ویکی‌نور

أخلاقيات الإمام علي أمير‌المؤمنين(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

جز (جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره')
جز (جایگزینی متن - '= ' به '=')
 
(۵۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR15596J1.jpg|بندانگشتی|أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام]]
| تصویر =NUR15596J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =أخلاقيات الإمام علي أمیر المؤمنين علیه‌السلام
|+ |
| عنوان‌های دیگر =قراءة في تعاملات الإمام من موقع المؤمن الصادق و المعارض المخلص، و الحاکم العادل
|-
| پدیدآوران =
! نام کتاب!! data-type='bookName'|أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام
[[مدرسی، سید هادی]] (نویسنده)
|-
| زبان =عربی
|نام های دیگر کتاب
| کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏الف‎‏3
|data-type='otherBookNames'|قراءة في تعاملات الإمام من موقع المؤمن الصادق و المعارض المخلص، و الحاکم العادل
| موضوع =
|-
اخلاق اسلامی
|پدیدآورندگان
[[امام على(ع)|علی بن ابیطالب(ع)]]، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اخلاق
|data-type='authors'|[[مدرسی، هادی]] (نويسنده)
[[امام على(ع)|علی بن ابیطالب(ع)]]، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‌ها
|-
| ناشر =
|زبان
دار العلوم
|data-type='language'|عربی
| مکان نشر =بیروت - لبنان
|-
| سال نشر =1431 ق یا 2010 م
|کد کنگره
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15596AUTOMATIONCODE
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏الف‎‏3
| چاپ =1
|-
| تعداد جلد =3
|موضوع
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15596
|data-type='subject'|اخلاق اسلامی
| کتابخوان همراه نور =15596
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''أخلاقيات الإمام علي أمیر‌المؤمنين(ع)'''، اثر [[مدرسی، سید هادی|هادى مدرسى]]، به زبان عربى و در موضوع اخلاق [[امام على(ع)|امیرالمؤمنين(ع)]] است.


علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اخلاق
==ساختار==
 
كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر یک مقدمه از مؤلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=7&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص7]</ref> و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است.
علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‎ها
مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را به‌صورت كامل ذكر كرده و برای برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.
|-
|ناشر
|data-type='publisher'|دار العلوم
|-
|مکان نشر
|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
|-
|سال نشر
|data-type='publishYear'| 1431 هـ.ق یا 2010 م
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE15596AUTOMATIONCODE
|}
</div>
 
 
== معرفى اجمالى ==
 
 
'''اخلاقيات الامام على اميرالمؤمنين (ع)'''، اثر [[هادى مدرسى]]، به زبان عربى و در موضوع اخلاق [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] است.
 
== ساختار ==
 
 
كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر يك مقدمه از مؤلف و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است.
 
مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را به‌صورت كامل ذكر كرده و براى برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.
 
== گزارش محتوا ==
 
 
كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبه‌هاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت به‌عنوان الگويى شايسته براى عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است.


==گزارش محتوا==
كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبه‌هاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى [[امام على(ع)|امیرالمؤمنين(ع)]] و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت به‌عنوان الگویى شايسته برای عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است.
مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:
مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:
#اخلاقيات مؤمن؛
#اخلاقيات مؤمن؛
#اخلاقيات معارض؛
#اخلاقيات معارض؛
#اخلاقيات حاكم.
#اخلاقيات حاكم.
 
در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه یک فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات [[امام علی علیه‌السلام|على(ع)]] را پيرامون این صفات ذكر كرده و شرح داده است.
در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه يك فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات على (ع) را پيرامون اين صفات ذكر كرده و شرح داده است.
اولین موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است <ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=11&viewType=html ر.ک: متن، ج1، ص11]</ref>و در آغاز آن چنين نوشته است:
 
اولين موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است و در آغاز آن چنين نوشته است:
 
«حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مى‌گردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيه‌اى معين كه به ارزشى از ارزش‌ها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذت‌ها و مصالح.
«حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مى‌گردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيه‌اى معين كه به ارزشى از ارزش‌ها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذت‌ها و مصالح.
 
حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مى‌چرخد... و گروه اندكى، قضيه‌اى معين مثل آزاد كردن سرزمین‌هایشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمى‌تابند و به خاطر آن مى‌جنگند و گروه اندك‌ترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مى‌گردد...»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=11&viewType=html ر.ک: همان، ص11-12]</ref>.
حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مى‌چرخد... و گروه اندكى، قضيه‌اى معين مثل آزاد كردن سرزمين‌هايشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمى‌تابند و به خاطر آن مى‌جنگند و گروه اندك‌ترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مى‌گردد...».
برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در این قسمت ذكر مى‌كند و در مورد آنها جملات [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] را شاهد مى‌آورد، عبارت است از: يقين<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=70&viewType=html ر.ک: همان، ص 70]</ref>، زهد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=86&viewType=html ر.ک: همان، ص86]</ref>، تواضع<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=137&viewType=html ر.ک: همان، ص137]</ref>، مبادره<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=150&viewType=html ر.ک: همان، ص150]</ref>، وفا<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=159&viewType=html ر.ک: همان، ص159]</ref>، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=165&viewType=html ر.ک: همان، ص165]</ref>، عطاء<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=171&viewType=html ر.ک: همان، ص171]</ref>، شجاعت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=185&viewType=html ر.ک: همان، ص185]</ref>، برآوردن نيازهاى مردم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=214&viewType=html ر.ک: همان، ص214]</ref>، ايثار<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=230&viewType=html ر.ک: همان، ص230]</ref>، حلم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=237&viewType=html ر.ک: همان، ص237]</ref>، كار با زور بازوى خویش<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=245&viewType=html ر.ک: همان، ص245]</ref>، توازن بين دنيا و آخرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=251&viewType=html ر.ک: همان، ص251]</ref> و دعابه (شوخى و مزاح كردن)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=267&viewType=html ر.ک: همان، ص267]</ref>
 
مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مى‌گوید و در آغاز چنين مى‌نویسد:
برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در اين قسمت ذكر مى‌كند و در مورد آنها جملات حضرت على (ع) را شاهد مى‌آورد، عبارت است از: يقين، زهد، تواضع، مبادره، وفا، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)، عطاء، شجاعت، برآوردن نيازهاى مردم، ايثار، حلم، كار با زور بازوى خويش، توازن بين دنيا و آخرت و دعابه (شوخى و مزاح كردن)
«گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نيامیخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآمیخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در این صورت مى‌بايست معارضه، فراگیر و بى‌حد و مرز باشد، مگر حد و مرزهایى كه به ارزش‌هاى انسانى مربوط مى‌شود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در این صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ویژه خود باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?pageNumber=273&viewType=html ر.ک: همان، ص273]</ref>».
 
در ادامه، مؤلف، این مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنين]] و جايگاه وى، شرح و توضيح مى‌دهد و در این زمینه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مى‌كند.
مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مى‌گويد و در آغاز چنين مى‌نويسد:
جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم <ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=9&viewType=html ر.ک: همان، ج2، ص9]</ref>كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مى‌نویسد: «جامعه بشرى به‌طور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=9&viewType=html ر.ک: همان، ص9]</ref>».
 
وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مى‌داند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر یکديگر دارند، سخن مى‌گوید<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=20&viewType=html ر.ک: همان، ص20]</ref> و مقولاتى مانند تأمین آزادى‌هاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=24&viewType=html ر.ک: همان، ص24]</ref> و آزادى معارضه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=25&viewType=html ر.ک: همان، ص25]</ref> و مخالفت) حاكمیت مردم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=26&viewType=html ر.ک: همان، ص26]</ref>، قداست قانون<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=59&viewType=html ر.ک: همان، ص59]</ref>، احترام به حقوق انسانى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=63&viewType=html ر.ک: همان، ص63]</ref>، اعتراف به حق معارضه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=65&viewType=html ر.ک: همان، ص 65]</ref>، التزام به عدالت در ابعاد مختلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=94&viewType=html ر.ک: همان، ص94]</ref>، سخت‌گیرى به خود <ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=155&viewType=html ر.ک: همان، ص 155]</ref>و به خویشان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=161&viewType=html ر.ک: همان، ص161]</ref> و به مسئولین<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=2&pageNumber=170&viewType=html ر.ک: همان، ص170]</ref> و... را مورد بررسى قرار داده و در این باره، از كلمات و سيره [[امام على(ع)|امیرالمؤمنين(ع)]] استفاده نموده است.
«گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نياميخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآميخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در اين صورت مى‌بايست معارضه، فراگير و بى‌حد و مرز باشد، مگر حد و مرزهايى كه به ارزش‌هاى انسانى مربوط مى‌شود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در اين صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ويژه خود باشد».
مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه درباره [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] گفته شده، پرداخته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=7&viewType=html ر.ک: همان، ج3، ص7]</ref> و در این مورد به آيه ولايت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=11&viewType=html ر.ک: همان، ص11]</ref>، سخنان پيامبر اسلام(ص)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=12&viewType=html ر.ک: همان، ص12]</ref>، سخن خود [[امام على(ع)|حضرت امیر]](ع)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=16&viewType=html ر.ک: همان، ص16]</ref>، سخنان معاصرين با آن حضرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=19&viewType=html ر.ک: همان، ص19]</ref>، سخنان علماء و متفكرين<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=22&viewType=html ر.ک: همان، ص22]</ref> و متأخرين<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=30&viewType=html ر.ک: همان، ص30]</ref> متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=61&viewType=html ر.ک: همان، ص61]</ref>»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=97&viewType=html ر.ک: همان، ص97]</ref>، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=109&viewType=html ر.ک: همان، ص109]</ref> و آخرين وصيت حضرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15596?volumeNumber=3&pageNumber=133&viewType=html ر.ک: همان، ص 133]</ref> را ذكر نموده است.
 
==وضعيت كتاب==
در ادامه، مؤلف، اين مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى اميرالمؤمنين و جايگاه وى، شرح و توضيح مى‌دهد و در اين زمينه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مى‌كند.
در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پایان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پایان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات امیرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است.
 
جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مى‌نويسد: «جامعه بشرى به‌طور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...».
 
وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مى‌داند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر يكديگر دارند، سخن مى‌گويد و مقولاتى مانند تأمين آزادى‌هاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب و آزادى معارضه و مخالفت) حاكميت مردم، قداست قانون، احترام به حقوق انسانى، اعتراف به حق معارضه، التزام به عدالت در ابعاد مختلف، سخت‌گيرى به خود و به خويشان و به مسئولين و... را مورد بررسى قرار داده و در اين باره، از كلمات و سيره [[امام على (ع)|اميرالمؤمنين (ع)]] استفاده نموده است.
 
مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه درباره حضرت على (ع) گفته شده، پرداخته است و در اين مورد به آيه ولايت، سخنانان پيامبر اسلام(ص)، سخن خود حضرت امير (ع)، سخنان معاصرين با آن حضرت، سخنان علماء و متفكرين و متأخرين متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت و آخرين وصيت حضرت را ذكر نموده است.
 
== وضعيت كتاب ==
 
 
در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پايان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پايان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات اميرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است.
 
برخى از توضيحات و منابع در پاورقى‌ها بيان شده است.
برخى از توضيحات و منابع در پاورقى‌ها بيان شده است.
==پانويس ==
<references />


== منابع مقاله ==
==منابع مقاله==
 
 
مقدمه و متن كتاب.
مقدمه و متن كتاب.


 
{{امام علی علیه‌السلام}}
== پیوندها ==
==وابسته‌ها==
[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/12990 مطالعه کتاب أخلاقيات الإمام علي أمير المؤمنين علیه السلام در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
{{وابسته‌ها}}
[[ویژگیهای اخلاقی در شخصیت امام علی(ع)]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
[[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
[[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]]
[[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]]
[[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]]
[[رده:حالات فردی]]
[[رده:حالات فردی]]
[[رده:علی بن ابی‌طالب(ع)]]
[[رده:امام علی(ع)]]
[[رده:بهمن (1400)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۱۸

أخلاقيات الإمام علي أمیر‌المؤمنين(ع)، اثر هادى مدرسى، به زبان عربى و در موضوع اخلاق امیرالمؤمنين(ع) است.

أخلاقيات الإمام علي أمیر المؤمنين علیه‌السلام
أخلاقيات الإمام علي أمير‌المؤمنين(ع)
پدیدآورانمدرسی، سید هادی (نویسنده)
عنوان‌های دیگرقراءة في تعاملات الإمام من موقع المؤمن الصادق و المعارض المخلص، و الحاکم العادل
ناشردار العلوم
مکان نشربیروت - لبنان
سال نشر1431 ق یا 2010 م
چاپ1
موضوعاخلاق اسلامی

علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اخلاق

علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - خطبه‌ها
زبانعربی
تعداد جلد3
کد کنگره
‏BP‎‏ ‎‏37‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏4‎‏الف‎‏3
نورلایبمطالعه و دانلود pdf

ساختار

كتاب، در سه جلد تنظيم شده و مشتمل بر یک مقدمه از مؤلف[۱] و متن است. مطالب متن، در سه بخش بيان شده است. مؤلف، در بيان و شرح مطالب و مباحث، از آيات قرآنى و اشعار و قصايد عربى استفاده نموده است. آيات را به‌صورت كامل ذكر كرده و برای برخى از آيات، تفسير كوتاهى بيان نموده است.

گزارش محتوا

كتاب، مشتمل بر شرح و توضيح جنبه‌هاى اخلاقى در زندگى فردى، اجتماعى و سياسى امیرالمؤمنين(ع) و بيان تعاملات و برخوردهاى مختلف آن حضرت به‌عنوان الگویى شايسته برای عبدمؤمن، حاكم عادل و معارض حكيم است. مطالب كتاب، در سه محور اساسى بيان شده است:

  1. اخلاقيات مؤمن؛
  2. اخلاقيات معارض؛
  3. اخلاقيات حاكم.

در جلد اول، مؤلف، صفاتى را كه یک فرد مؤمن بايد داشته باشد، بيان نموده و كلمات و جملات على(ع) را پيرامون این صفات ذكر كرده و شرح داده است. اولین موردى كه وى بيان نموده «تقوا و اخلاص» است [۲]و در آغاز آن چنين نوشته است: «حيات و زندگى مردم، بر گرد سه محور مى‌گردد: اول، محور ايمان به خدا و آنچه به آن مربوط است، از قبيل قضيه عبادت، اخلاق و التزام به احكام؛ دوم، محور قضيه‌اى معين كه به ارزشى از ارزش‌ها يا مصلحتى از مصالح عمومى مربوط است؛ سوم، محور ذات و آنچه مربوط به آن است، از قبيل شهوات، لذت‌ها و مصالح. حيات بيشتر مردم، در اطراف محور سوم مى‌چرخد... و گروه اندكى، قضيه‌اى معين مثل آزاد كردن سرزمین‌هایشان يا محقق نمودن عدالت در آنها يا... را برمى‌تابند و به خاطر آن مى‌جنگند و گروه اندك‌ترى، مؤمنان هستند كه حياتشان بر محور ايمان به خدا مى‌گردد...»[۳]. برخى از صفات و اخلاقياتى كه مؤلف در این قسمت ذكر مى‌كند و در مورد آنها جملات حضرت على(ع) را شاهد مى‌آورد، عبارت است از: يقين[۴]، زهد[۵]، تواضع[۶]، مبادره[۷]، وفا[۸]، تضحيه (خود را آماده جانبازى كردن)[۹]، عطاء[۱۰]، شجاعت[۱۱]، برآوردن نيازهاى مردم[۱۲]، ايثار[۱۳]، حلم[۱۴]، كار با زور بازوى خویش[۱۵]، توازن بين دنيا و آخرت[۱۶] و دعابه (شوخى و مزاح كردن)[۱۷] مؤلف، در قسمت دوم، پيرامون اخلاقيات معارض سخن مى‌گوید و در آغاز چنين مى‌نویسد: «گاهى معارضه، با حكم باطلى است كه هيچ حقى با آن نيامیخته و گاهى با حقى است كه باطل با آن درآمیخته است. اولى، مانند اينكه بيگانه، جايى را اشغال كند و با زور بر مردم حاكم گردد... در این صورت مى‌بايست معارضه، فراگیر و بى‌حد و مرز باشد، مگر حد و مرزهایى كه به ارزش‌هاى انسانى مربوط مى‌شود. دومى، مانند اينكه مردم، خود، حكومتى را انتخاب كنند، ولى آن حكومت از ستم عارى نباشد و حق را به شكل كامل اجرا نكند... در این صورت بايد معارضه، محدود به حدود اخلاقى و موازين شرعى ویژه خود باشد[۱۸]». در ادامه، مؤلف، این مطلب را با توجه به زندگى اجتماعى و سياسى و فردى امیرالمؤمنين و جايگاه وى، شرح و توضيح مى‌دهد و در این زمینه، قضاياى مختلفى را كه در زمان آن حضرت رخ داده و نحوه برخورد او را با مشكلات داخلى و خارجى بيان مى‌كند. جلد دوم كتاب، مشتمل است بر قسمت سوم؛ يعنى اخلاقيات حاكم [۱۹]كه بخش اصلى و مفصل كتاب است و مؤلف در ابتداى آن مى‌نویسد: «جامعه بشرى به‌طور عام، داراى دو گروه است: حاكمان و محكومان... و ارتباط ممكن بين اينها از سه حال خارج نيست: استبدادى، هرج و مرجى و شورايى...[۲۰]». وى در ادامه، با استناد به آيات و روايات، حكومت شورايى را تنها حكومت حق و غير آن را باطل مى‌داند و از حقوق متقابلى كه حاكم و محكوم يا امام و امت بر یکديگر دارند، سخن مى‌گوید[۲۱] و مقولاتى مانند تأمین آزادى‌هاى گوناگون (همچون آزادى اظهار نظر، آزادى تشكيل اجتماعات و احزاب[۲۲] و آزادى معارضه[۲۳] و مخالفت) حاكمیت مردم[۲۴]، قداست قانون[۲۵]، احترام به حقوق انسانى[۲۶]، اعتراف به حق معارضه[۲۷]، التزام به عدالت در ابعاد مختلف[۲۸]، سخت‌گیرى به خود [۲۹]و به خویشان[۳۰] و به مسئولین[۳۱] و... را مورد بررسى قرار داده و در این باره، از كلمات و سيره امیرالمؤمنين(ع) استفاده نموده است. مؤلف، در جلد سوم، به ذكر كلمات و جملاتى كه درباره حضرت على(ع) گفته شده، پرداخته است[۳۲] و در این مورد به آيه ولايت[۳۳]، سخنان پيامبر اسلام(ص)[۳۴]، سخن خود حضرت امیر(ع)[۳۵]، سخنان معاصرين با آن حضرت[۳۶]، سخنان علماء و متفكرين[۳۷] و متأخرين[۳۸] متمسك شده است، سپس نامه امام به مالك اشتر را تحت عنوان «دستور الامام(ع)لحكام العدل[۳۹]»، در صد و ده بند بيان كرده و در ادامه، دعا و مناجات حضرت[۴۰]، وصاياى حضرت رسول(ص) به آن حضرت[۴۱] و آخرين وصيت حضرت[۴۲] را ذكر نموده است.

وضعيت كتاب

در ابتداى هر جلد، سوره حمد و در پایان هركدام، فهرست مطالب و موضوعات آن ذكر شده است و در پایان جلد سوم، علاوه بر آن، فهرست آيات قرآنى و فهارس كتاب اخلاقيات امیرالمؤمنين شامل انبياء و رسل، كتب و مصاحف، اعلام، نساء، قبائل و اقوام و احزاب، القاب، مدن و بقاع و اماكن، معاهدات و اتفاقيات، معارك و حروب، اسماء آلت و مصادر و مراجع نيز درج گرديده است. برخى از توضيحات و منابع در پاورقى‌ها بيان شده است.

پانويس

  1. ↑ ر.ک: مقدمه، ص7
  2. ↑ ر.ک: متن، ج1، ص11
  3. ↑ ر.ک: همان، ص11-12
  4. ↑ ر.ک: همان، ص 70
  5. ↑ ر.ک: همان، ص86
  6. ↑ ر.ک: همان، ص137
  7. ↑ ر.ک: همان، ص150
  8. ↑ ر.ک: همان، ص159
  9. ↑ ر.ک: همان، ص165
  10. ↑ ر.ک: همان، ص171
  11. ↑ ر.ک: همان، ص185
  12. ↑ ر.ک: همان، ص214
  13. ↑ ر.ک: همان، ص230
  14. ↑ ر.ک: همان، ص237
  15. ↑ ر.ک: همان، ص245
  16. ↑ ر.ک: همان، ص251
  17. ↑ ر.ک: همان، ص267
  18. ↑ ر.ک: همان، ص273
  19. ↑ ر.ک: همان، ج2، ص9
  20. ↑ ر.ک: همان، ص9
  21. ↑ ر.ک: همان، ص20
  22. ↑ ر.ک: همان، ص24
  23. ↑ ر.ک: همان، ص25
  24. ↑ ر.ک: همان، ص26
  25. ↑ ر.ک: همان، ص59
  26. ↑ ر.ک: همان، ص63
  27. ↑ ر.ک: همان، ص 65
  28. ↑ ر.ک: همان، ص94
  29. ↑ ر.ک: همان، ص 155
  30. ↑ ر.ک: همان، ص161
  31. ↑ ر.ک: همان، ص170
  32. ↑ ر.ک: همان، ج3، ص7
  33. ↑ ر.ک: همان، ص11
  34. ↑ ر.ک: همان، ص12
  35. ↑ ر.ک: همان، ص16
  36. ↑ ر.ک: همان، ص19
  37. ↑ ر.ک: همان، ص22
  38. ↑ ر.ک: همان، ص30
  39. ↑ ر.ک: همان، ص61
  40. ↑ ر.ک: همان، ص97
  41. ↑ ر.ک: همان، ص109
  42. ↑ ر.ک: همان، ص 133

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

وابسته‌ها

برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=أخلاقيات_الإمام_علي_أمير‌المؤمنين(ع)&oldid=712688»