رمی جمرات در گذشته و حال

رمی جمرات در گذشته و حال

نام کتاب	رمی جمرات در گذشته و حال
نام های دیگر کتاب	رمی جمرات در گذشته و حال
پدیدآورندگان	مکارم شیرازی، ناصر (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏188‎‏/‎‏8‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏ر‎‏8
موضوع	حج رمی جمرات
ناشر	مدرسة الإمام علي بن أبي طالب (علیه السلام)
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1424 هـ.ق
کد اتوماسیون	590

معرفى اجمالى

«رمى جمرات در گذشته و حال»، اثر آيت‌الله ناصر مكارم شيرازى (متولد شيراز 1305ش) است كه در آن، به بحث و بررسى درباره تعيين محلّ دقيق سنگ‌اندازى در رمى جمرات در مراسم عبادى حجّ پرداخته است.

نويسنده، نگارش كتاب را در تاريخ شهريورماه سال 1382ش، در حوزه علميه قم به پايان رسانده است (همان، ص108).

هدف وى از نگارش اثر حاضر، عبارت است از يافتن راه حلى براى يكى از مشكلاتى كه در مسير انجام اعمال حجّ وجود دارد و آن عبارت است از پيامدهاى ناگوارى كه در انجام عمل رمى جمرات رخ داده؛ به جهت آنكه پنداشته شده جمره همان ستونى است كه بايد به‌سوى آن سنگ انداخت.

ساختار

كتاب حاضر، رساله مختصرى است و از مقدمه نويسنده و متن اصلى (شامل چند بحث در مورد معناى جمره، جمره در لغت، روايات و نظر فقيهان و انديشمندان و...) تشكيل شده است. روش نويسنده در اين كتاب، پژوهش فقهى استدلالى است.

گزارش محتوا

در باره محتواى اين اثر،چند نكته گفتنى است:

1. نويسنده تحت عنوان «جمره چيست»؟ چنين نوشته است: اصل وجوب رمى جمرات، به‌عنوان يكى از مناسك حج، از مسلّمات و ضروريات اسلام است و هم علماى اسلام بر آن، اتّفاق نظر دارند؛ امّا مسئله مهم در باب رمى جمرات اين است كه بدانيم «جمره» چيست، كه بايد سنگ‌ها را به‌سوى آن پرتاب كرد؟ آيا جمره همين ستون‌هايى است كه امروز به آن سنگ مى‌زنند؟ يا آن قطعه زمينى است كه اطراف ستون‌ها قرار دارد؟ يا هر دو؟؛ يعنى سنگ به‌سوى هركدام پرتاب شود، كافى است. گروهى از فقها از شرح اين مطلب سكوت كرده‌اند و به‌سادگى از كنار آن گذشته‌اند، ولى گروهى از آنها تعبيرات روشنى دارند كه به‌خوبى نشان مى‌دهد «جمره» همان زمين اطراف ستون‌هاست؛ همان قطعه زمينى كه سنگ‌ريزه‌ها به هنگام رمى در آن جمع مى‌شود.

در كتب ارباب لغت و روايات معصومين(ع) نيز اشاره‌هاى گويايى به اين امر وجود دارد، بلكه قراين نشان مى‌دهد كه در عصر رسول اللّه(ص) و ائمّه معصومين(ع) ستونى در محلّ جمرات وجود نداشته و اگر ستونى در عصر بعضى از معصومين(ع) بوده، به‌عنوان نشانه و علامت براى گم نكردن آن محل بوده است و حاجيان سنگ‌هاى خود را بر آن قطعه زمين مى‌انداختند و سنگ‌ها روى هم انباشته مى‌شد و بدين جهت آن را جمره؛ يعنى «مجتمع الحصى» [محل جمع شدن سنگ‌ريزه‌ها] گفته‌اند (متن كتاب، ص13-14).

2. نويسنده، عبارات تعداد قابل توجهى (بيش از چهل نفر) از فقيهان اسلامى شيعه و سنى را در اين موضوع نقل كرده و سرانجام به اين نتيجه رسيده است: دقّت در سخنان گسترده بالا كه از محققان فقه اسلامى، اعم از شيعه و اهل سنّت در پنج گروه و از حدود پنجاه منبع نقل شد (مخصوصا با توجّه به اين كه در موضوعات مربوط به حج اختلافى ميان فرق اسلامى نيست) ثابت مى‌كند كه در قرون پيشين يا ستونى در محلّ جمرات نبوده و يا اگر بوده به‌عنوان علامت بوده است (همان، ص62).

3. نويسنده تحت عنوان نتيجه بحث روايى، چنين نوشته است: گرچه در هيچ‌يك از رواياتى كه در بالا آورديم و تمام رواياتى كه در باب رمى جمرات آمده، سخن صريحى از موضوع «جمره» به ميان نيامده، ليكن از تعبيرات موجود در آنها مى‌توان اطمينان يافت كه «جمرات» چيزى جز محلّ اجتماع سنگ‌ريزه‌ها در آن قطعه زمين معيّن از منى نيست و اگر ستونى در آنجا باشد به‌عنوان علامت و نشانه است؛ به تعبير ديگر، ستونى به نام جمره در منى نبوده كه به آن سنگ بزنند؛ بلكه حجاج سنگ‌ها را به همان محلّى كه امروز به‌صورت حوضچه‌هايى در اطراف جمرات بنا شده است، پرتاب مى‌كردند. كم‌كم بر اثر گذشت زمان، مردم علامت را به‌جاى جمره اشتباه گرفته‌اند و رمى آن را به‌جاى محلّ اصلى قرار داده‌اند و به احتمال قوى اين مسئله در قرون اخير صورت گرفته است و به‌صورت يك عرف درآمده؛ زيرا در كلمات پيشينيان ديده نمى‌شود؛ زياد هم نبايد تعجب كرد (همان، ص73-74).

4. نويسنده، سرانجام، نتيجه تحقيق خود را با عنوان آخرين سخن، چنين آورده است: - نه‌تنها دليلى بر لزوم اصابت سنگ‌ريزه‌ها به ستون‌ها از نظر فقه اسلامى، اعم از فقه شيعه و اهل سنّت در دست نيست، بلكه كفايت رمى ستون‌ها اگر سنگ‌ريزه‌ها در دايره اطراف ستون‌ها نيفتد، محلّ تأمّل است؛ همان گونه كه گروهى از فقها به آن تصريح كرده‌اند. آنچه مسلّم است كفايت پرتاب سنگ‌ريزه‌ها در همان داير اطراف ستون‌هاست (به واژه پرتاب دقّت شود). بنا بر آنچه شرح داده شد، حجّاج محترم نبايد به خود زحمت دهند و به استقبال خطرات مختلف بروند و ستون‌ها را رمى كنند، بلكه به‌راحتى مى‌توانند هفت سنگ كوچك به دايره اطراف ستون‌ها پرتاب كنند و بى‌درنگ از محل، دور شوند و راه را براى بقيه بگشايند.

هرگاه پرتاب به‌سوى حوضچه‌ها را نيّت كرده و سنگ‌ها احيانا به ستون‌ها بخورد و در پاى آن بيفتد كافى است، ولى اگر سنگ بعد از اصابت به ستون‌ها به خارج از محيط جمره بيفتد كافى نمى‌باشد و بعضى صريحا به اين مطلب فتوا داده‌اند.

هرگاه از طبقه بالا رمى كنند و سنگ را به حوضچه‌هايى كه در طبقه بالا قرار دارد پرتاب كنند، كافى است؛ زيرا حوضچه‌هاى بالا به‌صورت قيفى ساخته شده و سنگ‌ها را به حوضچه‌هاى پايين منتقل مى‌كند.

سزاوار است همه محقّقان اسلامى اين مسئله را مورد بررسى قرار دهند و هرگاه علماى اعلام شيعه و بزرگان اهل سنّت، پس از بررسى لازم، بر اين مسئله توافق كنند، يكى از مشكلات عظيم حج، كه سبب ازدحام مى‌شود و بارها موجب اتلاف نفوس و يا مجروح شدن گروه زيادى از حجّاج عزيز گرديده، إن‌شاءاللّه حل خواهد شد و عملشان إن‌شاءاللّه هماهنگ با اعمال رسول خدا(ص) و امامان اهل بيت (ع) خواهد بود (همان، ص107-108).

وضعيت كتاب

در آغاز اين كتاب، فهرست مطالب و در پايان آن، فهرست منابع آمده، ولى فهرست‌هاى فنى تنظيم نشده است. نويسنده براى آفرينش اثر حاضر از تعداد قابل توجهى از منابع (59 كتاب معتبر فقهى تاريخى و لغوى قديم و جديد) استفاده كرده است (همان، ص109-112).

مطالب كتاب، مستند است. منابع، توضيحات لغوى، تاريخى و... به‌صورت پاورقى ذكر شده است.

شايان ذكر است كه ناهماهنگى در مورد نام كتاب در اثر حاضر ديده مى‌شود؛ به‌طورى‌كه بر روى جلد به‌صورت «رمى جمرات در گذشته و حال» آمده؛ درحالى‌كه در صفحه اول به‌صورت «بحث تازه‌اى درباره جمرات در گذشته و حال»، در فهرست‌نويسى قبل از انتشار به‌صورت «تحقيقى جديد درباره رمى جمرات» (همان، ص4) و در شناسنامه كتاب و در بالاى صفحات زوج به‌صورت «جمرات در گذشته و حال» (همان، ص4) ذكر شده است.

ناگفته نماند كه اثر حاضر، نسخه ويرايش‌شده و چاپ دوم است و چاپ قبلى به‌صورت مختصرتر و به نام «تحقيقى جديد درباره رمى جمرات» در سال 1381ش، منتشر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب رمی جمرات در گذشته و حال در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور