تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار علیهم‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''') |
||
| (۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR00919J1.jpg | |||
| عنوان =تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار علیهم‌السلام | |||
| پدیدآوران = | |||
| | [[طبرسی، حسن بن علی]] (نویسنده) | ||
| | |||
[[جهرمی، مهدی]] (محقق) | [[جهرمی، سید مهدی]] (محقق) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 223/6 /ط2ت3 | ||
| موضوع = | |||
امامت - متون قدیمی تا قرن 14 | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
شیعه - | شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها | ||
علی بن | [[امام على(ع)|علی بن ابیطالب(ع)]]، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت | ||
نثر فارسی - قرن 7ق. | نثر فارسی - قرن 7ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دفتر نشر ميراث مکتوب، آينه ميراث | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1376 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00919AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| شابک =964-90732-2-9 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00919 | |||
| کتابخوان همراه نور =00919 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار علیهم‌السلام'''، تألیف [[طبرسی، حسن بن علی|عمادالدین حسن بن علی طبری]] (زنده در 701ق)، اثری فارسی در مقام اثبات امامت و ولایت اهل‌بیت(ع) است. طبری بدون هرگونه تعصب بی‌جا، با استناد به آیات زیادی از قرآن کریم و احادیث منقول از کتاب‌های اهل سنت و با استدلالاتی متین به دفاع از حریم اهل‌بیت(ع) پرداخته و به شبهات مخالفین شیعه پاسخ گفته است.<ref>ر.ک: شمس، فرزانه، ص54</ref> | |||
این اثر به قولی در سال 698ق، برای عزالدین محمّد بن محمّد رازی فریومدی وزیر تألیف شده و در سال 700ق در دست تألیف بوده است.<ref>ر.ک: مایل هروی، نجیب، ص114</ref> | |||
کتاب با تصحیح و تحقیق [[جهرمی، سید مهدی|سید مهدی جهرمی]] به زیور طبع آراسته شده است. | |||
کتاب با تصحیح و تحقیق سید مهدی جهرمی به زیور طبع آراسته شده است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
مقدمه مصحح در شرح حال مؤلف و آثار او، معرفی کتاب و روش تصحیح کتاب است. مطالب نویسنده نیز مشتمل بر مقدمه‌ای در پنج فصل و متن اثر در ده باب است که هر باب نیز مشتمل بر فصولی است. | مقدمه مصحح در شرح حال مؤلف و آثار او، معرفی کتاب و روش تصحیح کتاب است. مطالب نویسنده نیز مشتمل بر مقدمه‌ای در پنج فصل و متن اثر در ده باب است که هر باب نیز مشتمل بر فصولی است. | ||
مؤلف سعی بر آن داشته که پس از عقل و قرآن به کتب اهل سنت استناد جسته و همه شواهد خویش را در آنها بیابد. در متن کتاب نیز مکرراً منابع خویش را نام برده است .<ref>مقدمه مصحح، ص23</ref> | مؤلف سعی بر آن داشته که پس از عقل و قرآن به کتب اهل سنت استناد جسته و همه شواهد خویش را در آنها بیابد. در متن کتاب نیز مکرراً منابع خویش را نام برده است.<ref>مقدمه مصحح، ص23</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
کتاب مزبور که به نام‌های «تحفة الأبرار و هدية الأخبار» و «تحفة الأبرار في | کتاب مزبور که به نام‌های «تحفة الأبرار و هدية الأخبار» و «تحفة الأبرار في أصول‌الدين» نیز خوانده شده است، پس از تألیف مورد توجّه قرار گرفته و نسخه‌های زیادی از آن در کتابخانه‌های داخل و خارج از ایران موجود است و نیز بر اثر اهمیت آن کتاب، شیخ علم بن سیف بن منصور نجفی حلی آن را تعریب کرده است.<ref>ر.ک: مایل هروی، نجیب، ص114</ref> | ||
در تمامی فهارسی که ذکری از تحفة الأبرار به چشم می‌خورد، آن را به‌عنوان | در تمامی فهارسی که ذکری از تحفة الأبرار به چشم می‌خورد، آن را به‌عنوان کتابیدر اصول دین معرفی کرده‌اند؛ حال اینکه این کتاب تنها در مقام اثبات ولایت و امامت [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] و حقانیت تشیع می‌باشد. اگرچه پاره‌ای مباحث، نظیر غرض از ایجاد انسان، بیان رسول و نبی و محدث، بلاد اسلام و بلاد کفر و... در آن طرح گردیده، اما اینها همگی در راستای وصول به همان مقصد و وضوح همان مطلب می‌باشند.<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص21</ref> | ||
عماد طبری در مقدمه کتاب طی شش فصل ضمن تمهید مقدمات بحث، سبب تألیف کتاب را تمنای دوستان دانسته، می‌نویسد: «عقلای اولوالالباب که موفق حضرت الوهیت بودند، از مؤلف این کتاب... به سبب آنکه در این باب اندک مهارت غواصی داشت و به فضل ذوالمنن در این فن زیادت یافته، استدعای تألیف کتابیبه فارسی کردند در امامت، به غایت وضوح که فردا در قیامت حجت را شاید» .<ref>همان، ص22-21</ref> | عماد طبری در مقدمه کتاب طی شش فصل ضمن تمهید مقدمات بحث، سبب تألیف کتاب را تمنای دوستان دانسته، می‌نویسد: «عقلای اولوالالباب که موفق حضرت الوهیت بودند، از مؤلف این کتاب... به سبب آنکه در این باب اندک مهارت غواصی داشت و به فضل ذوالمنن در این فن زیادت یافته، استدعای تألیف کتابیبه فارسی کردند در امامت، به غایت وضوح که فردا در قیامت حجت را شاید».<ref>همان، ص22-21</ref> | ||
وی سپس طی ابواب | وی سپس طی ابواب دانه کتاب، به تبیین ضرورت امامت و چگونگی انتخاب امام و بطلان دیدگاه اهل سنت و نقد پاره‌ای از روایات جعلی آنها و... می‌پردازد. آنچه در این کتاب به‌نحو بارزی جلب نظر می‌کند، روشن‌بینی و دوری مؤلف آن از تعصبات خام و منفی می‌باشد. چنانکه به‌دور از چنان تعصباتی و بدون توهین و بی‌احترامی به هیچ‌یک از فرق و مذاهب، تنها با استدلال متین و به کمک شواهد برگرفته از کتب مخالفین به راه وصول به مقصد متعالی خویش که دفاع از حریم امامت اهل‌بیت(ع) می‌باشد، قدم نهاده؛ هرچند تحول و تطور مباحث کلامی که خصیصه ذاتی این علم است و از پرده ابهام بیرون افتادن پاره‌ای نکات تاریخی و حتی علمی، امروزه برخی استدلالات مؤلف را در نظر ما ابتدایی و یا حتی سست و بی‌اساس می‌نمایاند، اما نباید از نظر دور داریم که این کتاب در قرن هفتم هجری و مناسب با آگاهی‌های آن زمان تألیف گردیده و با توجه به فضای علمی آن عصر منصفانه آن است که بگوییم به‌خوبی از عهده این مهم برآمده است.<ref>همان، ص22</ref> | ||
مؤلف با بهره‌گیری از ادله عقلی و قرآنی و نیز مدد جستن از روایات منقول از کتب اهل سنت، در پاره‌ای موارد به ابداعات و ابتکاراتی نیز دست زده است. او خود می‌گوید: «این اشیا گفته شود به‌تفصیل و هم ممزوج بعضی به بعضی به ترتیب و ترکیب و ضبطی غریب که علما | مؤلف با بهره‌گیری از ادله عقلی و قرآنی و نیز مدد جستن از روایات منقول از کتب اهل سنت، در پاره‌ای موارد به ابداعات و ابتکاراتی نیز دست زده است. او خود می‌گوید: «این اشیا گفته شود به‌تفصیل و هم ممزوج بعضی به بعضی به ترتیب و ترکیب و ضبطی غریب که علما بدین ترتیب و تقریر و تحریر نرسانیده باشند و بر این نوع وضعی ننهاده، اگرچه طریق معروف است که آن عقل است و قرآن و اخبار و اجماع، اما وجه استدلال و استنباط غریب افتاده و خاص لدنی مرا آمد بی‌اقتدا به کسی و ذلك من فضل‌الله» و در موارد دیگری به لطافت و حسن بیش ار حد مطالب خویش اشاره می‌کند.<ref>همان</ref> | ||
از جمله ایرادات مهم وارد بر این نسخه از تحفة الأبرار که با | از جمله ایرادات مهم وارد بر این نسخه از تحفة الأبرار که با نگاهی به آیات کتاب متوجه می‌شویم، اغلاط و اشتباهاتی است که در هنگام تصحیح یا حروفچینی، بدان‌ها راه یافته است. فرزانه شمس در مقاله‌ای مواردی را ذکر کرده که از آن جمله است: | ||
#افتادگی کلمه، مانند: }}متن قرآن| إن | #افتادگی کلمه، مانند: }}متن قرآن| إن السمع و البصر و الفؤاد كل اولئك كان عنه مسئولا| سوره= اسراء| آیه= 36}}، که در ص46 تحفة الأبرار، کلمه «عنه»، ساقط شده است. | ||
#اضافه شدن کلمه یا کلماتی، مانند: {{متن قرآن| أولوا الأرحام | #اضافه شدن کلمه یا کلماتی، مانند: {{متن قرآن| أولوا الأرحام بعضهم أولی ببعض في كتاب الله | سوره= انفال|آیه= 75}}که در ص83، بعد از «الله»، عبارت «من المؤمنين و المهاجرين» افزوده شده است. | ||
#اغلاطی | #اغلاطی که احیاناً در برخی کلمات دیده می‌شود، مانند: {{متن قرآن| يصطفی من الملائكه رسلا| سوره= حج|آیه= 75}}، که در ص60 کتاب، به‌صورت «اصطفی» درج شده است. | ||
#برخی اغلاط | #برخی اغلاط در رابطه با ذکر آدرس آیات در پاورقی‌ها وجود دارد، مانند: ص42، پاورقی 1، که شماره 18 غلط است.<ref>شمس، فرزانه، ص55-54</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
شیخ علم بن سیف بن منصور نجفی این اثر را به عربی ترجمه کرده است.<ref>ر.ک: مایل هروی، نجیب، ص114</ref> | شیخ علم بن سیف بن منصور نجفی این اثر را به عربی ترجمه کرده است.<ref>ر.ک: مایل هروی، نجیب، ص114</ref> | ||
تصحیح کتاب با بررسی هفت نسخه خطی فراهم آمده که مشخصات کامل آنها در مقدمه مصحح ذکر شده است.<ref>مقدمه مصحح، ص26-24</ref> در تصحیح کتاب کوشش بر آن بوده تا به‌منظور حفظ امانت، چیزی از متن اصلی کاسته و یا بر آن افزوده نگردد؛ ازاین‌رو چنانچه کاتبان نسخه‌ها پاره‌ای کلمات و اسامی را به‌غلط ضبط کرده بودند و یا کلماتی به‌اشتباه تکرار گردیده بود، ضمن تصحیح در متن، عین آن سهو و خطا در پاورقی درج شده است. همچنین با توجه به تفاوت سبک نگارش عصر مؤلف و شیوه نوشتاری آن دوران به‌منظور ایجاد یک‌نواختی و روانی قرائت و سهولت فهم مطالب، تغییراتی بدین شرح در متن ایجاد شده است: | تصحیح کتاب با بررسی هفت نسخه خطی فراهم آمده که مشخصات کامل آنها در مقدمه مصحح ذکر شده است.<ref>مقدمه مصحح، ص26-24</ref>در تصحیح کتاب کوشش بر آن بوده تا به‌منظور حفظ امانت، چیزی از متن اصلی کاسته و یا بر آن افزوده نگردد؛ ازاین‌رو چنانچه کاتبان نسخه‌ها پاره‌ای کلمات و اسامی را به‌غلط ضبط کرده بودند و یا کلماتی به‌اشتباه تکرار گردیده بود، ضمن تصحیح در متن، عین آن سهو و خطا در پاورقی درج شده است. همچنین با توجه به تفاوت سبک نگارش عصر مؤلف و شیوه نوشتاری آن دوران به‌منظور ایجاد یک‌نواختی و روانی قرائت و سهولت فهم مطالب، تغییراتی بدین شرح در متن ایجاد شده است: | ||
#هر جا که همزه، «ای» خوانده می‌شد، مانند «نامه» به‌صورت «نامه [ای]» آمده است. | #هر جا که همزه، «ای» خوانده می‌شد، مانند «نامه» به‌صورت «نامه [ای]» آمده است. | ||
#هر جا که همزه انتهای کلمه ممدود، مکسور بود، همزه به «ی» بدل شده است، مانند: انبیاء عظام: انبیای عظام. | #هر جا که همزه انتهای کلمه ممدود، مکسور بود، همزه به «ی» بدل شده است، مانند: انبیاء عظام: انبیای عظام. | ||
#کلماتی که | #کلماتی که به‌هاء غیر ملفوظ ختم می‌شوند، در جمع بستن، هاء غیر ملفوظ آنها حذف شده بود، مانند: خانها که به‌صورت: خانه‌ها، نوشته شده است. | ||
#در جاهایی هاء غیر ملفوظ حذف گردیده بود که اضافه شده، مانند: بلک: بلکه، چنانک: چنانکه. | #در جاهایی هاء غیر ملفوظ حذف گردیده بود که اضافه شده، مانند: بلک: بلکه، چنانک: چنانکه. | ||
#برخی جملات و عبارات نیز یا به‌لحاظ سبک نگارش و یا به سبب سهو و نسیان کاتبان، نامفهوم می‌نمود که کلمات و به‌ندرت جملاتی بر آنها افزوده شده است. همه این اضافات در بین دو قلاب [ ] آمده است.<ref>همان، ص24-23</ref> | #برخی جملات و عبارات نیز یا به‌لحاظ سبک نگارش و یا به سبب سهو و نسیان کاتبان، نامفهوم می‌نمود که کلمات و به‌ندرت جملاتی بر آنها افزوده شده است. همه این اضافات در بین دو قلاب [ ] آمده است.<ref>همان، ص24-23</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۷۲: | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۹۳: | خط ۷۹: | ||
#[[:noormags:58525|مایل هروی، نجیب، «اربعین طبری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مشکو‌ة، پاییز و زمستان 1365، شماره 12 و 13، صفحه 110 تا 140]]. | #[[:noormags:58525|مایل هروی، نجیب، «اربعین طبری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مشکو‌ة، پاییز و زمستان 1365، شماره 12 و 13، صفحه 110 تا 140]]. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار (تعریب)]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:کلام و عقاید]] | [[رده:کلام و عقاید]] | ||
[[رده:مباحث خاص کلامی]] | [[رده: مباحث خاص کلامی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۳:۰۵
تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار علیهم‌السلام، تألیف عمادالدین حسن بن علی طبری (زنده در 701ق)، اثری فارسی در مقام اثبات امامت و ولایت اهل‌بیت(ع) است. طبری بدون هرگونه تعصب بی‌جا، با استناد به آیات زیادی از قرآن کریم و احادیث منقول از کتاب‌های اهل سنت و با استدلالاتی متین به دفاع از حریم اهل‌بیت(ع) پرداخته و به شبهات مخالفین شیعه پاسخ گفته است.[۱]
| تحفة الأبرار في مناقب الأئمة الأطهار علیهم‌السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طبرسی، حسن بن علی (نویسنده) جهرمی، سید مهدی (محقق) |
| ناشر | دفتر نشر ميراث مکتوب، آينه ميراث |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1376 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-90732-2-9 |
| موضوع | امامت - متون قدیمی تا قرن 14
شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/6 /ط2ت3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این اثر به قولی در سال 698ق، برای عزالدین محمّد بن محمّد رازی فریومدی وزیر تألیف شده و در سال 700ق در دست تألیف بوده است.[۲]
کتاب با تصحیح و تحقیق سید مهدی جهرمی به زیور طبع آراسته شده است.
ساختار
مقدمه مصحح در شرح حال مؤلف و آثار او، معرفی کتاب و روش تصحیح کتاب است. مطالب نویسنده نیز مشتمل بر مقدمه‌ای در پنج فصل و متن اثر در ده باب است که هر باب نیز مشتمل بر فصولی است.
مؤلف سعی بر آن داشته که پس از عقل و قرآن به کتب اهل سنت استناد جسته و همه شواهد خویش را در آنها بیابد. در متن کتاب نیز مکرراً منابع خویش را نام برده است.[۳]
گزارش محتوا
کتاب مزبور که به نام‌های «تحفة الأبرار و هدية الأخبار» و «تحفة الأبرار في أصول‌الدين» نیز خوانده شده است، پس از تألیف مورد توجّه قرار گرفته و نسخه‌های زیادی از آن در کتابخانه‌های داخل و خارج از ایران موجود است و نیز بر اثر اهمیت آن کتاب، شیخ علم بن سیف بن منصور نجفی حلی آن را تعریب کرده است.[۴]
در تمامی فهارسی که ذکری از تحفة الأبرار به چشم می‌خورد، آن را به‌عنوان کتابیدر اصول دین معرفی کرده‌اند؛ حال اینکه این کتاب تنها در مقام اثبات ولایت و امامت امیرالمؤمنین علی(ع) و حقانیت تشیع می‌باشد. اگرچه پاره‌ای مباحث، نظیر غرض از ایجاد انسان، بیان رسول و نبی و محدث، بلاد اسلام و بلاد کفر و... در آن طرح گردیده، اما اینها همگی در راستای وصول به همان مقصد و وضوح همان مطلب می‌باشند.[۵]
عماد طبری در مقدمه کتاب طی شش فصل ضمن تمهید مقدمات بحث، سبب تألیف کتاب را تمنای دوستان دانسته، می‌نویسد: «عقلای اولوالالباب که موفق حضرت الوهیت بودند، از مؤلف این کتاب... به سبب آنکه در این باب اندک مهارت غواصی داشت و به فضل ذوالمنن در این فن زیادت یافته، استدعای تألیف کتابیبه فارسی کردند در امامت، به غایت وضوح که فردا در قیامت حجت را شاید».[۶]
وی سپس طی ابواب دانه کتاب، به تبیین ضرورت امامت و چگونگی انتخاب امام و بطلان دیدگاه اهل سنت و نقد پاره‌ای از روایات جعلی آنها و... می‌پردازد. آنچه در این کتاب به‌نحو بارزی جلب نظر می‌کند، روشن‌بینی و دوری مؤلف آن از تعصبات خام و منفی می‌باشد. چنانکه به‌دور از چنان تعصباتی و بدون توهین و بی‌احترامی به هیچ‌یک از فرق و مذاهب، تنها با استدلال متین و به کمک شواهد برگرفته از کتب مخالفین به راه وصول به مقصد متعالی خویش که دفاع از حریم امامت اهل‌بیت(ع) می‌باشد، قدم نهاده؛ هرچند تحول و تطور مباحث کلامی که خصیصه ذاتی این علم است و از پرده ابهام بیرون افتادن پاره‌ای نکات تاریخی و حتی علمی، امروزه برخی استدلالات مؤلف را در نظر ما ابتدایی و یا حتی سست و بی‌اساس می‌نمایاند، اما نباید از نظر دور داریم که این کتاب در قرن هفتم هجری و مناسب با آگاهی‌های آن زمان تألیف گردیده و با توجه به فضای علمی آن عصر منصفانه آن است که بگوییم به‌خوبی از عهده این مهم برآمده است.[۷]
مؤلف با بهره‌گیری از ادله عقلی و قرآنی و نیز مدد جستن از روایات منقول از کتب اهل سنت، در پاره‌ای موارد به ابداعات و ابتکاراتی نیز دست زده است. او خود می‌گوید: «این اشیا گفته شود به‌تفصیل و هم ممزوج بعضی به بعضی به ترتیب و ترکیب و ضبطی غریب که علما بدین ترتیب و تقریر و تحریر نرسانیده باشند و بر این نوع وضعی ننهاده، اگرچه طریق معروف است که آن عقل است و قرآن و اخبار و اجماع، اما وجه استدلال و استنباط غریب افتاده و خاص لدنی مرا آمد بی‌اقتدا به کسی و ذلك من فضل‌الله» و در موارد دیگری به لطافت و حسن بیش ار حد مطالب خویش اشاره می‌کند.[۸]
از جمله ایرادات مهم وارد بر این نسخه از تحفة الأبرار که با نگاهی به آیات کتاب متوجه می‌شویم، اغلاط و اشتباهاتی است که در هنگام تصحیح یا حروفچینی، بدان‌ها راه یافته است. فرزانه شمس در مقاله‌ای مواردی را ذکر کرده که از آن جمله است:
- افتادگی کلمه، مانند: }}متن قرآن| إن السمع و البصر و الفؤاد كل اولئك كان عنه مسئولا| سوره= اسراء| آیه= 36}}، که در ص46 تحفة الأبرار، کلمه «عنه»، ساقط شده است.
- اضافه شدن کلمه یا کلماتی، مانند:
أولوا الأرحام بعضهم أولی ببعض في كتاب الله [انفال–75] 
که در ص83، بعد از «الله»، عبارت «من المؤمنين و المهاجرين» افزوده شده است.
- اغلاطی که احیاناً در برخی کلمات دیده می‌شود، مانند: يصطفی من الملائكه رسلا [حج–75]
، که در ص60 کتاب، به‌صورت «اصطفی» درج شده است.
- برخی اغلاط در رابطه با ذکر آدرس آیات در پاورقی‌ها وجود دارد، مانند: ص42، پاورقی 1، که شماره 18 غلط است.[۹]
وضعیت کتاب
شیخ علم بن سیف بن منصور نجفی این اثر را به عربی ترجمه کرده است.[۱۰]
تصحیح کتاب با بررسی هفت نسخه خطی فراهم آمده که مشخصات کامل آنها در مقدمه مصحح ذکر شده است.[۱۱]در تصحیح کتاب کوشش بر آن بوده تا به‌منظور حفظ امانت، چیزی از متن اصلی کاسته و یا بر آن افزوده نگردد؛ ازاین‌رو چنانچه کاتبان نسخه‌ها پاره‌ای کلمات و اسامی را به‌غلط ضبط کرده بودند و یا کلماتی به‌اشتباه تکرار گردیده بود، ضمن تصحیح در متن، عین آن سهو و خطا در پاورقی درج شده است. همچنین با توجه به تفاوت سبک نگارش عصر مؤلف و شیوه نوشتاری آن دوران به‌منظور ایجاد یک‌نواختی و روانی قرائت و سهولت فهم مطالب، تغییراتی بدین شرح در متن ایجاد شده است:
- هر جا که همزه، «ای» خوانده می‌شد، مانند «نامه» به‌صورت «نامه [ای]» آمده است.
- هر جا که همزه انتهای کلمه ممدود، مکسور بود، همزه به «ی» بدل شده است، مانند: انبیاء عظام: انبیای عظام.
- کلماتی که به‌هاء غیر ملفوظ ختم می‌شوند، در جمع بستن، هاء غیر ملفوظ آنها حذف شده بود، مانند: خانها که به‌صورت: خانه‌ها، نوشته شده است.
- در جاهایی هاء غیر ملفوظ حذف گردیده بود که اضافه شده، مانند: بلک: بلکه، چنانک: چنانکه.
- برخی جملات و عبارات نیز یا به‌لحاظ سبک نگارش و یا به سبب سهو و نسیان کاتبان، نامفهوم می‌نمود که کلمات و به‌ندرت جملاتی بر آنها افزوده شده است. همه این اضافات در بین دو قلاب [ ] آمده است.[۱۲]
فهرست مطالب در ابتدا و فهارس آیات، احادیث، نام‌ها، گروه‌ها، قبایل، مذاهب، زمان‌ها، وقایع، اشعار، کتاب‌ها و منابع و مآخذ در انتهای کتاب ذکر شده است.