۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شهيد مطهرى' به 'شهيد مطهرى') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
== | ==معرفی اجمالی== | ||
'''روضة الشهداء'''، تألیف ملاحسین کاشفى سبزواری (متوفى 910ق)، از اولین مقاتل فارسی است که با مقدمه و تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی منتشر شده است. واعظ کاشفی این اثر را به درخواست و به نام میرزا مرشدالدین عبداللّه، مشهور بـه سـید مـیرزا، نوه دختری سلطان حسین بایقرا نوشته است <ref> رشنوزاده، بابک، ص45</ref>. | |||
== | این کتاب، ذکر شهیدان از انبیا و اولیا، به‌خصوص مصائب خامس آل عبا(ع) است. چون مطالب این کتاب را در مجالس عزادارى مىخواندند و این مجالس را مجالس روضهخوانى مىگفتند و خواننده کتاب را روضهخوان مىنامیدند؛ ازاین‌رو عنوان «روضه یا روضة الشّهداء» اشتهار پیدا کرده است <ref>مقدمه مصحح، صفحه 9</ref>. | ||
==ساختار== | |||
کتاب، مشتمل بر مقدمه مصحح، مقدمه مؤلف، ده باب و یک خاتمه است. | |||
نـثر روضة الشهداء آمیخته به نظم و به سبک منشیانه است <ref>ر.ک: رشنوزاده، بابک، ص46</ref>. | |||
==گزارش محتوا== | |||
مطالب کتاب بدین ترتیب است که در باب اول ابتلای جمعی از انبیا، در باب دوم جفای قـریش بـه رسول‌الله(ص)، در ابواب سوم تا ششم به‌تفکیک وفات حضرت سیدالمرسلین(ص)، احوال فاطمه زهرا(س)، احوال امام علی(ع) و امام حسن(ع) ذکر شده است. پس از آن در باب هفتم احوال امام حسین(ع) از ولادت تا شهادت و در باب هشتم شهادت مسلم بن عقیل بررسی شده است. در باب دهـم در دو فـصل، محنت اهل‌بیت پس از واقـعه کـربلا و عقوبت قاتلان امام حسین(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است. باب نهم که در واقع سـتون ایـن کـتاب است از ابواب دیگر مفصل‌تر است و در آن به شهادت امـام حـسین(ع) و تک‌تک یاران او اشاره شده است <ref>ر.ک: رشنوزاده، بابک، ص45</ref>. | |||
کاشفی در خاتمه این کتاب نیز انساب و اعقاب سبطین (امام حسن و امام حسین(ع)) و شرح حال جمعى از سادات را نگاشته است <ref> ر.ک: مقدمه محقق، ص7</ref>. | |||
کتابشناس معروف حاج آقابزرگ تهرانى در مورد این کتاب مىنویسد: «برخى احتمال دادهاند این کتاب نخستین مقتل فارسى بوده است... ولى مقتل فارسى متقدمتر از آن کتاب نیز بوده است که خود «روضة الشهداء» از آن نقل مطلب نموده است و آن کتاب مقتل فارسى تألیف ابى‌المفاخر رازى است که در کتاب روضة الشهداء شعر او را آورده است» <ref> ر.ک: همان</ref>. | |||
اما محقق کتاب معتقد است که نثر بدیع و ادب فاخر و درخشان و معلومات و اطلاعات متفرقه و محتواى پربار توأم با شعر و تمثیل آن در سطحى قرار دارد که امروز نیز پس از گذشت پانصد سال از تألیف آن مىتوان از نثر و ادب آن، بهره جست و در اختیار مشتاقان قرار داد و شاید همین نکته باعث شده است که این کتاب به‌عنوان «نخستین اثر فارسى روضهخوانى» در سطح عمومى مطرح و مورد توجّه واقع گردد<ref> ر.ک: همان، ص8</ref>. | |||
===نقاط ضعف و قوّت=== | |||
==== نقاط قوّت==== | |||
# یکى از نقاط قوّت آن، که اتفاقا همین امر عامل بقا و استمرارش نیز مىباشد، نثر قوى و برخوردارى از ادب بلند و فاخر عصر خویش مىباشد <ref> ر.ک: همان، ص13</ref>. | |||
# کثرت معلومات: یکى دیگر از نقاط قوت آن کثرت معلومات مؤلّف و تنوّع محتویات کتاب مىباشد. کتاب سرشار از علوم، معارف، اطلاعات کلامى، تاریخى، فقهى و نجومى مىباشد و این تنوع و تکثر، نوعى جاودانگى و استمرار و دوام به کتاب بخشیده است که کمتر نظیر آن را از نظر تنوع و تکثر، مىتوان در بین هم‌ردیفان آن پیدا نمود<ref> ر.ک: همان</ref>. | |||
# منابع متنوع: یکى دیگر از نقاط قوت آن برخوردارى از منابع گوناگون و مآخذ متعدد مىباشد. در این کتاب از ده‌ها کتاب و منبع نادر و کمیاب و دست اوّل، مطالبى نقل شده است که امروز نمىتوان آنها را پیدا نمود و اتفاقا اسامى آنها نیز قید و ضبط شده است. این امر به محقّقین و پژوهشگران روز این امکان را مىدهد که جهت شناخت آن منابع به این کتاب مراجعهاى داشته باشند تا به منابع اصلى دسترسى پیدا کنند <ref> ر.ک: همان </ref>. | |||
# منابع غیر شیعه: چهارمین نکته قوت این کتاب بهرهگیرى آن از منابع اهل سنت در مقام معرفى اهل‌بیت(ع) و نشان دادن مقامات و مراتب آنان مىباشد. دوستداران اهل‌بیت(ع) و مشتاقان نشر فضائل آن خاندان دوست دارند که حدیث محبوب و معشوق خود را از زبان تمام کائنات بشنوند؛ از دوست، دشمن، از خودى و بیگانه و از هر منبع و مأخذى که گویاى فضل و راه‌گشاى علوم و معارف آنان بوده باشد (گرچه بخشى از این توسعه، جزء نقاط ضعف کتاب است)، ولى اساس کلّى و موضع‌گیرى عمومى آن، نقطه قوّت و امتیاز آن مىباشد<ref> ر.ک: همان </ref>. | |||
# جامع بودن: پنجمین نقطه قوّتى که به‌نوعى امتیاز هم محسوب مى‌گردد، مشتمل بودن کتاب بر تمام احادیث و روایات و آیات و سنن و سیره‌ها پیرامون اهل‌بیت(ع)، به‌ویژه ابى‌عبداللّه الحسین(ع) مىباشد؛ بىآنکه تحلیل کامل یا موضع‌گیرى خاصّى از خود نشان دهد. کار او بىشباهت به اقدامات علامه مجلسى(ره) در گردآورى احادیث قوى و ضعیف و موثق و حسن برای جلوگیری از اندراس و زوال آنها نیست؛ هرچند احادیث غیر قابل استناد نیز در میان آن احادیث و تواریخ وجود داشته است <ref> ر.ک: همان، ص14-13</ref>. | |||
# نخستین مقتل رایج: یکى دیگر از امتیازات و نقاط قوّت کتاب عنوان «نخستین مقتل فارسى رایج و متداول» بودن آن مىباشد که این خود نوعى حرمت و پیشکسوتى و پیشتازى به آن داده است<ref> ر.ک: همان، ص14</ref>. | |||
==== نقاط ضعف==== | |||
# در کتاب حاضر که بخشى از امتیازات آن گذشت، اصول علم درایه، رجال و قواعد شناخت حدیث، درست انجام و اعمال نشده است. نوعاً از راویان ضعیف و مجهول‌الحال به‌صورت ارسال مطلب، نقل شده است. غث و سمین، قوى و ضعیف، معتبر و نامعتبر هر دو با هم و در کنار هم قرار گرفتهاند. خواننده باید بسیار فطن، هوشیار و اهل دقت باشد که بتواند آنها را از همدیگر تفکیک و جدا نماید و هرکدام را در جایگاه خاص خود قرار دهد. گرچه محدثین و فقهاى ما جائى که حدیث در باب احکام فقهى و شریعت، نبوده باشد، از باب توسّع و مسامحه در غیر احکام چندان کنکاش نمىکنند و به ضعف راویان نیز چندان اهمیت قائل نمىشوند، ولى به اعتقاد نگارنده ابواب مربوط به عقائد و کلام و توحید و معارف و ارزش‌هاى والاى اسلامى، خیلى مهمتر از ابواب فقهى و عبادى است و دقّت لازم و کنکاش و تحقیق عمیقتر و اصولىترى را مىطلبد<ref> ر.ک: همان، ص14</ref>. | |||
# نوع منابع و مآخذ مؤلف از منابع عامّه مىباشد: گویا مؤلف در آن شرائطى که مىزیسته است چارهاى جز استفاده از مأخذ و منابع اهل سنت را نداشته است؛ گرچه این مسئله در نوع خود مزیتى شمرده شده است، ولى حقیقت مطلب آن است که حراست و نگهبانى و دقّت و تعمّق شیعه، خیلى قوىتر و متقنتر از اهل سنّت است؛ خاصّه آنکه عامّه یک قرن و نیم دیرتر از شیعه، به نگارش حدیث و خبر، رو آورده است که خیلى از مطالب و حقایق از دست رفته بود <ref> ر.ک: همان، ص15-14</ref>. | |||
# ضعف محتوایی: یکى دیگر از نقاط ضعف آن، شمول آن به پارهاى از مطالب سخیف مىباشد که ضعف و بىپایه بودن آنها مسلّم و قطعى است؛ به‌عنوان مثال او داستان عروسى حضرت قاسم(ع) را با آب و تاب فراوان، ذکر مىکند و نوعى مجلسآرائى و صحنهسازى انجام مىدهد؛ درصورتى‌که این امر در آن حشر عظیم و در آن گیرودار هولناک، نه‌تنها صورت عملى و وقوعى ندارد، بلکه بسیار دور از عقل و منطق و شئون عرف است<ref> ر.ک: همان، ص15</ref>. | |||
==وضعیت کتاب== | |||
از «روضـة الشهداء» چندین گزیده در دست است که از آن شمار می‌توان به «خلاصة الروضة» علی بن حـسن زواره‌ای، «ذكر الحسين» عبدالشکور تقوی و «منتخب روضة الشهداء» محمدامین حاج ملا مـحمود اشـاره کـرد. «روضة الشهداء» را عبداللّه زیور (متوفی 1369ق) با نام «داستان سوزناک کربلا» به کردی منظوم ترجمه کرده است. ترک‌های عثمانی و آذری‌ها مـتون بی‌شماری به نام مقتل و مرثیه دارند که برخی از آنها ترجمه «روضة الشـهداء» و بـرخی مـتأثر از آن است؛ مثلاً حاجی حسن زید مؤدین محمد این اثر را با نام «سعادت‌نامه» به ترکی نـوشت <ref> ر.ک: رشنوزاده، بابک، ص46</ref>. | |||
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و فهارس اعلام و اشخاص، اماکن و مناطق و بلاد، منابع و مآخذ در انتهای آن ذکر شده است. | |||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
# مقدمه و متن کتاب. | |||
# رشنوزاده، بابک، روضة الشهداء، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله کتاب ماه دین، فروردین و اردیبهشت 1385، شماره 102 و 103، صفحه 45 تا 46، به آدرس اینترنتی: | |||
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/34433 | |||
== پیوندها == | == پیوندها == | ||