجد را مدفن انبيا و اولیاى فراوانى دانسته است و از قول امام صادق(ع) آورده است كه میان ركن يمانى و حجرالاسود هفتاد پيامبر دفن شده‌اند.[۱۳]

    در فصل سوم از این بخش کتاب، ابتدا تاريخچه بناى كعبه و سپس نام‌هاى كعبه با استفاده از آيات و روايات استخراج شده است، سپس اسرار عرفانى كعبه از زواياى مختلف مطالعه شده است. نویسنده، معتقد است كه سيره ائمه اطهار(ع) این بوده كه هنگام طواف، به پوشش كعبه آویزان مى‌شدند و با خدا مناجات می‌كردند.[۱۴]وى با استفاده از روايات، كعبه را دست خدا روى زمین دانسته كه با آن با بندگانش مصافحه مى‌كند.[۱۵]وى با ذكر مطالب فراوان ديگرى اعتراف مى‌كند كه اينها تنها بخشى از اسرار عرفانى كعبه است. در انتهاى این فصل، ورود به كعبه از جمله مستحباتى دانسته شده كه برای زائر، به‌ویژه برای صروره (كسى كه حج اول اوست) تأكيد شده است.

    بخش دوم: در این بخش از کتاب در ضمن نه فصل، ابتدا جايگاه حج و سپس جايگاه حج‌گزار در آيات و روايات مطالعه شده است. ضيف الله، ضمان الله و عون الله از جمله الفاظى است كه به حج‌گزار نسبت داده شده است.

    در فصول ديگر این بخش، اسرار وجوب حج، اسرار عرفانى احرام، طواف، سعى و تقصير، مشعر، منى و ساير مناسك حج تبيين شده است. در گوشه‌اى از مطالب این بخش مى‌خوانيم: «مسعى محبوب‌ترين محدوده‌اى است كه در حج وجود دارد و از میان مناسك حج هيچ‌كدام به اندازه سعى پيش خدا محبوب و عزيز نيست. این محبوبيت، رمز و رازى دارد: خداوند مى‌خواهد بنده‌اش نزد او ذليل باشد و این ذلت بيش از همه‌جا در مسعى نمود دارد؛ چنان‌كه گردنكشان و جباران تاريخ در این مكان احساس ذلت می‌كردند».[۱۶]

    بخش سوم: نویسنده در این بخش به تبيين فضائل مدينه منوره، مسجدالحرام و بقيع پرداخته است. وى معتقد است كه: «بهتر است حج از مكه آغاز و به مدينه ختم شود و زيارت شهر مدينه و مسجدالنبى بعد از اتمام مناسك حج انجام شود؛ زيارت خانه خدا نسبت به زيارت پيامبرش تقدم دارد».[۱۷]جالب است كه مؤلف در شيوه چينش مطالب کتاب نيز این مطلب را لحاظ كرده است و با مكه شروع و به مدينه ختم كرده است. محبوب نبى، شهر قرآن و وادى پاک عناوینى است كه درباره این شهر بررسى شده است.

    فصل دوم این بخش با نقل تاريخچه مختصرى از بناى مسجدالحرام از «فروع كافى» و «تهذيب الأحكام» آغاز شده است. این مسجد یکى از سه مسجد بزرگ روى زمین است.[۱۸]زيارت مسجدالحرام و مشاهده قبر نورانى پيامبر اكرم(ص) اسرارى دارد كه زيارت رسول‌الله(ص) و لياقت شفاعت ايشان از جمله آنهاست.

    نویسنده در آخرين فصل از کتاب به فضائل بقيع پرداخته و چنين مى‌نویسد: «شايسته است بعد از زيارت رسول خدا(ص)، با دلى پاک و قلبى آرام و با يقين به فضل و كرم خداى رحمان، قصد زيارت ائمه بقيع نمود. حب آنان، حب پيامبر(ص)، اطاعت آنان، اطاعت رسول خدا(ص) و خضوع و خشوع در برابر آنان، خضوع و خشوع در برابر جانشين خداست». این فصل كه بسيار مختصر است با بحثى پيرامون مدفن فاطمه زهرا(س) و جايگاه زيارت بقيع به پایان آمده است.[۱۹]

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب کتاب در ابتدا و کتاب‌نامه در انتهاى اثر ذكر شده است. در پاورقى‌هاى کتاب، آدرس آيات و روايات و منابع مطالب و گاه توضيحات مختصرى آورده شده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.


    وابسته‌ها