روشهای تأوِیل قرآن

روشهای تأوِیل قرآن
پدیدآوران	شاکر، محمدکاظم (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	معناشناسی و روش‌شناسی تاویل در سه حوزه روایی، باطنی و اصولی
ناشر	دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1376 ش
چاپ	1
شابک	‎964-424-347-1
موضوع	تاویل - جنبه‏‌های مذهبی - اسلام تفسیر - فن
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏2‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏2‎‏ر‎‏9‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

روشهای تأوِیل قرآن، اثر دكتر محمد كاظم شاكر، پیرامون معناشناسی و روش تأویل آیات در سه حوزه روایی، باطنی و اصولی نوشته شده است.

مؤلف كه يكى از قرآن پژوهان معاصر مى‌باشد و در زمينۀ علوم قرآن تأليفات فراوانى دارد، در اين كتاب مسالۀ تاويل را از زواياى مختلف مورد بررسى قرار داده است.وى در فصل اول كتاب پس از تعريف تاويل به سير تحول آن در آيات و روايات پرداخته و رابطۀ بين تاويل و تفسير را شرح مى‌دهد.در فصل دوم به توضيح معناى تاويل، تنزيل و تفسير در اخبار پرداخته رابطۀ بين اين واژه‌ها را بررسى مى‌كند.در فصل سوم عوامل مؤثر در فهم تاويل قرآن را بيان و آگاهان به تاويل كه پيامبر(ص) و ائمه(ع)مى‌باشند، را ذكر مى‌نمايد.

در فصل چهارم مسالۀ جرى و تطبيق قرآن بر اهل‌بيت(ع) را مورد بررسى قرار داده اخبارى كه در روايات تفسيرى وجود دارد دسته بندى نموده مى‌گويد تطبيق دو قسم است تطبيق صحيح و مقبول و تطبيق باطل و غير مقبول و دربارۀ هر كدام رواياتى را ذكر مى‌نمايد.

در فصل پنجم تاويل قرآن در مذهب باطنيه را شرح داده نمونه‌هاى از تاويلات آنان را ذكر و در پايان ديدگاه آنان را نقد و بررسى مى‌كند.

در حقيقت مطالب كتاب را مى‌توان به دو قسمت بحث مفهومى و مصداقى تقسيم نمود يعنى در ابتدا مفهوم تاويل شرح داده شده و در ادامه مصاديق تاويل را بررسى نموده‌اند و با استفاده از آيات و روايات روش تاويل را نيز شرح داده‌اند.

وى براى فهم تاويل قرآن شرائطى را قائل است و مى‌گويد تا دانش‌هاى لازم براى تاويل قرآن وجود نداشته باشد نمى‌توان قرآن را تاويل نمود و از آنجا كه‌پيامبر(ص) و امامان عليهم‌السلام داراى دانش لازم براى تاويل قرآن مى‌باشند، لذا تاويل تمام قرآن اختصاص به آنها دارد، گر چه انسه‌گانهاى ديگر نسبت به علومى كه دارند مى‌توانند از دانش تاويل قرآن بهره‌مند باشند، ولى تاويل آنها ناقص مى‌باشد.

وى مصحف حضرت على(ع) را يكى از منابع مهم تاويل قرآن مى‌داند كه توسط ائمۀ(ع) تاويلاتى از آن پيرامون قرآن نقل شده است.

ساختار

كتاب داراى يك مقدمه و شش فصل است كه فهرست موضوعات آن به قرار زير است:

فصل اول:كليات شامل سه بخش

بخش اول: تاويل در لغت و اصطلاح شامل:

سير تحول در معناى تاويل/و رابطۀ بين تاويل و تفسير در نظر علماى لغت، تفسير و علوم قرآن/

بخش دوم: تاويل در قرآن و تاويل قرآن شامل:

نظر ابن تيميه دربارۀ تاويل/معانى مختلف تاويل و رابطۀ بين آنها/معناى تاويل در نزد بزرگان سلف/تاويل قرآن/فرق بين تفسير و تاويل/نظر علاّمه طباطبائى دربارۀ تاويل/ماهيت و حقيقت تاويل/و رابطۀ تاويل با الفاظ و آيات.

بخش سوم: گروه‌ها و سبک ‌هاى تاويلى در ميان مسلمانان شامل:

جريان‌هاى تاويلى/عوامل مهم در پديد آوردن جريان‌هاى تاويلى/انواع تاويل از نظر سبک و روش/محور تاويلات/گروه‌هاى مهم تاويلى/و شيعه و تاويل قرآن.

فصل دوم:معناشناسی «تاويل قرآن» در متون اسلامى شامل سه بخش

بخش اول:معناشناسى تنزيل، تاويل و تفسير در اخبار

بخش دوم:معناشناسى ظاهر و باطن قرآن در اخبار شامل: روايات ظاهر و باطن منقول از طرق شيعه و اهل سنت/مضامين مجموعۀ روايات ظاهر و باطن/مراد از ظاهر و باطن/و وحدت يا تعدد ظاهر و باطن در قرآن.

بخش سوم:سير تنزيل و تاويل قرآن‌فصل سوم:دانش تاويل و آگاهان به آن در متون اسلامى شامل دو بخش

بخش اول:عوامل مؤثر در فهم تاويل قرآن

بخش دوم:آگاهان به تاويل قرآن

فصل چهارم:خبرى و تطبيق قرآن بر اهل‌بيت(ع) و مخالفانشان در روايات تفسيرى شامل سه بخش

بخش اول:ادلۀ تطبيق قرآن بر اهل‌بيت(ع) شامل:

اخبار خبرى/اخبار مربوط به بخش‌هاى قرآن/اخبار ظاهر و باطن قرآن/و دليل عقلائى.

بخش دوم: تطبيق صحيح و مقبول

بخش سوم: تطبيق باطل

فصل پنجم: تاويل قرآن در مذهب باطنيه شامل چهار بخش

بخش اول:باطنيه و عقايد آن

بخش دوم:نظرات باطنيه دربارۀ تاويل و باطن قرآن

بخش سوم:نمونه‌هايى از تاويلات باطنيه

بخش چهارم: تحليل و نقد تفكر و تاويلات باطنيه.

فصل ششم: تاويل در فقه و اصول شامل چهار بخش

بخش اول:معناى تاويل و تفسير در اصول فقه

بخش دوم:الفاظ تأويل پذير و الفاظ تأويل ناپذير

بخش سوم:اقسام تاويل

بخش چهارم: تحليلى در ماهيت تأويل اصولى و عوامل مؤثر در آن.

ويژگى‌ها

1. در بخش سوم از فصل چهارم:از تطبيق باطل بحث مى‌كند و مى‌گويد در تفاسير روايى، احاديثى وجود دارد كه گذشته از ضعف سند، متن آنها با اصول و قواعد عقلى و نقلى مخالف است.
2. در همين بخش نقش غلاّت را در جعل روايات تفسيرى توضيح داده، موضع‌گيرى اهل‌بيت(ع) را در برابر آنان شرح مى‌دهد
3. در بخش دوم از فصل دوم:مجموعۀ روايات ظاهر و باطن قرآن را كه از طريق شيعه و اهل سنت نقل شده را در چند جمله خلاصه نموده كه عبارتند از:قرآن ظاهر و باطن و حد و مطلع دارد، هر حرف از آن ظاهر و باطن دارد و هر آيه ظاهر و باطن دارد، آنگاه به شرح هر كدام پرداخته است
4. در بخش اول از فصل اول:پس از ذكر اقوال اهل لغت در خصوص معناى تاويل، نتيجه مى‌گيرد كه تاويل داراى چهار معنا:مرجع و عاقبت، سياست، تفسير و انتقال از معناى ظاهرى به معناى غير ظاهر، مى‌باشد.
5. در بخش سوم از فصل اول:عوامل مهم در پديد آمدن جريان‌هاى تاويلى مورد بررسى قرار گرفته‌اند، كه پس از بررسى آنها ديدگاه مفسران در پيدايش اين عوامل ذكر شده است.
6. در بخش سوم از فصل دوم:سير تنزيل و تاويل قرآن را شرح، آنگاه به بيان تفاوت ميان ظاهر و باطن قرآن با كلامهاى ديگر پرداخته است.
7. در بخش اول از فصل سوم:عوامل مؤثر در فهم تاويل قرآن توضيح داده شده‌اند كه عبارتند از:آشنايى با زبان و سبک قرآن، فهم عميق و قوۀ تشخيص، قلب سليم، و دانش استوار و محكم.
8. در بخش دوم از فصل سوم:آگاهان به تاويل را به دو دستۀ:

آگاهان به تمام تاويل و آگاهان به بخشى از تاويل، تقسيم نموده مى‌گويد پيامبر(ص) و امامان معصوم(ع) بعد از خداوند تنها كسانى هستند كه شايسته تاويل تمام قرآن مى‌باشند.

نسخه شناسى

كتاب يك جلد، متن آن فارسى، داراى 320 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:

• كاغذ:معمولى

• چاپ:كامپيوترى

• جلد:شوميز

• نوبت چاپ:اول

• تاريخ انتشار:سال 1376

• تيراژ:2500 نسخه

• داراى فهرست:

الف:منابع فارسى

ب:منابع عربى

ج:موضوعات كتاب

• ناشر:مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم

• نام كتاب:روشهاى تاويل قرآن

• نام مؤلف:محمد كاظم شاگر