المشارع و المطارحات: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '</ref>.' به '</ref>') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (←گزارش محتوا) |
||
| (۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR13887J1.jpg | |||
| عنوان =المشارع و المطارحات | |||
| | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | |||
[[سهروردی، یحیی بن حبش]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[مصحح: محمدي، مقصود]] (مصحح) | [[مصحح: محمدي، مقصود]] (مصحح) | ||
[[عالي‌پور، اشرف]] (مصحح) | [[عالي‌پور، اشرف]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BBR 760 1385 | ||
| موضوع = | |||
فلسفه اسلامی | |||
|کد کنگره | | ناشر = | ||
حق ياوران | |||
| مکان نشر =ایران - تهران | |||
|موضوع | | سال نشر =1385ش | ||
|ناشر | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE13887AUTOMATIONCODE | |||
== | | چاپ =1 | ||
'''المشارع و المطارحات''' که به‌اختصار، آن را «المطارحات» مى‌گویند، تألیف شهاب‌الدین یحیى سهروردى (549-587ق) مشهور به شیخ اشراق است. این کتاب در اصل به‌صورت مجموعهاى است که در سه بخش (منطق، طبیعیات و الهیات) فراهم آمده است. بخش الهیات قبلاً توسط فیلسوف معاصر فرانسوى ( | | شابک =964-2709-01-5 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =13887 | |||
| کتابخوان همراه نور =13887 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''المشارع و المطارحات'''، که به‌اختصار، آن را «المطارحات» مى‌گویند، تألیف [[سهروردی، یحیی بن حبش|شهاب‌الدین یحیى سهروردى]] (549-587ق) مشهور به [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] است. این کتاب در اصل به‌صورت مجموعهاى است که در سه بخش (منطق، طبیعیات و الهیات) فراهم آمده است. بخش الهیات قبلاً توسط فیلسوف معاصر فرانسوى ([[کربن، هانری|هانرىکربن]]) تصحیح و ضمن مجموعه مصنفات [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] و نیز جداگانه منتشر شده است. کتاب حاضر بخش «منطق» آن است که براى اولین بار توسط مقصود محمدی و اشرف عالی‌پور تصحیح شده است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و متن اصلی در نه مشرع است که هر مشرع مشتمل بر چندین فصل و در مجموع بالغ بر پنجاه فصل است. | کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و متن اصلی در نه مشرع است که هر مشرع مشتمل بر چندین فصل و در مجموع بالغ بر پنجاه فصل است. | ||
شیخ اشراق این کتاب را با شیوه ابن سینا در کتاب اشارات و | |||
[[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] این کتاب را با شیوه [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] در کتاب [[الإشارات و التنبيهات مع المحاكمات|اشارات و تنبیهات]]، تحریر و تنظیم نموده، آن را به نقد کشیده و تهذیب و تکمیل کرده است. متن کتاب یک متن تحلیلى - انتقادى است و نوآورى در همه بخشهاى آن - حداقل در تبیین - به چشم مىخورد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/10 مقدمه مصحح، صفحه ده]</ref>خود او در مقدمه، شیوه نگارش را چنین توضیح داده است: «باید دانست که من در این کتاب ترتیبى را رعایت نکرده‌ام و گاهى خود را ملتزم به علمى نساخته‌ام، بلکه غرضم طرح بحث بوده است؛ گرچه ممکن است در این بحث کار به بررسى علوم مختلف کشیده شده باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/41587/42 مرادخانی، زهرا، ص42]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/2/2 مقدمه مؤلف، ص2]</ref> | |||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
سهروردى در مقدمه، این کتاب را به همه | [[سهروردی، یحیی بن حبش|سهروردى]] در مقدمه، این کتاب را به همه کسانى توصیه مى‌کند که تبحرى در علوم استدلالى به دست نیاورده و بنابراین مسیر خود را در جهت حکمت متعالى اشراق مسدود کرده‌اند. وى در این مقدمه مى‌نویسد: «این کتاب داراى سه علم است که من به خواسته شما برادران نوشته‌ام. در این کتاب مباحث و قواعدى را آورده‌ام که در کتاب‌هاى دیگر یافت نمى‌شود و بسیار سودمند است؛ آنها نتیجه برداشت‌ها و تأملات خود من است و درعین‌حال از روش مشائیان عدول نکرده‌ام؛ گرچه نکات و لطایفى را در آن نهاده‌ام که آنها به قواعدى شریف و افزون بر قواعد مشائیان اشاره دارد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/41587/41 همان، ص42-41]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/2/2 همان، ص2]</ref> | ||
وی با پیش‌بینی اینکه پژوهشگران غیر ماهر در مطالعه «حكمة الإشراق» با چالش مواجه خواهند شد، جایگاه مطالعه کتاب را مشخص کرده و در مقدمه چنین می‌نویسد: این کتاب باید بعد از کتاب تلویحات و قبل از کتاب «حكمة الإشراق» خوانده شود؛ زیرا مادامی که انسان در علوم بحثى مهارت پیدا نکرده | وی با پیش‌بینی اینکه پژوهشگران غیر ماهر در مطالعه «حكمة الإشراق» با چالش مواجه خواهند شد، جایگاه مطالعه کتاب را مشخص کرده و در مقدمه چنین می‌نویسد: این کتاب باید بعد از کتاب تلویحات و قبل از کتاب «حكمة الإشراق» خوانده شود؛ زیرا مادامی که انسان در علوم بحثى مهارت پیدا نکرده نمىتواند وارد بحث و تحقیق در حکمت اشراق گردد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/13 ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه سیزده]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/2/2 مقدمه مؤلف، ص2]</ref> | ||
وی رمزوار به | وی رمزوار به چگونگى انتقال حکمت اشراق از عهد باستان تا زمان خود اشاره مى‌کند؛ چنان‌که از این اشارات برمى‌آید در نظر او حکمت حقیقى یکى است و حکیمانى که نام مى‌برد همه شارحان یک حقیقت و مفسران یک پیام بوده‌اند. خمیره «حکمت خالده» که اساس آن از سوى هرمس، والدالحکماء، از طریق وحى و مکاشفه دریافت شده، به‌وسیله دو سلسله از حکیمان ادامه یافته است: دانایان یونان و فرزانگان ایران. پس از اسلام ذوالنون مصرى در شاخه یونانى و فیثاغورسى و بایزید بسطامى در شاخه ایرانى و خسروانى وارثان معنوى این حکمت مى‌شوند. خمیره‌اى از حکماى خسروانى با طریقه‌اى از جریان فیثاغورسى و یونانى به هم مى‌پیوندند و به حکیمانى مى‌رسد که به «سکینه» یا مقام تمکین و یقین و آرامش قلبى دست یافته‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/41587/42 مرادخانی، زهرا، ص42]</ref> | ||
سهروردی مى‌گوید: انسان در زمره | سهروردی مى‌گوید: انسان در زمره حکیمان بشمار نمى‌آید، مگر اینکه بر خمیره مقدس حکمت دست یابد و بر خلع بدن و عروج به عالم انوار توانا باشد و نیز نام حکیم جز درباره کسى که مشاهده امور علوى کند و ذوق و تألّه داشته باشد، به کار نمى‌رود.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/41587/42 همان، ص42]</ref> | ||
شیخ در آغاز فصلها به‌جاى اینکه موضوعات مورد بحث را تعریف کند و سپس اقسام و احکام آن را مورد بررسى و تحقیق قرار دهد، معمولاً با نقادى از نقطه نظرات منطق‌دانان درباره تعریف موضوعات منطق و تبیین احکام آنها آغاز | شیخ در آغاز فصلها به‌جاى اینکه موضوعات مورد بحث را تعریف کند و سپس اقسام و احکام آن را مورد بررسى و تحقیق قرار دهد، معمولاً با نقادى از نقطه نظرات منطق‌دانان درباره تعریف موضوعات منطق و تبیین احکام آنها آغاز مى‌کند و آنها را به چالش مى‌گیرد و پس از بیان نقطه ضعف آنها، نظر مختار خود را مطرح مى‌کند.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/15 مقدمه مصحح، صفحه پانزده]</ref> | ||
طولانی‌ترین و مفصل‌ترین بخش کتاب، مشرع پنجم در حدود دویست صفحه است و کوتاه‌ترین بخش، مشرع هفتم در حدود ده صفحه است. مصححین در مقدمه به معرفی اجمالی بخش‌های نه‌گانه کتاب پرداخته‌اند که خواننده می‌تواند با مطالعه آن به‌اجمال از محتوای کتاب آگاهی یابد.<ref>ر.ک: همان، صفحه پانزده تا سیونه</ref> | طولانی‌ترین و مفصل‌ترین بخش کتاب، مشرع پنجم در حدود دویست صفحه است و کوتاه‌ترین بخش، مشرع هفتم در حدود ده صفحه است. مصححین در مقدمه به معرفی اجمالی بخش‌های نه‌گانه کتاب پرداخته‌اند که خواننده می‌تواند با مطالعه آن به‌اجمال از محتوای کتاب آگاهی یابد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/15 ر.ک: همان، صفحه پانزده تا سیونه]</ref> | ||
شیخ | [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]، مغالطات را مهم‌ترین بخش منطق می‌داند و به همین دلیل بیش از دیگران در این‌باره داد سخن داده و به‌تفصیل به بحث پرداخته است. شیخ در خاتمه بخش مغالطه که خاتمه کتاب نیز هست میگوید: این مواردى که درباره مغالطات در اینجا آوردیم، اصول وامهات مغالطه هستند و هیچ مغالطهاى بیرون از اینها نیست. ما این موارد را با ذکر مثال آوریم تا طبع انسانى کسب مهارت کند. من دریافتهام که مهم‌ترین مسئله در منطق همانا توجه به بحث مغالطات است؛ زیراکه منطق، براى صیانت ذهن از خطا وضع شده است، بعضى از مسائل مهم منطق مانند انتاج شکل اول، از امور اولیه بوده، براى طبایع به‌راحتى قابل فهمند. بقیه مسائل منطق در سودمندى متوسطند و چهبسا که بیشتر طبایع نسبت به آنها نیز شناخت اجمالى داشته باشند. مسائلى مانند قیاس عکس، قیاس دور و برگرداندن قیاس خلف به مستقیم نیز سود چندانى ندارند و هیچ فایدهاى جز کسب مهارت از آنها حاصل نمى‌شود و اما بحث مغالطات، امرى است بسیار دشوار و درعین‌حال بسیار مهم. مراتب علمى اهل تحقیق و جایگاه اهل نظر در مغالطات آشکار مىشود. بنابراین اگر در این کتاب هیچ مطلبى نبود جز این باب (مغالطات)، به‌تنهایى بسیار گران‌قدر و ارزشمند بود؛ درصورتى‌که هر بخش از این کتاب، شامل مباحث جالب و ارزشمندى است و بیشتر آنها بی‌سابقه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/39 ر.ک: همان، صفحه سیونه و چهل]</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
براى ثبت نسخه‌بدل‌ها، ابتدا کلمه و یا عبارت متن عیناً در پاورقى با شماره مخصوص ذکر شده و بعد از آن این علامت «:» و سپس نسخه‌بدل‌ها ثبت گردیده و بلافاصله رموز | براى ثبت نسخه‌بدل‌ها، ابتدا کلمه و یا عبارت متن عیناً در پاورقى با شماره مخصوص ذکر شده و بعد از آن این علامت «:» و سپس نسخه‌بدل‌ها ثبت گردیده و بلافاصله رموز نسخه‌ها و یا منابع، نوشته شده است؛ درصورتى‌که یکى از نسخه‌ها، کلمه و یا عبارتى بیشتر از عبارت متن داشته، با علامت «+» و درصورتى‌که کمتر از عبارت متن داشته، با علامت «-» مشخص گردیده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/17961/1/43 ر.ک: همان، صفحه چهل‌وسه]</ref> | ||
فهرست مطالب در ابتدا و نمایه الفاظ و اصطلاحات در انتهای کتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و نمایه الفاظ و اصطلاحات در انتهای کتاب آمده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۷۴: | خط ۶۲: | ||
#[[:noormags:780911|مرادخانی، زهرا، «معرفی تحلیلی یک مقاله، یک کتاب: نگاهی به آثار شیخ اشراق»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه فلسفه، شهریور 1388، شماره 24، صفحه 39 تا 54]]. | #[[:noormags:780911|مرادخانی، زهرا، «معرفی تحلیلی یک مقاله، یک کتاب: نگاهی به آثار شیخ اشراق»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه فلسفه، شهریور 1388، شماره 24، صفحه 39 تا 54]]. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[المشارع و المطارحات (ترجمه طاهری)]] | [[المشارع و المطارحات (ترجمه طاهری)]] | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:فلسفه، مذهب و روانشناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:فلسفه اسلامی]] | ||
[[رده: | [[رده:عصر صاحب نظران فلسفه اسلامی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۹:۵۹
| المشارع و المطارحات | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سهروردی، یحیی بن حبش (نویسنده)
مصحح: محمدي، مقصود (مصحح) عالي‌پور، اشرف (مصحح) |
| ناشر | حق ياوران |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1385ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-2709-01-5 |
| موضوع | فلسفه اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 760 1385 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المشارع و المطارحات، که به‌اختصار، آن را «المطارحات» مى‌گویند، تألیف شهاب‌الدین یحیى سهروردى (549-587ق) مشهور به شیخ اشراق است. این کتاب در اصل به‌صورت مجموعهاى است که در سه بخش (منطق، طبیعیات و الهیات) فراهم آمده است. بخش الهیات قبلاً توسط فیلسوف معاصر فرانسوى (هانرىکربن) تصحیح و ضمن مجموعه مصنفات شیخ اشراق و نیز جداگانه منتشر شده است. کتاب حاضر بخش «منطق» آن است که براى اولین بار توسط مقصود محمدی و اشرف عالی‌پور تصحیح شده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف و متن اصلی در نه مشرع است که هر مشرع مشتمل بر چندین فصل و در مجموع بالغ بر پنجاه فصل است.
شیخ اشراق این کتاب را با شیوه ابن سینا در کتاب اشارات و تنبیهات، تحریر و تنظیم نموده، آن را به نقد کشیده و تهذیب و تکمیل کرده است. متن کتاب یک متن تحلیلى - انتقادى است و نوآورى در همه بخشهاى آن - حداقل در تبیین - به چشم مىخورد.[۱]خود او در مقدمه، شیوه نگارش را چنین توضیح داده است: «باید دانست که من در این کتاب ترتیبى را رعایت نکرده‌ام و گاهى خود را ملتزم به علمى نساخته‌ام، بلکه غرضم طرح بحث بوده است؛ گرچه ممکن است در این بحث کار به بررسى علوم مختلف کشیده شده باشد.[۲]
گزارش محتوا
سهروردى در مقدمه، این کتاب را به همه کسانى توصیه مى‌کند که تبحرى در علوم استدلالى به دست نیاورده و بنابراین مسیر خود را در جهت حکمت متعالى اشراق مسدود کرده‌اند. وى در این مقدمه مى‌نویسد: «این کتاب داراى سه علم است که من به خواسته شما برادران نوشته‌ام. در این کتاب مباحث و قواعدى را آورده‌ام که در کتاب‌هاى دیگر یافت نمى‌شود و بسیار سودمند است؛ آنها نتیجه برداشت‌ها و تأملات خود من است و درعین‌حال از روش مشائیان عدول نکرده‌ام؛ گرچه نکات و لطایفى را در آن نهاده‌ام که آنها به قواعدى شریف و افزون بر قواعد مشائیان اشاره دارد.[۳]
وی با پیش‌بینی اینکه پژوهشگران غیر ماهر در مطالعه «حكمة الإشراق» با چالش مواجه خواهند شد، جایگاه مطالعه کتاب را مشخص کرده و در مقدمه چنین می‌نویسد: این کتاب باید بعد از کتاب تلویحات و قبل از کتاب «حكمة الإشراق» خوانده شود؛ زیرا مادامی که انسان در علوم بحثى مهارت پیدا نکرده نمىتواند وارد بحث و تحقیق در حکمت اشراق گردد.[۴]
وی رمزوار به چگونگى انتقال حکمت اشراق از عهد باستان تا زمان خود اشاره مى‌کند؛ چنان‌که از این اشارات برمى‌آید در نظر او حکمت حقیقى یکى است و حکیمانى که نام مى‌برد همه شارحان یک حقیقت و مفسران یک پیام بوده‌اند. خمیره «حکمت خالده» که اساس آن از سوى هرمس، والدالحکماء، از طریق وحى و مکاشفه دریافت شده، به‌وسیله دو سلسله از حکیمان ادامه یافته است: دانایان یونان و فرزانگان ایران. پس از اسلام ذوالنون مصرى در شاخه یونانى و فیثاغورسى و بایزید بسطامى در شاخه ایرانى و خسروانى وارثان معنوى این حکمت مى‌شوند. خمیره‌اى از حکماى خسروانى با طریقه‌اى از جریان فیثاغورسى و یونانى به هم مى‌پیوندند و به حکیمانى مى‌رسد که به «سکینه» یا مقام تمکین و یقین و آرامش قلبى دست یافته‌اند.[۵]
سهروردی مى‌گوید: انسان در زمره حکیمان بشمار نمى‌آید، مگر اینکه بر خمیره مقدس حکمت دست یابد و بر خلع بدن و عروج به عالم انوار توانا باشد و نیز نام حکیم جز درباره کسى که مشاهده امور علوى کند و ذوق و تألّه داشته باشد، به کار نمى‌رود.[۶]
شیخ در آغاز فصلها به‌جاى اینکه موضوعات مورد بحث را تعریف کند و سپس اقسام و احکام آن را مورد بررسى و تحقیق قرار دهد، معمولاً با نقادى از نقطه نظرات منطق‌دانان درباره تعریف موضوعات منطق و تبیین احکام آنها آغاز مى‌کند و آنها را به چالش مى‌گیرد و پس از بیان نقطه ضعف آنها، نظر مختار خود را مطرح مى‌کند.[۷]
طولانی‌ترین و مفصل‌ترین بخش کتاب، مشرع پنجم در حدود دویست صفحه است و کوتاه‌ترین بخش، مشرع هفتم در حدود ده صفحه است. مصححین در مقدمه به معرفی اجمالی بخش‌های نه‌گانه کتاب پرداخته‌اند که خواننده می‌تواند با مطالعه آن به‌اجمال از محتوای کتاب آگاهی یابد.[۸]
شیخ اشراق، مغالطات را مهم‌ترین بخش منطق می‌داند و به همین دلیل بیش از دیگران در این‌باره داد سخن داده و به‌تفصیل به بحث پرداخته است. شیخ در خاتمه بخش مغالطه که خاتمه کتاب نیز هست میگوید: این مواردى که درباره مغالطات در اینجا آوردیم، اصول وامهات مغالطه هستند و هیچ مغالطهاى بیرون از اینها نیست. ما این موارد را با ذکر مثال آوریم تا طبع انسانى کسب مهارت کند. من دریافتهام که مهم‌ترین مسئله در منطق همانا توجه به بحث مغالطات است؛ زیراکه منطق، براى صیانت ذهن از خطا وضع شده است، بعضى از مسائل مهم منطق مانند انتاج شکل اول، از امور اولیه بوده، براى طبایع به‌راحتى قابل فهمند. بقیه مسائل منطق در سودمندى متوسطند و چهبسا که بیشتر طبایع نسبت به آنها نیز شناخت اجمالى داشته باشند. مسائلى مانند قیاس عکس، قیاس دور و برگرداندن قیاس خلف به مستقیم نیز سود چندانى ندارند و هیچ فایدهاى جز کسب مهارت از آنها حاصل نمى‌شود و اما بحث مغالطات، امرى است بسیار دشوار و درعین‌حال بسیار مهم. مراتب علمى اهل تحقیق و جایگاه اهل نظر در مغالطات آشکار مىشود. بنابراین اگر در این کتاب هیچ مطلبى نبود جز این باب (مغالطات)، به‌تنهایى بسیار گران‌قدر و ارزشمند بود؛ درصورتى‌که هر بخش از این کتاب، شامل مباحث جالب و ارزشمندى است و بیشتر آنها بی‌سابقه است.[۹]
وضعیت کتاب
براى ثبت نسخه‌بدل‌ها، ابتدا کلمه و یا عبارت متن عیناً در پاورقى با شماره مخصوص ذکر شده و بعد از آن این علامت «:» و سپس نسخه‌بدل‌ها ثبت گردیده و بلافاصله رموز نسخه‌ها و یا منابع، نوشته شده است؛ درصورتى‌که یکى از نسخه‌ها، کلمه و یا عبارتى بیشتر از عبارت متن داشته، با علامت «+» و درصورتى‌که کمتر از عبارت متن داشته، با علامت «-» مشخص گردیده است.[۱۰]
فهرست مطالب در ابتدا و نمایه الفاظ و اصطلاحات در انتهای کتاب آمده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مرادخانی، زهرا، «معرفی تحلیلی یک مقاله، یک کتاب: نگاهی به آثار شیخ اشراق»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه فلسفه، شهریور 1388، شماره 24، صفحه 39 تا 54.