پرگایی، آپولونیوس: تفاوت میان نسخهها
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات اعلام | تصویر = | زیرنویس تصویر = | نام کامل = آپولونیوس پرگایی | نامهای دیگر = بلینوس، بلیناس، ابولونیوس، افولونیوس، ابلینس، ابولوس، ابولونیوس | لقب = مهندس بزرگ، نجّار (از سوی برخی دانشمندان اسلامی) | کنیه = | تخلص = | نسب/تبار...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
# فی قطع السطوح علی النسبة؛ | # فی قطع السطوح علی النسبة؛ | ||
# فی النسبة المحدودة؛ | # فی النسبة المحدودة؛ | ||
# فی الدوائر المماسة<ref>مولوی، محمدعلی، ج1، | # فی الدوائر المماسة<ref>ر.ک: مولوی، محمدعلی، ج1، ص84</ref> . | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۲۸
| نام کامل | آپولونیوس پرگایی |
|---|---|
| نامهای دیگر | بلینوس، بلیناس، ابولونیوس، افولونیوس، ابلینس، ابولوس، ابولونیوس |
| لقب | مهندس بزرگ، نجّار (از سوی برخی دانشمندان اسلامی) |
| نسب/تبار | یونانی |
| ولادت | حدود ۲۶۲ قبل از میلاد |
| محل تولد | پرگا (احسانیه کنونی در ترکیه) |
| محل زندگی | اسکندریه |
| رحلت | حدود ۱۹۰ قبل از میلاد |
| طول عمر | حدود ۷۲ سال |
| پیشه | ریاضیدان و منجم |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | شاگردان اقلیدس |
| سفرهای مهم | سفر به اسکندریه برای تحصیل |
آپولونیوس پرگایی (۲۶۲ تا ۱۹۰ قبل از میلاد)، ریاضیدان و منجم یونانی بود.
نامها و القاب
نام او در منابع اسلامی بیشتر به صورتهای بلینوس، بلیناس، ابولونیوس، افولونیوس، ابلینس، ابولوس و ابولونیوس ثبت شدهاست.
معاصرانش به او لقب «مهندس بزرگ» داده بودند و برخی از دانشمندان اسلامی نیز او را «نجّار» مینامیدند.
تولد و زادگاه
وی در شهر پرگا (واقع در ترکیه کنونی و معروف به احسانیه) متولد شد.
تحصیل
در جوانی برای تحصیل به اسکندریه رفت و نزد شاگردان اقلیدس به فراگیری دانش پرداخت. پس از اتمام تحصیلات، در همان شهر به تدریس مشغول شد و سرانجام در اسکندریه درگذشت.
آثار و دستاوردها
مشهورترین اثر آپولونیوس، کتاب «مقاطع مخروطی» است که به مدت قرنها به عنوان مهمترین اثر علمی در این زمینه مورد استفاده قرار میگرفت. وی در این کتاب، پژوهشهای ناقص هندسهدانان پیشین در مورد مقاطع مخروطی را تکمیل کرد و اصطلاحات سهمی (Parabola)، هذلولی (Hyperbola) و بیضی (Ellipse) را به دانش مقاطع مخروطی افزود. اشارات متعدد او در این کتاب به اقلیدس و دیگر ریاضیدانان، نشان از مطالعه عمیق وی بر آثار پیشینیان دارد.
سرنوشت کتاب مقاطع مخروطی
این کتاب که در اصل شامل ۸ مقاله بود، به دلیل بیدقتی کاتبان و نسخهبرداران، دستخوش تغییرات و تحریفهای فراوانی شد و بخشی از مقاله هشتم آن نیز از بین رفت. در اواخر سده پنجم و اوایل سده ششم میلادی، هندسهدانی به نام اتوکیوس (اوطوقیوس) اقدام به بازسازی این کتاب کرد، اما تنها موفق به احیای ۴ مقاله نخست آن شد. مقالههای اول تا چهارم توسط هلال بن ابیهلال حمصی و مقالههای پنجم تا هفتم توسط ثابت بن قرّه حرّانی تحت نظر احمد بن موسی خوارزمی به عربی ترجمه شدند. متأسفانه اصل یونانی سه مقاله آخر به کلی از میان رفتهاست.
تأثیر بر دانشمندان مسلمان
کتاب مقاطع مخروطی برای قرنها منبع مهمی برای ریاضیدانان مسلمان بود و آنان شروح و تکملههای متعددی بر آن نوشتند که از جمله میتوان به آثار زیر اشاره کرد:
- اصلاح کتاب المخروطات، از ابوجعفر محمد بن الحسین
- تلخیص المخروطات، از ابوالفتح محمد بن قاسم بن فضل اصفهانی (سده ششم قمری)
- تصفح المخروطات، از ابوالحسین عبدالملك بن محمد شیرازی
- همچنین، ابن هیثم (۳۵۴-۴۳۰ قمری) مقالهای در تکمیل بخش هشتم این کتاب تألیف کرد.
دیگر آثار
از دیگر آثار مهم آپولونیوس که اصل یونانی آن مفقود شده و تنها ترجمه عربی آن باقی مانده، رسالهای با عنوان «فی قطع الخطوط علی النسبة» است. بخش قابل توجهی از آثار او در سدههای نخستین هجری به زبان عربی ترجمه شد، اما امروزه نه از این ترجمهها و نه از اصل یونانی آنها نسخهای در دسترس نیست. برخی از عنوانهای عربی این آثار باقیمانده عبارتند از:
- فی قطع السطوح علی النسبة؛
- فی النسبة المحدودة؛
- فی الدوائر المماسة[۱] .
پانویس
- ↑ ر.ک: مولوی، محمدعلی، ج1، ص84
منابع مقاله
مولوی، محمدعلی، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374