تصنيف غرر الحكم و درر الكلم: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - '[[ ' به '[[')
    جز (+رده)
     
    (۵۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR01505J1.jpg|بندانگشتی|تصنیف غرر الحکم و درر الکلم]]
    | تصویر =NUR01505J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =تصنیف غرر الحکم و درر الکلم
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =غرر الحکم و درر الکلم
    |-
    | پدیدآوران =
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|تصنیف غرر الحکم و درر الکلم
    [[آمدی، عبدالواحد بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|غرر الحکم و درر الکلم
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[آمدی، عبدالواحد بن محمد]] (نويسنده)


    [[درایتی، مصطفی]] (محقق)
    [[درایتی، مصطفی]] (محقق)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏‎‏BP‎‏ ‎‏39‎‏/‎‏07‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    احادیث اخلاقی - قرن 5ق.
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏39‎‏/‎‏07‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|احادیث اخلاقی - قرن 5ق.


    احادیث شیعه - قرن 5ق.
    احادیث شیعه - قرن 5ق.


    علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار
    علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار


    علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. غرر الحکم و درر الکلم - فهرست مطالب
    علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. غرر الحکم و درر الکلم - فهرست مطالب
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    مکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر
    |data-type='publisher'|مکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر
    | مکان نشر =قم - ایران
    |-
    | سال نشر =  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|قم - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'|
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1505AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01505AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01505
    | کتابخوان همراه نور =01505
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    ==معرفى اجمالى==
    '''تصنيف غرر الحكم و درر الكلم'''، نوشته [[آمدی، عبدالواحد بن محمد|عبدالواحد بن محمد تمیمی آمُدی]]، دربردارنده سخنان کوتاهی از آموزگار بلاغت [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] در زمینه‌های نصیحت، پند و اندرز و تشویق به اکتساب فضائل اخلاقی و پرهیز از فروافتادن در رذایل اخلاقی است.


    در واقع «تصنيف غرر الحكم»، فهرست موضوعی از کتاب «غرر الحكم» است. این کار بسیار ارجمند (موضوعی کردن کتاب غرر الحكم) توسط [[درایتی، مصطفی|مصطفی درایتی]] انجام گرفته است.


    تصنيف غرر الحكم و درر الكلم نوشته عبدالواحد بن محمد تميمى آمُدى، از بزرگان قرن ششم هجرى است كه به گردآورى كلمات و مواعظ امير مؤمنان على عليه السلام پرداخته است.
    مؤلف کتاب [[آمدی، عبدالواحد بن محمد|عبدالواحد آمدی]]، انگیزه خود را از نگارش این کتاب این‌گونه بیان مى‌‏کند:


    كتاب از ارزش و اعتبار خاصى برخوردار است.
    چون دیدم [[جاحظ، عمرو بن بحر|جاحظ]] معتزلی عامی تنها صد جمله کوتاه و بلیغ از [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین(ع)]] را گردآوری کرده و آن را «مائة كلمة» نام‌گذاری کرده است و چون دیدم که این صد کلمه، از دریای جملات بلیغ حضرت بسیار کم است، آستین همت را بالا زده و شروع به گردآوری پاره‌ای از کلمات آن حضرت نمودم؛ بااین‌همه آنچه را جمع کرده‌ام جز مشتی آب از یک دریای پهناور نیست.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/5198/1/13 ر.ک: آمدی، عبدالواحد، 1410، ص13]؛ [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/14425/1/22 رسولی محلاتی، هاشم، ج1، ص22]</ref>


    شخصيت‌هايى مانند ابن شهر آشوب كه شاگرد مؤلف بوده اجازه روايت آن را از ايشان گرفته، و علامۀ مجلسى نيز اين كتاب را جزء مصادر [[بحار الأنوار]] قرار داده است.
    محقق کتاب جناب آقای [[درایتی، مصطفی|مصطفی درایتی]]، روایات موجود در کتاب را که به ترتیب الفبایی بوده، برحسب موضوعی مرتب کرده و آن را منتشر نموده است. وی انگیزه خود را از این روش چنین بیان می‌کند:


    ==انگيزۀ تألیف==
    تعداد روایاتی که در «غرر الحکم و درر الکلم» وجود دارد حدود دوازده هزار روایت می‌باشد و این تعداد روایات طبق اولین کلمه روایات به ترتیب حروف الفبا مرتب شده است و برای کسی که بخواهد روایتی از حیث معنا و مفهوم در این کتاب پیدا کند بسیار سخت و زمان‌بر است؛ بنابراین با مرتب کردن کتاب برحسب موضوع گامی برای رفع این مشکل برداشته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19911/1/33 ر.ک: مقدمه مصحح، ص33]</ref>


    ==ساختار==
    کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز شده، سپس متن کتاب آمده است.


    مؤلف انگيزۀ خود را از نگارش اين كتاب اين گونه بيان مى‌كند:
    روایات کتاب برحسب موضوع مرتب شده است و شامل شش قسم می‌باشند و هرکدام از این اقسام، حاوی ابوابی و این ابواب دربردارنده فصولی هستند.


    «چون ديدم ابوعثمان جاحظ، كتابى در كلمات امير مؤمنان على عليه السلام نوشته و در آن تنها صد كلمه از سخنان آن حضرت را نقل كرده، بر آن شدم تا مجموعه‌اى از كلمات آن حضرت را جمع آورى نمايم، در حالى كه اعتراف مى‌كنم اين مجموعه نيز قطره‌اى از درياى بى‌كران علوم آن حضرت است».
    ==گزارش محتوا==
    کتاب مقدمه‌ای دارد که در ضمن آن از اهمیت کتاب و شرح حال مؤلف آن سخن رفته است. متن کتاب از پنج قسم به نام‌های: اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده است.


    ==ساختار و گزارش محتوا ==
    در ذیل قسم اعتقادی شش باب به نام‌های، معرفت، خداوند و شناخت او، عدل، نبوت، امامت و معاد آمده است و هریک از این ابواب دارای فصولی است؛ مثلاًدر باب اول، هفده فصل آمده است و در ذیل هرکدام از این فصول، عناوینی درج شده است و ذیل هرکدام از این عناوین جملاتی کوتاه (کلمات قصار) از [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] ذکر شده است و در پایان هرکدام از جملات اعدادی در پرانتز قید شده که نشان‌دهنده آدرس شرح آقا جمال خوانساری بر آنها می‌باشد. این آدرس‌دهی و ارجاع‌نویسی در پایان تمام روایات به چشم می‌خورد تا خواننده بتواند به‌سهولت از شرح وی نیز بهره ‌گیرد.


    در عنوان‌بندی کلی موضوعات، جنبه‌های غالبی آنها در نظر گرفته شده است؛ مثلاً«احسان» در زیر عنوان «اخلاق اقتصادی» آمده است که به نظر محققان با این عنوان هماهنگ‌تر است تا با عناوین «اجتماعی و اخلاق». متن کتاب بر اساس چاپ مرحوم ارموی تنظیم شده و برای اطمینان بیشتر با نسخه چاپ نجف نیز مقابله شده است... همچنین هیچ روایتی تقطیع نگردیده است تا جستجوگران را منبعی مستقل و کارآمد باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2018/83 ر.ک: بی‌نام، ص83]</ref>


    كتاب غرر الحكم در ابتدا بر اساس حروف الفبا ترتيب داد شده و مبناى آن هم اولين حرف از اولين كلمۀ متن روايت است.
    از ویژگی‌های بارز کتاب می‌توان به اعراب‌گذاری تمام روایات و شماره‌گذاری آنها اشاره کرد. طبق شماره‌گذاری که محقق انجام داده‌اند آخرین روایت به شماره 11192 ختم می‌شود.


    اما با توجه به مشكلات فراوانى، كه براى يافتن يك روايت در موضوع خاص وجود دارد، در چاپ‌هاى جديد نظم كتاب تغيير داده شده و بجاى ترتيب الفبايى، به كتاب ترتيب موضوعى داده شده است.
    هرچند مؤلف، به‌خاطر اینکه حجم کتاب کم شود از ذکر سند روایات پرهیز کرده است و از این حیث یک نقص بشمار می‌رود.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19911/1/29 ر.ک: مقدمه مصحح، ص29]</ref>، ولی با توجه به محتوای بلند روایات این کتاب به‌همراه بلاغت آن و نیز جایگاه مؤلف و اینکه اشخاصی چون [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]] از شاگردان ایشان بودند و اینکه [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]] این کتاب را از مصادر «بحار الأنوار» قرار داده است، این نقص را می‌توان نادیده گرفت.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/19911/1/30 ر.ک: همان، ص30]</ref>


    موضوعات كلى كتاب عبارتند از:
    ==وضعیت کتاب‏==
    افزون بر فهرست ابتدای کتاب که عناوین کلی یادشده و زیرعنوان‌های آنها را به‌همراه دارد، در پایان نیز فهرست دقیق الفبایی تنظیم شده است، تا اگر جستجوگری با توجه به این فهرست به مطلوب دست نیافت، به‌آسانی از آن فهرست بهره‌گیرد؛ مثلاًاگر جایگاه «احسان» را در عناوین یادشده نیافت، می‌تواند به فهرست پایانی مراجعه کند و روایات مربوط به آن را در حرف «ح» با تمام زیرعنوان‌ها ببیند. فهرستی دقیق و کارآمد نیز از لغات مشکل تنظیم شده و پس از ترتیب الفبایی به عربی و فارسی توضیح داده شده است. این واژه‌ها در متن با یک ستاره مشخص شده‌اند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2018/83 بی‌نام، ص83]</ref>


    1 - روايات اعتقادى
    ==پانویس==
    <references/>


    2 - روايات عبادى
    ==منابع مقاله==
    # مقدمه و متن کتاب.
    # رسولی محلاتی، هاشم، «ترجمه غرر الحكم و درر الكلم» به‌صورت موضوعی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ پنجم، 1382ش.
    #[[:noormags:34982|بی‌نام، «معرفی‌های اجمالی»، مجله آینه پژوهش، آذر و دی 1369، شماره 4، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)]].
    # [https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/14425 آمدی، عبدالواحد، «غرر الحكم و درر الكلم»، با تصحیح سید مهدی رجایی، دارالكتب الإسلامي، قم – ایران، 1410].


    3 - روايات اخلاقى
    ==وابسته‌ها==
     
    {{وابسته‌ها}}
    4 - روايات سياسى
     
    5 - روايات اقتصادى
     
    6 - روايات اجتماعى
     
    هر موضوع نيز به فصل‌هاى متعدد تقسيم شده و عنوان‌هاى گوناگون بر اساس حروف الفبا براى آن در نظر گرفته شده، تا دسترسى به روايات به راحتى انجام پذيرد.==وضعيت كتاب==
     
     
    به دليل اهميت و مقبوليتى كه كتاب غرر الحكم پيدا نموده بارها توسط علماى شيعه ترجمه يا خلاصه شده است مانند:
     
    1 - أصداف الدرر نوشتۀ عبدالكريم بن محمد يحيى قزوينى.
     
    وى كتاب غرر الحكم را موضوع بندى كرده و علاوه بر ترجمۀ فارسى، آن را به نظم درآورده است.
     
    2 - ترجمۀ غرر الحكم نوشتۀ حاج شيخ زين العابدين كه آن را به فارسى ترجمه كرده است.
     
    3 - أنيس السالكين نوشتۀ سيد زين الدين طباطبايى.اين كتاب ترجمه و خلاصۀ غرر الحكم است.
     
    4 - ترجمۀ غرر الحكم نوشتۀ شيخ محمد على انصارى.
     
    ==شرح==
     
     
    بهترين شرحى كه تاكنون بر كتاب غرر الحكم نوشته شده، از آقا جمال الدين خوانسارى متولد 1125 هجرى است.


    اين شرح در 2 جلد نوشته شده و به فارسى است.
    [[تصنيف غرر الحكم و درر الكلم (درایتی)]]


    ==نسخه شناسى==
    [[شرح محقق بارع جمال‌الدین محمد خوانساری بر غُرر الحکَم و دُرَر الکَلم]]


    تحقيق و مقدمۀ اين چاپ به عهده مصطفى درايتى بوده كه تمام روايات كتاب اعراب گذارى شده و در آغاز آن نيز، مقدمه‌اى دربارۀ موضوع كتاب و مؤلف آن آمده است.
    متن كتاب با نسخۀ خطى مربوط به ابتداى قرن يازدهم هجرى تطبيق داده شده و مرجع اصلى در تصحيح متن نيز نسخه تصحيح شدۀ شرح آقا جمال خوانسارى بوده است.
    كلمات مشكل روايات با علامت «*» ستاره مشخص شده و در پايان كتاب به صورت الفبايى آمده و توضيح عربى و ترجمۀ فارسى آن بيان شده است.
    پايان كتاب نيز شامل يك فهرست موضوعى است كه دسترسى به موضوعات مختلف را آسان مى‌نمايد.
    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}
    [[شرح محقق بارع جمال الدین محمد خوانساری بر غُرر الحکَم و دُرَر الکَلم]]
    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/2640 مطالعه کتاب تصنیف غرر الحکم و درر الکلم در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]]
    [[رده:سرگذشت‌‌نامه‌های فردی]]
    [[رده:سرگذشت‌نامه‌های فردی]]
    [[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]]
    [[رده:ائمه اثنی عشر (دوازده امام)]]
    [[رده:حالات فردی]]
    [[رده:حالات فردی]]
    [[رده:علی بن ابی‌طالب(ع)]]
    [[رده:امام علی(ع)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۰

    تصنیف غرر الحکم و درر الکلم
    تصنيف غرر الحكم و درر الكلم
    پدیدآورانآمدی، عبدالواحد بن محمد (نویسنده) درایتی، مصطفی (محقق)
    عنوان‌های دیگرغرر الحکم و درر الکلم
    ناشرمکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر
    مکان نشرقم - ایران
    چاپ1
    موضوعاحادیث اخلاقی - قرن 5ق.

    احادیث شیعه - قرن 5ق.

    علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار

    علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. غرر الحکم و درر الکلم - فهرست مطالب
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏39‎‏/‎‏07‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏4
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، نوشته عبدالواحد بن محمد تمیمی آمُدی، دربردارنده سخنان کوتاهی از آموزگار بلاغت امیرالمؤمنین علی(ع) در زمینه‌های نصیحت، پند و اندرز و تشویق به اکتساب فضائل اخلاقی و پرهیز از فروافتادن در رذایل اخلاقی است.

    در واقع «تصنيف غرر الحكم»، فهرست موضوعی از کتاب «غرر الحكم» است. این کار بسیار ارجمند (موضوعی کردن کتاب غرر الحكم) توسط مصطفی درایتی انجام گرفته است.

    مؤلف کتاب عبدالواحد آمدی، انگیزه خود را از نگارش این کتاب این‌گونه بیان مى‌‏کند:

    چون دیدم جاحظ معتزلی عامی تنها صد جمله کوتاه و بلیغ از امیرالمؤمنین(ع) را گردآوری کرده و آن را «مائة كلمة» نام‌گذاری کرده است و چون دیدم که این صد کلمه، از دریای جملات بلیغ حضرت بسیار کم است، آستین همت را بالا زده و شروع به گردآوری پاره‌ای از کلمات آن حضرت نمودم؛ بااین‌همه آنچه را جمع کرده‌ام جز مشتی آب از یک دریای پهناور نیست.[۱]

    محقق کتاب جناب آقای مصطفی درایتی، روایات موجود در کتاب را که به ترتیب الفبایی بوده، برحسب موضوعی مرتب کرده و آن را منتشر نموده است. وی انگیزه خود را از این روش چنین بیان می‌کند:

    تعداد روایاتی که در «غرر الحکم و درر الکلم» وجود دارد حدود دوازده هزار روایت می‌باشد و این تعداد روایات طبق اولین کلمه روایات به ترتیب حروف الفبا مرتب شده است و برای کسی که بخواهد روایتی از حیث معنا و مفهوم در این کتاب پیدا کند بسیار سخت و زمان‌بر است؛ بنابراین با مرتب کردن کتاب برحسب موضوع گامی برای رفع این مشکل برداشته شده است.[۲]

    ساختار

    کتاب با دو مقدمه از ناشر و محقق آغاز شده، سپس متن کتاب آمده است.

    روایات کتاب برحسب موضوع مرتب شده است و شامل شش قسم می‌باشند و هرکدام از این اقسام، حاوی ابوابی و این ابواب دربردارنده فصولی هستند.

    گزارش محتوا

    کتاب مقدمه‌ای دارد که در ضمن آن از اهمیت کتاب و شرح حال مؤلف آن سخن رفته است. متن کتاب از پنج قسم به نام‌های: اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده است.

    در ذیل قسم اعتقادی شش باب به نام‌های، معرفت، خداوند و شناخت او، عدل، نبوت، امامت و معاد آمده است و هریک از این ابواب دارای فصولی است؛ مثلاًدر باب اول، هفده فصل آمده است و در ذیل هرکدام از این فصول، عناوینی درج شده است و ذیل هرکدام از این عناوین جملاتی کوتاه (کلمات قصار) از حضرت علی(ع) ذکر شده است و در پایان هرکدام از جملات اعدادی در پرانتز قید شده که نشان‌دهنده آدرس شرح آقا جمال خوانساری بر آنها می‌باشد. این آدرس‌دهی و ارجاع‌نویسی در پایان تمام روایات به چشم می‌خورد تا خواننده بتواند به‌سهولت از شرح وی نیز بهره ‌گیرد.

    در عنوان‌بندی کلی موضوعات، جنبه‌های غالبی آنها در نظر گرفته شده است؛ مثلاً«احسان» در زیر عنوان «اخلاق اقتصادی» آمده است که به نظر محققان با این عنوان هماهنگ‌تر است تا با عناوین «اجتماعی و اخلاق». متن کتاب بر اساس چاپ مرحوم ارموی تنظیم شده و برای اطمینان بیشتر با نسخه چاپ نجف نیز مقابله شده است... همچنین هیچ روایتی تقطیع نگردیده است تا جستجوگران را منبعی مستقل و کارآمد باشد.[۳]

    از ویژگی‌های بارز کتاب می‌توان به اعراب‌گذاری تمام روایات و شماره‌گذاری آنها اشاره کرد. طبق شماره‌گذاری که محقق انجام داده‌اند آخرین روایت به شماره 11192 ختم می‌شود.

    هرچند مؤلف، به‌خاطر اینکه حجم کتاب کم شود از ذکر سند روایات پرهیز کرده است و از این حیث یک نقص بشمار می‌رود.[۴]، ولی با توجه به محتوای بلند روایات این کتاب به‌همراه بلاغت آن و نیز جایگاه مؤلف و اینکه اشخاصی چون ابن شهرآشوب از شاگردان ایشان بودند و اینکه علامه مجلسی این کتاب را از مصادر «بحار الأنوار» قرار داده است، این نقص را می‌توان نادیده گرفت.[۵]

    وضعیت کتاب‏

    افزون بر فهرست ابتدای کتاب که عناوین کلی یادشده و زیرعنوان‌های آنها را به‌همراه دارد، در پایان نیز فهرست دقیق الفبایی تنظیم شده است، تا اگر جستجوگری با توجه به این فهرست به مطلوب دست نیافت، به‌آسانی از آن فهرست بهره‌گیرد؛ مثلاًاگر جایگاه «احسان» را در عناوین یادشده نیافت، می‌تواند به فهرست پایانی مراجعه کند و روایات مربوط به آن را در حرف «ح» با تمام زیرعنوان‌ها ببیند. فهرستی دقیق و کارآمد نیز از لغات مشکل تنظیم شده و پس از ترتیب الفبایی به عربی و فارسی توضیح داده شده است. این واژه‌ها در متن با یک ستاره مشخص شده‌اند.[۶]

    پانویس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. رسولی محلاتی، هاشم، «ترجمه غرر الحكم و درر الكلم» به‌صورت موضوعی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، چاپ پنجم، 1382ش.
    3. بی‌نام، «معرفی‌های اجمالی»، مجله آینه پژوهش، آذر و دی 1369، شماره 4، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز).
    4. آمدی، عبدالواحد، «غرر الحكم و درر الكلم»، با تصحیح سید مهدی رجایی، دارالكتب الإسلامي، قم – ایران، 1410.

    وابسته‌ها