التلخيص في معرفة أسماء الأشياء: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'م«' به 'م «') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ب شناسی' به 'ب‌شناسی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۴۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR10185J1.jpg | |||
| عنوان =التلخيص في معرفة أسماء الأشياء | |||
| عنوان‌های دیگر =کتاب التلخيص في معرفة أسماء الأشياء | |||
| | |||
| | |||
کتاب التلخیص فی معرفه الاشیاء | کتاب التلخیص فی معرفه الاشیاء | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[عسکری، حسن بن عبدالله]] (نویسنده) | |||
[[عزه، حسن]] (محقق) | [[عزه، حسن]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =CS 2970 /ع4ع5 | ||
| موضوع = | |||
زبان عربی - ریشه‌شناسی - نامها | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
نامهای عربی - | نامهای عربی - واژهنامهها | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار صادر | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1413 ق یا 1993 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10185AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =2 | |||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10185 | |||
| کتابخوان همراه نور =10185 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''التلخيص في معرفة اسماء الاشياء''' يا'''التلخيص في اللغة'''، كتابى است به زبان عربى، تأليف [[عسکری، حسن بن عبدالله|ابوهلال عسكرى]]، متوفاى بعد از 395ق، در موضوع معانى و صفات چيزها. | |||
اهميت اين كتاب، براى فارسی‌زبانان در دو نكته است: | |||
نخست، آنكه ابوهلال از همه كلمات بيگانه‌اى كه زبان عربى از زبان‌هاى ديگر، به‌ويژه فارسی وام گرفته بود و دانشمندان پيش از او ريشه‌اى براى آنها يافته، يا ساخته بودند، آگاهى داشت؛ بدين‌سان، تقريبا همه كلمات «مُعرّب» كه مورد توجه دانشمندان قرن سوم هجرى و بيش از همه، ابن دُريد(در جمهره) بود، در «التلخيص» گرد آمد. همين پشتوانه عظيم بود كه يك قرن بعد، كتاب مهم «المعرب» جواليقى را به وجود آورد. | |||
ديگر آنكه ابوهلال، گاهى، پس از ذكر كلمه و معناى آن، مى‌افزايد كه: «آن را به فارسی چنين گويند». در آن زمان، هنوز ادب فارسی و زبان خراسانى در ديگر نقاط ایران پراكنده نشده بود و ناچار ابوهلال به زبان فارسی خوزستانى خود سخن مى‌گفت؛ همين امر، بر اهميت كلماتى كه ابوهلال آورده، سخت مى‌افزايد. | |||
ديگر آنكه ابوهلال، گاهى، پس از ذكر كلمه و معناى آن، مى‌افزايد كه: «آن را به | |||
==ساختار== | |||
كتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق، مقدمه‌اى به خامه مؤلف و 40 باب است. | كتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق، مقدمه‌اى به خامه مؤلف و 40 باب است. | ||
روش ابوهلال، در اين كتاب، همان روش علماى علم لغت پيش از خود است؛ يعنى به معرفى واژگانى مى‌پردازد كه در سخن، براى رساندن معنايى از معناها، در حالت‌هاى مختلف به كار مى‌رود. وى، هم‌چنين به يادكرد واژگان مترادف و | روش ابوهلال، در اين كتاب، همان روش علماى علم لغت پيش از خود است؛ يعنى به معرفى واژگانى مى‌پردازد كه در سخن، براى رساندن معنايى از معناها، در حالت‌هاى مختلف به كار مى‌رود. وى، هم‌چنين به يادكرد واژگان مترادف و تفاوت‌هایى كه بين آنها از جهت معنايى وجود دارد، پرداخته و در اين باره از شواهد قرآنى و احاديث نبوى و نيز اقوال فصحاى عرب و ابيات شعرى قديم كه به صحت و نيز به دقت ضبط آنها اطمينان وجود دارد، در جهت توثيق درستى واژگانى كه به كار مى‌برد، سود مى‌جويد. | ||
==گزارش محتوا== | |||
اين كتاب، اثر سودمندى است كه بر حسب دايره واژگانى يك موضوع، يا بر حسب رسته‌هاى اشياء موجود در جهان، تقسيم‌بندى شده است. اين كتاب، در واقع، جامع آن كتاب‌هاى تك‌موضوعى كهن‌ترى است كه از ديرباز تأليف مى‌يافت( | اين كتاب، اثر سودمندى است كه بر حسب دايره واژگانى يك موضوع، يا بر حسب رسته‌هاى اشياء موجود در جهان، تقسيم‌بندى شده است. اين كتاب، در واقع، جامع آن كتاب‌هاى تك‌موضوعى كهن‌ترى است كه از ديرباز تأليف مى‌يافت(مثلاًخلق الانسان، يا اندام‌هاى گوناگون انسان و هر چه به آنها مربوط است كه بارها پيش از ابوهلال تأليف شده است). | ||
كتاب، با موضوع انسان آغاز گرديده و در آن، به بيان آفرينش انسان و نيز صفات وى و هر آنچه به حيات وى مرتبط است، پرداخته شده و تمام اين مطالب ضمن هفده باب بيان گرديده است. | كتاب، با موضوع انسان آغاز گرديده و در آن، به بيان آفرينش انسان و نيز صفات وى و هر آنچه به حيات وى مرتبط است، پرداخته شده و تمام اين مطالب ضمن هفده باب بيان گرديده است. | ||
| خط ۷۱: | خط ۵۱: | ||
نام‌هاى اعضاى انسان و يادكرد حمل و ولادت، نام‌هاى افعال انسانى و دگرگونى حالات وى، نام‌هاى پوشش‌ها و صفات آنها و يادكرد خياطى و نساجى و...، يادكرد اسامى خانه‌ها و منازل و ادوات بنّاها و... | نام‌هاى اعضاى انسان و يادكرد حمل و ولادت، نام‌هاى افعال انسانى و دگرگونى حالات وى، نام‌هاى پوشش‌ها و صفات آنها و يادكرد خياطى و نساجى و...، يادكرد اسامى خانه‌ها و منازل و ادوات بنّاها و... | ||
سپس ابوهلال، به موضوع آسمان و نجوم و زمان‌ها پرداخته و | سپس ابوهلال، به موضوع آسمان و نجوم و زمان‌ها پرداخته و درباره باد و باران و ساير مظاهر طبيعت، ضمن پنج باب مطالبى بيان نموده است. | ||
به اسامى | به اسامى گیاهان و درختان و ميوه‌ها و نيز كشاورزى و آلات آن و... ضمن چهار باب، پرداخته شده است. | ||
در ادامه، به معرفى جمادات و نيز اسامى و صفات زمين و كوه‌ها و ريگ‌زارها و غيره، طى يك باب پرداخته شده است. | در ادامه، به معرفى جمادات و نيز اسامى و صفات زمين و كوه‌ها و ريگ‌زارها و غيره، طى يك باب پرداخته شده است. | ||
| خط ۸۳: | خط ۶۳: | ||
اسامى صناعات، ادويه، كتاب‌ها و ادوات كتابت، بازى‌ها و سرگرمى‌ها نيز طى چهار باب، بيان گرديده است. | اسامى صناعات، ادويه، كتاب‌ها و ادوات كتابت، بازى‌ها و سرگرمى‌ها نيز طى چهار باب، بيان گرديده است. | ||
كتاب، با يادكرد نام اشياء مختلف ديگرى كه در هيچ‌يك از ابواب سابق الذكر نمى‌گنجد | كتاب، با يادكرد نام اشياء مختلف ديگرى كه در هيچ‌يك از ابواب سابق الذكر نمى‌گنجد پایان يافته است. | ||
== منابع == | ==منابع مقاله== | ||
#[[آذرنوش، آذرتاش]]، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 6، ص406؛ | |||
#مقدمه مؤلف؛ | |||
#مقدمه محقق. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | |||
[[رده:علوم کمکی تاریخ]] | |||
[[رده:نسب‌شناسی]] | |||
[[رده: | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۲۴
| التلخيص في معرفة أسماء الأشياء | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عسکری، حسن بن عبدالله (نویسنده) عزه، حسن (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب التلخيص في معرفة أسماء الأشياء کتاب التلخیص فی معرفه الاشیاء |
| ناشر | دار صادر |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1413 ق یا 1993 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | زبان عربی - ریشه‌شناسی - نامها نامهای عربی - واژهنامهها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | CS 2970 /ع4ع5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التلخيص في معرفة اسماء الاشياء ياالتلخيص في اللغة، كتابى است به زبان عربى، تأليف ابوهلال عسكرى، متوفاى بعد از 395ق، در موضوع معانى و صفات چيزها.
اهميت اين كتاب، براى فارسی‌زبانان در دو نكته است:
نخست، آنكه ابوهلال از همه كلمات بيگانه‌اى كه زبان عربى از زبان‌هاى ديگر، به‌ويژه فارسی وام گرفته بود و دانشمندان پيش از او ريشه‌اى براى آنها يافته، يا ساخته بودند، آگاهى داشت؛ بدين‌سان، تقريبا همه كلمات «مُعرّب» كه مورد توجه دانشمندان قرن سوم هجرى و بيش از همه، ابن دُريد(در جمهره) بود، در «التلخيص» گرد آمد. همين پشتوانه عظيم بود كه يك قرن بعد، كتاب مهم «المعرب» جواليقى را به وجود آورد.
ديگر آنكه ابوهلال، گاهى، پس از ذكر كلمه و معناى آن، مى‌افزايد كه: «آن را به فارسی چنين گويند». در آن زمان، هنوز ادب فارسی و زبان خراسانى در ديگر نقاط ایران پراكنده نشده بود و ناچار ابوهلال به زبان فارسی خوزستانى خود سخن مى‌گفت؛ همين امر، بر اهميت كلماتى كه ابوهلال آورده، سخت مى‌افزايد.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق، مقدمه‌اى به خامه مؤلف و 40 باب است.
روش ابوهلال، در اين كتاب، همان روش علماى علم لغت پيش از خود است؛ يعنى به معرفى واژگانى مى‌پردازد كه در سخن، براى رساندن معنايى از معناها، در حالت‌هاى مختلف به كار مى‌رود. وى، هم‌چنين به يادكرد واژگان مترادف و تفاوت‌هایى كه بين آنها از جهت معنايى وجود دارد، پرداخته و در اين باره از شواهد قرآنى و احاديث نبوى و نيز اقوال فصحاى عرب و ابيات شعرى قديم كه به صحت و نيز به دقت ضبط آنها اطمينان وجود دارد، در جهت توثيق درستى واژگانى كه به كار مى‌برد، سود مى‌جويد.
گزارش محتوا
اين كتاب، اثر سودمندى است كه بر حسب دايره واژگانى يك موضوع، يا بر حسب رسته‌هاى اشياء موجود در جهان، تقسيم‌بندى شده است. اين كتاب، در واقع، جامع آن كتاب‌هاى تك‌موضوعى كهن‌ترى است كه از ديرباز تأليف مى‌يافت(مثلاًخلق الانسان، يا اندام‌هاى گوناگون انسان و هر چه به آنها مربوط است كه بارها پيش از ابوهلال تأليف شده است).
كتاب، با موضوع انسان آغاز گرديده و در آن، به بيان آفرينش انسان و نيز صفات وى و هر آنچه به حيات وى مرتبط است، پرداخته شده و تمام اين مطالب ضمن هفده باب بيان گرديده است.
عناوين برخى از اين ابواب، اين‌گونه است:
نام‌هاى اعضاى انسان و يادكرد حمل و ولادت، نام‌هاى افعال انسانى و دگرگونى حالات وى، نام‌هاى پوشش‌ها و صفات آنها و يادكرد خياطى و نساجى و...، يادكرد اسامى خانه‌ها و منازل و ادوات بنّاها و...
سپس ابوهلال، به موضوع آسمان و نجوم و زمان‌ها پرداخته و درباره باد و باران و ساير مظاهر طبيعت، ضمن پنج باب مطالبى بيان نموده است.
به اسامى گیاهان و درختان و ميوه‌ها و نيز كشاورزى و آلات آن و... ضمن چهار باب، پرداخته شده است.
در ادامه، به معرفى جمادات و نيز اسامى و صفات زمين و كوه‌ها و ريگ‌زارها و غيره، طى يك باب پرداخته شده است.
به موضوع جنگ و سلاح و نيز انواع و اقسام اسلحه و اسامى ميادين جنگ، صفات سپاهيان و اسامى جنگ، در يك باب پرداخته شده است.
معرفى اسامى حيوانات، موضوع ديگرى است كه ضمن هفت باب، بدان پرداخته شده است.
اسامى صناعات، ادويه، كتاب‌ها و ادوات كتابت، بازى‌ها و سرگرمى‌ها نيز طى چهار باب، بيان گرديده است.
كتاب، با يادكرد نام اشياء مختلف ديگرى كه در هيچ‌يك از ابواب سابق الذكر نمى‌گنجد پایان يافته است.
منابع مقاله
- آذرنوش، آذرتاش، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 6، ص406؛
- مقدمه مؤلف؛
- مقدمه محقق.