محاضرات في علوم القرآن (قدوری حمد)

محاضرات فی علوم القرآن
پدیدآوران	حمد، غانم قدوری (نویسنده)
ناشر	دار عمار
مکان نشر	عمان -
سال نشر	1423 ق
چاپ	1
موضوع	قرآن - اعجاز قرآن - جمع و گردآوری قرآن - شان نزول قرآن - علوم قرآنی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏69‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏ح‎‏8‎‏م‎‏3
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

محاضرات في علوم القرآن تألیف دكتر غانم قَدُّورى الحَمَد.كتاب پيرامون علوم قرآن نوشته شده است.مؤلف مطالب را حدود بيست سال قبل از تألیف آن، جهت تدريس در دانشگاه بغداد آماده و مدتى در آنجا تدريس نموده، آنگاه بعد از گذشت مدت بيست سال، تصميم به چاپ آن گرفته، با بررسى مجدد مطالب جهت اصلاح آنها، اشكالات را برطرف و مطالبى به آن اضافه كرده و آنرا به چاپ رسانيده است وى مطالب را در چهار فصل و يك مقدمه ارائه كرده است كه خلاصۀ آن به قرار زير است:

مقدمه:در اين قسمت، ابتدا علوم قرآن را تعريف نموده، سير تكاملى آن را در چهار مرحله:مرحلۀ اول قبل از عصر تدوين، كه مربوط است به زمان پيامبر(ص) که آن حضرت قرآن را تفسير مى‌نموده و رواياتى از ايشان باقى مانده است، مرحلۀ دوم:علوم قرآن در عصر تدوين، كه در آن کتاب‌هايى كه در اين عصر با موضوعات خاص نوشته شده معرفى شده است، مرحلۀ سوم:اين مرحله مربوط است به بررسى کتاب‌هاى علوم قرآن‌به صورت گسترده، كه مؤلفين در کتاب‌هاى خود موضوعات مختلف علوم قرآن را بحث كرده‌اند به خلاف مرحلۀ قبل كه فقط از يك موضوع خاص بحث كرده‌اند، مرحلۀ چهارم:علوم قرآن در عصر جديد، كه در آن کتاب‌هاى تألیف شده در اين مرحله معرفى شده‌اند

فصل اول:نزول قرآن

اين فصل مربوط است به نزول قرآن كه در آن مصدر وحى و آغاز نزول قرآن مورد بحث قرار گرفته، آنگاه حكمت نزول تدريجى قرآن را بيان كرده است در ادامه مسالۀ اسباب النزول را مطرح نموده، راه‌هاى شناخت و اهميت آن را توضيح داده است

فصل دوم:تدوين قرآن

در اين فصل ابتدا كتابت قرآن در زمان پيامبر(ص) را توضيح مى‌دهد و بيان مى‌كند كه چگونه قرآن، اُمّى بودن مردم عرب را از بين برده و آنها را از جهل و نادانى نجات داده است،آنگاه جمع قرآن در مصحف را بررسى كرده، اسباب و علل و کیفیت جمع آن را توضيح داده است، در ادامه مسالۀ توحيد مصاحف‌در زمان عثمان و تعداد نسخه‌هايى كه به شهرهاى مختلف فرستاده شده است را بررسى كرده است در قسمتى ديگر، سوره‌هاى مكى و مدنى را بحث نموده ملاكها و مشخصات هر كدام را بيان كرده، اهميت شناخت آنها را ذكر كرده است.در پايان اين فصل، سير تكامل شكل مصحف (نقطه و اعراب‌گذارى) را توضيح داده است.

فصل سوم:قرائت قرآن كريم

در اين فصل ابتدا اهداف قرائت قرآن را ذكر نموده كه در اين رابطه سه هدف اساسى را توضيح داده، آنگاه با ذكر چند روايت فضيلت تلاوت قرآن و آداب مربوط به تلاوت را بيان كرده است.

در ادامه اين فصل، به اصل قرائت قرآن و سبب تعدد قرائت‌ها پرداخته، به همين مناسبت حديث سبعة احرف را مطرح نموده ديدگاه‌ها پيرامون آن را ذكر كرده است، سپس قرائت قرآن در زمان پيامبر(ص) و نيز خلافت خلفاى سه‌گانه توضيح داده شده است، در قسمتى ديگر از اين فصل، قاريان هفت‌گانه و اصول قرائت آنها بيان شده، قرائت صحيح و اركان آن‌و نيز قرائت شاذ را بررسى كرده است.

در پايان اين فصل قرائت قرآن در عصر حاضر را توضيح داده چگونگى قرائت عاصم، و توجه مسلمانان به اين قرائت را بيان كرده است.

فصل چهارم:تفسير قرآن كريم

در اين فصل مسائل مربوط به تفسير قرآن مورد بحث قرار گرفته است كه در ابتدا معانى مختلف واژۀ تفسير بيان شده، آنگاه ديدگاه‌هاى دانشمندان اسلامى در خصوص معناى اصطلاحى آن مورد بررسى قرار گرفته، سپس تفسير قرآن در عصر نبوت را بررسى كرده، با استفاده از برخى از آيات، نقش پيامبر(ص) در تفسير قرآن را توضيح مى‌دهد، آنگاه مفسران از صحابه را معرفى كرده، نقش ابن عباس در تفسير قرآن را تشريح مى‌نمايد.

در ادامۀ اين فصل، تفسير در عصر تابعين بيان شده، معروفترين مفسران اين دوره همراه با تفاسير آنها معرفى شده‌اند. در قسمتى ديگر از اين فصل، به معرفى تفاسير قديمى پرداخته آنها را به تفاسير:عقلى، مأثور، فقهى، لغوى تقسيم‌بندى كرده، برخى از مهمترين تفاسير آنها را معرفى كرده است

در پايان اين فصل، مسالۀ اعجاز قرآن كريم را مورد بررسى قرار داده است كه پس از تعريف اعجاز از نظر لغت و اصطلاح، اعجاز قرآن در عصر نبوت را با توجه به برخى از آيات تشريح نموده، برخى از کتاب‌هاى تألیف شده در اين باره، در زمانهاى قديم را معرفى مى‌كند، در ادامه اعجاز قرآن در عصر حاضر را بحث نموده، برخى از وجوه اعجاز را از ديدگاه مؤلفين عصر حاضر همچون زرقانى در كتاب مناهل العرفان و...مورد بررسى قرار داده است.

ويژگى‌ها

1. از منابع زيادى در تألیف كتاب استفاده شده است. علاوه بر آنكه منابع آن، منابع اوليه و اصلى مى‌باشد.
2. مطالب كتاب سير منطقى دارد
3. مطالب به صورت جالب دسته‌بندى شده است به گونه‌ایى كه كليۀ مباحث علوم قرآن را در چهار موضوع:نزول قرآن، كتابت قرآن، تفسير قرآن و قرائت قرآن، تنظيم نموده است
4. معرفى مهمترين منابع تألیف شده در علوم قرآن در مقدمۀ كتاب، و نيز در كليۀ مباحث مطرح شده.
5. نقد و بررسى ديدگاه‌هاى مختلف
6. مطالب به صورت علمى و همراه با تجزيه و تحليل عالمانه ارائه شده است.
7. سعى شده از رواياتى استفاده نمايد كه از نظر سند صحيح بوده و دلالت آنها هم بر موضوع مورد بحث واضح و روشن باشد

اشكالات

1. در اين كتاب از مسالۀ مهم تحريف بحث نشده است
2. بحث اعجاز در فصل چهارم(تفسير)آورده شده در صورتی که مربوط به تدوين و يا نزول قرآن مى‌باشد

نسخه شناسى

كتاب يك جلد، متن آن عربى و داراى 269 صفحه مى‌باشد كه مشخصات آن به قرار زير است:

• نوع كاغذ:اعلاء

• جلد:شوميز

• نوبت چاپ:اول

• تاريخ انتشار:سال 1423 هجرى قمرى

• ناشر:دار عمار للنشر و التوزيع، عمّان

• داراى فهرست:

الف:موضوعات كتاب

ب:مصادر كتاب

• مؤلف:دكتر غانم قَدُّورى الحَمَد.

• كتاب:محاضرات فى علوم القرآن