الديوان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'سيد رضى' به 'سيد رضى ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '.↵↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '. ==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی') |
||
| (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR37545J1.jpg | |||
| عنوان =الدیوان | |||
| پدیدآوران = | |||
[[صفار، رشید]] (محقق) | |||
| | |||
[[شبیبی، محمدرضا]] ( | [[شبیبی، محمدرضا]] (مقدمه‌نويس) | ||
[[علم‌الهدی، علی بن الحسین]] ( | [[علم‌الهدی، علی بن الحسین]] (نویسنده) | ||
[[جواد، مصطفی]] (مصحح) | [[جواد، مصطفی]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره = | ||
| موضوع = | |||
اسلام | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
شعر عربی | شعر عربی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مؤسسة التاريخ العربي | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1391 ش یا 1433 ق یا 2012 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE37545AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =37545 | |||
| کتابخوان همراه نور =37545 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''الديوان'''، مجموعه اشعار عربى [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد على بن حسین بن موسوى، شريف مرتضى]] (355-436ق)، است كه با تحقيق رشيد صفار، عرضه شده است. | |||
==ساختار== | |||
كتاب با سه مقدمه از شيخ محمدرضا شبيبى، مصطفى جواد و محقق آغاز و مطالب كه دربردارنده حدودا بيست هزار بيت مى‌باشد، در دو جلد، تنظيم شده است. | كتاب با سه مقدمه از شيخ محمدرضا شبيبى، مصطفى جواد و محقق آغاز و مطالب كه دربردارنده حدودا بيست هزار بيت مى‌باشد، در دو جلد، تنظيم شده است. | ||
محقق ديوان، ترتيب اصل كتاب را كه ظاهراً بر مبناى تاريخ بوده است، به ترتيب حروف هجاء قوافى تغيير داده و نيز اشعار ديگرى را كه به طريقى صحيح، نسبت آنها به [[علم‌الهدی، علی بن حسین| | محقق ديوان، ترتيب اصل كتاب را كه ظاهراً بر مبناى تاريخ بوده است، به ترتيب حروف هجاء قوافى تغيير داده و نيز اشعار ديگرى را كه به طريقى صحيح، نسبت آنها به [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] ثابت شده است، مانند اشعار كتاب‌هاى «الشهاب في الشيب و الشباب» و «طيف الخيال» خود [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] و آنچه در «مناقب» [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] و «كشكول» [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهائى]] و «أنوار الربيع» و مانند اينها به [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] نسبت داده مى‌شود را در كتاب درج كرده است.<ref>نيم‌نگاهى به «موسوعة الشريف المرتضى»، 1394</ref> | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه شيخ محمدرضا شبيبى، به سيرت شريف مرتضى پرداخته شده و در اين ميان از اشعار خود او بهره فراوان برده شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/25639/1/5 مقدمه، ج1، ص5-20]</ref>مقدمه دوم درباره مرتضى و ديوان و مدفن و خانه اوست.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/25639/1/21 همان، ص21-34]</ref>محقق در مقدمه سوم پس از ترجمه مبسوط [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]]، نسخه‌هایى از ديوان را كه بر آنها اعتماد كرده است، معرفى و خصوصيات كار خود را تشريح كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/25639/1/35 همان، ص35-146]</ref> | |||
شعر [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] آينه تمام‌نماى روزگارش است؛ زيرا به اندازه كافى ثروتمند بود و نيازى به سرودن اشعار متكسبانه و تملق‌گويى نداشت. وى شاعرى توانا و زبان‌آور بود، ولى در شعر به شهرت و آوازه برادرش [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] نرسيد و شايد تلاش حاسدان و دشمنانش يكى از علل آن باشد.<ref>شكيب، محمود و اسماعيل‌زاده، محمد، 1394</ref> | |||
در | اين شاعر متعهد، در تمام طول عمر، خود را عاشق و حامى اهل‌بيت(ع) دانسته و در راه اعتلاى فرهنگ اسلام و احقاق حقوق مسلّم ائمه(ع) به مجاهدت پرداخته است؛ مجاهدتى كه در قالب‌هاى مختلف بيان، مانند مدح، رثا، هجا، استفهام و وصف جلوه نموده و با استمداد از هوش و استعداد خدادادى در زمان خود پرچم‌دار راستين مكتب اهل‌بيت(ع) بوده است.<ref>[http://dl.nlai.ir/UI/9a67f132-1cbc-4f49-b57a-db6ec2d87a50/Catalogue.aspx ر.ک: شبستانى، محسن، 1394]</ref> | ||
بهره‌گیرى از پرتو علم عالم مشهورى چون [[شيخ مفيد]] و معاصر بودنش با شاعر بلندآوازه‌اى چون متنبى، وى را اديبى چيره‌دست بار آورده است و بدون شك، موضوعات مهمى چون حقانيت مكتب شيعه، اعتقاد به ظهور منجى عالم بشريت، منتظر عقوبت دشمنان ماندن و آرزوى گرفتن انتقام خون ائمه(ع) كه هركدام به‌نوعى مورد ظلم و بيداد قرار گرفته‌اند، از برجسته‌ترين موضوعات شعر اوست. از ديگر مواردى كه در ديوان او نوازشگر چشمان خواننده است، موضوعاتى مانند مدح پدر، مدح بزرگان دربار، تهنيت‌ها و تبريك‌هاى دوستانه، فخر به خود و غزل مى‌باشد. شعرشان كه در معنا و لفظ شعرى متين و محكم مى‌باشد، مى‌تواند يكى از بهترين نمايندگان شعر عربى اصيل به‌حساب آيد. از آنجا كه اشعار او از عاطفه‌اى صادق بهره‌مند است، به‌راحتى نبض احساسات خواننده را در قبضه اختيار خود مى‌گیرد و استحكام و شيوايى الفاظ كه با سادگى و زيبايى عجين گشته، اشعارش را دلچسب و گورا نموده است.<ref>[http://dl.nlai.ir/UI/9a67f132-1cbc-4f49-b57a-db6ec2d87a50/Catalogue.aspx ر.ک: همان]</ref> | |||
گرچه در دوره عباسى تلاش گسترده‌اى براى نوآورى در قالب و محتواى اشعار پديد آمد، اما شعر او همچنان بر اساس اسلوب قديم پيش رفت تا جايى كه گاهى بوى صحرا و بيابان و صداى گريه شاعر هنگام وقوف بر اطلال و دمن محبوب فضاى شعرش را فرامى‌گیرد.<ref>[http://dl.nlai.ir/UI/9a67f132-1cbc-4f49-b57a-db6ec2d87a50/Catalogue.aspx همان]</ref> | |||
از جمله ويژگى‌هاى شعر شريف مرتضى كه در اثر حاضر به‌خوبى مى‌توان آن را يافت، نمود بارز شخصيت نمادين امام حسین(ع) است. [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]] 14 قصيده كوتاه و بلند و مستقل و جمعا در 696 بيت براى جدش حضرت امام حسین(ع) مرثيه سروده است. وى در اين مراثى سوزناك كه به‌طور معمول، آنها را در روز عاشورا مى‌سروده، از مبانى فكرى شيعه و از آرمان‌هاى آن دفاع كرده و تشيع مخلصانه خود را به نمايش گذارده است و ازاين‌رو، بررسى مضامين مراثى حسینى او، اهميت خاصى دارد؛ چراكه با پرداختن به آن معلوم خواهد شد وى كدامين واقعيات تاريخى را يادآور شده و چگونه بر امام حسین(ع) و ياران با وفايش گريسته و چه عبرت‌هایى را فرا روى خوانندگان اشعار خويش قرار داده است.<ref>ر.ک: شكيب، محمود و اسماعيل‌زاده، محمد، 1394</ref> | |||
اگر بخواهيم به بررسى خصوصيات امام حسین(ع) در شعر شريف مرتضى بپردازيم، بايد نخست اين خصوصيات را بررسى كرده و آنها را به دو گروه فردى و اجتماعى تقسيم كرد. از جمله نمادهاى مزبور كه در ادبيات بكايى و درعين‌حال، حماسى شريف مرتضى نمود پيدا كرده است، مى‌توان به موارد زير اشاره كرد: | |||
#نمادهاى فردى: ظلم‌ستيزى، شجاعت، مظلوميت، تنهایى، غربت، ادب، تشنگى، صبر و استقامت. | |||
#نمادهاى اجتماعى: حماسه، ايثار، دستگیرى، هدايتگرى، رهبرى و امامت، فداكارى، عشق و نجات‌بخشى.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53594/135 سياوشى، صابره و شكارى‌مير، مولا، 1392، ص135]</ref> | |||
#نمادهاى فردى: ظلم‌ستيزى، شجاعت، مظلوميت، | |||
#نمادهاى اجتماعى: حماسه، ايثار، | |||
كه در ادامه، به برخى از اين موارد، اشاره خواهد شد: | كه در ادامه، به برخى از اين موارد، اشاره خواهد شد: | ||
- ظلم‌ستيزى: ظلم‌ستيزى از بارزترين نمادهاى قيام امام | - ظلم‌ستيزى: ظلم‌ستيزى از بارزترين نمادهاى قيام امام حسین(ع) است كه شريف مرتضى در اين‌باره مى‌گويد:{{شعر}}{{ب|''عافوا القرار و ليس غير قرارهم''|2=''أو بردهم موتا بحد طعان''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''عافوا القرار و ليس غير قرارهم''|2=''أو بردهم موتا بحد طعان''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
«تصميم قاطع گرفته بودند كه جز با ضربه نيزه و در ميدان كارزار - در راه خدا - نميرند» <ref>ر. | «تصميم قاطع گرفته بودند كه جز با ضربه نيزه و در ميدان كارزار - در راه خدا - نميرند».<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53594/135 ر.ک: همان]</ref> | ||
- شجاعت: شجاعت و دلاورى يكى ديگر از فضايل و محاسن امام(ع) است كه شريف مرتضى در بيان اين ويژگى مى‌گويد: | - شجاعت: شجاعت و دلاورى يكى ديگر از فضايل و محاسن امام(ع) است كه شريف مرتضى در بيان اين ويژگى مى‌گويد:{{شعر}}{{ب|''متزاحمين على الردى في موقف ''|2=''حشي الظبا و أسنة المران''}}{{پایان شعر}}{{شعر}}{{ب|''ما إن به إلا الشجاع و طائر''|2=''عنه حذار الموت كل جبان''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''متزاحمين على الردى في موقف ''|2=''حشي الظبا و أسنة المران''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''ما إن به إلا الشجاع و طائر''|2=''عنه حذار الموت كل جبان''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
«آن بزرگ‌مردان در آن موقعيت كه مالامال از تيغ شمشير و سرنيزه‌هاى چالاك و جهنده بود براى | «آن بزرگ‌مردان در آن موقعيت كه مالامال از تيغ شمشير و سرنيزه‌هاى چالاك و جهنده بود براى جنگیدن و كشته شدن به صف ايستاده بودند و مشتاقانه به‌سوى مرگ مى‌رفتند و كسى جز دليرمرد توان اين كار را ندارد و انسان ترسو به جهت ترس از مرگ از آن مى‌گريزد» و.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/53594/136 همان، ص136]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
فهرست مطالب و اعلام هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است. | فهرست مطالب و اعلام هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است. | ||
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع <ref>ر. | در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/25639/1/135 ر.ک: پاورقى، ج1، ص135]</ref>، به توضيح و تشريح برخى از واژه‌ها و مطالب متن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/25639/1/152 ر.ک: همان، ص152]</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن كتاب. | #مقدمه و متن كتاب. | ||
#«نيم‌نگاهى به «موسوعة الشريف المرتضى»»، برگرفته از پايگاه جامع كنگره‌هاى مؤسسه علمى - فرهنگى | #[http://www.hadithcongresses.ir/Article.aspx?id%20849 «نيم‌نگاهى به «موسوعة الشريف المرتضى»»، برگرفته از پايگاه جامع كنگره‌هاى مؤسسه علمى - فرهنگى دارالحديث] | ||
#[http://www.magiran.com/view.asp?Type%20pdf&ID%20894814 شكيب، محمود؛ اسماعيل‌زاده، محمد، «مضامين مراثى حسینى در ديوان سيد مرتضى»، برگرفته از بانك اطلاعات نشريات كشور] | |||
#[http://dl.nlai.ir/UI/9a67f132-1cbc-4f49-b57a-db6ec2d87a50/Catalogue.aspx شبستانى، محسن، «مضامين شيعى در شعر شريف رضى و شريف مرتضى»، برگرفته از پايگاه اينترنتى سازمان اسناد وكتابخانه ملى جمهورى اسلامى ایران] | |||
#[[:noormags:996370|سياوشى، صابره؛ شكارى‌مير، مولا، «شخصيت نمادين امام حسین(ع) در شعر شريف مرتضى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: ادب عربى، شماره 1، بهار و تابستان 1392، (22 صفحه، از 125 تا 146)]]. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۲۹
| الدیوان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صفار، رشید (محقق)
شبیبی، محمدرضا (مقدمه‌نويس) علم‌الهدی، علی بن الحسین (نویسنده) جواد، مصطفی (مصحح) |
| ناشر | مؤسسة التاريخ العربي |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1391 ش یا 1433 ق یا 2012 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اسلام شعر عربی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الديوان، مجموعه اشعار عربى سيد على بن حسین بن موسوى، شريف مرتضى (355-436ق)، است كه با تحقيق رشيد صفار، عرضه شده است.
ساختار
كتاب با سه مقدمه از شيخ محمدرضا شبيبى، مصطفى جواد و محقق آغاز و مطالب كه دربردارنده حدودا بيست هزار بيت مى‌باشد، در دو جلد، تنظيم شده است.
محقق ديوان، ترتيب اصل كتاب را كه ظاهراً بر مبناى تاريخ بوده است، به ترتيب حروف هجاء قوافى تغيير داده و نيز اشعار ديگرى را كه به طريقى صحيح، نسبت آنها به سيد مرتضى ثابت شده است، مانند اشعار كتاب‌هاى «الشهاب في الشيب و الشباب» و «طيف الخيال» خود سيد مرتضى و آنچه در «مناقب» ابن شهرآشوب و «كشكول» شيخ بهائى و «أنوار الربيع» و مانند اينها به سيد مرتضى نسبت داده مى‌شود را در كتاب درج كرده است.[۱]
گزارش محتوا
در مقدمه شيخ محمدرضا شبيبى، به سيرت شريف مرتضى پرداخته شده و در اين ميان از اشعار خود او بهره فراوان برده شده است.[۲]مقدمه دوم درباره مرتضى و ديوان و مدفن و خانه اوست.[۳]محقق در مقدمه سوم پس از ترجمه مبسوط سيد مرتضى، نسخه‌هایى از ديوان را كه بر آنها اعتماد كرده است، معرفى و خصوصيات كار خود را تشريح كرده است.[۴]
شعر سيد مرتضى آينه تمام‌نماى روزگارش است؛ زيرا به اندازه كافى ثروتمند بود و نيازى به سرودن اشعار متكسبانه و تملق‌گويى نداشت. وى شاعرى توانا و زبان‌آور بود، ولى در شعر به شهرت و آوازه برادرش سيد رضى نرسيد و شايد تلاش حاسدان و دشمنانش يكى از علل آن باشد.[۵]
اين شاعر متعهد، در تمام طول عمر، خود را عاشق و حامى اهل‌بيت(ع) دانسته و در راه اعتلاى فرهنگ اسلام و احقاق حقوق مسلّم ائمه(ع) به مجاهدت پرداخته است؛ مجاهدتى كه در قالب‌هاى مختلف بيان، مانند مدح، رثا، هجا، استفهام و وصف جلوه نموده و با استمداد از هوش و استعداد خدادادى در زمان خود پرچم‌دار راستين مكتب اهل‌بيت(ع) بوده است.[۶]
بهره‌گیرى از پرتو علم عالم مشهورى چون شيخ مفيد و معاصر بودنش با شاعر بلندآوازه‌اى چون متنبى، وى را اديبى چيره‌دست بار آورده است و بدون شك، موضوعات مهمى چون حقانيت مكتب شيعه، اعتقاد به ظهور منجى عالم بشريت، منتظر عقوبت دشمنان ماندن و آرزوى گرفتن انتقام خون ائمه(ع) كه هركدام به‌نوعى مورد ظلم و بيداد قرار گرفته‌اند، از برجسته‌ترين موضوعات شعر اوست. از ديگر مواردى كه در ديوان او نوازشگر چشمان خواننده است، موضوعاتى مانند مدح پدر، مدح بزرگان دربار، تهنيت‌ها و تبريك‌هاى دوستانه، فخر به خود و غزل مى‌باشد. شعرشان كه در معنا و لفظ شعرى متين و محكم مى‌باشد، مى‌تواند يكى از بهترين نمايندگان شعر عربى اصيل به‌حساب آيد. از آنجا كه اشعار او از عاطفه‌اى صادق بهره‌مند است، به‌راحتى نبض احساسات خواننده را در قبضه اختيار خود مى‌گیرد و استحكام و شيوايى الفاظ كه با سادگى و زيبايى عجين گشته، اشعارش را دلچسب و گورا نموده است.[۷]
گرچه در دوره عباسى تلاش گسترده‌اى براى نوآورى در قالب و محتواى اشعار پديد آمد، اما شعر او همچنان بر اساس اسلوب قديم پيش رفت تا جايى كه گاهى بوى صحرا و بيابان و صداى گريه شاعر هنگام وقوف بر اطلال و دمن محبوب فضاى شعرش را فرامى‌گیرد.[۸]
از جمله ويژگى‌هاى شعر شريف مرتضى كه در اثر حاضر به‌خوبى مى‌توان آن را يافت، نمود بارز شخصيت نمادين امام حسین(ع) است. سيد مرتضى 14 قصيده كوتاه و بلند و مستقل و جمعا در 696 بيت براى جدش حضرت امام حسین(ع) مرثيه سروده است. وى در اين مراثى سوزناك كه به‌طور معمول، آنها را در روز عاشورا مى‌سروده، از مبانى فكرى شيعه و از آرمان‌هاى آن دفاع كرده و تشيع مخلصانه خود را به نمايش گذارده است و ازاين‌رو، بررسى مضامين مراثى حسینى او، اهميت خاصى دارد؛ چراكه با پرداختن به آن معلوم خواهد شد وى كدامين واقعيات تاريخى را يادآور شده و چگونه بر امام حسین(ع) و ياران با وفايش گريسته و چه عبرت‌هایى را فرا روى خوانندگان اشعار خويش قرار داده است.[۹]
اگر بخواهيم به بررسى خصوصيات امام حسین(ع) در شعر شريف مرتضى بپردازيم، بايد نخست اين خصوصيات را بررسى كرده و آنها را به دو گروه فردى و اجتماعى تقسيم كرد. از جمله نمادهاى مزبور كه در ادبيات بكايى و درعين‌حال، حماسى شريف مرتضى نمود پيدا كرده است، مى‌توان به موارد زير اشاره كرد:
- نمادهاى فردى: ظلم‌ستيزى، شجاعت، مظلوميت، تنهایى، غربت، ادب، تشنگى، صبر و استقامت.
- نمادهاى اجتماعى: حماسه، ايثار، دستگیرى، هدايتگرى، رهبرى و امامت، فداكارى، عشق و نجات‌بخشى.[۱۰]
كه در ادامه، به برخى از اين موارد، اشاره خواهد شد:
- ظلم‌ستيزى: ظلم‌ستيزى از بارزترين نمادهاى قيام امام حسین(ع) است كه شريف مرتضى در اين‌باره مى‌گويد:
| عافوا القرار و ليس غير قرارهم | أو بردهم موتا بحد طعان |
«تصميم قاطع گرفته بودند كه جز با ضربه نيزه و در ميدان كارزار - در راه خدا - نميرند».[۱۱]
- شجاعت: شجاعت و دلاورى يكى ديگر از فضايل و محاسن امام(ع) است كه شريف مرتضى در بيان اين ويژگى مى‌گويد:
| متزاحمين على الردى في موقف | حشي الظبا و أسنة المران |
| ما إن به إلا الشجاع و طائر | عنه حذار الموت كل جبان |
«آن بزرگ‌مردان در آن موقعيت كه مالامال از تيغ شمشير و سرنيزه‌هاى چالاك و جهنده بود براى جنگیدن و كشته شدن به صف ايستاده بودند و مشتاقانه به‌سوى مرگ مى‌رفتند و كسى جز دليرمرد توان اين كار را ندارد و انسان ترسو به جهت ترس از مرگ از آن مى‌گريزد» و.[۱۲]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب و اعلام هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع.[۱۳]، به توضيح و تشريح برخى از واژه‌ها و مطالب متن پرداخته شده است.[۱۴]
پانويس
- ↑ نيم‌نگاهى به «موسوعة الشريف المرتضى»، 1394
- ↑ مقدمه، ج1، ص5-20
- ↑ همان، ص21-34
- ↑ همان، ص35-146
- ↑ شكيب، محمود و اسماعيل‌زاده، محمد، 1394
- ↑ ر.ک: شبستانى، محسن، 1394
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ همان
- ↑ ر.ک: شكيب، محمود و اسماعيل‌زاده، محمد، 1394
- ↑ سياوشى، صابره و شكارى‌مير، مولا، 1392، ص135
- ↑ ر.ک: همان
- ↑ همان، ص136
- ↑ ر.ک: پاورقى، ج1، ص135
- ↑ ر.ک: همان، ص152
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- «نيم‌نگاهى به «موسوعة الشريف المرتضى»»، برگرفته از پايگاه جامع كنگره‌هاى مؤسسه علمى - فرهنگى دارالحديث
- شكيب، محمود؛ اسماعيل‌زاده، محمد، «مضامين مراثى حسینى در ديوان سيد مرتضى»، برگرفته از بانك اطلاعات نشريات كشور
- شبستانى، محسن، «مضامين شيعى در شعر شريف رضى و شريف مرتضى»، برگرفته از پايگاه اينترنتى سازمان اسناد وكتابخانه ملى جمهورى اسلامى ایران
- سياوشى، صابره؛ شكارى‌مير، مولا، «شخصيت نمادين امام حسین(ع) در شعر شريف مرتضى»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: ادب عربى، شماره 1، بهار و تابستان 1392، (22 صفحه، از 125 تا 146).