یحیی بن آدم: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۳۰

يحيى بن آدم

نام	يحيى بن آدم
نام‌های دیگر	اب‍ن‌‌س‍ل‍ی‍م‍ان‌ ال‍ق‍رش‍ی ابوزکریای کوفی
نام پدر	آدم
متولد	140ق
محل تولد	کوفه
رحلت	203 ق
اساتید	حسن بن صالح ثورى
برخی آثار	الخراج
کد مؤلف	AUTHORCODE03352AUTHORCODE

ابوزكريا يحيى بن آدم بن سليمان قرشى كوفى (متوفی 203ق)، فقيه، محدث و مقرى بوده است. نسبت وى به قرشى، از آن‌ روست كه پدرش آدم مولاى خالد بن ابى‌معيط اموى بوده و خود از روات موثق و معتبر حديث بوده است، لیکن چنانچه ذهبى تصريح كرده، يحيى پدر خود را درك نكرد.

ولادت

در مورد تولد وى تاريخ مشخصى نقل نشده است، اما چون در میان مشايخ وى مسعر بن كدام در 155 يا 153ق و فطر بن خليفه در 155ق وفات يافته‌اند، مى‌توان تولد او را در 140ق و شايد قدرى پيش از آن تخمین زد.

ابن آدم در كوفه كه یکى از مهم‌ترين مراكز علمى آن روزگار بود به دنيا آمد و به تحصيل قرآن و حديث و فقه پرداخت.

وفات

در اواخر عمر به فم الصلح (شهرى قديمى بر سر راه بغداد به واسط) سفر كرد و در همان جا وفات يافت و حسن بن سهل سرخسى كه مدتى وزارت مأمون را بر عهده داشت، بر جنازه وى نماز گزارد.

گرایش فکری

در مورد گرايش فكرى - سياسى ابن آدم، اگرچه در متون تاريخى مطلب قابل توجهى به چشم نمى‌خورد، لیکن با كنار هم آوردن برخى اطلاعات پراكنده مى‌توان نتيجه گرفت كه وى به دور از جريانات سياسى زمان خود نبوده است. از تأمل در اسناد کتاب الخراج او چنين برمى‌آيد كه وى در میان استادان خود بيش از همه به حسن بن صالح ثورى نزدیک بوده و تحت تأثير او قرار داشته؛ چنان‌كه مى‌توان او را از خواص شاگردان وى به‌شمار آورد. حال با توجه به اينكه حسن بن صالح، خود، زيدى‌مذهب و در واقع از بانيان فرقه بتريهى زيديه بود و نيز با توجه به اينكه عيسى بن زيد علوى، از سران زيديه، در فاصله سال‌هاى 145 - 166ق به‌طور ناشناس با حسن بن صالح و در خانه او زندگى مى‌كرد، از طرف ديگر نظر به اينكه حسن بن صالح در 167ق وفات يافته، بنابراین يحيى بن آدم به‌طور حتم در همین فاصله 145 - 166ق نزد او آموزش ديده و از آنجا كه خانه حسن بن صالح در آن زمان یکى از مهم‌ترين كانون‌هاى مبارزه عليه حكومت عباسى بوده است، با اطمینان مى‌توان ادعا كرد كه يحيى بن آدم با توجه به رابطه بسيار نزدیک با حسن بن صالح نمى‌توانسته با این جريان بيگانه باشد.

همچنين ابن آدم در موارد متعددى به نقل اقوال و روايات فقهى اهل‌بيت(ع) پرداخته و در رواياتى كه از طريق وى نقل شده است نيز احاديث متعددى به چشم مى‌خورد كه حكايت از حبّ اهل‌بيت دارد.

با توجه به ارتباط ابن آدم با فرزندان زيد شهيد و ارتباط نزدیک او با حسن بن صالح زيدى بترى و همچنين با مقدم داشتن نام على(ع) بر عمر در ده مورد از کتاب خود و نيز ذكر «عليه‌السلام» پس از نام حضرت على در موارد بسيار و بالاخره ذكر یکى از بدعت‌هاى عثمان در مخالفت با كردار پيامبر(ص) و على(ع) و شيخين، مى‌توان احتمال زيدى بودن ابن آدم را بر اينكه از اهل سنت بوده است، ترجيح داد. با فرض صحت این احتمال بايد گفت ابن آدم یکى از معدود فقها و محدثين فرقه زيديه در قرن 2ق / 8م است كه اثرى از آنان باقى مانده است. از این جهت مطالعه اثر موجود وى، «الخراج» و جوانب مختلف شخصيت او مى‌تواند در ارائه نكات روشن از تاريخ نسبتاً تاریک فرهنگى زيديه در سده دوم قمرى، بسيار مؤثر باشد.

صداقت و شخصيت برجسته علمى ابن آدم در میان رجال‌نویسان اهل سنت محل ترديد نبوده است. از آن میان ابن سعد، ابن معين، ابوحاتم، عثمان بن ابى‌شيبه، نسائى، يعقوب بن شيبه، عجلى و ابن حبان، وى را توثيق كرده و بخارى، مسلم و ابن ماجه حديث وى را در صحاح خود نقل كرده‌اند. على بن مدينى، ابن آدم را همراه با ابن مبارک و عبدالرحمن بن مهدى تنها وارثين علم در عصر خود شمرده است. در كتب رجال شيعه، اگرچه در مورد وثوق او سخنى به میان نيامده، لیکن حديث وى در كتب اربعه شيعه و رجال كشى و نسخه اصح تفسير قمى وارد شده است.

ابن آدم نزد حمزة بن حبيب زيّات آموزش ديده و چنان‌كه شاكر گفته است چون حمزه یکى از قرّاء سبعه بود، مى‌توان حدس زد كه ابن آدم نزد او به آموختن قرائات پرداخته باشد. مدتى نيز نزد كسائى، یکى ديگر از قرّاء سبعه، قرائت قرآن آموخت.

چنان‌كه از تاريخ وفات مشايخ ابن آدم برمى‌آيد، مدتى پيش از 155ق به استماع حديث پرداخت و از مشايخ بزرگ كوفه حديث شنيد. وى همچنين نزد جمعى از فقهاى كوفه فقه آموخته است كه در میان آنان بايد از حسن بن صالح ثورى كه بيشترين تأثير را در آموزش فقه او داشته و از عبدالله بن مبارک، شریک بن عبدالله قاضى و وكيع بن جراح نام برد. ابن آدم خود در درس ابوحنيفه و مالك بن انس حاضر نبوده، لیکن تعاليم آن دو را از طريق شاگردانشان فراگرفته است.

آثار

موسوعة الخراج؛
القرائات، مجرد احكام القرآن و الفرائض؛
الزوال^[۱].

پانویس

↑ پاکتچی، احمد، ج2، ص613 - 615

منابع مقاله

پاکتچی، احمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374

وابسته‌ها

الخراج

[1] پاکتچی، احمد، ج2، ص613 - 615

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class='wikiInfo'>
+<div class="wikiInfo">
-[[پرونده:NUR03352.jpg|بندانگشتی|ابن‌آدم‌، یحیی‌ بن‌ آدم‌]]
+[[پرونده:NUR03352.jpg|بندانگشتی|يحيى بن آدم]]
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
 |-
-! نام!! data-type='authorName'|ابن‌آدم‌، یحیی‌ بن‌ آدم‌
+! نام!! data-type="authorName" |يحيى بن آدم
 |-
-|نام های دیگر
+|نام‌های دیگر
-|data-type='authorOtherNames'| اب‍ن‌‌س‍ل‍ی‍م‍ان‌ ال‍ق‍رش‍ی
+| data-type="authorOtherNames" | اب‍ن‌‌س‍ل‍ی‍م‍ان‌ ال‍ق‍رش‍ی
-ی‍ح‍ی‍ی‌ ب‍ن‌ آدم‌
+ابوزکریای کوفی
 |-
 |نام پدر
-|data-type='authorfatherName'|
+| data-type="authorfatherName" |آدم
 |-
 |متولد
-|data-type='authorbirthDate'|
+| data-type="authorbirthDate" |140ق
 |-
 |محل تولد
-|data-type='authorBirthPlace'|
+| data-type="authorBirthPlace" |کوفه
 |-
 |رحلت
-|data-type='authorDeathDate'|203 هـ.ق
+| data-type="authorDeathDate" |203 ق
 |-
 |اساتید
-|data-type='authorTeachers'|
+| data-type="authorTeachers" |حسن بن صالح ثورى
 |-
 |برخی آثار
-|data-type='authorWritings'|[[الخراج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+| data-type="authorWritings" |[[الخراج]]
-[[الموسوعة الخراج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
+|- class="articleCode"
-|-class='articleCode'
 |کد مؤلف
-|data-type='authorCode'|AUTHORCODE3352AUTHORCODE
+| data-type="authorCode" |AUTHORCODE03352AUTHORCODE
 |}
 </div>
+'''ابوزكريا يحيى بن آدم بن سليمان قرشى كوفى''' (متوفی 203ق)، فقيه، محدث و مقرى بوده است. نسبت وى به قرشى، از آن‌ روست كه پدرش آدم مولاى خالد بن ابى‌معيط اموى بوده و خود از روات موثق و معتبر حديث بوده است، لیکن چنانچه [[ذهبى]] تصريح كرده، يحيى پدر خود را درك نكرد.
-«ابوزكريا يحيى بن آدم بن سليمان قرشى كوفى» (د 203ق)، فقيه، محدث و مقرى بوده است. نسبت وى به قرشى، ازآن‌روست كه پدرش آدم مولاى خالد بن ابى‌معيط اموى بوده و خود از روات موثق و معتبر حديث بوده است، ليكن چنانچه [[ذهبى]] تصريح كرده، يحيى پدر خود را درك نكرد. در مورد تولد وى تاريخ مشخصى نقل نشده است، اما چون در ميان مشايخ وى مسعر بن كدام در 155 يا 153ق و فطر بن خليفه در 155ق وفات يافته‌اند، مى‌توان تولد او را در 140ق و شايد قدرى پيش از آن تخمين زد.
+==ولادت==
+در مورد تولد وى تاريخ مشخصى نقل نشده است، اما چون در میان مشايخ وى مسعر بن كدام در 155 يا 153ق و فطر بن خليفه در 155ق وفات يافته‌اند، مى‌توان تولد او را در 140ق و شايد قدرى پيش از آن تخمین زد.
-ابن آدم در كوفه كه يكى از مهم‌ترين مراكز علمى آن روزگار بود به دنيا آمد و به تحصيل قرآن و حديث و فقه پرداخت. در اواخر عمر به فم الصلح (شهرى قديمى بر سر راه بغداد به واسط) سفر كرد و در همان جا وفات يافت و حسن بن سهل سرخسى كه مدتى وزارت مأمون را بر عهده داشت، بر جنازه وى نماز گزارد.
+ابن آدم در كوفه كه یکى از مهم‌ترين مراكز علمى آن روزگار بود به دنيا آمد و به تحصيل قرآن و حديث و فقه پرداخت.
-در مورد گرايش فكرى - سياسى ابن آدم، اگرچه در متون تاريخى مطلب قابل توجهى به چشم نمى‌خورد، ليكن با كنار هم آوردن برخى اطلاعات پراكنده مى‌توان نتيجه گرفت كه وى به دور از جريانات سياسى زمان خود نبوده است. از تأمل در اسناد کتاب الخراج او چنين برمى‌آيد كه وى در ميان استادان خود بيش از همه به حسن بن صالح ثورى نزديك بوده و تحت تأثير او قرار داشته؛ چنان‌كه مى‌توان او را از خواص شاگردان وى به‌شمار آورد. حال با توجه به اينكه حسن بن صالح، خود، زيدى‌مذهب و در واقع از بانيان فرقه بتريهى زيديه بود و نيز با توجه به اينكه عيسى بن زيد علوى، از سران زيديه، در فاصله سال‌هاى 145 - 166ق به‌طور ناشناس با حسن بن صالح و در خانه او زندگى مى‌كرد، از طرف ديگر نظر به اينكه حسن بن صالح در 167ق وفات يافته، بنابراين يحيى بن آدم به‌طور حتم در همين فاصله 145 - 166ق نزد او آموزش ديده و از آنجا كه خانه حسن بن صالح در آن زمان يكى از مهم‌ترين كانون‌هاى مبارزه عليه حكومت عباسى بوده است، با اطمينان مى‌توان ادعا كرد كه يحيى بن آدم با توجه به رابطه بسيار نزديك با حسن بن صالح نمى‌توانسته با اين جريان بيگانه باشد.
+==وفات==
+در اواخر عمر به فم الصلح (شهرى قديمى بر سر راه بغداد به واسط) سفر كرد و در همان جا وفات يافت و حسن بن سهل سرخسى كه مدتى وزارت مأمون را بر عهده داشت، بر جنازه وى نماز گزارد.
-همچنين ابن آدم در موارد متعددى به نقل اقوال و روايات فقهى اهل بيت(ع) پرداخته و در رواياتى كه از طريق وى نقل شده است نيز احاديث متعددى به چشم مى‌خورد كه حكايت از حبّ اهل بيت دارد.
+==گرایش فکری==
+در مورد گرايش فكرى - سياسى ابن آدم، اگرچه در متون تاريخى مطلب قابل توجهى به چشم نمى‌خورد، لیکن با كنار هم آوردن برخى اطلاعات پراكنده مى‌توان نتيجه گرفت كه وى به دور از جريانات سياسى زمان خود نبوده است. از تأمل در اسناد کتاب الخراج او چنين برمى‌آيد كه وى در میان استادان خود بيش از همه به حسن بن صالح ثورى نزدیک بوده و تحت تأثير او قرار داشته؛ چنان‌كه مى‌توان او را از خواص شاگردان وى به‌شمار آورد. حال با توجه به اينكه حسن بن صالح، خود، زيدى‌مذهب و در واقع از بانيان فرقه بتريهى زيديه بود و نيز با توجه به اينكه عيسى بن زيد علوى، از سران زيديه، در فاصله سال‌هاى 145 - 166ق به‌طور ناشناس با حسن بن صالح و در خانه او زندگى مى‌كرد، از طرف ديگر نظر به اينكه حسن بن صالح در 167ق وفات يافته، بنابراین يحيى بن آدم به‌طور حتم در همین فاصله 145 - 166ق نزد او آموزش ديده و از آنجا كه خانه حسن بن صالح در آن زمان یکى از مهم‌ترين كانون‌هاى مبارزه عليه حكومت عباسى بوده است، با اطمینان مى‌توان ادعا كرد كه يحيى بن آدم با توجه به رابطه بسيار نزدیک با حسن بن صالح نمى‌توانسته با این جريان بيگانه باشد.
-با توجه به ارتباط ابن آدم با فرزندان زيد شهيد و ارتباط نزديك او با حسن بن صالح زيدى بترى و همچنين با مقدم داشتن نام على (ع) بر عمر در ده مورد از کتاب خود و نيز ذكر «عليه السلام» پس از نام حضرت على در موارد بسيار و بالاخره ذكر يكى از بدعت‌هاى عثمان در مخالفت با كردار پيامبر (ص) و على (ع) و شيخين، مى‌توان احتمال زيدى بودن ابن آدم را بر اينكه از اهل سنت بوده است، ترجيح داد. با فرض صحت اين احتمال بايد گفت ابن آدم يكى از معدود فقها و محدثين فرقه زيديه در قرن 2ق / 8م است كه اثرى از آنان باقى مانده است. از اين جهت مطالعه اثر موجود وى، «الخراج» و جوانب مختلف شخصيت او مى‌تواند در ارائه نكات روشن از تاريخ نسبتاً تاريك فرهنگى زيديه در سده دوم قمرى، بسيار مؤثر باشد.
+همچنين ابن آدم در موارد متعددى به نقل اقوال و روايات فقهى اهل‌بيت(ع) پرداخته و در رواياتى كه از طريق وى نقل شده است نيز احاديث متعددى به چشم مى‌خورد كه حكايت از حبّ اهل‌بيت دارد.
-صداقت و شخصيت برجسته علمى ابن آدم در ميان رجال‌نويسان اهل سنت محل ترديد نبوده است. از آن ميان ابن سعد، ابن معين، ابوحاتم، عثمان بن ابى‌شيبه، نسائى، يعقوب بن شيبه، عجلى و ابن حبان، وى را توثيق كرده و بخارى، مسلم و ابن ماجه حديث وى را در صحاح خود نقل كرده‌اند. على بن مدينى، ابن آدم را همراه با ابن مبارك و عبدالرحمن بن مهدى تنها وارثين علم در عصر خود شمرده است. در كتب رجال شيعه، اگرچه در مورد وثوق او سخنى به ميان نيامده، ليكن حديث وى در كتب اربعه شيعه و [[اختيار معرفة الرجال (تصحیح مصطفوی)|رجال كشى]]  و نسخه اصح تفسير قمى وارد شده است.
+با توجه به ارتباط ابن آدم با فرزندان زيد شهيد و ارتباط نزدیک او با حسن بن صالح زيدى بترى و همچنين با مقدم داشتن نام [[على(ع)]] بر عمر در ده مورد از کتاب خود و نيز ذكر «عليه‌السلام» پس از نام حضرت على در موارد بسيار و بالاخره ذكر یکى از بدعت‌هاى عثمان در مخالفت با كردار پيامبر(ص) و [[على(ع)]] و شيخين، مى‌توان احتمال زيدى بودن ابن آدم را بر اينكه از اهل سنت بوده است، ترجيح داد. با فرض صحت این احتمال بايد گفت ابن آدم یکى از معدود فقها و محدثين فرقه زيديه در قرن 2ق / 8م است كه اثرى از آنان باقى مانده است. از این جهت مطالعه اثر موجود وى، «الخراج» و جوانب مختلف شخصيت او مى‌تواند در ارائه نكات روشن از تاريخ نسبتاً تاریک فرهنگى زيديه در سده دوم قمرى، بسيار مؤثر باشد.
-ابن آدم نزد حمزة بن حبيب زيّات آموزش ديده و چنان‌كه شاكر گفته است چون حمزه يكى از قرّاء سبعه بود، مى‌توان حدس زد كه ابن آدم نزد او به آموختن قرائات پرداخته باشد. مدتى نيز نزد كسائى، يكى ديگر از قرّاء سبعه، قرائت قرآن آموخت.
+صداقت و شخصيت برجسته علمى ابن آدم در میان رجال‌نویسان اهل سنت محل ترديد نبوده است. از آن میان ابن سعد، ابن معين، ابوحاتم، عثمان بن ابى‌شيبه، نسائى، يعقوب بن شيبه، عجلى و ابن حبان، وى را توثيق كرده و [[بخاری، محمد بن اسماعیل|بخارى]]، [[قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج|مسلم]] و [[ابن ماجه، محمد بن یزید|ابن ماجه]] حديث وى را در صحاح خود نقل كرده‌اند. على بن مدينى، ابن آدم را همراه با ابن مبارک و عبدالرحمن بن مهدى تنها وارثين علم در عصر خود شمرده است. در كتب رجال شيعه، اگرچه در مورد وثوق او سخنى به میان نيامده، لیکن حديث وى در كتب اربعه شيعه و [[اختيار معرفة الرجال (تصحیح مصطفوی)|رجال كشى]] و نسخه اصح [[تفسير القمی|تفسير قمى]] وارد شده است.
-چنان‌كه از تاريخ وفات مشايخ ابن آدم برمى‌آيد، مدتى پيش از 155ق به استماع حديث پرداخت و از مشايخ بزرگ كوفه حديث شنيد. وى همچنين نزد جمعى از فقهاى كوفه فقه آموخته است كه در ميان آنان بايد از حسن بن صالح ثورى كه بيشترين تأثير را در آموزش فقه او داشته و از عبدالله بن مبارك، شريك بن عبدالله قاضى و وكيع بن جراح نام برد. ابن آدم خود در درس ابوحنيفه و مالك بن انس حاضر نبوده، ليكن تعاليم آن دو را از طريق شاگردانشان فراگرفته است.
+ابن آدم نزد حمزة بن حبيب زيّات آموزش ديده و چنان‌كه شاكر گفته است چون حمزه یکى از قرّاء سبعه بود، مى‌توان حدس زد كه ابن آدم نزد او به آموختن قرائات پرداخته باشد. مدتى نيز نزد كسائى، یکى ديگر از قرّاء سبعه، قرائت قرآن آموخت.
-== تأليفات ==
+چنان‌كه از تاريخ وفات مشايخ ابن آدم برمى‌آيد، مدتى پيش از 155ق به استماع حديث پرداخت و از مشايخ بزرگ كوفه حديث شنيد. وى همچنين نزد جمعى از فقهاى كوفه فقه آموخته است كه در میان آنان بايد از حسن بن صالح ثورى كه بيشترين تأثير را در آموزش فقه او داشته و از عبدالله بن مبارک، شریک بن عبدالله قاضى و وكيع بن جراح نام برد. ابن آدم خود در درس [[ابن حیون، نعمان بن محمد|ابوحنيفه]] و مالك بن انس حاضر نبوده، لیکن تعاليم آن دو را از طريق شاگردانشان فراگرفته است.
+==آثار==
+#موسوعة الخراج؛
+#القرائات، مجرد احكام القرآن و الفرائض؛
+#الزوال<ref>پاکتچی، احمد، ج2، ص613 - 615</ref>.
-. موسوعة الخراج؛
+==پانویس==
+<references />
-. القرائات، مجرد احكام القرآن و الفرائض؛
+==منابع مقاله==
-. الزوال.
+[http://lib.eshia.ir/23022/2/770 پاکتچی، احمد، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374]
-== منابع مقاله ==
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، جلد دوم، ص 613 - 615.
+[[الخراج]]
-== وابسته‌ها ==
-{{وابسته‌ها}}
-[[الخراج]] / نوع اثر: کتاب / نقش: نويسنده
 [[رده:زندگی‌نامه]]